Τα νέα σύνορα της Ευρώπης (Ελεύθερος Τύπος 27/03/2014)

Ελεύθερος Τύπος 27/03/2014

Τα νέα σύνορα της Ευρώπης

Η ουκρανική κρίση οδηγεί την Ευρώπη σε ένα δίλημμα ταυτότητας: χρειάζεται, ή όχι, ένας νέος σχεδιασμός των συνόρων της; Αρχικά, πεπεισμένοι για την ανωτερότητα του σχεδίου του οι αρχιτέκτονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πίστεψαν ότι όλες οι υποψήφιες χώρες-μέλη θα μπορούσαν να προσαρμοστούν στα δεδομένα της αν απλώς γνώριζαν την κοινή τεχνικο-οικονομική της γλώσσα. Το σχέδιο ήταν απλό. Αλλά στη συνέχεια απλοϊκό έως και αφελές. Έφτανε η συνειδητοποίηση της δυσκολίας ένταξης της Τουρκίας για να τεθεί το ερώτημα: είναι η ανατολική Τουρκία Ευρώπη; Η κορύφωση του ερωτήματος ήρθε με την ουκρανική κρίση, μέχρι πού θα δεχτούν οι Ρώσοι την ευρωπαϊκή διερεύνηση; Τα δυο αυτά ερωτήματα θέτουν υπό αμφισβήτηση όχι την Ευρώπη αλλά την ίδια την ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απέναντί της βρίσκεται ο Πούτιν, του οποίου οι θέσεις είναι ταυτόσημες με αυτές της Αικατερίνης της Μεγάλης κι ας έχουν περάσει τόσα χρόνια. Όπως έλεγε αυτή, έτσι και ο Ρώσος πρωθυπουργός εφαρμόζει τη θέση: δεν υπάρχει άλλος τρόπος να προστατέψει κάποιος τα σύνορά του από το να τα μεγαλώνει συνεχώς. Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Ναπολέοντα έως και σήμερα όσο ένας γεωγραφικός χώρος μεγάλωνε, κινδύνευε στο τέλος να μείνει ακυβέρνητος. Αυτό δεν αφορά, προς το παρόν, τη Ρωσία, αφορά, όμως, την Ευρώπη, η οποία αρχίζει να γίνεται δυσκίνητη και προβληματική. Η ουκρανική κρίση είναι το υποχρεωτικό σταυροδρόμι για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με ποινές εναντίον της Ρωσίας δεν θα βγει άκρη. Το 30% του ευρωπαϊκού αερίου περνά από τη Ρωσία και δεν θα αλλάξει σύντομα αυτή η εξάρτηση. Το όραμα του Πούτιν είναι διαφορετικό από αυτό της Ευρώπης. Η Ρωσία είναι δυνατή χώρα. Η λύση του προβλήματος δεν θα έρθει με την όξυνση των σχέσεων, η οποία εγκυμονεί δυσάρεστους κινδύνους. Θα έρθει με σύγκλιση. Έστω και αν τα οράματα των δυο αντιπάλων είναι διαφορετικά, πρέπει να βρεθεί ένας κοινός μεταξύ τους τόπος για ειρηνική συνεννόηση. Η Ευρώπη δεν πρέπει να ακολουθήσει τη λογική των «αμερικάνικων γερακιών», χρειάζεται τους Ρώσους. Χρειάζεται τις αξίες της. Χρειάζεται την πολιτισμική ανοχή στη διαφορετικότητα. Η Ρωσία πρέπει να νιώθει ασφάλεια και όχι απειλή στα σύνορά της. Η Ευρώπη πρέπει να το διασφαλίσει αυτό και να μην μπαίνει σε μια πάγια ψυχροπολεμική λογική. Η υπέρβαση της άλογης όξυνσης δεν σημαίνει υποχώρηση. Το αντίθετο, αποδεικνύει πολιτική και πολιτισμική ωριμότητα. Αποδεικνύει γεωπολιτική ισορροπία και συνέργεια των διαφορετικών. Αποδεικνύει λογική ασφάλεια και για τους μεν και για του δε. Και κυρίως αποδεικνύει ότι αν η Ευρώπη θέλει να προχωρήσει, πρέπει να ξεφύγει από γεωστρατηγικές παγίδες. Και η ουκρανική κρίση είναι μια τέτοια. Από αυτήν θα εξαρτηθεί η διεύρυνση της Ευρώπης στα ανατολικά.

Δημοσθένης Δαββέτας

Πολιτισμός και Ηθική (Ελεύθερος Τύπος 13.03.2014)

Πολιτισμός και Ηθική

Σε βαθιά κρίση, εδώ και καιρό, Ελλάδα και Ευρώπη ψάχνουν τη θεραπεία μέσα από χρηματοπιστωτικές συνταγές. Παντού αριθμοί και στατιστικές, όλα ξεκινούν και καταλήγουν σε αριθμούς. Μια αριθμοφρενίτιδα περιβάλλει την καθημερινότητα μας στη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση. Θύμα αυτής της κατάστασης κι ο πολιτισμός, όπου είτε εκ μέρους των κρατικών θεσμών είτε εκ μέρους των καλλιτεχνών ακούγεται συχνά η δημιουργική δυσπραγία ως αποτέλεσμα έλλειψης «μπάτζετ». Αυτά είναι ψευτοδικαιολογίες. Γιατί εκτός από ό,τι αγγίζει τις υποδομές, που εκ των πραγμάτων χρειάζονται χρήματα, τα υπόλοιπα, και κυρίως ό,τι αφορά τη δημιουργία, δεν εξαρτώνται κυρίως από χρηματικές δαπάνες. Ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά για παράδειγμα, ο σπουδαίος αμερικάνος ζωγράφος, ή ο δικός μας Θεόφιλος αλλά και τόσοι άλλοι ποιητές και καλλιτέχνες δεν περίμεναν να ‘χουν γεμάτη την τσέπη για να γεννήσουν τις μορφές της τέχνης τους. Η ουσία της δημιουργίας, αυτή της τέχνης, θεμελιώνεται στη ζωτική ανάγκη για «λέγειν» του δημιουργού. Αυτή η βαθιά επιθυμία για έκφραση είναι τόσο φυσικά δυνατή όσο φυσικά δυνατός είναι και ο θάνατος. Η δημιουργία προκαλεί τον θάνατο, θέλει να τον νικήσει φέρνοντάς τον σε ανθρώπινα μέτρα, έτσι ώστε ο θάνατος να είναι μέρος της ανθρώπινης ζωής. Ο πάμπτωχος, αρχικά, Ζαν Μισέλ Μπασκιά, επειδή δεν είχε λεφτά να αγοράσει υλικά ζωγραφικής, εύρισκε στα σκουπίδια πεταμένες πόρτες, παράθυρα, καρέκλες και άλλα αντικείμενα, ακόμη και σπασμένα, για να τα ζωγραφίσει. Έτσι δημιούργησε πρωτοποριακά και ασυνήθιστα έργα, δημιούργησε ένα νέο εικαστικό στιλ και γλώσσα. Αναλόγως και σε επίπεδο πολιτικών θεσμών: σε πολλές χώρες, δυτικές ή μη, βρίσκουμε θεσμικά πρόσωπα να παίρνουν αποφάσεις με ελάχιστα χρήματα. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης γεννήθηκαν σπουδαία έργα και δημιουργίες. Δεν είναι απαράβατος όρος η χρηματοπιστωτική δύναμη για να πάει μπροστά ο πολιτισμός. Είναι προσπάθεια συγκάλυψης της στειρότητάς μας (προσωπικής και θεσμικής) όταν φορτώνουμε την πολιτιστική μας τεμπελιά στην έλλειψη χρηματοπιστωτικών πόρων. Η δημιουργία, εκ γενετής, είναι ανεξάρτητη από «υλικές φυλακές», ανεξάρτητη από «οικονομικούς δεσμοφύλακες». Και είναι χάρη σε αυτό το DNA της που η δημιουργία είναι εξωστρεφής, συμβάλλοντας ουσιαστικά στον εμπλουτισμό της τέχνης με καινούρια στοιχεία, τη γόνιμη συνέργεια ετερόκλητων υλικών και πάνω απ’ όλα στην ισορροπημένη έκφραση. Μια τέτοια δημιουργία είναι και η ψυχή του Πολιτισμού. Δίχως αυτήν τη «δημιουργική ανιδιοτέλεια», για να θυμηθώ τον Καντ, δεν υπάρχει αισθητική και πολιτισμός. Αυτός είναι πάνω απ’ όλα χαρά ζωής, είναι ενεργή μελαγχολία, αισιόδοξη θλίψη, είναι δίψα για μάθηση, αυτοπραγμάτωση, συλλογική παρουσία, είναι δύναμη για γέννηση κουλτούρας, προστασία περιβάλλοντος, για οικολογικές συμπεριφορές, για τολμηρή έρευνα. Ο Πολιτισμός είναι εκ γενετής ένας ισορροπημένος συνδυασμός παράδοσης και πρωτοπορίας, εθνικών αξιών αλλά και πανανθρώπινων, είναι το βίωμα της οικουμενικότητας στην καθημερινή ζωή. Και κυρίως δεν είναι: υποχρεωτικά δεσμευμένος σε χρηματοπιστωτικούς αριθμούς. Γιατί τότε βολεύει τους λίγους και τους στείρους, θεσμικά και ατομικά.

Δημοσθένης Δαββέτας

Ανάπτυξη και καινοτομία (Ελεύθερος Τύπος 20.03.2014)

Ανάπτυξη και καινοτομία

Η σημερινή κρίση, ελληνική και ευρωπαϊκή ταυτόχρονα, στη σκληρή διάρκεια της, μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα βασικό ερώτημα: μπορούμε να ζητάμε χρήματα για κατανάλωση, δίχως να έχουμε ήδη προτείνει στην αγορά προϊόντα ελκυστικά και ανταγωνιστικά; Όσοι λένε ναι το κάνουν γιατί θεωρούν ότι είναι «εξ ορισμού» υποχρέωση του κράτους και του Δημοσίου να στηρίζει την Ανάπτυξη ρίχνοντας στην αγορά χρήματα. Η παγκόσμια όμως κατάσταση δεν το επιτρέπει πια γιατί στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό παιχνίδι μπήκαν νέοι ισχυροί ανταγωνιστές: οι αναπτυσσόμενες χώρες όπως Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, που παίρνουν όλο και μεγαλύτερο από ό,τι στο παρελθόν, μερίδιο από την διεθνή οικονομία. Η Ευρώπη βρίσκεται στην καρδιά αυτού του παιχνιδιού: διότι έχει παράδοση μεν δημόσιου «προστατευτισμού», όμως δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι, γιατί, θα μείνει στο περιθώριο δίχως να προτείνει νέα, ελκυστικά προϊόντα.
Συνεπώς γίνεται λόγος για καινοτομία. Δεν θα υπάρχει με απλά λόγια στο εξής Ανάπτυξη δίχως καινοτομία. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αγγίζει την ίδια την υπαρξιακή ταυτότητα της Ευρώπης. Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού που εδώ ονομάζουμε Καινοτομία; Κατ’ αρχήν, πρόκειται για μία σφαιρική στάση ζωής που στηρίζεται αποκλειστικά στην αναζήτηση του καινούργιου, ως ζωτικό στοιχείο προόδου και εξέλιξης. Ο Καινοτόμος ξεκινά συνεπώς από το εξής σημείο: πρέπει να αποστασιωποιηθεί από παραδοσιακούς δογματισμούς. Δεν σημαίνει αυτό ρήξη με το παρελθόν. Μπορεί να είναι και εκσυγχρονισμός του. Αλλά αν χρειαστεί όλα παίζονται. Στόχος είναι η γόνιμη μετάβαση από το παραδοσιακό στο νέο. Κι ακόμη: αυτή η αλλαγή δεν πρέπει να είναι μόνο τεχνική και μορφολογική. Πρέπει να είναι ουσιαστική. Μιλάμε δηλαδή για σταθερό μετασχηματισμό. Οικονομικά πάει να πει: μετασχηματισμός του κόσμου της διανόησης σε πολεμική αντικαπιταλιστική μηχανή. Διότι η φιλελεύθερη οικονομία όπως την είχε καταλάβει ο Max Weber, χαρακτηρίζεται πάνω από όλα, όχι από την επιθυμία της με κάθε μέσο ωφέλειας(π.χ. κλοπή, αισχροκέρδεια, πορνεία, κτλ.) αλλά από την ορθολογική συνείδηση του οφέλους.
Σε αντίθεση με την λαϊκίστικη και μικροπολιτική εξήγηση των μαρξιστών, η φιλελεύθερη οικονομία, θέλει να εξορθολογήσει ασταμάτητα την παραγωγή, να την οργανώσει καλύτερα, να την κάνει πιο αποδοτική, πιο οικονομική. Κι αυτός είναι ο λόγος που για να γίνει αυτό δυνατό χρειάζεται διαρκής έρευνα στις ωφέλιμες καινοτομίες. Αυτή η αντίληψη γεννά μία διανόηση με κριτική δύναμη, που μέσα από την διαρκή της γόνιμη άρνηση είναι ωφέλιμη και δημιουργική. Η Καινοτομία γκρεμίζει συνεχώς τα καπιταλιστικά δόγματα στην υπηρεσία της προόδου. Στόχος της είναι η ανάπτυξη. Καινοτομώντας οδηγούμαστε σε νέα ανταγωνιστικά προϊόντα που θα προκαλέσουν ζήτηση στην αγορά, νέα επαγγέλματα και θέσεις εργασίας. Πρέπει γρήγορα να γίνει κατανοητό ότι σήμερα για Ευρώπη και Ελλάδα η Ανάπτυξη περνά μέσα από την Καινοτομία. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να μετατρέψουμε την κρίση σε γόνιμο όπλο, σε δημιουργική θεραπεία για μας τους Ίδιους και για την χώρα μας.

Δημοσθένης Δαββέτας

Το τέλος των ιδεών της αριστεράς; (Ελεύθερος Τύπος 4.03.2014)

Το τέλος των ιδεών της αριστεράς;

     Όταν ο Ολάντ ανταγωνιζόταν τον Σαρκοζί για την Γαλλική προεδρία στηρίχτηκε στην λογική του «λεφτά υπάρχουν», υποσχόμενος αύξηση μισθών, καμία απόλυση, 60.000 νέες θέσεις εργασίας καθηγητών κτλ. Αντίστοιχα ο κ. Τσίπρας υπόσχεται τα πάντα ως αντιπολίτευση στην Ελλάδα. Θα έπρεπε  όμως να είναι πιο προσεκτικός ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, είτε ακούγοντας τον δικό του κ. Σταθάκη(δεν θα αλλάξουν οι οικονομικοί συντελεστές, είπε πρόσφατα όταν ανέβει το κόμμα τους στην εξουσία), είτε αναλύοντας παιδαγωγικά την ως τώρα πορεία του Γάλλου προέδρου, με πτώση δημοτικότητας ρεκόρ.

Γιατί αν κάποιος μπορεί να μάθει από την διακυβέρνηση Ολάντ, είναι ότι οι παραδοσιακές «επαναστατικές» αριστερές ιδέες, που αναλύουν την πραγματικότητα σε «καλούς» αριστερούς και «κακούς» δεξιούς, έχουν ακυρωθεί από την ίδια την ζωή. Και η απόδειξη: ό,τι υποσχέθηκε δεν το τήρησε ο Γάλλος πρόεδρος. Και ακόμη: αναγκάστηκε να πράξει όπως οι «κακοί» φιλελεύθεροι, δηλαδή, να προτείνει στους συμπατριώτες του ένα «σύμφωνο ανταγωνιστικότητας» για την τόνωση των επιχειρήσεων που στενάζουν από την κρίση. Η ευθύνη αυτής της 180^ο στροφής του Ολάντ, δεν οφείλεται κατεξοχήν, όπως αβασάνιστα κάποιοι λένε, στις προσωπικές του αδυναμίες. Οφείλεται αντιθέτως και κυρίως στις ιδέες της αριστεράς. Γιατί; Επιμένει αυτή στην πολιτική της διαρκούς κατανάλωσης και ζήτησης. Κλείνοντας τα μάτια, στην εμφάνιση των αναπτυσσόμενων χωρών (όπως Κίνα, Βραζιλία, Ινδία κτλ), οι οποίες ανταγωνιζόμενες δυναμικά στην παγκόσμια οικονομία, υποχρεώνουν την Ευρώπη, αν θέλει να επιβιώσει και να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκοσμιοποίηση, να δώσει πια το βάρος στην καινοτομία και τον νοικοκυρεμένο οικονομικό έλεγχο. Αυτό που προέχει σήμερα είναι η προσφορά και όχι η ζήτηση. Και είναι όχι με δανεισμούς , αλλά με καινοτομική ευρηματικότητα που θα επιτευχθεί αυτό. Η ανάγκη αυτή είναι κοινή, σε «δεξιά» και «αριστερά». Είναι ευρωπαϊκή. Δεν έχει η αριστερά το ηθικό πλεονέκτημα σε κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα ανδρών-γυναικών, προστασία μειονοτήτων, σε αξιακό πολιτισμό, σε αδελφοσύνη, αλληλεγγύη, πολιτισμό.

Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι  η γενναιοδωρία σε λόγια και μοίρασμα αγαθών, είναι προϊόν ανθρώπων που είναι πρώτα από όλα πλούσιοι σε παραγωγή και δημιουργικότητα. Και  είναι αυτό που δεν φαίνεται να έχει καταλάβει η ριζοσπαστική αριστερά σήμερα. Αντί να ζητά μόνιμα θα ήταν καλό να έχει πρώτα παράγει καινοτόμα και δημιουργικά, ώστε να έχει και σοβαρούς λόγους να απαιτήσει και να το πετύχει. Πριν επιμείνουμε να ζητάμε μόνιμα από τους άλλους ας μάθουμε καταρχήν να ζητήσουμε περισσότερα από τον ίδιο μας τον εαυτό. Πρόκειται για την αυτογνωσία που χρειαζόμαστε για προχωρήσουμε με σταθερά βήματα.

Δημοσθένης Δαββέτας

 

Ευρώπη: Αποδόμηση ή ανασύνθεση (Ελεύθερος Τύπος 24.02.2014)

Ευρώπη: Αποδόμηση ή ανασύνθεση

     Τρεις μήνες πριν τις ευρωεκλογές και η ευρωπαϊκή ιδέα περνά βαθύτατη κρίση. Ήδη από το 2005 με το αρνητικό γαλλικό δημοψήφισμα για το ευρωπαϊκό σύμφωνο της Λισσαβόνας, άρχισαν να διαφαίνονται οι δύο τάσεις του ευρωσκεπτικισμού. Η πρώτη αφορά τους δεδηλωμένους αντιευρωπαϊστές. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η άκρα δεξιά και η ριζοσπαστική αριστερά. Και οι δύο τους δίνουν την μάχη τους ενάντια στο ευρώ, ενάντια στην ευρωπαϊκή πορεία. Πάνω σε αυτήν χτίζουν την πολιτική τους ύπαρξη. Η δεύτερη αφορά, όλους όσους από τους Ευρωπαίους πολίτες, χωρίς να είναι αντι-ευρωπαϊστές είναι βαθιά απογοητευμένοι από την ως τώρα πορεία της Ευρώπης. Αυτή η δεύτερη τάση αποτελείται από άτομα που είναι βαθιά Ευρωπαίοι και θα ήθελαν μία διαφορετική από την σημερινή Ευρώπη. Π.χ. ο François Heisbourg που παρά το ότι έγραψε το πασίγνωστο βιβλίο του με τίτλο «Το τέλος του ευρωπαϊκού ονείρου» εν τούτοις δηλώνει φανατικός φιλοευρωπαϊστής.

Παρά το γεγονός ότι η κρίση του ευρώ αποφεύχθηκε, εν τούτοις κανείς δεν βεβαιώνει ότι δεν θα επανέλθει, αν δεν γίνουν ουσιαστικές δομικές αλλαγές στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα γεγονότα όμως όξυναν και άλλο την κρίση. Αν και δεν ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελβετία, ως δυτική χώρα, πρόσφατα μέσω δημοψηφίσματος, περιορίζει την ελεύθερη κίνηση των μεταναστών, απειλώντας ως μοντέλο, την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων (και μοιραία μαζί, την κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων). Οι Βρετανοί θέλουν να ξαναδιαπραγματευτούν  την ευρωπαϊκή τους  συμμετοχή, η Σκωτία ονειρεύεται να φύγει από το Ηνωμένο Βασίλειο, η Καταλονία απειλεί με απόσχιση την Ισπανία και στα ευρωπαϊκά σύνορα η Ουκρανία φλέγεται. Περισσότερο από ποτέ η κρίση πρέπει να ωθήσει τους ηγέτες αλλά και τον κόσμο, στο να δουλέψουν ένα σχέδιο νέας ευρωπαϊκής ταυτότητας, η οποία θα μπορεί να δώσει απάντηση στις ανησυχίες που αφορούν, την παράνομη μετανάστευση, τον οικονομικό ανταγωνισμό με αναπτυσσόμενες χώρες όπως Κίνα, Βραζιλία, Ινδία, την σταθεροποίηση του ευρώ και επίσης την διεύρυνση της ένωσης με νέες χώρες.

Αν δεν μπει μπροστά επιτακτικά η ανάγκη ενός τέτοιου σχεδίου, αν δεν ξεκινήσει η πορεία είτε προς ομοσπονδιακή Ευρώπη είτε προς Ευρώπη των εθνών, αν δεν χαραχθεί μία συμπαγής οικολογική πολιτική, τότε, η Ευρώπη απειλείται με αποδόμηση. Και δεν το χρειάζεται. Αυτό που χρειάζεται κυρίως είναι να μπουν οι βάσεις μίας ευρωπαϊκής ανασύνθεσης. Να μπουν τα θεμέλια της αρχιτεκτονικής ενός νέου ευρωπαϊκού προσώπου, όπου η ελεύθερη αγορά, ο ανταγωνισμός, η καινοτομία και η κοινωνική πρόνοια, μπορούν να ισορροπήσουν, να συνυπάρξουν και να συνεργήσουν δημιουργικά, για καλυτέρευση ζωής των Ευρωπαίων πολιτών.

Δημοσθένης Δαββέτας

Η «συντηρητική» επανάσταση (Ελεύθερος Τύπος 17.02.2014)

Η «συντηρητική» επανάσταση

Η Λουΐζα, τεσσάρων χρονών, είπε ένα βράδυ στον μπαμπά της «Όταν θα μεγαλώσω θα μπορώ να γίνω αγόρι». Κι αυτός απάντησε «Μα, δεν είναι δυνατόν, αφού είσαι κορίτσι» για να πάρει την απάντηση «Μα, μας το ‘πε η δασκάλα». Το περιστατικό αυτό που κυκλοφορεί στη Γαλλία είναι ενδεικτικό της πρόσφατης έντασης που επικρατεί στη χώρα υπό τη διακυβέρνηση των «προοδευτικών» σοσιαλιστών. Όσο κι αν προσπαθεί να διασκεδάσει τις εντυπώσει ο αρμόδιος υπουργός παιδείας, το κλίμα είναι δυναμιτισμένο από τη «θεωρία των φύλων» που θέλει να επιβληθεί στην εκπαίδευση από πολύ μικρή ηλικία. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία η σεξουαλική ταυτότητα (αγόρι και κορίτσι) μπορεί να επιλεγεί. Ενάντια λοιπόν σε κάθε παραδοσιακό, φυσικό, ηθικό, κοινωνικό και διανοητικό ντετερμινισμό και στο πλαίσιο μιας άκρως «ισοκρατικής» ιδεολογίας τα φύλα δεν είναι εκ φύσεως αλλά εξ επιλογής. Συνεπώς η σχέση πατέρα-μητέρα-παιδί αλλάζει και στη θέση της φυσικής ιδιαιτερότητας μπαίνει η θεσμική. Η παραδοσιακή μητρότητα ή πατρότητα δίνει τη θέση της σε κάποιο θεσμικό μηχανισμό ή τρίτο ουδέτερο πρόσωπο αντικαθιστώντας τη μοναδική φυσική ιδιαιτερότητα. Κι αν βέβαια κάτι τέτοιο συμβεί στη ζωή γιατί κάποιος θέλει να υιοθετήσει ή να αλλάξει φύλο ατός ισχύει κανονικά σαν προσωπική επιλογή. Όμως το να γίνεται αυτό σαν αγωγή επιστημών στα σχολεία, τότε αυτό  αποτελεί σοβαρό πρόβλημα γιατί απειλεί την έννοια της φυσικής οικογένειας. Αντιδρώντας σε αυτή την «προοδευτική» βία οι μισοί σχεδόν ή και περισσότεροι Γάλλοι πολίτες κατεβαίνουν στους δρόμους εδώ και μήνες και διαδηλώνουν αψηφώντας τις προοδευτικές κατηγορίες που θέλουν να είναι ανάμεσά τους να είναι θρησκευόμενοι και ακροδεξιοί. Ανάμεσά τους υπάρχει ένα μεγάλο ανώνυμο πλήθος, ανοργάνωτο πολιτικά, που στηρίζει τις αρχές της οικογένειας. Πρόκειται για μια επανάσταση των «συντηρητικών». Από την εποχή του Μιράντολα, του Ντεκάρτ και των διαφωτιστών, ο άνθρωπος ονειρεύτηκε να γίνει κύριος της Φύσης. Ποιας όμως; Του εαυτού του. Η αυτογνωσία ήταν το ζητούμενο. Η αυτονομία. Και όχι μια αυτοκαταστροφική δήθεν αυτοδυναμία. Γιατί το να θέλεις να αλλάξεις τη φύση είναι σαν να θέλεις να τα βάλεις με το ίδιο σου το φυσικό πρόσωπο, με την ίδια σου τη φυσική εικόνα, την ύπαρξη. Πρόκειται για ασεβή ιδεολογία και η φύση (με σεισμούς, τσουνάμι κλπ.) πάντα τιμωρεί τη μωρή υπέρβαση. Η θέληση του ανθρώπου  για αυτοκυριαρχία όταν μένει στην αυτογνωσιακή προσπάθεια, όταν συνδιαλέγεται και συνεργεί με τη φύση είναι θεμιτή και αναγκαία για ένα δημιουργικό πολιτισμό. Όταν, όμως, θέλει να υποκαταστήσει τη δημιουργό φύση, να την πολεμήσει αντί να συμφιλιωθεί μαζί της και να συμπεριφερθεί σαν Θεός, τότε πρόκειται για μια άγονη ύβρη και σαν τέτοια μόνο κακό στον ίδιο σου τον εαυτό μπορεί να προκαλέσει. Μπορεί λοιπόν να γίνει κατανοητή η διαρκής και επίμονη αντίδραση των Γάλλων «συντηρητικών» να σώσουν τις βασικές, θεμελιακές αξίες της ζωής τους που απειλούνται από έναν ιδεολογικό αντι-φυσικό ηγεμονισμό των δήθεν προοδευτικών. Η «συντηρητική» αυτή επανάσταση έχει πολύ δρόμο ακόμη να διανύσει μπροστά της. Και το παρήγορο είναι ότι μεγάλη πλειοψηφία των νέων την ακολουθεί.

Δ. Δαββέτας

Τουρκία, Ουκρανία και Ευρώπη (Ελεύθερος Τύπος 10.02.2014)

Τουρκία, Ουκρανία και Ευρώπη

Η Τουρκία και η Ουκρανία, παρότι είναι δύο χώρες με διαφορετικό γεωπολιτισμικό  υπόβαθρο, εντούτοις σήμερα συναντώνται σε δυο ουσιαστικά επίπεδα: αυτό της κρίσης αλλά και αυτό της Ευρώπης. Το Τουρκικό μοντέλο ανάπτυξης έχει διαλυθεί, το νόμισμα της χώρας βρίσκεται σε καθοδική πορεία (η τούρκικη λίρα έχει χάσει περίπου το 10% σε σχέση με το δολάριο) και ο Τούρκος πρωθυπουργός απειλεί θεούς και δαίμονες εκβιάζοντας την κεντρική τράπεζα της χώρας του να μην υποκύψει στα κέντρα αύξησης του επιτοκίου που δρουν από το εξωτερικό. Παράλληλα, στις διαδηλώσεις του Ιουνίου του 2013 και στο πρόσφατο σκάνδαλο διαφθοράς αντέδρασε με παρανοϊκή σκληρότητα, χτυπώντας τους διαδηλωτές και επενδύοντας στη συνωμοσιολογία των ξένων δυνάμεων περί ανατροπής της Δημοκρατίας στη χώρα του. Πίσω από αυτήν την εικόνα κρύβεται η απομυθοποίηση της ωραιοποιημένης οικονομίας της Τουρκίας, της οποίας το «θαύμα» βασιζόταν σε κίνηση κεφαλαίων «φούσκα» που χρησίμευαν για να καλυφθούν οι αδυναμίες των τρεχουσών πληρωμών. Από τη μεριά της, η Ουκρανία βιώνει την κρίση της μέσα από ένα διχασμό της κοινωνίας της που συγκλίνει στα εξής σημεία: οι διαδηλωτές ζητούν την ίδρυση ενός κράτους δικαίου, μακριά από τη διεφθαρμένη κυβερνητική εικόνα. Το αίτημά τους είναι η Δημοκρατία, η αναζήτηση ίσων ευκαιριών και ο σεβασμός της πολυεκφραστικότητας. Τρία ουσιαστικά σημεία που θέλουν την ενίσχυση του εθνικού δημοκρατικού αισθήματος, βασικού στοιχείου για έξοδο από την κρίση. Η έλλειψη ανάπτυξης είναι γεγονός. Το δεδομένα της παγκόσμιας τράπεζας το επιβεβαιώνουν. Χρειάζονται μεταρρυθμίσεις. Η ανάγκη είναι άμεση. Η κρίση στην Τουρκία και την Ουκρανία είναι, κατά βάθος, κρίση σε σχέση με τον ευρωπαϊκό θεσμικό πολιτισμό τους. Η Ευρώπη τις θέλει μεν κοντά της αλλά δεν μπορεί να παρέμβει στην κρίση τους. Και οι δύο χώρες επιθυμούν την είσοδό τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει, όμως, μόνες τους να κάνουν τα βασικά βήματα για να καλύψουν την κρίση τους που είναι κατά βάθος κρίση νοοτροπίας, κρίση θεσμική, κρίση αντίληψης ζωής. Απέναντι σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση, η Ευρώπη πρέπει να διατηρεί συνεχώς ανοιχτή γραμμή μαζί τους, να μην κλείσει την πόρτα της επικοινωνίας. Πρέπει, δηλαδή, να τις ωθεί υπομονετικά σε σκληρές και μακρόχρονες μεταρρυθμίσεις, που είναι αναγκαίες για τις αλλαγές που χρειάζονται, ώστε να σταθούν στα πόδια τους και να συμπεριφέρονται ευρωπαϊκά όταν έρθει η ώρα της εισόδου τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δ. Δαββέτας

Ιαπωνία εναντίον «Κιναφρικής» (Ελεύθερος Τύπος 1.03.2014)

Ιαπωνία εναντίον «Κιναφρικής»

Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έως και σήμερα με τις αλλαγές της διεθνούς γεωπολιτικής που επέβαλλε η παγκοσμιοποίηση, η Αφρική έπαψε πια να ‘ναι αντικείμενο διεκδίκησης πρώτης γραμμής μεταξύ των κλασικών διεθνών διεκδικητών: των ΗΠΑ και Ρωσίας. Ξεχασμένη και εγκαταλελειμμένη για πολλές δεκαετίες, η μαύρη Ήπειρος επανέρχεται στο προσκήνιο για δύο βασικούς λόγους: το υψηλό ποσοστό ανάπτυξης, που κεντρίζει εκ νέου το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τη σύγκρουση Κίνας – Ιαπωνίας, που τη διεκδικούν. Η παρουσία της πρώτης τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια είναι όλο και πιο έντονη. Πρόσφατα, όμως, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Shinzo Abe επισκέφθηκε τη δυτική, ανατολική και νότια Αφρική (Ακτή Ελεφαντοστού, Αιθιοπία, Μοζαμβίκη) ανοίγοντας «ένα νέο σύνορο της Ιαπωνικής διπλωματίας», όπως δήλωσε. Αμφισβητώντας έτσι την ισχυρή εκεί κινεζική παρουσία (έχει μάλιστα εφευρεθεί ο όρος «Κιναφρική» για να δείξει την κινέζικη επιρροή), η Ιαπωνία υποδέχτηκε τον περασμένο Ιούνιο στο Τόκυο περίπου 40 Αφρικάνους ηγέτες και τους υποσχέθηκε 14 δισεκατομμύρια δολάρια στην επόμενη πενταετία, όπως επίσης και ενίσχυση των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών. Αν και τουλάχιστον πέντε φορές μικρότερη οικονομικά η ιαπωνική χειρονομία από αυτήν της Κίνας, αυτό δεν την εμπόδισε ν’ αντιδράσει: ο Κινέζος πρεσβευτής έκανε διάβημα στην Αφρικάνικη ένωση κατηγορώντας το Τόκυο για επιθετική πολιτική, προειδοποιώντας για «ανάσταση του ιαπωνικού επεκτατισμού» και συνοδεύοντας τα λόγια του με εικόνες βασανισμένων Κινέζων από τους Ιάπωνες κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Ιάπωνες απάντησαν με το ειρωνικό χαμόγελο του εκπροσώπου του πρωθυπουργού τους και φράσεις όπως «η Ιαπωνία δεν προσφέρει ωραία σπίτια στην Αφρική αλλά θέλει ν’ αναπτύξει το ανθρώπινο κεφάλαιό της». Ήταν ένας τρόπος να κάνουν κριτική στην Κίνα που κατηγορείται από πολλούς ότι ρουφά τις φυσικές πηγές ενισχύοντας τη διαφθορά γιατί έχει νεοαποικιοκρατικές βλέψεις. Παρά την κάποια βάση αυτού του επιχειρήματος, δε μπορεί ταυτόχρονα ν’ αμφισβητηθεί ο θετικός ρόλος της κινεζικής πολιτικής στην ανάπτυξη υποδομών στις αφρικάνικες χώρες. Η επιστροφή της Ιαπωνίας στην Αφρική είναι για την ίδια ζωτική ανάγκη γιατί βλέπει στην Ασία αλλά και διεθνώς την κινεζική σκιά να μεγαλώνει. Το Τόκυο θέλει να επιστρέψει στην παγκόσμια σκηνή μέσω της οικονομίας, της διπλωματίας αλλά και της μεγαλύτερης της συμμετοχής του σε ζητήματα ασφάλειας. Κι αυτό είναι το πνεύμα της νέας ερμηνείας του ιαπωνικού συντάγματος που θέλει να δώσει ο πρωθυπουργός Shinzo Abe: να μην εμποδίζονται πια οι ιαπωνικές δυνάμεις να συμμετέχουν σε επιχειρήσεις και διεθνείς δράσεις στήριξης της ειρήνης. Αυτή η κινεζο-ιαπωνική διαμάχη μπορεί να μην είναι μεν καλή είδηση για την Ασία, είναι όμως αναμφίβολα πηγή δυνατότητας πολιτικής στρατηγικής για την Αφρική. Όπως παλαιότερα έπαιζαν το χαρτί ανταγωνισμού ΗΠΑ- Ρωσίας, έτσι και τώρα οι Αφρικάνοι ηγέτες μπορούν να παίζουν το χαρτί του κινεζο-ιαπωνικού ανταγωνισμού για το συμφέρον τους.

Δ. Δαββέτας.

Ο Ολάντ και η Αριστερά (Ελεύθερος Τύπος 6.02.2014)

Ο Ολάντ και η «αληθινή αριστερά»

Σε πρόσφατο άρθρο του ο Πολ Κρούγκμαν, ένας από τους πιο διαβασμένους αρθρογράφους της Νέας Υόρκης, αναρωτιέται αν η πρόσφατη «νεοφιλελεύθερη στροφή» του Ολάντ είναι «καταστροφική προδοσία» σε σχέση με τις αξίες της «αληθινής αριστεράς». Αν έχει σε κάτι δίκαιο σίγουρα ο Κρούγκμαν είναι ότι ναι υπάρχει πραγματική στροφή 180 μοιρών στην πολιτική του Ολάντ. Τίποτα πια δεν θυμίζει τις κραυγαλέες προεκλογικές του δηλώσεις εναντίον του Σαρκοζί και της χρηματοπιστωτικής διεθνούς. Όσοι βέβαια ξέρουν τον Γάλλο πρόεδρο από παλιά θα σπεύσουν να πουν ότι ήταν πάντα σοσιαλδημοκράτης, περισσότερο μεταρρυθμιστής κι όχι, έως καθόλου, επαναστάτης. Και αυτό ισχύει πολιτικά. Όμως, εντυπωσιάζει η στροφή του οικονομικά γιατί έρχεται σ’ αντίθεση με ότι μέτρα πήρε τα τελευταία δύο χρόνια. Επίσης, έρχεται σε αντίθεση με τις ίδιες τις ιδρυτικές αρχές της «αληθινής αριστεράς», που έως τώρα υπηρετούσε. Ποιες είναι αυτές σε γενικές γραμμές; Πρόκειται για απόψεις μιας οικονομικής λογικής που στηρίζεται στην Κενσιανή προοπτική. Που σημαίνει: ένα νέο ξεκίνημα της οικονομίας μέσω της κατανάλωσης. Αυτή η πρόταση στη σημερινή κρίση είναι δημαγωγική και λαϊκιστική. Γιατί με μια αφελή, έως άκρως επικίνδυνη θέση, μας λέει ότι φτάνει να ξεκινήσει η κατανάλωση για να υπάρξει μαζί της ανάπτυξη και εύκολη εύρεση εργασίας. Εύρηκα! Εύρηκα! Εύρηκα! Μπράβο, παιδιά! Ήταν τόσο απλό και η παγκοσμίως «κακιά» δεξιά, ο ανθρωποφάγος καπιταλισμός, ή δεν το κατάλαβε ή δεν θέλει να το καταλάβει γιατί σκοπεύει μόνο στην εξοντωτική εκμετάλλευση; Ας αυξήσουμε λοιπόν τους μισθούς στα 5.000 ευρώ ή ακόμη και στα 10.000 ευρώ, γιατί όχι; Θα ζουν όλοι καλά κι εμείς καλύτερα. Αυτά πρότεινε προεκλογικά ο Ολάντ, κάτι σαν «λεφτά υπάρχουν». Και δεν τα βρήκε πουθενά. Έτσι, αναγκάζεται τώρα να γίνει επιτέλους ρεαλιστής και να στραφεί προς  την πραγματική επανάσταση, που είναι η καινοτομία. Πόσο δικαιωμένος πρέπει να νιώθει ο Σούμπετερ που υποστήριζε ότι το κέντρο βάρους πρέπει να πέσει στη δημιουργική, την καινοτόμα «καταστροφή». Μόνο έτσι, θα έρθει ο ανταγωνισμός και η πολυπόθητη ανάπτυξη. Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα του Κρούγκμαν είναι ξεκάθαρη: όχι ο Ολάντ δεν πρόδωσε, απλώς αντέδρασε ρεαλιστικά. Κατάλαβε ότι η ανάπτυξη έρχεται μέσω της σύνθεσης πολλών συντελεστών. Δεν μπορεί να ταυτιστεί η πρόοδος με την αύξηση των μισθών και την κατανάλωση. Δοκιμάστηκε αυτό το  μοντέλο και οδήγησε στην σημερινή κρίση διεθνώς αλλά βέβαια, όπως όλοι βιώνουμε δυσάρεστα, και στη χώρα μας. Επιστροφή σε συνταγές παρελθόντος θα είναι καταστροφή σήμερα. Ο δημαγωγικός λαϊκισμός της «αληθινής αριστεράς» μόνο κακό μπορεί να κάνει γιατί αποπροσανατολίζει τους πολίτες από τον δρόμο της λογικής. Βασίζεται, δηλαδή, στην εκμετάλλευση της αγανάκτησης, ένα συναίσθημα που ο Νίτσε θεωρεί υποκριτικό και άκρως επικίνδυνο.

Δ. Δαββέτας

Πολυπολιτισμική ξενοφοβία (Ελεύθερος Τύπος 24.01.2014)

Πολυπολιτισμική ξενοφοβία

 

     Στο όνειρο του πολυπολιτισμού, οι διαφορετικοί πολιτισμοί (εθνότητες, θρησκείες, γλώσσες, ήθη και έθιμα…) θα ‘πρεπε να συνυπάρχουν, να συνδιαλέγονται ισορροπημένα. Ο ρατσισμός και η ξενοφοβία θα ‘πρεπε να μην κυριαρχούν και στην κοινωνία να υπάρχει αρμονική συμβίωση των διαφορετικοτήτων. Αγαπημένο θέμα της διεθνιστικής χρηματοπιστωτικής δεξιάς (αυτής που θέλει την επιλεκτική μετανάστευση, τον νόμιμο χρήσιμο και εργατικό μετανάστη), αλλά και ταυτόχρονα αγαπημένο θέμα της διεθνιστικής αριστεράς (αυτής που επικαλείται το δικαίωμα στη διαφορά), τ’ όνειρο του πολυπολιτισμού μοιάζει προς το παρόν ανεφάρμοστο.

Η διεθνής και η ντόπια πραγματικότητα χαρακτηρίζονται από πολιτισμική εσωστρέφεια των πολιτισμικών κοινοτήτων (μέχρι αυτισμού κάποιες φορές), από θρησκευτικό φανατισμό (η θεολογία της Αγάπης συχνά έχει αντικατασταθεί από την θεολογία του Μίσους), από εθνικιστική ή αναρχοαριστερή έξαρση, από πολέμους, δολοφονίες, εκρήξεις βομβών, απειλές, εκβιασμούς, από αντισημιτισμό, ξενοφοβία και ρατσισμό. Μια ματιά στα γεγονότα και τις διεθνείς πληροφορίες μπορούν να επιβεβαιώσουν τ’ ανωτέρω, στα οποία η ακρότητα και διαρκής υποψία έχουν πάρει τη θέση της εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτιστικών κοινοτήτων. Όσο τη δεκαετία 1950-60 ο «ξένος» δεν ήταν σε γενικές γραμμές στόχος μίσους, και αιτία κακών, άλλο τόσο από τη δεκαετία 1970-80, ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός και ο ριζοσπαστισμός της αριστεράς, στο πλαίσιο της αντι-αποικιοκρατικής του στάσης, όξυναν τον  αντιδυτικό αγώνα. Η παγκοσμιοποίηση από το 1990 υπερεκτίμησε τη δυνατότητα του εμπορίου και της επικοινωνίας για ισορροπημένη συνύπαρξη των πολιτισμικών διαφορών. Έτσι, φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση όπου ο εχθρός είναι μόνιμα ο «Άλλος» και ποτέ ο εαυτός μας. Όπου οι διαφορές οξύνονται αντί να συνδιαλέγονται, όπου οι πολιτισμικές αναταραχές γεννούν περισσότερο ρατσισμό και ξενοφοβία. Αν συνεχίσουμε έτσι, με τέτοια αίσθημα πολυπολιτισμικής ανασφάλειας και κλειστοφοβίας, θα δικαιωθεί ο  Σάμιουελ Χαντιγκτόν που μιλούσε για σύγκρουση πολιτισμών.

Για να μην γίνουμε λοιπόν μια παγκόσμια κοινωνία όπου, μετά την καταστροφή της, θα ζουν όλοι όπως στην ταινία «Mad Max», ή πάλι για να μην γίνουν τα παιδία μας όπως οι πρωταγωνιστές της ταινίας «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι», δεν έχουμε παρά μόνο μια διέξοδο: να συμβάλλουμε στην ενίσχυση αποκατάστασης της θεσμικής συνείδησης, της θεσμικής Δημοκρατίας. Μόνο σ’ ένα στέρεο δημοκρατικό πλαίσιο, με εκπαίδευση και νόμους σε ανθρωπιστικά μέτρα, θα μπορέσουν να συνδιαλεχθούν και να ισορροπήσουν οι πολιτισμικές διαφορές. Μόνο στη σταθερή δημοκρατία θ’ αποφευχθεί η διάλυση και θα βοηθηθεί η εμπιστοσύνη, θεμέλια λίθος της δημιουργικής πολιτισμικής συνύπαρξης των διαφορετικών ατόμων και κοινοτήτων.

Δημοσθένης Δαββέτας

Γεωπολιτικές προκλήσεις του 2014 (Ελεύθερος Τύπος 21.01.2014)

Γεωπολιτικές προκλήσεις του 2014

      Από την δεκαετία του ’60 ως πρόσφατα, το κέντρο διεθνούς «πρόκλησης» ήταν η Μέση Ανατολή. Ανάμεσα στο Ισραήλ και τα αραβικά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα(που καθοδηγούνταν από ηγέτες με δικτατορικές τάσεις), οι πολεμικές συρράξεις, οι στοχευμένες δολοφονίες, οι προληπτικές επιθέσεις, οι ανατινάξεις ανθρώπων-βομβών, σημάδεψαν την διεθνή σκηνή με θανάτους και σφαγές. Στο όνομα του «παλαιστινιακού» ζητήματος κρύβονταν βέβαια συμφέροντα γεωπολιτικά και οικονομικά. Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη διαμάχη έπαιζε η πολιτική των Η.Π.Α. Αυτή η κατάσταση δείχνει να αλλάζει τα τελευταία τρία χρόνια και κυρίως μετά τις Αραβικές Ανοίξεις. Επιτρέποντας σε Γαλλία και Αγγλία να παίζουν τον χωροφύλακα της περιοχής, η Αμερική δείχνει να αποσυνδέεται σταδιακά από τη Μ. Ανατολή. Αφήνοντας τις Αραβικές χώρες να αναζητούν με αυτοδιάλυση και εμφύλιο την ταυτότητα τους (η Λιβύη διαλυμένη, η Συρία σε εμφύλιο, ενώ Αίγυπτος και Τυνησία αγωνίζονται εναντίον των Φανατικών Ισλαμιστών), οι Η.Π.Α, στρέφουν το ενδιαφέρον τους προς την Ασία. Γιατί; Γιατί εκεί σήμερα, η παγκόσμια οικονομία βρίσκει την βάση της Ανάπτυξης της. Υπάρχει όμως εκεί στην Ασία το εξής παράδοξο: αντί να κυριαρχεί, λόγω της Αναπτυξιακής δύναμης, ηρεμία, υπάρχει εθνικιστική έξαρση. Λες και όσο υπάρχει οικονομική ανεξαρτησία και αυτοδιαχείριση, άλλο τόσο οξύνονται οι ασιατικές εντάσεις. Κάτι που θυμίζει όπως και πριν από 100 χρόνια ακριβώς τις αιτίες του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

Η διεκδίκηση των μικρών νήσων Senkaku/ Diaoyu μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας, ώθησε την πρώτη, ισχυρή πλέον, να επιβάλλει μία ζώνη αεροπορικού ελέγχου πάνω από αυτά τα νησιά, την Ιαπωνική διοίκηση των οποίων αμφισβητεί. Το γρήγορο και εντυπωσιακό ξύπνημα της Κίνας την ωθεί να θέλει να βάλει τους δικούς της κανόνες στην περιοχή. Η Ιαπωνία δεν θέλει αλλαγή του status. Και η ιστορική διαμάχη Κινέζων Ιαπώνων ξαναξυπνά ύστερα από την νέα εθνικιστική πολιτική που εφαρμόζει ο Ιάπωνας Πρωθυπουργός Shinzo Abe, ο οποίος μετέτρεψε το μεταπολεμικό «τραύμα» της χώρας του σε ιδεολογική, υλικοτεχνική και εθνική υπερηφάνεια. Στην διαμάχη αυτή οι Η.Π.Α  στηρίζουν τους Ιάπωνες, σε σημείο να στέλνουν αεροπλάνα τους να παραβιάζουν τον αεροδιάδρομο πάνω από τα νησιά δίχως να ζητούν άδεια των Κινέζων. Ενώ το Αμερικάνικο πολεμικό USS Cowpens βρέθηκε αρχές Δεκέμβρη αντιμέτωπο με Κινέζικα πλοία. Η κατάσταση παρότι προς το παρόν ελεγχόμενη, κρύβει μεγάλη ένταση και πιθανά θερμά επεισόδια. Αν τώρα σε αυτό το κλίμα προστεθεί και η αλλοπρόσαλλη εσωπαθής πολιτική του σταλινικού δικτάτορα της Βόρειας Κορέας Kimsung-un, είναι φανερό ότι η κρίση ελλοχεύει. Από την Μ. Ανατολή ή την Αφρική ως την Ασία οι κρίσεις συνεχίζονται ως «παγκοσμιοποιημένη» πραγματικότητα της σημερινής παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Και οι Η.Π.Α. θέλουν να παραμείνουν ο βασικός παίκτης στην γεωπολιτική σκακιέρα.

Δημοσθένης Δαββέτας

Το τέλος του Τούρκικου μοντέλου; (Ελεύθερος Τύπος 11.01.2014)

Το τέλος του Τούρκικου μοντέλου;

     Από το καλοκαίρι όπου ένα μέρος της μεσαίας τάξης διαδήλωνε εναντίον της αυταρχικότητας του Τούρκου Πρωθυπουργού, ως το πρόσφατο σκάνδαλο για διαφθορά, ξέπλυμα χρήματος και παράνομο πλουτισμό, η θέση του Erdogan και το τουρκικό μοντέλο τρίζουν επικίνδυνα. Η εικόνα μίας Τουρκίας που για χρόνια έκανε να ονειρευτούν αραβικές και Δυτικές χώρες, που δεν ήταν ούτε η αντιδυτική δικτατορία του Ιράν ούτε η δηλητηριώδης προπαγάνδα της ισλαμοδικτατορικής Σαουδικής Αραβίας, αλλά που ήταν μία Τουρκία που συνέδεε Δημοκρατία και Καπιταλισμό, μία «νεωτερική» Τουρκία, άρχισε να θολώνει. Στην χώρα όπου το εμπορικό Mall συνυπήρχε με το ισλαμικό Τέμενος, στην χώρα που μόνιμα πια κυβερνούσε το κόμμα AKP, υπό την ηγεσία του φίλου των ΗΠΑ Erdogan, στην χώρα όπου η οικονομική ανάπτυξη και η διπλωματική σταθερότητα έκανε τον Τούρκο πρωθυπουργό να κοκορεύεται και να ειρωνεύεται την Ελλάδα για την κρίση της, αποκαλώντας την «ζητιάνο», στην χώρα αυτή λοιπόν, την Τουρκία, το μοντέλο της αρχίζει να τρίζει και τα φτερά του να βαραίνουν δυσκολεύοντας το να πετάξει.

Τρεις υπουργοί (οικονομίας, εσωτερικών και περιβάλλοντος) υποχρεώθηκαν να παραιτηθούν γιατί οι γιοι τους είναι πρωταγωνιστές σε ένα τεράστιο πολιτικό σκάνδαλο διαφθοράς. Επρόκειτο να κληθεί για απολογία και ο γιος του Erdogan αλλά ο αρμόδιος δικαστής που διενεργούσε την έρευνα απελύθη. Ταυτόχρονα ο Τούρκος Πρωθυπουργός επιτίθεται κατά της δικαιοσύνης, προετοιμάζει ανασχηματισμό και απειλεί να διώξει τον Αμερικανό πρεσβευτή. Γιατί; Γιατί στο βάθος κρύβεται μία πραγματική διαμάχη εξουσίας ανάμεσα στο AKP, που είναι το ένα από τα δύο συνθετικά του Τουρκικού Μοντέλου, και στο ίδρυμα του Ιμάμη Fethulla  Güllen, που είναι το δεύτερο συνθετικό του τούρκικου μοντέλου, ο οποίος κατοικεί στις ΗΠΑ. Ο Erdogan τον κατηγορεί ότι προκάλεσε τις έρευνες για τα σκάνδαλα για να τον ανατρέψει. Και αυτά υπό την ανοχή της Αμερικανικής κυβέρνησης.

Η Αμερικανο-τουρκική δυσπιστία οφείλεται επίσης σε γεωπολιτική διάσταση στο ζήτημα της Συρίας(όπου ο Erdogan στηρίζει τις πιο ακραίες τάσεις της συριακής αντιπολίτευσης), στο ζήτημα της Αιγύπτου(όπου ο Erdogan στηρίζει τους «εκτός νόμου» πια αδελφούς μουσουλμάνους) αλλά και στο ζήτημα του Ισραήλ, παραδοσιακού φίλου των ΗΠΑ, (και με το οποίο πάλι ο Erdogan είναι σε διαμάχη). Η τουρκική πολιτική όλο και απομακρύνεται από αυτήν του Obama. Το «οθωμανικό» όραμα του Erdogan δείχνει να ναυαγεί. Η Τουρκία δεν γίνεται αποδεκτή ως ο leader, ο αρχηγός του Ισλάμ, και το μοντέλο της για ένα Δημοκρατικό ισλαμισμό δείχνει να σπάει. Οφείλεται στο ότι Δημοκρατία και Ισλάμ δεν τα βρίσκουν ή ότι ο Τουρκικός ηγεμονισμός δεν μπορεί να τα συμβιβάσει; Πρόκειται για σύγκρουση ταυτότητας όπου η ισλαμοσυντηρητική ηθικολογία δεν συνυπάρχει με την δημοκρατική ελευθερία; Ο χρόνος θα δείξει. Πάντως είναι βέβαιο πως ξεκίνησε η αρχή του τέλους για το Τουρκικό μοντέλο πολιτικής διακυβέρνησης και πολιτικής ισορροπίας.

 

Δημοσθένης Δαββέτας

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΦΩΝΙΕΣ (Ελεύθερος Τύπος 4.01.2014)

 

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ  ΠΑΡΑΦΩΝΙΕΣ

 

Πριν από 2 περίπου εβδομάδες, στο site του Γάλλου Προέδρου δημοσιεύτηκε το πόρισμα Επιτροπής ειδικών (διορισμένων από τη Γαλλική Κυβέρνηση) για το θέμα των μεταναστών που θέλουν να ζήσουν μόνιμα Γαλλία. Προτείνεται να αλλάξει ο έως τώρα όρος της «ενσωμάτωσης». Και στο εξής ,οι μετανάστες να συμπεριλαμβάνονται στη γαλλική κοινωνία δίχως να είναι υποχρεωμένοι να ενσωματωθούν . Η θέση αυτή ξεσήκωσε σάλο και την επόμενη, κιόλας, ο Ολάντ ανακοίνωσε πως ήταν απλά προτάσεις «ειδικών» κι όχι η επίσημη θέση της κυβέρνησής του..

Και μόνο η αλλαγή του όρου «ενσωμάτωση» δεν φαίνεται λογικό να έχει προκαλέσει τέτοια αντίδραση. Τί ήταν τότε; Μα οι άλλες θέσεις του πορίσματος που συνόδευαν τη κεντρική. Ποιες ήταν αυτές; Παραθέτω τις πιο χαρακτηριστικές του «σκανδάλου» : άρση της απαγόρευσης που έως τώρα ίσχυε στην εκπαίδευση για τα φουλάρια των μουσουλμάνων και γενικά για όλα τα θρησκευτικά σύμβολα. Να τονιστεί η αραβοανατολική πλευρά της Γαλλίας. Να ενισχυθεί η αραβική γλώσσα στα σχολεία. Να ξαναδιαβαστεί η Ιστορία . Να σταματήσει να γίνεται εμφανής και έντονη επίκληση της Γαλλικής σημαίας. Κι ακόμη: να τιμωρείται με νόμο «περί ρατσιστικής παρενόχλησης» όποιος βροντοφωνάζει την εθνικο-πολιτιστική του καταγωγή. Που σημαίνει με απλά λόγια: γίνεται de facto κατάργηση της εθνικής έννοιας της χώρας. Αλλάζει ό,τι ως τώρα θεωρούσαμε και ονομάσαμε έθνος. Για φανταστείτε, δηλαδή, τον Έλληνα , να  μην βάλει τη σημαία του στο μπαλκόνι για να μην προκληθεί ο αλλοδαπός γείτονάς του. Ή να μην υποστηρίζει ένθερμα την ελληνικότητά του ή την θρησκεία του γιατί κινδυνεύει να τιμωρηθεί με «ρατσιστική παρενόχληση»  του αλλοεθνούς στην Ελλάδα. ‘Η πάλι, να γίνεται μάθημα στα σχολεία για τη «πακιστανική» (ή άλλη) πλευρά του ελληνικού πολιτισμού. Και να μην μιλάμε πιά στην Ιστορία για «επιδρομές βαρβάρων» ή γενοκτονίες, αλλά για «πολιτισμικές προσφορές» των φίλων μας Οστρογότθων ή για «συνωστισμό»  των Ελλήνων στις αποβάθρες της Σμύρνης το 1922, ή ακόμη να λέμε ότι χάρη στην γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους, μπόρεσαν οι Αρμένιοι και μαζεύτηκαν όλοι μαζί στη χώρα τους, την Αρμενία. Αλλά και στο θέμα των θρησκευτικών συμβόλων στατιστικά αποδείχτηκε ότι από τότε που νομοθετήθηκε η απαγόρευση έχουμε πολύ λιγότερα ρατσιστικά περιστατικά (για θρησκευτικούς λόγους) στα σχολεία. Ας είμαστε σοβαροί. Τέτοιες ιδέες δεν γίνονται πράξη με ιδεολογική επιβολή και ψυχολογική τρομοκρατία. Γίνονται, (αν γίνουν) από μόνες τους . Γιατί ο κόσμος το θέλει. Αυτή η πολυπολιτισμική  «προοδευτική» μανία  μιας ιδεολογικής ισο-κρατίας , περισσότερα προβλήματα προκαλεί στη κοινωνία παρά ισορροπία και ηρεμία. Η «πρόοδος» δεν σημαίνει υποχρεωτικά εξαφάνιση των εθνικο-πολιτισμικών στοιχείων. Δεν σημαίνει άρνηση εθνικής ταυτότητας. Και το τι συνέβη στη Γαλλία ας μας χρησιμεύσει για παραδειγματισμό.

 

Δημοσθένης Δαββέτας.

 

 

Η Ευρώπη και οι αξίες της (Ελεύθερος Τύπος 27.12.2013)

 

               Η Ευρώπη και οι αξίες της

 

Από  1^η Ιανουαρίου η Ελλάδα έχει τη προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η χώρα ,με τα περισσότερα  προβλήματα, γίνεται έτσι η εικόνα, το σύμβολο μιας Ευρώπης που είναι η ίδια προβληματική. Η αρχικά εξαγγελθείσα ως υγιής ευρωπαϊκή οικονομική ένωση 6 χωρών, διευρύνθηκε πια στις 28 και μοιάζει να δοκιμάζεται: χαμηλό ποσοστό ανάπτυξης, κρίση του ευρώ, δυσκαμψία της ευρωπαϊκής τράπεζας, υψηλό ποσοστό ανεργίας(με τους νέους να υφίστανται τη μεγαλύτερη ζημιά). Πολλοί ισχυρίζονται ότι πρέπει περισσότερη Ευρώπη που να φτάσει στην ενσωμάτωση των κρατών σ’ ένα ευρωπαϊκό πρόσωπο. Άλλοι ισχυρίζονται το αντίθετο , θεωρώντας την υποσχεθείσα ευμάρεια του Maastricht ως ουτοπία, η οποία κάνει  ζημιά, μιας και οι τραπεζίτες και η χρηματοπιστωτική  εξουσία εξουδετερώνουν τη πολιτική και τον ανθρώπινο παράγοντα . Προτείνουν λοιπόν επιστροφή στις εθνικές κρατικές οντότητες . Στην πραγματικότητα , οι δυο αυτές αντίθετες απόψεις υπήρχαν από το ξεκίνημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η μια ήταν η γραμμή του Ντε Γκόλ που ήθελε μια Ευρώπη βασισμένη σ’ επιλεκτικές συνεργασίες μεταξύ των εθνών. Η άλλη, ήταν η υπερεθνική, η ομοσπονδιακή, που θέλει να εξαφανίσει τα κράτη- έθνη, υπεύθυνα για όλα τα «κακά του κόσμου», και κυρίως, για θρησκευτικούς, εθνικιστικούς πολέμους, όπως αυτός του δεύτερου παγκοσμίου που είχε 33 εκατομμύρια νεκρούς. Η πρώτη τάση κατηγορεί την δεύτερη για ουτοπία, οικονομική κατάρρευση, αναρχία των συνόρων και χάος παγκοσμιοποίησης. Κι αντιστρόφως, η δεύτερη κατηγορεί την πρώτη για επιστροφή στον εθνικισμό κι απειλή πολέμων. Και οι δύο έχουν τα επιχειρήματά τους. Ίσως ένας συνδυασμός να είναι η καλύτερη λύση. Που , όμως, πρέπει αν λάβει υπόψη της το εξής: ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι ο μοναδικός που αντικατέστησε την θεολογικο-πολιτική εξουσία με τη δημιουργική δράση του κοινοβουλίου. Είναι αυτός που αντικατέστησε τους μονάρχες και τα θεοκρατικά καπρίτσια  των «ιερών» Διακυβερνήσεων του παρελθόντος, με εθνικο-πολιτιστική αυτονομία. Στα πλαίσια της σημερινής παγκοσμιοποίησης, το ευρωπαϊκό αίσθημα της αυτονομίας και κυριαρχίας θα μπορούσε να γίνει η βάση διαλόγου για μια Ευρώπη, που θέλει να ισορροπήσει μεταξύ παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας και ευρωπαϊκών, κλασσικών, ελληνικών αξιών. Μια Ευρώπη που θέλει να έχει ηθική, πολιτική και πολιτιστική αυτονομία. Αυτή η ισορροπία πρέπει να είναι το σημείο εκκίνησης ώστε η Ευρώπη να είναι ανταγωνιστική, με κυριαρχική συνείδηση (όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά και πολιτιστικά) στη παγκοσμιοποιημένη ζωή. Αυτή η Ευρώπη θα έχει αποφύγει την εθνικιστική έξαρση δίχως να διαλύσει τα έθνη, θα έχει συνδυάσει τη παγκόσμια συνείδηση, με τις εθνικές ταυτότητες, θα έχει επιτύχει τη συνέργεια μεταξύ κλασσικών και σύγχρονων οικονομικών συστημάτων. Αυτή η Ευρώπη δεν θα είναι θεωρία – θα είναι η ιστορία της, που έχουμε μέσα μας και που δεν πρέπει να  λησμονήσουμε.

 

Δημοσθένης Δαββέτας

 

 

Το Απαρτχάιντ και η συγχώρεση (Ελεύθερος Τύπος 19.12.2013)

Το Απαρτχάιντ και η συγχώρεση

     Όπως ο ναζισμός με την πολιτική της γενοκτονίας γέμισε μελανά σημάδια τις σελίδες της σύγχρονης Ιστορίας, έτσι και το Απαρτχάιντ στην Νότια Αφρική υπήρξε μία σύγχρονη μορφή σκλαβιάς. Και οι δύο αυτές περιπτώσεις αμφισβήτησαν το αν τελικά υπήρχε πραγματική πρόοδος και ανθρώπινη εξέλιξη. Γιατί τι άλλο μπορούν να χαρακτηριστούν, όπως έλεγε και ο Walter Benjamin, το ολοκαύτωμα και το Απαρτχάιντ, παρά αποδείξεις ότι, δεν έχουμε αληθινά προοδεύσει;

Ειδικά απέναντι στην σύγχρονη σκλαβιά που υπήρξε το Απαρτχάιντ, και που όπως το τείχος του Βερολίνου, κανείς δεν πίστευε για δεκαετίες ότι κάποτε θα καταργούταν, θα γκρεμιζόταν, πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στην περίπτωση του Νέλσον Μαντέλα. Για 27 χρόνια ο πολιτικός και ηθικός αυτός γίγαντας της Νότιας Αφρικής βρέθηκε σιδεροδέσμιος πίσω από τα κάγκελα της φυλακής και έχοντας υποστεί μαρτύρια και βασανισμούς. Χωρίς επίσημη ελπίδα απελευθέρωσης υπέμεινε καρτερικά όλο αυτό το διάστημα δίχως να αφεθεί σε καμία παθητική απελπισία. Δεν κατέβασε τα χέρια, δεν παραδόθηκε στο φαινομενικά αμετάλλακτο της κατάστασης του. Αγωνίστηκε μέσα από την φυλακή παραμένοντας αρχηγός της οργάνωσης του ANC που αργότερα θα αναλάμβανε την εξουσία της χώρας. Δεν έπαψε ούτε μία στιγμή να είναι εξεγερμένος. Αλλά με μία στάση αξιοπρεπή, υπομονετική και ασυμβίβαστη. Δεν είναι όμως κυρίως αυτό που υπογραμμίζει  την ιδιαιτερότητα του σαν ηγέτη. Αλλά είναι το εξής: αποφασιστικός, με σιδερένια θέληση στην υπηρεσία της δίκαιης υπόθεσης του, όταν πια βγαίνει ελεύθερος από την φυλακή, δεν δείχνει ούτε επιθετικότητα, ούτε διάθεση εκδίκησης. Αντίθετα δείχνει διάθεση Συγχώρεσης.  Μόλις βρέθηκε να κυβερνά, τριγυρισμένος από παλιούς συναγωνιστές του και θύματα του Απαρτχάιντ οι οποίοι και του ζητούσαν να ξεκαθαρίσει τους παλιούς λογαριασμούς με τους «λευκούς ρατσιστές» και να τιμωρήσει εκδικητικά, αυτός το αρνήθηκε. Και πρότεινε συγχώρεση, δημιουργώντας την «επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης». Το «φυσικό» δικαίωμα της εκδίκησης, ο Μαντέλα το μετατρέπει σε μία ηρωική και εντυπωσιακή συγχώρεση. Πρέπει κάποιος να διαπερνάται από υψηλό αίσθημα ανθρώπινου ήθους και Αγάπης, για να φτάσει σε αυτό το τεράστιο ύψος πολιτικής υπευθυνότητας και να μην ζητήσει εκδίκηση για τους δημίους που τόσα χρόνια  τον είχαν βασανίσει. Αρνούμενος να χωρίσει την νοτιοαφρικανική κοινωνία στα δύο, επιχειρεί αντιθέτως να την συμφιλιώσει μέσα από το δίκαιο και την συγχώρεση.

Πολλοί λίγοι πολιτικοί το έκαναν επιτυχημένα(μας έρχεται αμέσως στον νου ο Γκάντι). Χρειάζεται μεγαλείο ψυχής, πνευματική και ηθική δύναμη που ξεπερνά την ιδεολογία της εκδίκησης(κάτι που κυριαρχεί σήμερα στην Πολιτική), για να πράξει κάποιος με αυτόν τον τρόπο. Ο Μαντέλα είναι ένας πνευματικός και ηθικός ήρωας, είναι παράδειγμα εσωτερικής δύναμης και λάμψης.

Δημοσθένης Δαββέτας

Η «Καινοτόμος καταστροφή» (Ελεύθερος Τύπος 12.12.2013)

Η «Καινοτόμος καταστροφή»

     Η Ιστορία και ο κοινός νους έχουν δείξει ότι σε περιόδους κρίσης παίρνονται βασικές αποφάσεις για την προσωπική ζωή, για το κράτος, τις επιχειρήσεις, γενικώς την κοινωνία. Οι αποφάσεις αυτές, θεμέλια μέλλοντος, είναι γεννήματα αυτού που σημαίνει ετυμολογικά το ρήμα κρίνω: διαχωρίζω, επιλέγω. Πρόκειται λοιπόν για αποφάσεις που έχουν σαν σκοπό την επιλογή του καλύτερου, που συνήθως συγγενεύει με το καινούργιο, αυτό που χαράζει νέους δρόμους. Μέρος της επιλογής του καινούργιου και η καινοτομία, η εφαρμογή της οποίας είναι οργανικά συνδεδεμένη με την Ανάπτυξη. Γιατί πως θα καινοτομήσει κάποιος όταν δεν υπάρχει ρευστότητα στην αγορά;

Και εδώ ακριβώς βασίζεται η προβληματική του άρθρου μου. Υπάρχουν «χοντρικά» δύο δρόμοι Ανάπτυξης. Ο πρώτος του Keynes, ο Κενσιανός, που βασίζεται στην αύξηση των καταναλωτών σε συνδυασμό με το γεμάτο τους πορτοφόλι. Είναι η πιο γνωστή θεωρία, η αγαπημένη κυρίως της Αριστεράς (επανεκκίνηση της Ανάπτυξης μέσω της κατανάλωσης) και η οποία θέλει να κυκλοφορεί χρήμα με οποιοδήποτε τρόπο(δάνεια, επιχορηγήσεις κράτους, ισχυρή φορολογία κτλ.), χωρίς βέβαια να εξασφαλίζει και τις αναγκαίες διαρθρωτικές κρατικές αλλαγές.

Ο δεύτερος δρόμος είναι αυτός που προτείνει ο Schumpeter, και που εμπεριέχεται στην πρότασή του περί «καταστροφικής δημιουργίας». Δεν πρόκειται εδώ βέβαια περί κυριολεκτικής καταστροφής αλλά εννοιολογικής. Και εξηγούμαι: αν σου πέσει και σπάσει ο υπολογιστής καταστρέφεται μεν αλλά δεν προϋποθέτει την γένεση νέου μοντέλου. (Απλά αγοράζεις έναν άλλον ίδιο). Αν όμως βγει νέο μοντέλο περνά σε αχρησία το προηγούμενο. Αυτή η «καταστροφή» είναι η δημιουργική, η καινοτόμα. Πρόκειται για ενίσχυση της έρευνας και της ευρηματικότητας. Η διαρκής, ανεξάντλητη καινοτομία (αντικειμένων ή μη) είναι η θεωρία του Schumpeter, που όλο και κυριαρχεί σήμερα παγκοσμίως. Η Ανάπτυξη δηλαδή περνά από την διάθεση χρημάτων σε καινοτόμα έργα που στοχεύουν την καλυτέρευση της συλλογικής ζωής. Πρόκειται για μία αντίληψη που δεν αφορά μόνο τα αντικείμενα, αλλά γενικά την καθημερινότητα τους.

Ποιός θα μπορούσε να φανταστεί από τις παλιές γενιές, ότι κάποτε θα είχαμε γυναίκες πιλότους, κυβερνήτες πολεμικών σκαφών ή κομμάντος; Ποιός θα μπορούσε να φανταστεί ότι κάποτε οι καλλιτέχνες που ήταν περιθωριακοί και φτωχοί, σήμερα θα είναι υψηλοί χρηματιστές στην σύγχρονη τέχνη, όπως οι Jeff Koons, Damien Hirst και άλλοι, οι οποίοι επιδιώκουν καλή σχέση με επιχειρηματίες, ή βιομήχανους; Κοντολογίς, ποιος θα πίστευε ότι οι άλλοτε μποέμ καλλιτέχνες που μετεξελίχτηκαν σε αριστερούς επαναστάτες θα ήταν οι καλύτεροι πελάτες των «κακών» καπιταλιστών; Αλλά και στην τεχνοεπιστήμη, ή τον e-τουρισμό, ή την Ιατρική, ή «καινοτόμος καταστροφή» κυριαρχεί. Καιρός λοιπόν να πάμε πέρα από την «συντηρητική» καταστροφολογία της ριζοσπαστικής αριστεράς, και να δούμε ότι καινοτόμος δρόμος της Ανάπτυξης είναι μία καλή επιλογή στην σημερινή κρίση. Μία επιλογή που θα μας βγάλει από την κρίση με δημιουργική δύναμη.

Δημοσθένης Δαββέτας

Αναλύοντας την τακτική Λεπέν (Ελεύθερος Τύπος 5.12.2013)

 

Η περίπτωση Λεπέν

     Πολλοί ήταν εκείνοι που είχαν προβλέψει ότι από την αρχική του εμφάνιση στην δεκαετία του ’80, το «εθνικό μέτωπο» των Λεπέν, δεν θα είχε διάρκεια. Και ότι μόλις η οικονομία σταθεροποιείτο, και η μετανάστευση βρισκόταν υπό έλεγχο, το ακροδεξιό κόμμα με χαρακτήρα ρατσιστικό, δεν θα μπορούσε να κερδίσει σημαντικό μέρος της ψήφου των Γάλλων, οι οποίοι είναι παραδοσιακά Δημοκρατικοί και Νεωτερικοί. Το εκρηκτικό μάλιστα και ανεξέλεγκτο της προσωπικότητας του Ζαν Μαρί ΛεΠέν συνηγορούσε υπέρ μίας τέτοιας ανάλυσης. Η ως τώρα όμως πορεία δείχνει κάτι τελείως διαφορετικό: οι ψηφοφόροι του «εθνικού μετώπου» αυξάνονται και η επιρροή του είναι καθοριστική για το παρόν και το ως τώρα προβλεπόμενο πολιτικό μέλλον της Γαλλίας. Που οφείλεται αυτό; Μία σύντομη ακτινογραφία της κατάστασης θα βοηθούσε για καλύτερη κατανόηση ανάλογων φαινομένων σε ευρωπαϊκές χώρες.

Από το 1982 που ο Λεπέν πήρε στις δημοτικές εκλογές 13,2% οι διάφοροι αναλυτές υποστήριζαν ότι το κόμμα του ήταν «κατασκεύασμα» του Μιτεράν για να σπάσει την δεξιά. (Κάτι που και εδώ συχνά ακούγεται και για την Χρυσή Αυγή). Στοιχημάτιζαν δε πως με την άνοδο του Σιράκ και των «συντηρητικών» στην εξουσία το «εθνικό μέτωπο» θα εξαφανιζόταν. Όπως σημειώνουν και οι Guibert και Mergier στο βιβλίο τους για τον Λεπέν, στα είκοσι χρόνια που ακολούθησαν, δηλαδή το 2002, το ποσοστό του κόμματος με αξιοθαύμαστη ανοδικότητα σταθεροποιήθηκε γύρω στο 20%. Με την αλλαγή δε στην προεδρία του και την εμφάνιση της Μαρί Λεπέν, τα ποσοστά αυξήθηκαν γύρω στο σημερινό 24%, η δε ιδέα ότι κάποτε ίσως με συνεργασία το «εθνικό μέτωπο», μπει στην κυβέρνηση, δεν σοκάρει πια κανέναν και μάλλον το θεωρούν «νορμάλ». Ποια είναι η στρατηγική «επιτυχίας» των Λεπέν; Ονομάζεται «πρώτα το κοινωνικό ζήτημα». Είναι η κυρίαρχη πολιτική του κόμματος. Συσπειρώνοντας γύρω τους όσους θεωρούν ότι ο δικομματισμός δεξιάς-αριστεράς δεν γοητεύει, και κάνοντας κριτική σε πολυπολιτισμό και παγκοσμιοποίηση δίνουν το βάρος σε ζητήματα καθημερινότητας, (όπως οι συντάξεις, η εκπαίδευση, ο κίνδυνος των κοινοταριστικών διενέξεων, η οικονομική δυσπραγία και η αγοραστική δύναμη, η εθνική στήριξη και η θρησκευτική ελευθερία, η ασφάλεια και η εφαρμογή των νόμων, η παράνομη μετανάστευση και η ανεργία), το «εθνικό μέτωπο» κατάφερε να μαζέψει ως σήμερα γύρω του όσους θεωρούν την δεξιά όχι αρκετά δεξιά και την αριστερά όχι αρκετά αριστερά.

Ακούγοντας κάποιος την Μαρί Λεπέν να μιλά νομίζει ότι ακούει τον Σεβενεμάντ, τον σοσιαλιστή, να φωνάζει για την υπεράσπιση των «πραγματικών αξιών της Δημοκρατίας» ή «για την κρίση της παγκοσμιοποίησης». Ένα σημαντικό μέρος εργατών που εγκατέλειψαν το Κ.Κ. Γαλλίας και ένα μέρος δεξιών που θεωρούν ότι θυματοποιούνται από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι οπαδοί των Λεπέν. Σε αυτούς προστίθενται και νέοι εργάτες και υπάλληλοι που βιώνουν την κρίση. Στις πρόσφατες διαμερισματικές εκλογές το κόμμα θριάμβευσε. Και όλοι θεωρούν ότι απειλεί να πάρει εντυπωσιακά ποσοστά σε δημοτικές και ευρωπαϊκές εκλογές. Είναι ώρα να αναλυθεί σωστά αυτό το φαινόμενο.

Δημοσθένης Δαββέτας

Δύο αναγνώσεις του Χριστιανισμού (Ελεύθερος Τύπος 28.11.2013)

Περί ρατσισμού και Ξενοφοβίας (Ελεύθερος Τύπος 21.11.2013)

Περί ρατσισμού και Ξενοφοβίας

     Πολύ συχνά ακούμε γύρω μας να γίνεται χρήση του όρου ρατσισμός και Ξενοφοβία. Φτάνει κάποιος να κάνει κριτική σε θέματα μετανάστευσης ή πολυτισμικότητας για να στιγματιστεί  ως ρατσιστής ή ξενοφοβικός. Η γραμμή ισορροπίας είναι πολύ λεπτή. Γιατί από την μία πλευρά υπάρχει η άκρα δεξιά που πορεύεται φιλοσοφικά και ιδεολογικά σε ρατσιστικές και ξενοφοβικές θέσεις, και από την άλλη υπάρχει η ριζοσπαστική αριστερά που οτιδήποτε αφορά ζητήματα έθνους και ξένων δείχνει τόσο ακραία «ευαισθησία» ώστε με την ανοχή της να κινδυνεύει να δημιουργηθεί πρόβλημα κοινωνικό. Και ανάμεσα στις δύο αυτές τοποθετήσεις βρίσκεται ο πολίτης εκείνος που δεν είναι ιδεολογικά και ψυχολογικά ρατσιστής ούτε ξενοφοβικός, αλλά που δεν θα ήθελε ούτε την ανεξέλεγκτη εισροή ξένων ούτε την αδιαφορία σε εθνικά προβλήματα που προσβάλλει τον πατριωτισμό του.

Για να γίνει ακόμη πιο κατανοητό το θέμα ας ξεκινήσουμε από το τί σημαίνουν  οι δύο αυτοί όροι. Ο ρατσισμός έχει να κάνει με εκείνη την ανθρώπινη συμπεριφορά όπου κάποιοι λαοί νοιώθουν ανώτεροι άλλων, φυλετικά και πολιτισμικά. Συνεπώς πρόκειται για ανωτερότητα φυλής απέναντι σε μία άλλη. Η Ξενοφοβία, πιο περίπλοκη αναφέρεται στον φόβο και προκαλεί ο «ξένος», ο διαφορετικός, ο άγνωστος. Όσο ο ρατσισμός ως θλιβερό φαινόμενο δεν αφορά επισήμως τις σύγχρονες εποχές και κοινωνίες (σε ένα κράτος συνυπάρχουν πια πολλές διαφορετικές φυλές), άλλο τόσο η ξενοφοβία, είναι πιο επίκαιρη και είναι πολιτικό εργαλείο, είτε σε όσους θέλουν να κρύψουν το φασιστικό τους ταμπεραμέντο, είτε σε όσους θέλουν να ενοχοποιήσουν στρατηγικά όποιους πιστεύουν ακόμα σε εθνική συνείδηση. Το να διαμαρτύρεσαι για την παράνομη μετανάστευση και να την θέλεις ελεγχόμενη, το να πιστεύεις σε εθνική κυριαρχία ή να μην ασπάζεσαι την ιδεολογία της υποχρεωτικής πολυπολιτισμικότητας, δεν σημαίνει αυτόματα ότι είσαι εθνικιστής ή ξενοφοβικός αντίστοιχα.

Εφόσον δεν κρύβεται κάτι πίσω από αυτές τις θέσεις, και υπάρχει ειλικρίνεια, σημαίνει κυρίως ότι, αντιδράς στον επί χρόνια μεθοδικό διαμελισμό του εθνικού ιστού και ενότητας, σημαίνει ότι δεν θέλεις να αφεθείς δίχως αντίσταση στον μεταμοντέρνο ατομισμό της παγκοσμιοποίησης, σημαίνει ότι δεν θέλεις να ζεις  σε ένα διαρκή εξοντωτικό πόλεμο ανάμεσα στις θρησκευτικές και πολιτισμικές κοινότητες, σημαίνει ότι πιστεύεις ακόμα στην παραδοσιακή Δημοκρατία των θεσμών, στην εθνική ταυτότητα και ανεξαρτησία. Πάνω από όλα όμως σημαίνει ότι δεν θέλεις να ζεις δίχως ένα θεσμικό πλαίσιο που διασφαλίζει το δικαίωμα να συνυπάρχει κάποιος ελεύθερα με τις παραδόσεις του, με το πατριωτικό του αίσθημα, με τις ανθρώπινες και ανθρωπιστικές του αξίες, με τα ήθη και τα έθιμα του. Δεν μπορεί να στοχοποιείσαι και να νοιώθεις «ένοχος» ή να κατηγορείσαι, όταν απλά αγαπάς την πατρίδα σου με τις πολιτισμικές της παραδόσεις και την διαχρονική αντίληψη της Ιστορίας της.

 Δημοσθένης Δαββέτας

 

Δύο αναγνώσεις του Χριστιανισμού (Ελεύθερος Τύπος 19.11.2013)

 

Δύο αναγνώσεις του Χριστιανισμού

 

      Την προηγούμενη βδομάδα στο Παρίσι βρέθηκα σε μία φιλική συζήτηση με τον φιλόσοφο Λυκ Φερύ και ένα υψηλόβαθμο Γάλλο ιερωμένο. Φεύγοντας βρέθηκα αντιμέτωπος με δύο αναγνώσεις του Χριστιανισμού, όπως παρουσιάζονται σήμερα.

Η πρώτη ανάγνωση θεωρεί την «ηθική»(εδώ δεν πρόκειται για την φιλοσοφική ηθική, αλλά για το θεολογικό moral), ως την βασική συνθήκη της ανθρώπινης σωτηρίας. Στον «μάταιο» κόσμο που ζούμε για να φέρουμε σε πέρας τις δύσκολες υποχρεώσεις μας, για να βρούμε την δύναμη να αντιμετωπίσουμε τον πόνο της επίγειας περαστικής ζωής μας, χρειαζόμαστε ηθικούς κανόνες που πρέπει να τηρούμε. Πρέπει να ζούμε δηλαδή μέσα από τις καλές πράξεις, ακόμη και αν είναι εξαιρετικά επίπονες, πρέπει να είμαστε σε συμφωνία με τις αρχές των Ευαγγελίων, εμείς οι αμαρτωλοί, οι οποίοι, ζώντας με αυτόν τον τρόπο, κρατούμε ισχυρή μέσα μας την ελπίδα για την είσοδο στην Βασιλεία των Ουρανών και του Θεού.

Η δεύτερη ανάγνωση, βάζει την πνευματικότητα πριν την ηθική, βάζει την πίστη πριν την τυπικότητα των κανόνων, βάζει σε συνέργεια πνευματικότητα και Αγάπη. Δίνει έτσι στην Βασιλεία των Ουρανών όχι ένα μέλλον υπό την προϋπόθεση «ηθικής» ζωής, αλλά κυρίως ένα μέλλον που στηρίζεται στην πραγματική παρουσία, που στηρίζεται στην Αγάπη της Χάριτος. Άλλωστε και ο ίδιος ο Χριστός στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο(17,20-25) όταν τον ρωτούν οι Φαρισαίοι «πότε θα έρθει η Βασιλεία;» απάντησε «είναι ανάμεσά μας». Δηλαδή είναι εδώ σαν βίωμα, σαν ζωή. Το αντιλαμβανόμαστε άλλωστε και στους Μακαρισμούς: Η Αγάπη είναι πιο ισχυρή από την «ηθική», η πληρωμή του νόμου πιο ισχυρή από τον Νόμο. Η Χάρις της Αγάπης λειτουργεί δίχως υποχρεωτικά καθήκοντα. Δεν έχει ανάγκη νομοθεσίας μία Μάνα για να αγαπά το παιδί της. Ισχυρότερη από δίκαιο και «ηθική» η Αγάπη είναι το «διαβατήριο» για την Βασιλεία των Ουρανών. Το Βασίλειο των Ουρανών υπάρχει ήδη στο παρόν. Αν κάποιος ζήσει με πίστη, ελπίδα και Θεία Χάρη, θα νοιώσει «μέσα του» το Βασίλειο των Ουρανών, όπως λέει και ο Χριστός στον Ιωάννη. Η Αγάπη είναι ο φορέας της Σωτηρίας. Οι «καλές» πράξεις είναι μόνον συνέπεια της Αγάπης και όχι προϋπόθεση.

Αυτές οι δύο αναγνώσεις του Χριστιανισμού αν και συχνά αντιτίθενται εν τούτοις δεν είναι αντίπαλες. Για όποιον θέλει να ζήσει χριστιανικά η πνευματική ζωή είναι σε άμεση σχέση με την «ηθική». Ένας δημιουργικός συνδυασμός και των δύο θα μπορούσε να συμβάλλει  γόνιμα στο να συνδυαστούν ποιοτικά πνευματικότητα και ηθικοί κανόνες, δίχως φαρισαϊκή τυπικότητα, αλλά με γνώμονα την Αγάπη στην ζωή σαν παρουσία.

Δημοσθένης Δαββέτας

 

Εργασία και μακροζωία (Ελεύθερος Τύπος 11.11.2013)

Εργασία και μακροζωία

     Συχνά ακούγονται γύρω μας διάφορα επιχειρήματα σε σχέση με την μείωση του χρόνου εργασίας και την έξοδο νωρίτερα σε σύνταξη. Άλλοι ισχυρίζονται ότι κάνει καλό στην υγεία, άλλοι ότι τους επιτρέπει την μακροζωία κλπ. Πρόσφατα διάβασα μία έρευνα που έγινε στη Βοστώνη για την ετήσια παγκόσμια έρευνα μακροβιότητας. Το γαλλικό κέντρο Icad, υπό την διεύθυνση της Carole Dufouil, βρήκε ότι υπάρχει μία αμφίδρομη σχέση μεταξύ της όσο πιο αργά γίνεται εξόδου σε σύνταξη και της νόσου Αλτσχάϊμερ. Η επιστημονική έρευνα έδειξε ότι, κάθε επιπλέον χρόνος επαγγελματικής δραστηριότητας μετά τα 60 μείωνε κατά 3% τον κίνδυνο αυτής της ασθένειας. Και κατέληξε ότι, το να βγαίνεις γύρω στα 65 στην σύνταξη, θα μείωνε κατά 15% την απειλή αυτής της νευροεκφυλιστικής ασθένειας. Αυτή η έρευνα επιβεβαίωσε μία άλλη προηγούμενη του 2010 στο περιοδικό International Journal of Geriatric Psychiatry, που ανακοίνωνε τα ίδια αποτελέσματα και τόνιζε την αξία της συνέχειας της μακροχρόνιας επαγγελματικής δραστηριότητας, σωματικά και ψυχολογικά.

Με την προϋπόθεση να μην κάνει κάποιος επάγγελμα ανθυγιεινό, η εργασία συμβάλλει στην μακροζωία. Οι κάτοικοι του Χονγκ Κόνγκ , για παράδειγμα, ή ακόμη αυτοί του ιαπωνικού νησιού Okinawa, μεταξύ άλλων, πάντα κατά τους ερευνητές, θεωρούνται πρωταθλητές κόσμου στην μακροζωία. Η ζωή τους στηρίζεται στα εξής βασικά σημεία: καθημερινή δραστηριότητα, φυσική και πνευματική πρακτική, παραδοσιακή υγιεινή κουζίνα, συστηματική ιατρική παρακολούθηση και κυρίως απουσία νόμιμου ορίου ηλικίας για σύνταξη. Βλέπεις σε αυτά τα μέρη πολλούς εβδομηντάρηδες ή και ογδοντάρηδες να δουλεύουν συνδυάζοντας παλιό τρόπο ζωής και μοντέρνο. Έτσι, μέσω της εργασίας επιμηκύνεται η κοινωνική και βιολογική τους ζωή. Οι όποιες αντιρρήσεις ακούγονται από τον αντίποδα αυτής της θέσης στηρίζονται σε έναν ιδεολογικό μανδύα, που πιστεύει ότι λιγότερη εργασία καλύτερη ζωή. Στην Ευρώπη και ειδικά σε χώρες όπως η Σουηδία ή η Ολλανδία οι άνθρωποι επιλέγουν να κάνουν αυτό που τους αρέσει και όσο πιο μακρόχρονα γίνεται. Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλες χώρες του Νότου όπως η Ιταλία που παρατηρείται ανάλογο φαινόμενο.

Αφήνοντας στον καθένα την διακριτική απόφαση να συνεχίσει όσο θέλει να εργάζεται, η οικονομική και κοινωνική πρόοδος, είναι σε καλό δρόμο, αντιστρατεύοντας τις  απαρχαιομένες αντιλήψεις των συνδικάτων. Οι σύγχρονες επιστημονικές έρευνες όλο και περισσότερο αναιρούν αυτή την «προστατευτική», σοσιαλίζουσα αντίληψη, που θέλει να βάλει χρονικά πλαίσια στην εργασία γιατί δήθεν προστατεύει την ποιότητα της ζωής  και την μακροβιότητα. Η σύγχρονη επιστήμη δίνει μία άλλη διάσταση στην σχέση εργασία-ασθένεια- μακροζωία, δίνοντας προτεραιότητα στην ποιοτική επιλογή της εργασίας και στην φυσική και πνευματική ευχαρίστηση που δίνει αυτή σε όποιον την θέλει.

Δημοσθένης Δαββέτας

Η φιλοσοφική διαμάχη για την Κυριακή (Ελεύθερος Τύπος 5.11.2013)

Η φιλοσοφική διαμάχη για την Κυριακή

     Όλη αυτή η διαμάχη που γίνεται γύρω από το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές, βασίζεται σε δύο εξ ορισμού διαφορετικές φιλοσοφίες. Η πρώτη, αυτή που αντιτίθεται στο άνοιγμα, προωθείται κυρίως από τα συνδικάτα και την παραδοσιακή ευρεία Αριστερά. Και βασίζεται στην λογική ότι η περισσότερη εργασία, ειδικά την Κυριακή που είναι μέρα ξεκούρασης για όλους, θα ωφελούσε τα αφεντικά που θα εκμεταλλευόντουσαν ακόμη περισσότερο τους εργαζόμενους. Έτσι οι πλούσιοι θα γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Αυτό το επιχείρημα έχει τις ρίζες του στις αρχές του εικοστού αιώνα με το ξεκίνημα της αριστερής ιδεολογίας, και είναι επιχείρημα της πρώιμης «νεωτερικότητας» που λέει: οι νόμοι να προστατεύουν τους μισθωτούς ενάντια στις υπερβολικές απαιτήσεις των αφεντικών.

Το «σοσιαλιστικό» κράτος μοιάζει έτσι να γνωρίζει άριστα τους εργαζόμενους, να θέλει το καλό τους και να τους προστατεύει. Η δεύτερη φιλοσοφία στηρίζεται στο δικαίωμα της ελεύθερης ατομικής επιλογής. Ο οποιοσδήποτε εργαζόμενος δεν θέλει να ενσωματώνεται απρόσωπα στην «εν-πρόσωπη» μάζα. Δεν θέλει να αποφασίζουν οι διάφοροι προστάτες αριστεροί «άγγελοι»  για το τι είναι ή όχι καλό και ωφέλιμο για τον ίδιο. Ειδικά οι νέοι που έχουν σπουδές την βδομάδα περιμένουν πως και πως την ευκαιρία να δουλέψουν τις Κυριακές για να βγάλουν το χαρτζιλίκι τους ή και κάτι περισσότερο. Αυτά τα «άτομα» εξοργίζονται και αναρωτιούνται: ποια είναι τα συνδικάτα και οι Αριστεροί προστάτες που θα αποφασίσουν για μένα; Η προσωπική, ιδιωτική απόφαση, εφόσον δεν κάνει κακό στην κοινωνία ( και η συνειδητή απόφαση του να δουλέψει κάποιος περισσότερο δεν βλάπτει) αφορά τον ίδιο που θα το αποφασίσει. Αυτή η φιλοσοφία είναι γνωστή ως «μετανεωτερική» ή «μετα-μοντέρνα».

Έτσι δύο απόψεις μάχονται για την Κυριακή: η πρώτη που δηλώνει νεωτερική αλλά είναι στην πράξη αντι-σύγχρονη και που παίρνει τα άτομα σαν ζόμπι, σαν κλώνους, μίας μάζας που μοιάζει με συλλογικό πρόσωπο. Και η δεύτερη που είναι σύγχρονη αρνείται την προστατευτική ηθικολογία, και στηρίζεται στην λογική ότι το ελεύθερο άτομο είναι καλό να φύγει από την «προστασία της μαμάς» να βγει στη ζωή, να μεγαλώσει, να ωριμάσει και να μάθει τον εαυτό του και τα όρια του μέσα από τα βιώματα της καθημερινότητας. Η πρώτη άποψη κατηγορεί την δεύτερη για κίνδυνο ατομικισμού. Ενώ η δεύτερη απαντά στην πρώτη, ότι, με το να θέλει να προστατεύσει σφιχτά την ζωή του ελεύθερου ατόμου, το πνίγει, το αφήνει αν-εξέλιγκτο, και τελικά παίρνει την θέση αυτού που μάχεται. Γίνονται οι προστάτες αφεντικά. Όπως οι «κακοί» καπιταλιστές εκμεταλλεύονταν και στερούν την ελευθερία από τους εργαζόμενους, το ίδιο και οι «προστατευτικοί» στα πλαίσια της ασφυχτικής υπερ-προστασίας τους, γίνονται τα «κακά» αφεντικά που αποφασίζουν για τους άλλους και τους στερούν το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής.

Δημοσθένης Δαββέτας

 

Όταν οι ιεράρχες αγαπούν την τέχνη (Ελεύθερος Τύπος 29.10.2013)

Όταν οι ιεράρχες αγαπούν την τέχνη

     Πριν δύο εβδομάδες είχα την χαρά και την τιμή να συμμετάσχω στην πρώτη παγκόσμια του συμφωνικού έργου του Σίμογλου, στην Θεσσαλονίκη, διαβάζοντας στο Μέγαρο Μουσικής, κείμενα Καβάφη, δίπλα στην σπουδαία Σόνια Θεοδωρίδου, υπό τον μαέστρο Θεόδωρο Ορφανίδη και άλλους άξιους συνεργάτες. Η εμπειρία μου υπήρξε σπουδαία.

Επρόκειτο για ένα συνδυασμό πνευματικής και αισθητικής ικανοποίησης. Η πρώτη μου έκπληξη ήταν όταν έμαθα ότι  η όλη διοργάνωση ήταν παραγωγή της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης. Έτσι εξηγήθηκε και η παρουσία του μητροπολίτη Άνθιμου στις πρώτες θέσεις της αίθουσας, δίπλα στον ιεράρχη Δημήτριο της Αμερικής και στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, όπου και οι τρεις τους χειροκροτούσαν θερμότατα. Η δεύτερη έκπληξη μου ήταν όταν λίγες ώρες αργότερα είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω και με τους τρεις προαναφερόμενους ιεράρχες. Ο Βαρθολομαίος με την μεγαλεπίβολη ιερατική του φωνή έδειξε μία βαθιά γνώση και αγάπη για την ποίηση του Καβάφη, τα κείμενα του οποίου διάβαζε από την νεαρή του ηλικία. Έδειξε ένα πρόσωπο αξιοσέβαστο και αξιαγάπητο, όταν με σεμνότητα μιλούσε για την δημιουργική δύναμη της Τέχνης. Ανάλογα εκφράστηκε και ο μητροπολίτης Άνθιμος, του οποίου οι πνευματικές αντιστάσεις και η αγάπη επίσης για ζητήματα τέχνης έλαμπαν μέσα από τις σώφρονες κουβέντες του. Ο δε Αμερικής Δημήτριος εντυπωσίασε με τον έξυπνο, ανατρεπτικό και γεμάτο χιούμορ λόγο του, ένα λόγο που αγκάλιαζε στοργικά και συν-εργά την Τέχνη.

Φεύγοντας το βράδυ μετά το δείπνο, ήμουν ικανοποιημένος γιατί αυτή η στερεότυπη γύρω μας  ιδέα ότι Θρησκεία και Τέχνη δεν συμβαδίζουν, είχε στα μάτια μου αμφισβητηθεί. Και σκέφτηκα τον Χέγκελ, που έγραψε ότι Θρησκεία και Τέχνη (μαζί με την φιλοσοφία) εκφράζουν στην ζωή του πνεύματος το θεϊκό, ενσαρκωμένο σε υλική μορφή (ποίηση, εικαστικά, μουσική…), διά μέσου της δημιουργικής ανύψωσης του καλλιτέχνη. Μέσα από την γόνιμη υποκειμενικότητα, Θρησκεία και Τέχνη συμβάλλουν ώστε το αισθητικό να γίνει μέρος του πνευματικού. Οι Νίτσε, Μαρξ και Φρόυντ, προσπάθησαν να τα διαχωρίσουν και να τα βάλουν το ένα εχθρικό απέναντι στο άλλο. Ο πρώτος θεώρησε την Θρησκεία «ιδεώδες» που αφαιρεί ζωή από το παρόν, κάτι που δεν κάνει η Τέχνη. Ο δεύτερος θεώρησε την Θρησκεία όπιο των λαών. Ενώ ο τρίτος ονειρεύτηκε ότι η Τέχνη θα αντικαθιστούσε στον 20^ο αιώνα οριστικά την Θρησκεία.

Και οι τρεις λάθεψαν ( αν και ο Νίτσε είπε κάποιες σωστές αλήθειες). Γιατί η Θρησκεία δεν είναι εχθρός της Τέχνης. Συμβαδίζουν και τα δύο στην άσκηση πνευματικής ζωής. Συνεργούν στην δημιουργική ανάταση, μετασχηματίζοντας το αισθητικό σε πνευματικό, το υλικό σε άυλη ενέργεια, τις μορφές σε γέφυρα για εσωτερική ζωή και  Καθημερινή ισορροπία. Η Θρησκεία δεν είναι μόνο η στεγνή τυπολατρεία όπως εμμένουν να την αντιμετωπίζουν οι υλιστές και μηδενιστές. Είναι η ελευθερία, η εσωτερική έκρηξη για μία διαρκή αυτοανακάλυψη. Στο δρόμο αυτό πορεύεται και η Τέχνη. Και φαίνεται να το πραγματώνουν αξιοσέβαστα οι τρεις προαναφερθέντες ιεράρχες, Βαρθολομαίος, Δημήτριος και Άνθιμος. Ας ακολουθήσουν όλο και περισσότεροι το γόνιμο παράδειγμά τους.

Δημοσθένης Δαββέτας

 

Η αγένεια ως πολιτική επιλογή (Ελεύθερος Τύπος 21.10.2013)

Η αγένεια ως πολιτική επιλογή

Ένα από τα συνήθη χαρακτηριστικά των πολιτικών συζητήσεων στα ΜΜΕ είναι η φραστική αντιπαράθεση που γίνεται «αγένεια». Ο υψηλός τόνος  και οι επιθετικές φράσεις συχνά μειωτικές και σε προσωπικό επίπεδο φανερώνουν πως η «αγένεια» είναι επικοινωνιακή και πολιτική στρατηγική. Στον Πλάτωνα οι διάλογοι φανέρωναν μεν συχνά καυστικότητα ή ειρωνεία που έφτανε σε έξυπνο χλευασμό (κλασσικό παράδειγμα ο Σωκράτης), όμως, όλα τα συμμετέχοντα πρόσωπα, παρά τις όποιες, συχνά έντονες διαφωνίες τους, είχαν ένα κοινό σημείο εκκίνησης. Ήταν η καλή πίστη. Όλοι οι συζητούντες έχουν ως πρόθεση να φτάσουν στην αναζήτηση ενός συμπεράσματος. Να φτάσουν σε μία αλήθεια. Η στρατηγική και η τεχνική τους ήταν αυτή της πολεμικής έρευνας των ιδεών, ήταν το ξεφλούδισμα ενός ζητήματος ώστε έστω και από διαφορετικές προσεγγίσεις, να φανεί ο καρπός του, η ουσία του. Αυτή η τέχνη του «εύπιστου» διαλόγου, δεν ήταν η τέχνη των σοφιστών, οι οποίοι, όπως και οι Ρωμαίοι αργότερα, ξεκινούσαν από διαφορετικό σημείο: δεν υπάρχει αλήθεια, όλα είναι ρευστά και σχετικά, άρα μετρά καθαρά στο τέλος η δύναμη της επιβολής. Έχουμε το ξεκίνημα της τεχνικής της «αγένειας» ως στάση φιλοσοφικής δυσπιστίας. Στον Μεσαίωνα δεν υπήρχε καν διάλογος μιας και η θρησκευτική εξουσία τού επέτρεπε ως εκεί που δεν απειλείτο. Και όταν έπρεπε η ιερά εξέταση για παράδειγμα να συζητήσει, αυτό γινόταν όχι με ευγένεια: με θανατικές καταδίκες και βασανιστήρια. Από την Αναγέννηση και μετά άλλαξαν κάπως τα πράγματα. Και ειδικά στον Διαφωτισμό, η τέχνη της ευγενούς συζήτησης έγινε κυρίαρχη αξία(το ευγενές να παρθεί εδώ όχι ως Αριστοκρατικό προνόμιο). Ο Βολταίρος ήταν ο ιδεολόγος αυτής της προσπάθειας. Αντίπαλος του ο Ρουσσώ που κατηγόρησε ως αστική, ως υποκριτική και ως κάλυψη της αλήθειας την ευγένεια, κάτι που ακολούθησε με ακρότητα ο Μαρξ και οι ριζοσπάστες επαναστάτες. Ο Μάης του 1968 έδωσε προτεραιότητα στην «αγένεια» και εξ ορισμού δυσπιστία σε ότι ευγενές, χρησιμοποιώντας φράσεις του Ρουσσώ ότι η ευγενική τέχνη συζήτησης είναι η τέχνη του ψέματος.  Την στάση αυτή κρατά η άκρα δεξιά και η ριζοσπαστική αριστερά σε Ευρώπη και Ελλάδα σήμερα. Ειδικά στην χώρα μας έχει πάρει την διάσταση επιδημίας, μίας και εφαρμόζεται ως τεχνική σε όλες τις συζητήσεις. Οι κάποιες λίγες εξαιρέσεις δυστυχώς δεν αλλάζουν αυτό το «απολίτιστο»  πνεύμα, όπως το χαρακτηρίζω. Μέσα από το ύφος του τσαμπουκά, της «βλαχομαγκιάς», συχνά με φράσεις πεζοδρομίου και υποκόσμου, θέλουν να τρομάξουν τον ευγενή και πολιτισμένο συζητητή. Θέλουν να μην ακουστεί η φωνή του. Θέλουν με αυτή την τεχνική να τον φοβίσουν ή να τον κάνουν να αντιδράσει και να σιωπήσει. Η πολιτική της «αγένειας» είναι ένα ακόμη βασικό στοιχείο στην λογική της βίας που μαστίζει κυριολεκτικά την κοινωνία μας, σε καθημερινό και πολιτικό επίπεδο.

Δημοσθένης Δαββέτας

Συνάντηση με τον Αλάν Ζουπέ (Ελεύθερος Τύπος 17.10.2013)

Συνάντηση με τον Αλάν Ζουπέ

     Την προηγούμενη εβδομάδα βρέθηκα στο Μπορντώ στο διεθνές φεστιβάλ ανεξάρτητου κινηματογράφου για να στηρίξω την συμμετοχή των Ελλήνων δημιουργών Γ.Λάνθιμου και Α. Τσαγγάρη. Πέρα από δημιουργικά ευχάριστη ατμόσφαιρα, είχα την χαρά να μιλήσω αρκετά με τον πρώην πρωθυπουργό Γαλλίας, ιδρυτή του κόμματος UMP και σήμερα δήμαρχο του Μπορντώ Αλάν Ζουπέ. Η συγκυρία της συζήτησης μας ήταν ιδανική γιατί έπεφτε ακριβώς στις στιγμές που το κόμμα του, αυτό της σημερινής αντιπολίτευσης στην Γαλλία, διαπερνάται από άγρια μάχη εξουσίας.

Φεύγοντας ο Σαρκοζί άφησε χώρο να φανούν οι κύριες τάσεις διαδοχής του. Η πρώτη εκπροσωπείται από την επί προεδρίας του Πρωθυπουργού του Αλάν Φιγιόν. Έναν κατ’ εξοχήν ευρωπαϊστή, που θέλει την χώρα του πρωταγωνιστή στα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και των διεθνών συγκυριών. Η δεύτερη εκπροσωπείται από τον σημερινό γραμματέα του κόμματος, τον Φρανσουά Κοπέ, τον πιο «σαρκοζικό» από όλους, με φήμη πολιτικού «γκάγκστερ» και ροπή στον λαϊκισμό, μιας και δεν διστάζει να παίζει αντι-ισλαμικά  για να μπει στους ψηφοφόρους της άκρας δεξιάς. Η τρίτη εκπροσωπείται από τον Αλάν Ζουπέ, ο οποίος θα ήταν στην θέση του Σαρκοζί ως φυσικός διάδοχος του Σιράκ (ήταν το αγαπημένο του παιδί και Πρωθυπουργός του), αλλά λόγω οικονομικών κομματικών σκανδάλων(τα χρεώθηκε ως γραμματέας του κόμματος και ας μην το έκανε προσωπικά), άφησε τον χώρο για να γίνει πρόεδρος ο Σαρκοζί.

Από τις τρεις αυτές τάσεις οι δύο πρώτες είναι εδώ και καιρό σε άγριο μεταξύ τους πόλεμο. Προσπαθώντας να ελέγξουν το κόμμα, χρησιμοποίησαν όχι και τόσο νόμιμα μέσα. Και συγκεκριμένα ο Κοπέ, ο οποίος κατηγορήθηκε από την επιτροπή εκλογικής δεοντολογίας, ότι αφαίρεσε ψήφους από περιφέρειες. Παρ΄ όλα αυτά έγινε γραμματέας γιατί ο Φιγιόν, έβλεπε ότι το δεξιό εκλογικό σώμα ήταν δυσαρεστημένο από την αδελφοκτόνα μάχη. Πριν μία εβδομάδα ο Φιγιόν σε συνέντευξη του, λίγες μόλις μέρες μετά την αθώωση Σαρκοζί από σκάνδαλο Μπετανκούρ, (και βέβαια ορατή την επιστροφή του πλέον) δήλωσε ότι  είναι «ο καλύτερα τοποθετημένος» λόγω της θητείας  του ως Πρωθυπουργός για να γίνει Πρόεδρος το 2017. Ο Φιγιόν λοιπόν εναντίον όλων. Απέναντι σε αυτή τη διαμάχη, ο Αλάν Ζουπέ, παίζει το χαρτί του ηθικού εγγυητή ως ιδρυτής του κόμματος. Οι λίγες, εύστοχες και έξυπνες παρεμβάσεις του έδωσαν το όνομα «σοφός» μεταξύ του κοινού. Συνεχιστής των ιδεών του Σιράκ στο Γκωλικό όραμα, ο ευρωπαϊστής Ζουπέ, πιστεύει στην Ευρώπη των Εθνών και όχι στην διάλυσή τους για να αμερικανοποιηθεί η Ευρώπη. Δίνει μεγάλη προτεραιότητα στον πολιτισμό(δημιουργώντας διεθνή φεστιβάλ ενεργοποιώντας τους δημιουργούς, πολλαπλασιάζοντας τις συναντήσεις τους με πνευματικούς ανθρώπους), και είναι σκληρός για τους παράνομους μετανάστες. Κυρίως όμως είναι θερμός φίλος, της Ελλάδας, μου μίλησε με θαυμασμό για το κουράγιο Πρωθυπουργού και Ελλήνων στην κρίση και δείχνει πανέτοιμος μέσα από την ήρεμη δύναμη και την καθημερινή αλλά όχι υπερ-συγκεντρωτική, υπέρ-παρουσία του στην πολιτική ζωή, να γίνει, αν οι συνθήκες το επιτρέψουν, ο πρόεδρος της Γαλλίας το 2017.

Δημοσθένης Δαββέτας

Η δολοφονία των Χριστιανών της Ανατολής και ο νόμος (Ελεύθερος Τύπος 10.10.2013)

Η δολοφονία των Χριστιανών της Ανατολής και ο νόμος

     Καταστραμμένα χωριά, ισοπεδωμένα, μαζικές σφαγές, δολοφονίες ιερέων, δυναμιτισμένες εκκλησίες, βιασμοί και κατακρεούργηση γυναικών και παιδιών, γκρεμισμένα μοναστήρια και χριστιανικά στοιχεία, χριστιανικοί τάφοι συλημένοι, ένα γενικό κλίμα καταδίωξης, κινδύνων, τρόμου και διαρκών απειλών. Να σε ποια κατάσταση ζουν σήμερα οι Χριστιανοί της Μέσης Ανατολής. Σε ένα μόνιμο φόβο και πόνο, σε ένα μόνιμο άγχος επιβίωσης, εδώ και καιρό δέχονται την αμείλικτη επίθεση των τζιχαντιστών ισλαμιστών. Στο Ιράκ, την Αίγυπτο, την Λιβύη, την Συρία και ίσως σύντομα στον Λίβανο, η στρατηγική του τρόμου, στοχεύει να διώξει τους «άπιστους» Χριστιανούς από τα μέρη όπως ιστορικά και πολιτισμιακά έπαιξαν θεμελιακό ρόλο. Κινδυνεύει έτσι η Δύση να χάσει τους φυσικούς γεωπολιτικούς της συμμάχους.

Το 1938 στην συνθήκη του Μονάχου, η Αγγλία και η Γαλλία των Champerlain και  Daladier αντίστοιχα, πίστεψαν ότι, για να αποφευχθούν οι σφαγές του πολέμου 1914-1918, θα ήταν καλύτερα-πάντα στο όνομα της ειρήνης-να αφήσουν τις κατακτητικές επιθυμίες του Χίτλερ να εκτονωθούν κατακτώντας την Τσεχοσλοβακία. Η ανάλυση τους ήταν λάθος και ο Χίτλερ δεν μείωσε το όνειρο του να κατακτήσει τον κόσμο. Όπως είπε και ο Τσόρτσιλ, αυτοί οι δύο ηγέτες «ατιμώθηκαν και δεν σταμάτησαν τελικά τον πόλεμο».

Κάτι ανάλογο πάει να γίνει σήμερα και με τους Χριστιανούς στη Μέση Ανατολή. Οι Δυτικοί ηγέτες και διπλωμάτες από την μία μιλούν για ανθρώπινα δικαιώματα και από την άλλη εγκαταλείπουν τους Χριστιανούς ως μία μορφή θυσιάσματος στην λογική δήθεν αποφυγής σύγκρουσης Δύσης και Ισλάμ. Ενώ κατηγορούν και καταλύουν στρατιωτικά τα αντι-δημοκρατικά, δικτατορικά καθεστώτα στην Μέση Ανατολή, δεν λένε ταυτόχρονα κουβέντα για τις σφαγές των Χριστιανών και τις ιεροσυλίες των λατρευτικών τους τόπων. Στην Αίγυπτο οι Κόπτες υφίστανται τα πάνδεινα, στο Ιράκ το ίδιο καταστρέφονται σχολεία, ενώ στην Συρία, εκτός της απαγωγής των δύο Χριστιανών ιεραρχών, οι ισλαμιστές αντάρτες δυναμίτισαν τον σταυρό του φημισμένου μοναστηριού του Αγίου Σέργιου καταστρέφοντας ταυτόχρονα το Ινστιτούτο Αραμαϊκής γλώσσας(αυτής του Χριστού).

Η ταπείνωση και ο διωγμός  των «άπιστων» Χριστιανών από τους «πιστούς» τζιχαντιστές, συνεχίζεται ανεπίστρεπτα, θέτοντας αναγκαστικά το ερώτημα: Ως πότε αυτό θα γίνεται ανεκτό από τις Δυτικές πολιτικές; Ως πότε θα αφήνονται στο έλεος των φανατικών; Η προστασία των Χριστιανών της Μ. Ανατολής ανήκει στην ίδια διεθνή νομοθεσία περί προστασίας των διαφορετικών κοινοτήτων, σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορούμε εμείς να το εφαρμόζουμε στην Δύση και να μην απαιτούμε να εφαρμοστεί και σε εκείνα τα μέρη. Δεν θα γίνουμε Ρωμαίοι να ξαναρίξουμε τους Χριστιανούς στα στόματα των άγριων λιονταριών. Είναι ηθική, πολιτισμική και ιστορική υποχρέωση να μην τους θυσιάσουμε, να μην κοπούμε από τις ρίζες μας, κάνοντας το ίδιο στρατηγικό λάθος που έκαναν οι δύο ηγέτες με την συνθήκη του Μονάχου και τον Χίτλερ.

 

Δ. Δαββέτας

 

Ο συμβολισμός της νίκης της Μέρκελ (Ελεύθερος Τύπος 30.09.2013)

Ο συμβολισμός της νίκης της Μέρκελ

     Ήταν στις 6 Ιουνίου του 1986, όταν ο σπουδαίος ιστορικός Ernst Nolte, δημοσίευσε στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung το άρθρο του με τον τίτλο «ένα παρελθόν που δεν θέλει να παρέλθει». Και βέβαια αναφερόταν στην περίοδο 1933-1945, την οποία ναι μεν θεωρούσε θηριωδία, ταυτόχρονα όμως την αντιμετώπιζε απλά ως μία κακή χρονικά στιγμή μέσα στην σπουδαίας και μεγάλης διάρκειας Ιστορία της Γερμανίας. Έγραφε ότι έπρεπε να κλείσει το θλιβερό αυτό κεφάλαιο του ναζισμού και να πάψει εξαιτίας του η Γερμανία, ήδη οικονομικός γίγαντας να συμπεριφέρεται σαν «πολιτικός νάνος» στην διεθνή σκηνή. Τόνιζε δε ακόμη ότι ναζισμός και κομμουνισμός ήταν στο ίδιο μήκος κύματος υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι ο εφευρέτης των στρατοπέδων συγκέντρωσης ήταν ο Στάλιν. Αυτές οι θέσεις προκάλεσαν ένα τεράστιο πολιτικό σκάνδαλο στην Γερμανία, και οι εφημερίδες γέμισαν για πολύ καρό από άρθρα επί του θέματος.

Με αφορμή αυτό το άρθρο του Ernst Nolte διαφάνηκαν και οι δύο κυρίαρχες μεταπολεμικές τάσεις ως προς την γερμανική ταυτότητα. Η πρώτη εκφραζόταν από τον πολιτικό Franz Joseph Strauss, ο οποίος δήλωσε ότι «ήταν πια ώρα» να βγει η Γερμανία «από τα ερείπια του Τρίτου Ράιχ και τις χιτλερικές ακρότητες» και να ξαναγίνει «ένα κανονικό έθνος» όπως τα άλλα γύρω της. Υποστήριξε δε πως «δίχως εθνική ταυτότητα, στην οποία κάποιος βρίσκει τον χώρο του και τα σημεία αναφοράς του», ο γερμανικός λαός δεν θα μπορούσε «να βρεθεί εκ νέου στον κόσμο». Και συμπλήρωσε «δίχως αλαζονεία λέω ότι έχουμε ανάγκη να ξαναβαδίσουμε με ψηλά το κεφάλι». Η δεύτερη, αντίθετη, εκφραζόταν από τον πασίγνωστο παγκοσμίως φιλόσοφο Jürgen Habermas, και υποστήριζε ότι, όσο μισητή και αν ήταν «η συλλογική ενοχή», άλλο τόσο «ήταν χρήσιμη» γιατί άφηνε ζωντανό ένα υπόλοιπο κριτικού πνεύματος στους ανθρώπους. Μία ανοιχτή πληγή θα εμπόδιζε την όποια επιστροφή του μαύρου ναζιστικού παρελθόντος.

Όταν μπήκε το ζήτημα της ένωσης της χωρισμένης σε ανατολική και δυτική, Γερμανίας, ο στόχος ήταν να θεραπευτεί η ενοχή μέσα από μία ιστορική αυτοκατανόηση του παρελθόντος. Η θεραπεία ξεκίνησε μέσα από την οικονομία. Ο σοσιαλδημοκράτης Schröder, ο καγκελάριος των χρόνων του 2000, με ένα κόστος 1300 δισεκατομμυρίων ευρώ, πέτυχε το ζητούμενο, και έτσι η Γερμανία ενώθηκε και έκανε πράξη το όνειρο του συντηρητικού Strauss, να ισορροπήσει η πολιτική και η οικονομική δύναμη της χώρας. Ο άλλοτε «πολιτικός νάνος» ψήλωσε και έγινε το ίδιο με τα άλλα κράτη. Η Angela Merkel βάδισε στα ίδια μονοπάτια που βρήκε έτοιμα. Και έχοντας πολιτικό κουράγιο που σήμερα επιβραβεύτηκε εκλογικά από τις ψήφους των συμπατριωτών της, διατήρησε και ενίσχυσε το δικαίωμα επιτυχημένης επιστροφής της χώρας των Goethe, Novalis, Hölderlin, Hegel, Nitzche, μεταξύ των ισχυρών κρατών. Κι είναι αυτή την σταθερότητα που οι Γερμανοί ψηφοφόροι της αναγνωρίζουν.

Δ. Δαββέτας

ΞΕΡΙΖΩΜΑ ΚΑΙ ΒΙΑ (Ελεύθερος Τύπος 26.09.2013)

ΞΕΡΙΖΩΜΑ ΚΑΙ ΒΙΑ

 

Σαν ένα είδος αδυσώπητης μοίρας, βυθιζόμαστε καθημερινά όλο και περισσότερο, στην ποινική, λεκτική, πολιτική και ηθική βία. Επιθέσεις πολιτών μεταξύ τους γι’ αθλητικές διαφορές, για πολιτικούς , συγκρούσεις με την αστυνομία, συρράξεις ακροδεξιών μ’ ακροαριστερούς, κάλεσμα πολιτικών ιθυνόντων για λιντσάρισμα  αντιπάλων, όλα δείχνουν ότι η βία γίνεται και αναπόσπαστο μέρος της πραγματικότητάς μας. Παρά δε την όποια φρασεολογία καταδίκης εκ μέρους αρχών τίποτα δεν φαίνεται ν΄ ανατρέπει την κατάσταση.

Άλλοι θα ψάξουν τις αιτίες στην ανεργία ή την φτώχεια, άλλοι στην δυσανάλογη αριθμητικά παρουσία των οικονομικών μεταναστών, άλλοι στην διάλυση οικογένειας και σχολείου, και βέβαια οι περισσότεροι θα δείξουν την κρίση την ουσιαστική βάση του προβλήματος. Όλα αυτά και ίσως και άλλα, είναι βέβαιο πως αυξάνουν τις δυσκολίες. Δεν είναι όμως η βασική αιτία όξυνσης της βίας που κυριαρχεί σήμερα.

Η βία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον φόβο. Όταν φοβάσαι να βγείς από το σπίτι μην σε κλέψουν ή σε χτυπήσουν, όταν αποφεύγεις να κοιτάξεις κάποιον στα μάτια (στο μετρό, το λεωφορείο ή τον δρόμο) μήπως και δημιουργηθεί παρεξήγηση, όταν μισείς τον άλλον επειδή διαφέρει ιδεολογικά  από σένα, σημαίνει πως έχει χαθεί η εμπιστοσύνη. Πρώτα απ΄όλα στον εαυτόν σου, και κατά φυσική συνέπεια στην σχέση σου με τον άλλον. Πάει να πεί ότι είσαι μόνος. Δίχως θεμέλιους λίθους. ο Αριστοτέλης θεωρούσε τον άνθρωπο εκ φύσεως κοινωνικό όν. Αλλιώς θα ήταν θεός ή θηρίο- κι επειδή  δεν είμαστε θεοί γινόμαστε θηρία. Όπως το αγρίμι φοβάται και επιτίθεται έτσι και ο φοβισμένος άνθρωπος αγριεύει και λειτουργεί επιθετικά.

Ο πολίτης έχει ανάγκη κοινωνικών και ηθικών εστιών. Μέσα σ’ αυτές συζητά, διαφωνεί με άλλους, πλάθει , πλάθεται και μαθαίνει. Αυτή η μάθηση τον κάνει να έχει συναισθηματική ρίζα. Νιώθει να ‘ναι κάπου ριζωμένος. Είτε πρόκειται για οικογένεια (φυσική ρίζα), είτε πρόκειται για θρησκεία ή τέχνη (πνευματική ρίζα), είτε πρόκειται γι’ αθλητισμό ή εργασία ( κοινωνική ρίζα), ο πολίτης μιας χώρας βρίσκει μέσα σ’ αυτές τις συναισθηματικές ρίζες, τις εστίες εμπιστοσύνης. Μέσα σ’ αυτές, ο τρόμος του κενού, η άγρια μοναξιά γίνεται πολιτισμός κι όχι ανεξέλεγκτη βία.  Το ξερίζωμα απ΄αυτές τις εστίες εμπιστοσύνης είναι είναι η βασική αιτία που σήμερα ανθίζουν, επικίνδυνα, ο μετα-μοντέρνος ατομικισμός, η ψυχοπαθολογική αναρχία, ο ακροαριστερός κυνισμός- υλισμός, ο ακροδεξιός εγωϊστικός εθνικισμός. Δίχως συναισθηματική εμπιστοσύνη η κοινωνία μας απειλείται σ’ αυτό-καταστροφική βία. Είναι αυτές τις ρίζες που πρέπει αν ποτίσουμε σήμερα σε σχολείο, οικογένεια, χώρους εργασίας, κοινωνικές δραστηριότητες, ανθρώπινες σχέσεις, ώστε να ελέγξουμε τη βία. Είναι αυτές τις εστίες εμπιστοσύνης που η Κυβέρνηση πρέπει να ενισχύσει για να ξανασταθεί ο πολίτης όρθιος και σταθερά στα πόδια του.

Η Χάνα Αρεντ, έλεγε πως η λύπη ως διάσταση της άγριας μοναξιάς γέννησε τον ολοκληρωτισμό σαν κοινωνικό σύστημα και σκέψη. Το ίδιο σήμερα, το ξερίζωμα από τις εστίες εμπιστοσύνης, απειλεί να θεμελιώσει την βία ως μόνιμο φαινόμενο.

 

 

Δημοσθένης Δαββέτας

Τόση ώρα τί γλώσσα μιλούσα; (Ελεύθερος Τύπος 16.09.2013)

Τόση ώρα τί γλώσσα μιλούσα;

     Η θέση ότι τα αρχαία ελληνικά είναι «νεκρή γλώσσα» δεν είναι μόνο μία προσωπική ανοησία όποιου την προφέρει, αλλά επίσης είναι μία ιστορικοπολιτική θέση που κυριαρχεί ευρύτατα στις αριστερόστροφες αντιλήψεις. Η ιδέα ότι ξαναδιαβάζοντας το παρελθόν μίας γλώσσας νεκρώνεται σαν προγονολατρία και νοσταλγία και άρα η δυναμική της γλωσσικής ενέργειας  πηγαίνει αποκλειστικά στο παρόν των λαών, κυοφορείται ήδη από την Αναγέννηση και τον Ντεκάρ του 17^ου αιώνα. Συνεχίστηκε με τους διαφωτιστές τον 18^ο αιώνα, με την βιομηχανική επανάσταση (παρά κάποιες ρομαντικές εκλάμψεις αρχαιολατρίας) του 19^ου αιώνα και κορυφώθηκε τον 20^ο αιώνα με την νεωτερική πρωτοπορία, δηλαδή, με την απόφαση ανθρώπων πνεύματος, πολιτικής, γραμμάτων και τεχνών να αμφισβητήσουν επιδεικτικά την κλασσική παιδεία προς όφελος της μηχανής, της ταχύτητας, της παραγωγής. Ο πατέρας του Φουτουρισμού Μαρινέτι έφτασε να πει ότι μία μηχανή είναι πιο όμορφη από την Νίκη της Σαμοθράκης.

Αυτή η νεωτερική (πρωτο-ποριακή) λογική έδωσε επίσης και τις δύο κεντρικές γραμμές εξέλιξης που γρήγορα αντιπαρατέθηκαν. Τον εθνικισμό και τον κομμουνισμό. Με τα  άθλια αποτελέσματα του ναζισμού, το ολοκαύτωμα και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πήρε το πάνω χέρι η αριστερόστροφη αντίληψη, η οποία  και αυτοχρίστηκε θεματοφυλακή της προόδου, εξέλιξης του σύγχρονου. Τα έβαλε με το παρελθόν και έκανε το τεράστιο διαλεκτικό λάθος να υιοθετήσει την άποψη του Μαρξ ότι η πρόοδος και η εξέλιξη είναι νομοτελειακά, όπως ένα φυσικό γεγονός. Καλλιέργησε έτσι την λογική του ά-ριζου, του βίαια ισο-κρατικού, την υποτίμηση των γλωσσικών κατορθωμάτων του παρελθόντος (ως μνημεία ανενεργά στο παρόν) και στα πλαίσια μίας δικής της ερμηνείας της οικουμενικότητας, δούλεψε για μία γλώσσα με απλουστευμένες λέξεις στα όρια της εύκολης οικονομικής ανταλλαγής. Ό,τι έγινε και με την δική μας γλώσσα, όπου για να καταλαβαίνουν και οι οικονομικοί μετανάστες, έπρεπε να έχουμε λεξιλόγιο εύχρηστο, δίχως τόνους, δίχως αρχαϊκής χρήσης λέξεις, λέξεις που δεν θα ωθούσαν τον κόσμο αυτό από τα κάτω προς τα πάνω αλλά αντιστρόφως. Με αποτέλεσμα να έχουμε μία γλώσσα σήμερα σε γενικές γραμμές φτωχή, υπεραπλουστευμένη, μόνο και μόνο για να είναι κατανοητή, αντί να έχουμε γλώσσα που να ωθεί προς κατανόηση, οξύνοντας το μυαλό και την προσπάθεια όσων δεν έχουν υψηλή γνώση.

Η γλώσσα του εμπορίου νίκησε την γλώσσα των γραμμάτων και τεχνών. Γιατί κατά την ευρέως αριστερή θέση έτσι νικά ο λαός τους κακούς αστούς. Για να μην ξαναθυμίσω όπως πολλοί τα λόγια του Σεφέρη, Ελύτη, Καβάφη για την συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, θα θυμίσω μια σκηνή από την τελευταία ομιλία της σπουδαίας ελληνίστριας και ακαδημαϊκού Ζακλίν ντε Ρομιγύ,η οποία συνήθιζε να μιλά πάντα με φράσεις ελληνικές στη Γαλλική Ακαδημία. Την τελευταία φορά όταν μίλησε μόνο γαλλικά κάποιος δημοσιογράφος την ρώτησε: Σήμερα δε μιλήσατε ελληνικά. Και αυτή απάντησε: Γιατί, τόση ώρα τί γλώσσα μιλούσα; Και συνέχισε: Τα ελληνικά και τα λατινικά σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο.

Δημοσθένης Δαββέτας

Πολιτικές στον 21ο αιώνα (Ελεύθερος Τύπος 9.09.2013)

Πολιτικές στον 21^ο αιώνα

       Ο Σατωβριάνδος έλεγε ότι κάθε εποχή «χαρακτηρίζεται από ένα αξιακό πνεύμα». Ο 19^ος αιώνας σημαδεύτηκε από την βιομηχανική επανάσταση και την διασφάλιση της φιλελεύθερης οικονομίας από την Βρετανία. Ο 20^ος αιώνας διαπεράστηκε από την μάχη ανάμεσα στην Δημοκρατία και τον Απολυταρχισμό. Ο δικός μας 21^ος αιώνας, αρχίζει να ζει μέσα από την πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης. Αυτή είναι μία σύνθεση παγκόσμιου καπιταλισμού, τεχνολογικής και πληροφορικής επανάστασης, πολυκεντρική γεωπολιτική και ετερογένεια πολιτισμικών αξιών. Ας εξηγήσω αναλυτικότερα την κατάσταση.

Η βασική δυναμική βρίσκεται στην μετακίνηση εξουσίας και παραγωγικότητας από την ζώνη του Ατλαντικού προς αυτήν των χωρών του Ειρηνικού. Οι πόλεμοι, οι επαναστάσεις αλλά και οι κρίσεις άλλαξαν μορφή και βρίσκονται σε στάδιο μετασχηματισμού. Π.χ. δεν μονοπωλούν πια οι ΗΠΑ τα πεδία των μαχών, αλλά και η Ασία, και η ασύμμετρη τρομοκρατία και η προσωπική βία, και η συνεργασία τρομοκρατών ποινικών και ο κυβερνοπόλεμος. Η κρίση του 2000 όξυνε τον οικονομοπιστωτικό πόλεμο, ενώ ο εθνικισμός και ο κοινοτικός ή θρησκευτικός φανατισμός παίρνουν την θέση των ιδεολογικών επαναστάσεων του 20^ου αιώνα.

Το ιδιαίτερο του 21^ου αιώνα είναι ότι οι κάτοικοι του παγκοσμίως ζουν στην Ίδια Ιστορία, στον Ίδιο καπιταλισμό. Οι ΗΠΑ και η Κίνα τρώγονται για την κυριαρχία στον Ειρηνικό. Οι πρώτες απομακρύνονται από την κλασσική ανάπτυξη μέσω δανείων και δίνουν το βάρος στην παραγωγική εργασία και αποτελεσματικότητα του κεφαλαίου,  την μεταρρύθμιση του πιστωτικού συστήματος, την μείωση του κόστους ενέργειας και την μαζική επένδυση στις νέες τεχνολογίες. Η Κίνα θέλει να ελέγξει τον κρατικό της Καπιταλισμό μέσα από εσωτερική ζήτηση και δημιουργία ενός δικού της κράτους δικαίου. Η Λατινική Αμερική και η Αφρική προσαρμόζονται στα όρια της παγκοσμιοποίησης. Ο Αραβο-ισλαμικός κόσμος βυθίζεται στο θρησκευτικό χάος όπως η Ευρώπη τον 17^ο αιώνα. Σε όλες αυτές τις πολιτικές, η Ευρώπη στα πλαίσια της ιστορικής μορφολογίας της αναζητά το όνειρο της διαρκούς ειρήνης, το κράτος-πρόνοια, την παραγωγή μέσα από την οικολογία.

Κόσμοι και πολιτικές διαφορετικές λοιπόν, σε ένα περιβάλλον κινητικό και ασταθές. Για να επιβιώσει κάποιος χρειάζεται αξιακές αντιστάσεις, ικανότητα γρήγορης προσαρμογής, αλλά και μία νέα ερμηνεία εννοιών όπως έθνος, ήπειροι, θεσμοί, ανεξαρτησία, ευημερία, ελευθερία, κυριαρχία. Ειδικά η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ μεταρρυθμίσεις που να βασίζονται στις νέες πολιτικές στρατηγικής, στους νέους κινδύνους και προκλήσεις και στις  νέες διαδρομές της σκέψης. Αν δεν γίνει αυτό και δεν ενσωματωθεί στην νέα πραγματικότητα η Ευρώπη, κινδυνεύει να μην είναι πια πρωταγωνιστής της παγκόσμιας Ιστορίας.

 

Δημοσθένης Δαββέτας

Στρατηγική Χάους ή Ειρήνης στη Συρία (Ελεύθερος Τύπος 2.09.2013)

Στρατηγική Χάους ή Ειρήνης στη Συρία

Την ώρα της δημοσίευσης αυτού του άρθρου μπορεί να έχει γίνει ή όχι η επίθεση στη Συρία. Όμως ανεξάρτητα από αυτό η αγανάκτηση για την χρήση χημικών είναι αναντίρρητα αιτία αντίδρασης πολιτισμένου κόσμου απέναντι στην βαρβαρότητα. Πριν όμως την όποια μορφή «τιμωρίας» πάνω από όλα πρέπει να βεβαιωθεί το ποιος είναι ο ένοχος. Άρα το πόρισμα των επιθεωρητών είναι αναγκαίο. Και εφόσον ο Άσσαντ είναι ο φταίχτης τότε η νόμιμη αντίδραση θα ήταν καλό να έχει στηριχθεί σε μία καλύτερη ανάλυση των ως τώρα ανάλογων «τιμωριών» προς τους παραβάτες ανθρωπιστικών κανόνων.

Ο πόλεμος στο Ιράκ και στο Μάλι, οι ταραχές στην Αίγυπτο και την Τυνησία, αλλά και η καταστροφή της Λιβύης, μας έχουν διδάξει ότι ως τώρα το κέρδος ήταν, πολλοί νεκροί, σφαγές αμάχων και ισχυροποίηση των ακραίων αντιδημοκρατικών και αντιδυτικών ισλαμιστικών οργανώσεων. Επίσης την διάλυση των κρατών που βίωσαν και βιώνουν άγριο εμφύλιο πόλεμο. Που σημαίνει ότι η λογική των «χειρουργικών» στρατιωτικών επεμβάσεων και Δημοκρατία δεν φέρνει και την λογική του καταστροφικού χάους επιβάλλει. Το ζητούμενο όμως και η αιτία αυτών των στρατιωτικών επεμβάσεων είναι η ειρήνη. Άρα ή κάποια «Γεράκια» της Δύσης δεν την θέλουν και βρίσκουν ευκαιρία να διαλύουν τα κράτη της Μ. Ανατολής για να πουλάνε τα όπλα τους και να ελέγχουν πολιτικοοικονομικά την κατάσταση(προς όφελος τους βέβαια πάντα και των συμμάχων τους), ή η ως τώρα Πολιτική των «χειρουργικών» στρατιωτικών επεμβάσεων είναι λάθος και επικίνδυνη, διότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να εμπλέξει σε πόλεμο και τα άλλα τρία κράτη της περιοχής, το Ισραήλ, τον Λίβανο και το Ιράν. Ποιά θα μπορούσε τάχα να είναι η μέση οδός που θα συνδύαζε στρατιωτική πίεση (δίχως πρόκληση καταστροφής) και ειρήνη, (που είναι η βάση για την Ευτυχία, κύριο στόχο της σωστής Πολιτικής κατά τον Αριστοτέλη; Διότι κάθε στρατηγική πρέπει να στοχεύει την αποφυγή τροφής των άκρων (εδώ των Τζιχαντιστών) κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο.

Κατά την άποψή μου αυτή η μέση οδός είναι αυτή που θα στηρίζεται σε ανθρωπιστικά κριτήρια. Δηλαδή στην προστασία της ζωής των πολιτών. Και αυτό θα γίνει υποχρεώνοντας τα αντίπαλα μέρη όχι να οξύνουν πολεμικά τις αντιθέσεις τους αλλά να αποφασίσουν να βρουν μεταξύ τους λύση. Αν και μοιάζει για πολλούς αδύνατο εν τούτοις μπορεί να γίνει αν δημιουργηθούν ζώνες εναέριας ασφαλείας, ουδέτερες υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ ζώνες, όπου τα αεροπλάνα των μεν και δε δικτατόρων δεν θα μπορούν να δράσουν και έτσι, η πίεση στο έδαφος, θα τους υποχρεώσει σε διάλογο. Ανάμεσα στους δικτάτορες και τους επικίνδυνους ισλαμιστές η Πολιτική στρατηγική πρέπει να βάλει τις βάσεις για την Ειρήνη στη Μ. Ανατολή.

Δημοσθένης Δαββέτας

Αγγελισμός και Ανταγωνισμός (Ελεύθερος Τύπος 21.08.2013)

Αγγελισμός και Ανταγωνισμός

 

 

     Υπάρχουν πολλοί γύρω μας (κυρίως από την πλευρά της Αριστεράς και της Οικολογίας) που αναθεματίζουν τον Ανταγωνισμό ως ένα απάνθρωπο τέρας. Γιατί, κατά αυτούς, οι άνθρωποι είναι καλύτερα να ζούνε «αρμονικά» σε ένα κλίμα «ισο-κρατίας» που επιτρέπει την ειρηνική λειτουργία της κοινωνίας. Πρόκειται για ένα είδος «Αγγελισμού», δηλαδή , για μια αντίληψη του κόσμου που στηρίζεται στη λογική της κοινωνικής εξιδανίκευσης και ρομαντικής ωραιοποίησης των πραγμάτων και των ανθρώπινων σχέσεων. Μοιάζει λίγο με παιδικό όνειρο, όπου για να παραμένει σε ισχύ, η Μαμά επεμβαίνει, δίνει στα παιδιά ανάλογα με τις επιθυμίες τους, τους υπόσχεται ευήμερο μέλλον, και έτσι τα ευχαριστεί, ώστε να επέλθει στο σπίτι η ησυχία, ένα είδος γενικού «ύπνου», ένα είδος ελέγχου των φυσικών δυνάμεων, όπου όλοι θα ζουν καλά και εμείς καλύτερα.

Ο Πεσσόα έγραψε το «βιβλίο της αν-ησυχίας», βάζοντας την ανησυχία ως κίνητρο ζωτικότητας. Και βέβαια η ανησυχία είναι το αντίθετο του πιο πάνω «αγγελισμού». Η ανησυχία οδηγεί σε ένα διαρκή ανταγωνισμό με τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Είναι το θεμέλιο της αυτογνωσίας. Όσο ο «αγγελισμός» μπορεί να οδηγήσει σε μια επικίνδυνη νάρκωση, σε μια άρνηση της γόνιμης έντασης της ζωής, άλλο τόσο ο ανταγωνισμός, λέξη βαθιά ελληνική, που εμπεριέχει αγώνα, αγωνία, συν-αγωνισμό, είναι στοιχείο της ανθρώπινης φύσης. Ο Αριστοτέλης το ονόμαζε άμιλλα, και το θεωρούσε δημιουργικό κίνητρο γιατί απελευθέρωνε δύναμη τέτοια και χαρά δράσης, ώστε και ο ηττημένος δεχόταν την ήττα δίχως φθόνο, αν είχε παλέψει και ηττηθεί δίνοντας τον καλύτερο εαυτό του. Ο δε Πλάτωνας τον υμνούσε ως υγιές στοιχείο των αθλητικών αγώνων. Όσο δε για τον Νίτσε, θεωρούσε τον ανταγωνισμό βασικό στοιχείο του ανθρώπου, γιατί ωθεί σε μία θέληση για δύναμη. Όχι για εξουσία όπως εύκολα οι κακόπιστοι θα το ερμηνεύσουν. Αλλά για θέληση να χαίρεται κάποιος που δύναται. Που έχει δύναμη. Που βιώνει ότι έχει δύναμη μέσα στη δράση της ζωής. Η θέληση για δύναμη στον Νίτσε είναι η χαρά του να θέλει κάποιος τη δύναμη για τη δύναμη και όχι για την οποιαδήποτε εκτρεπόμενη κοινωνική εφαρμογή της.

Η χαρά του ανταγωνισμού, στοιχείο ελεύθερης συνείδησης, στοιχείο αυτογνωσίας και άμιλλας (ο Θεμιστοκλής δε μπορούσε να κοιμηθεί γιατί σκεφτόταν «το του Μιλτιάδου Τρόπαιον», ενώ ο Καίσαρας ονειρευόταν πάντα να ξεπεράσει τον Μ. Αλέξανδρο) είναι η θετική ενέργεια στη ζωή. Και αν κάποιοι πουν «οι ντόπες στον αθλητισμό,-οι κομπίνες των οικονομικά ισχυρών», θα τους έλεγα ότι αυτά υπήρχαν και υπάρχουν στην  πραγματικότητα. Επειδή υπάρχουν για αυτό και ο ουσιαστικός ανταγωνισμός είναι χρήσιμος. Αυτά δεν υπάρχουν στον «Αγγελισμό» της αριστερής Θεολογίας. Αυτά, σαν αρνητικές εμπειρίες, βοηθούν τον καθένα να μπει αντ-αγωνιστικά στην ζωή, να μάθει τον εαυτό του, τις δυνατότητές του, την περατότητά του. Ο Ανταγωνισμός είναι ο δρόμος του γόνιμου ρεαλισμού και ο Αγγελισμός των στείρων ψευδαισθήσεων.

 

 

 

Δημοσθένης Δαββέτας

Είναι όλοι κλέφτες; (Ελεύθερος Τύπος 26.08.2013)

Είναι όλοι κλέφτες;

 

     Ένα από τα συνήθη όπλα της σημερινής αντιπολίτευσης είναι τα «ηθικά» σκάνδαλα. Δηλαδή το αν κάποιος πολιτικός είχε ερωτική παράνομη σχέση, το αν κάποιος πήρε το αεροπλάνο ενός επιχειρηματία, το αν πήγε σε πολυτελές ξενοδοχείο κ.τ.λ. Παίρνουν μάλιστα διαστάσεις πρωταρχικού θέματος συχνά στα ΜΜΕ ή την Βουλή. Με αποτέλεσμα να ακούς τον κόσμο να λέει «όλα είναι σάπια»-«όλοι είναι κλέφτες». Μια τέτοια θέση που θυμίζει το «ηθικό» κυνήγι του Ροβεσπιέρου, δεν είναι αληθινή. Κάποιοι πράγματι είναι ηθικά «βαρίδια» κάποιοι όχι.

Η Πολιτική κατά τον Αριστοτέλη εξετάζει «τα καλά και δίκαια» και προϋποθέτει την ηθική λειτουργία του νόμου. Όταν όμως η «ηθική» διαχωρίζεται από τον νόμο και γίνεται εξ ορισμού μόνιμη υποψία, τότε γίνεται ηθικολογία και χρησιμοποιείται για να καλύψει τα πραγματικά πολιτικά προβλήματα, όπως η κρίση, η οικονομία, η οικολογία, το ασφαλιστικό, η εκπαίδευση κ.τ.λ. Δηλαδή το ανούσιο ξεπερνά το ουσιαστικό και η Πολιτική γίνεται λαϊκισμός και αερολογία. Πού οφείλεται αυτό; Κατά τον Μοντεσκιέ στα βιβλία του «το πνεύμα των νόμων» ο λαϊκός θυμός, δεν μπορεί να συλλάβει το πολύμορφο και συχνά δυσνόητο τεχνικά της υπάρχουσας νομοθεσίας. Δεν διαθέτει τις ειδικές γνώσεις. Το δε συνήθως ακατανόητο και δύσκολο λεξιλόγιο της πολιτικής ορολογίας (σε έννοιες και αριθμούς) μπερδεύει ακόμη περισσότερο το πολιτικό αισθητήριο του πολίτη, ο οποίος έτσι δεν έχει σωστή πληροφόρηση και παραδίδεται ολότελα στο άμεσο της συγκίνησης και του συναισθήματος. Μέσα από αυτά τα κριτήρια συνήθως ασκεί το δημοκρατικό του δικαίωμα επιλογής των πολιτικών. Η έλλειψη όμως ορθής πληροφόρησης γίνεται υλικό εκμετάλλευσης από τη σημερινή αντιπολίτευση η οποία προωθεί μόνο ένα καταγγελτικό, ηθικολογικό λόγο.  Έτσι κρύβει την ανυπαρξία προτάσεων για την κρίση και για σοβαρά ζητήματα της καθημερινότητας. Αυτή η λογική ένα είδος άκρας ηθικολογίας όπως ο Γάλλος ιερωμένος Ροβεσπιέρος που έγινε γνωστός στην Ιστορία για τις ηθικολογικές του καταγγελίες εναντίον των αντιπάλων του, εξυπηρετεί μόνο τους πολιτικά «αγανακτισμένους». Αποπροσανατολίζει τον πολίτη, και δεν βοηθά το δύσκολο έργο των θεσμών, για «διαφάνεια».

Η ουσία της πολιτικής είναι να στρέφει τον Πολίτη προς την ευτυχία έλεγε και πάλι ο Αριστοτέλης. Και με το να περνάς εύκολα και ανευθυνόφοβα την θέση «όλοι είναι κλέφτες» δεν βοηθάς στις ορθές αποφάσεις για Δημοκρατία και κοινωνική ισορροπία. Η αληθινή πληροφόρηση είναι ηθικό και νόμιμο χρέος των πολιτικών έναντι των πολιτών. Μόνο έτσι μπορεί να προχωρήσει σήμερα η χώρα μας και να βγει από την κρίση. Μόνο έτσι θα μπουν τα σταθερά θεμέλια του δρόμου προς την ευτυχία.

Δημοσθένης Δαββέτας

Σωτηριολογία και Δημοκρατία (Ελεύθερος Τύπος 21.08.2013)

Σωτηριολογία και Δημοκρατία

 

Βλέποντας στην Λιβύη τις ισλαμικές ομάδες να παίρνουν την εξουσία, στην Τυνησία, την Συρία και την Αίγυπτο να ’χουν εμπλακεί σε αδελφοκτόνο πόλεμο, εύλογα κανείς μπορεί ν’ αναρωτηθεί: μα, το περίφημο Δημοκρατικό όραμα της Αραβικής άνοιξης, ήταν εσωτερική ανάγκη αυτών των χωρών ή επεβλήθη εκ των έξω μέσα από τα συχνά κοντόφθαλμα κι υστερόβουλα Δυτικά πλάνα πολιτικής στρατηγικής;

Γιατί για να υπάρξει Δημοκρατία χρειάζονται τουλάχιστον δύο μέρη που να συνυπάρχουν. Χρειάζεται διάλογος. Αυτός εμπεριέχει τον “Λόγο” δηλαδή την σώφρονα συνειδητοποίηση των ανθρώπινων ορίων. Η δύναμη του δημοκρατικού διαλόγου είναι μία μορφή αλληλοσεβασμού της ετερότητας. Κοντολογίς: να μπορεί κάποιος να συνυπάρχει με το διαφορετικό του μέσα σ’ ένα κοινό πλαίσιο συνύπαρξης. Πως όμως να γίνει αυτό όταν ένα από τα συνυπάρχοντα μέρη πιστεύει ότι είναι φορέας της μίας και μοναδικής αλήθειας; Όταν πιστεύει ότι είναι ο εκπρόσωπος της επί της γης; Άρα ο ρόλος του είναι σωτηριακός, δηλαδή, έχει χρέος του να σώσει τον κόσμο απ’ όσους δεν του μοιάζουν και δεν πιστεύουν τα ίδια; Πώς να δεχτούν δηλαδή να συνυπάρξουν δημοκρατικά, οι τζιχαντιστές μουσουλμάνοι, μ’ όσους δεν είναι ισλαμιστές; Για να γίνει αυτό πρέπει να γίνει αποδεκτό το θεμέλιο της Δημοκρατίας: ο διάλογος κι ο σεβασμός με το διαφορετικό. Κάτι που ’ναι σε αντίφαση με την σωτηριολογική φιλοσοφία των τζιχαντιστών. Συνεπώς είναι χίμαιρα να πιστεύει κάποιος  ότι μπορεί  να υπάρξει δημοκρατία στις χώρες της Αραβικής Άνοιξης, ακόμη κι αν υπάρχει μία μερίδα μετριοπαθών του Ισλάμ, που όμως είναι εμφανής μειοψηφία.

Η Δημοκρατία διασφαλίζει τ’ ατομικά δικαιώματα κι έχει στόχο της την συνειδησιακή πορεία του πολίτη προς την αυτονομία. Αυτό είναι το βαθύτερο όραμα κάθε δημοκράτη: η αυτογνωσιακή αυτόνομη ύπαρξη που ’ναι ταυτόχρονα συνύπαρξη με το διαφορετικό. Η σωτηριολογία δεν μπορεί να συμβαδίσει με την Δημοκρατία γιατί είναι ετερό-νομη- Προέρχεται από το πέρα – από – τον – Άνθρωπο. Ο Άνθρωπος της ανήκει. Γι’ αυτό και κατά την σωτηριολογική αντίληψη δεν μπορεί να ’ναι αυτόνομος. Είναι ετερό-νομος. Ανήκει μόνιμα στο πέρα – από – αυτόν. Ο Άνθρωπος στην περίπτωση της ετερονομίας είναι δημιούργημα που θα παραμένει μόνιμα στην σφαίρα του δημιουργού του: και στην γέννηση και στον Θάνατο. Αντίθετα στην περίπτωση της αυτονομίας, ο Άνθρωπος, αγωνίζεται καθημερινά μέσα από τον πόνο και τα δύσβατα της αυτογνωσίας, να μάθει να στέκεται μόνος του απέναντι στην συνειδητοποίηση της περατότητάς του. Αγωνίζεται στα πλαίσια της Δημοκρατίας.

 

Δημ. Δαββέτας