Κείμενο για την Γλυπτικη του σπουδαίου Γερμανού γλύπτη Markus Luperz

Το κείμενο μου που μόλις δημοσιεύτηκε στο βιβλίο -κατάλογο του Πάρκου Γλυπτικής του Βούπερταλ για τον Markus Luperz. Here is in English my text for the book-katalogue in sculpture park in Wuppertal concerning the sculptures of Markus Luperz .

Τιτλος γενικος : Action sculpting -η δρώσα γλυπτική .

Η γλώσσα των αντικειμένων

Από την πρώτη στιγμή στην δεκαετια του ’80 που ήλθα αντιμέτωπος με τα γλυπτά του Marcus Luperz ενοιωσα μια σειρά από σκεψεις κι αναστοχασμούς να με κυριεύουν . Αυτές οι ίδιες που με ξανά κυρίευσαν βλέποντας τα γλυπτά που εκθέτει στο sculpturpark στο Wuppertal. Ποιες είναι αυτές ; Σας τις παραθέτω αμέσως εδώ από κάτω .
Η σχέση του Luperz με την ύλη και τα υλικά είναι μια σχέση που μας θυμίζει την βαθιά σχέση του ανθρώπου με την ύλη , είναι μια σχέση “μητρική” όπως μας λέει κι η ετυμολογία της λέξης: από το λατινικό mater που προέρχεται από το ελληνικό μήτηρ που σημαίνει μητέρα. Πρόκειται συνεπώς για μια σχέση ανάγκης επιβίωσης, μια σχέση που καθορίζει την καθημερινότητα και την κοινωνικότητα του ατόμου. Από την ύλη ο άνθρωπος αναδύεται, σ’ αυτήν προστρέχει να προφυλαχτεί, απ’ αυτή μαθαίνει τα μυστικά του πώς θα πορευτεί, αλλά κι αυτή χρησιμοποιεί σαν βάση κι αφετηρία για να χτίσει τον κοινωνικό πολιτισμό του, αλλά και την τεχνική του γλώσσα. Ο Marcus Luperz μας ωθεί με την γλυπτική του στο να αντιληφθούμε ότι ,απο την ύλη και την ιδιαίτερη αυτή σχέση του ανθρώπου μ’ αυτήν προήλθε κι η ανάγκη της δημιουργίας αντικειμένων, τα οποία θα βοηθούσαν στην προσαρμοστική επιθυμία και την φιλική συνύπαρξή του με το περιβάλλον και με την Φύση. Μέσω της ύλης ο άνθρωπος μαθαίνει καλύτερα τον εαυτό του κι έτσι φτιάχνει αντικείμενα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή του. Τ’ αντικείμενα γενικως ,αλλά πιο ειδικά τα γλυπτά του Marcus Luperz , είναι ενσάρκωση ανθρώπινων αναγκών, επιθυμιών ή φαντασιών. Είναι η πρακτική ζωή μιας διαρκούς ευρηματικότητας και καινοτομίας. Τ’ αντικείμενα- γλυπτά είναι στοιχείο βασικό της καλλιτεχνικης του γλώσσας: η χρήση κι η σημειολογία τους είναι μέρος της έκφρασης της γλώσσας. Από αυτή την μαγική ή τελετουργική τους σημασία ως την μετατροπή τους σ’ αισθητική πρόταση, Τ’ αντικείμενα-γλυπτά ενσαρκώνουν την ιστορία του πολιτισμού στον χρόνο. Και τα γλυπτά του Luperz φέρουν μέσα και πάνω τους τον χρόνο , όχι σαν εξωτερική καταγραφή η εικονογράφηση γεγονότων , αλλά κυριως σαν εσωτερικό κι εξωτερικό βίωμα της μυθολογιας , της ιστοριας της τεχνης και του πολιτισμού , αλλά και του παροντος ως καθημερινότητα και κοινωνική εμπειρία . Απο την κλασική εποχή σ’ αυτη την φιλοσοφία στηρίχτηκε η τέχνη της γλυπτικής ως πλαστικός λόγος. Από το ρήμα γλείφω, που σημαίνει αφαιρώ ύλη, όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης, προήλθε η γλυπτική. Ο Γλύπτης αφαιρεί ύλη και μέσα από την αφαιρετική πράξη εμφανίζονται οι μορφές. Είναι η διαδικασία της δημιουργίας ως «Μίμηση», όχι ως αντιγραφή , μιας και ο καλλιτεχνης μαθαίνει μιμουμενος την φύση αλλά δεν την αντιγράφει ,όπως και πάλι μας λέει ο Σταγειρίτης φιλόσοφος. Μέσω της γλυπτικης διαδικασιας κιβεμπειριας ο καλλιτέχνης μαθαίνει τον εαυτό του, αυτό-ανα-γνωρίζεται, αυτό-αναδύεται διαρκώς ως πραγματικότητα μορφών. Κι αυτό αναδύεται από την δουλειά και τα γλυπτά του Marcus Luperz . Η γλυπτική γι’αυτον είναι η έμπρακτη απόδειξη αυτής της διαρκούς αυτό-ανάδυσης του γλύπτη μέσω της γλυπτικής πράξης. Είναι η προσπάθειά του να κρατήσει ζωντανή την ταυτοτική και γήινη του σχέση με την ύλη. Δεν πρόκειται, και το τονίζω, για αντιγραφή εξωτερικών εικόνων της όποιας πραγματικότητας. Ειναι μια προσπάθεια ανα-γέννησης του εαυτού μέσω της τέχνης. Είναι μια προσπάθεια ανα-βίωσης της αρχετυπικής σχέσης ανθρώπου-ύλης. Και μια τέτοια προσπάθεια χαρακτήριζε τον Κλασικό Άνθρωπο, αλλά και την Αναγεννησιακή πρόταση, τον Διαφωτισμό και τον Ρομαντισμό. Εδώ βέβαια ας ιδωθει ο όρος “ρομαντισμός” περισσότερο ως απόλυτη προσήλωση στην δημιουργία τέχνης και λιγότερο ως υπέρβαση που οδηγεί στην αυτοκαταστροφή . Ας ιδωθει ως η ενεργητική μελαγχολία που γονιμοποιεί και δεν λειτουργεί αρνητικά η παθητικά.

Η φιλοσοφία του σφυριού

Χρειάστηκε να έρθει ο Νίτσε κι η «φιλοσοφία του σφυριού» για να αρχισει να θρυμματίζεται η ειδωλοστοχαζομενη και ειδωλοπαραδεχομενη Τέχνη ως αντιγραφή της εξωτερικης πραγματικοτητας και ν’ αρχίσει η αποδόμησή της ως αντιγραφή εικόνων των πραγμάτων. Το «σφυρί» του Νίτσε κι η νεα αντίληψη με πρωταγωνιστές τον Πικάσο, τους κυβιστές, τους εξπρεσιονιστές, τους φωβιστές κ.τ.λ., άρχισε να χτυπά την ανα-παράσταση και να θέλει να ξαναγεννήσει την Τέχνη όχι ως τελική εικόνα, αλλά ως συνεχή κίνηση , ως εσωτερική κίνηση που πετυχαίνει την ενεργειακή επιστροφή στα υλικά που μπορεί να την συνθέσουν. Η «κριτική» αυτή στάση επετέθη στην figure ως απομίμηση και την αποδόμησε. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να την εξαφανισει και να φτάσει στην αφαίρεση . Αυτή την πορεία πήρε και η γλυπτική. Αυτήν την πορεία ακολούθησε και η Τέχνη του Marcus Luperz. Πέρασε στην γόνιμη στην δημιουργική αφαίρεση . Πέρασε στην λογική του να μείνει στο γλυπτό το αναγκαίο για πλαστική έκφραση . Από τα φυσικά υλικά και τα συνθετικά, πέρασε σε μια μείξη επιλεκτική μεταξύ τους. Στον πόλεμο αυτό της διαρκούς «κριτικής» εναντίον της αντιγραφικης αναπαράστασης αρχικα πρωτοπόρος ήταν η avant-garde. Αυτή ομως στην ξέφρενη πορεία της διέλυσε τα πάντα. Η ακρότητά της έφτασε μάλιστα στο σημείο να διατρανώσει «το τέλος της τέχνης» σαν σώμα και διακηρύσσει ότι η τέχνη είναι μόνο ιδέα ή concept. Οι Installations και οι performances φιλοδόξησαν να αντικαταστήσουν την γλυπτική, χρησιμοποιώντας τον όρο «πρόοδος». Αυτή η κατάσταση κυριάρχησε τα χρόνια του ’60 και του ’70. Χρειάστηκε να’ ρθουν τα χρόνια του ’80 και μια γενιά νέων καλλιτεχνών από διαφορετικές χώρες για να υπάρξει αντίσταση απέναντι σ’ αυτή την προαναφερθείσα ιδεολογική μάχη που ονειρευόταν το τέλος της τέχνης σαν σώμα πλαστικό , όπως έλεγε κι ο βασικός της πρωταγωνιστής, ο Marcel Duchamp. Πρωταγωνιστής αυτής της νεας γενιάς που’ θελε να μην ξεχάσει το ιστορικό παρελθόν και την γλωσσική ταυτότητα της τέχνης ήταν και ο Markus Lüpertz. Μαζί με άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες όπως οι Penck , Georg Baselitz, Jörg Immendorff και κάποιους ακόμα, Ιταλούς, Αμερικανούς κ.τ.λ. αντέδρασε εναντίον της ακροτητας της avant-garde , εναντίον της α-σώματης τέχνης όπως την οδήγησε η ακρότητα της avant-garde και συνέβαλε τα μέγιστα στην εκ νέου επιστροφή μιας «ενσώματης» τέχνης.

Η «εν-σώματι» συνείδηση της τέχνης

Δεν επρόκειτο για μια νοσταλγική διάθεση εκ μέρους του Markus Lüpertz. Δεν επρόκειτο για επιστροφή ενός ειδωλολατρεμένου παρελθόντος. Όχι. Επρόκειτο για συνείδηση της ελευθερίας του καλλιτέχνη, ο οποίος, φτάνοντας λίγο πριν το τέλος του 20αι., ανακαλύπτει ότι υπάρχει ένα πλούσιο υλικό στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού κι αποφασίζει να το χρησιμοποιήσει στην δουλειά του. Συνειδητοποιώντας την ελευθερία του, ο καλλιτέχνης λειτουργεί επιλεκτικά: παίρνει ό, τι θέλει (εικονογραφία, χρώμα, υλικό, λεπτομέρειες, ατμόσφαιρα) από το ιστορικό παρελθόν (το παίρνει επιλεκτικά κι όχι κατ’ ανάγκην με χρονική ακολουθία) και το αναμειγνύει με πιο σύγχρονες εικαστικές εμπειρίες, ακολουθώντας απλώς το απελευθερωμένο κι απενοχοποιημένο υποκειμενικό δημιουργικό του κριτήριο, δίχως τους όποιους ως τότε περιορισμούς της avant-garde. Γεννιέται έτσι μια νέα εικαστική πρόταση όπου όλα, και τα πιο παράδοξα και ετερόκλητα στοιχεία, μπορούν να συνυπάρξουν γόνιμα στο πλαίσιο μιας εικαστικής πραγματικότητας. Η εν-σώματι γλυπτική του Markus Lüpertz επαναφέρει ό, τι ήταν ξεχασμένο κι απαγορευμένο. Επαναφέρει την ίδια την ουσία της γλυπτικής του πλάθειν (από το ελληνικό ρήμα πλάσσω που σημαίνει κάνω κάτι με τα χέρια ). Υλικά, χρώματα, σχέδια, ιστορικότητα, πολιτισμική μνήμη, συνείδηση έκφρασης, ποίηση, μουσική, μυθολογία, οτιδήποτε έχει σχέση με την ιστορία της γλυπτικής πράξης επανενεργοποιούνται στην «εν-σώματι» γλυπτική του Markus Lüpertz. Παρελθόν και παρόν, υποκειμενικό κι αντικειμενικό, προσωπικό και συλλογικό, ιστορικό και μυθολογικό, φανταστικό και πραγματικό, όλα μαζί συνεργούν στην γλυπτική του Γερμανού καλλιτέχνη και δίνουν μια αίσθηση γόνιμης μείξης κλασικού και σύγχρονου, παραδοσιακού και καινούργιου, γνώριμου και καινοτόμου. Δεν έχει κάποιος παρά να δει τα γλυπτά του Kopf der Daphne, Mozart, Jason, Beethoven, Achilles, Odysseus, Hector, Fragonard, Judith, David-Tanzer,και να διαπιστώσει τις προαναφερθείσες παρατηρήσεις. Χρώματα, υλικά, μορφές, χειρονομίες, όνειρα, παραμορφώσεις, ειρωνεία, ιστορία, αναμειγνύονται δημιουργικά στο πλαίσιο μιας υποκειμενικής κοσμογονικής συμπεριφοράς του καλλιτέχνη, δημιουργώντας μια νέα πλαστική γλυπτική ταυτότητα όπου παράδοση και καινοτομία συνυπάρχουν στην «εν-σώματι» κατάσταση των γλυπτών του. Η ελευθερία της πλαστικής γλώσσας του Markus Lüpertz, ως εκλεκτική, είναι μια ελευθερία που’ χει πλήρως απενοχοποιηθεί από τις απαγορεύσεις της νεωτερικής avant-garde. Δεν διστάζει μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις να εν-σωματώσει και δικά της επιτεύγματα, εφόσον τα χρειάζεται για την δράση της η γλυπτική του πράξη. Αυτή η βαθιά ανάγκη για μια νέα ελευθερία διαπερνά απ’ άκρη σ’ άκρη την ασταμάτητη Action Sculpting.

Η action sculpting

Όλα μοιάζουν να ξεκινούν από κάτι πραγματικό στην περίπτωση του Markus Lüpertz. Φωτογραφία, γλυπτική μορφή, ιστορική εικόνα, εικόνα της καθημερινότητας, οτιδήποτε πραγματικό μπορεί να τον κεντρίσει αρχικά. Και δουλεύοντάς το, ενστικτωδώς το αλλάζει. Η γλυπτική του δεν στηρίζεται σε concepts, δεν στηρίζεται σε προκαθορισμένες εξωτερικές ιδέες, αλλά σε αισθήματα (feelings).Το «πραγματικό» δεν παίζει τον ρόλο κάποιου motif, το οποίο και γίνεται ο αυτοσκοπός της action sculpting. Αντίθετα, γίνεται κάτι σαν όχημα στην δημιουργία των έργων του. Κάθε σημάδι (sign) της καθημερινότητας μπορεί να συνδυαστεί με φυσικό, πολιτισμικό, ιστορικό ή μυθολογικό στοιχείο κι όλα μαζί να συνθέσουν τα γλυπτά του. Το «πραγματικό» είναι η αφετηρία, το έναυσμα δράσης της δουλειάς του Markus Lüpertz. Γίνεται το υλικό της action sculpting του, η οποία και το παραμορφώνει δημιουργικά, το γονιμοποιεί μεταμορφώνοντάς το σε κάτι μετα-ιστορικό, σε κάτι νέο, καινοτόμο, που εμπεριέχει θεμελιώδεις ρίζες του παλαιού και του παραδοσιακού. Πρόκειται για μια δημιουργική ανατροπή, όπου η προσωπική δημιουργία δεν παίρνει ποτέ τις διαστάσεις του μηχανοποιημένου, δεν γίνεται ποτέ τεχνική εμμονή ούτε σωματοποιημένο στυλ. Κι αυτό γιατί η ίδια η action sculpting ως ζωντανός τρόπος δράσης, ανοιχτός, ευαίσθητος κι αντιληπτικός στην ζωή, δεν κλείνεται ποτέ σε μια εμμονική επανάληψη. Το αντίθετο: ανατρέπει την εξωτερικότητα του «πραγματικού» και εισέρχεται στην εσωτερικότητά του με τέτοιο τρόπο ώστε ο θεατής να μην μπορεί να διαχωρίσει το μέσα από το έξω. Τα γλυπτά του Markus Lüpertz είναι ταυτόχρονα και μέσα κι έξω, είναι ένα κοινωνικό σώμα στο οποίο το ένστικτο και η επιθυμία εμπειρίας συνυπάρχουν. Η σχέση της action sculpting με την φύση, την ιστορία της τέχνης και την γλυπτική ταυτότητα είναι τόσο στερρή ώστε γεννιούνται έργα μιας διαρκούς μετά-πλασης.

Ξυπνώντας την κίνηση

Αν δεν εισέλθεις στο σώμα, την καρδιά και την ψυχή των χρωμάτων και των υλικών, αν δεν ακούσεις την φωνή της Ιστορίας και τα ποδοβολητά της κίνησής της, αν δεν γνωρίσεις τι υπάρχει πίσω από τα ονόματα και τους φωτισμούς των μορφών, τότε ποτέ δεν θα νοιώσεις ότι κάθε χρώμα ή υλικό έχει κίνηση και ζωή, έχει δύναμη κι ενέργεια, έχει φωνή και θέλει να εκφραστεί. Αυτά θέλει να μας πει με τα γλυπτά του ο Markus Lüpertz. Κι αυτά δεν μπορούν να επιτευχθούν δίχως την διάθεση και την βούληση του tenting . Θέλει να ζωντανέψει την κίνηση της ύλης έτσι ώστε η γλυπτική του πράξη να αυτό-αναιρείται διαρκώς, να ξεπερνά τα γνωστά της όρια, να διευρύνεται δίχως ποτέ να χάνει την ταυτότητά της ως πλαστική συμπεριφορά, ως πλαστική στάση. ​Όταν κοιτάζουμε ένα αντικείμενο, μιλούμε γι αυτό δίχως συνήθως να συμπεριλάβουμε και την σκιά του. Αν τώρα στραφούμε μόνο στην σκιά, αν το βλέμμα μας μείνει εκεί, τότε θα αντιληφθούμε μια άλλη διάσταση του αντικειμένου. Ίσως η σκιά να’ ναι η ουσιαστική ζωή του αντικειμένου. Να’ ναι η κίνηση της ζωής του.
Συνεπώς, φαίνεται να μας λέει ο Markus Lüpertz ότι η αληθινή εικόνα του έργου τέχνης γεννιέται από το μάτι. Είναι το μάτι μας που δημιουργεί την εικόνα, όπως μας λέει και ο Πλάτωνας. Μέσα από την κίνηση του ματιού γεννιέται η εικόνα. Διαμέσου αυτής της κίνησης δημιουργείται το έργο. Ενώνοντας την σκιά του «πραγματικού» στο σώμα του γλυπτού, μπορεί να επιτευχθεί η γέννηση ενός έργου μόνιμα εν κινήσει. Αυτή τη την δημιουργική εμπειρία του ματιού ζει ο θεατής. Μπορεί αυτός ο τελευταίος να θαυμάζει έτσι μια σειρά από γλυπτά, όπου από την πλαστική κινητικότητά τους (κι όχι από την conceptual-εννοιολογική μορφή τους) καταφέρνουν να προκαλούν μια διαρκή έκπληξη. Τα γλυπτά του Markus Lüpertz διαπερνοώνται από την ανάρμοστη αρμονία, την ανάρμοστη ομορφιά της θέσης του ματιού. Ο κόσμος και τα πράγματα έρχονται και παρέρχονται στα μάτια μας. Τίποτα δεν πεθαίνει ακόμα κι αν κάποια στιγμή φύγει από το βλέμμα μας. Αλλά κι αν συμβεί κάτι τέτοιο, είναι γιατί εμείς οι ίδιοι χάσαμε την ικανότητα του να το βλέπουμε. Σημαίνει ότι η φαντασία μας δεν ώθησε το μάτι μας να το δούμε. Αυτό είναι το μυστικό της τέχνης και της ζωής, μοιάζει να μας λέει με τα γλυπτά του ο Markus Lüpertz. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να πλησιάσουμε τα έργα του: όταν κάτι δεν το βλέπουμε, δεν εξαφανίζεται, δεν είναι νεκρό, δεν έχει καταστραφεί. Ας ξαναβρούμε την ικανότητά μας να το βλέπουμε. Ας ξαναβρούμε την ικανότητά μας να ξανα-ανακαλύπτουμε. Να ανα-ανακαλύψουμε την ομορφιά της ζωής και της τέχνης, ακόμα και μέσα στην λύπη. Μαθαίνοντας από τα γλυπτά του .

Δημοσθένης Δαββέτας,
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Παρίσι (Sorbonne και IESA),
διευθυντής προγράμματος “Europe” στο IESA, ποιητής, εικαστικός

 

Η κρίση δεν είναι βασικα οικονομική . Είναι κυρίως πολιτιστική .(Ελεύθερος Τύπος 26.04.2018)

Η κρίση δεν είναι βασικα οικονομική . Είναι κυρίως πολιτιστική . 

Η πρόσφατη παραίτηση του δημάρχου της περιοχής Σεβραν , Παρισινού προαστιου , δεν ήταν μια απλή προσωπική υπόθεση , ούτε οφειλόταν σε κάποιο σκάνδαλο . Η επίσημη αιτία που ακούστηκε από τα χείλη του ίδιου του δημάρχου ήταν : διαμαρτυρία εναντίον της κρατικης πολιτικής στα προάστια . Ήδη από το 2011 ο δήμαρχος είχε γίνει γνωστός από το αίτημα του να επέμβουν οι “κυανόκρανοι ” για να σταματήσουν οι ενοπλες συγκρούσεις μεταξύ συμμοριών κι εμπόρων ναρκωτικών στο προάστιο του . Το δε 2016 κατηγορήθηκε από ένα μέρος του δημοτικού του συμβουλίου ότι ήταν ιδιαίτερα ελαστικός κι ανεκτικός απέναντι στις ριζοσπαστικές μουσουλμανικες ενώσεις κι ακόμη ότι έκανε στραβά μάτια στην στρατολόγηση νέων από το ισλαμικό κράτος . Άλλωστε είναι γνωστό ότι από την περιοχή Σεβραν από το 2014 αναχώρησαν πολλοί τζιχαντιστες με προορισμό Συρία και Ιράκ . Ένα πρόσφατο ρεπορτάζ της γαλλικής τηλεόρασης έδειξε ένα καφέ της περιοχής του Σεβραν που απαγορεύεται να πηγαίνουν γυναίκες . Κοντολογίς το προάστιο αυτό κι η γύρω του περιοχές είναι γνωστό ως κέντρο διακίνησης ναρκωτικών και στρατολόγησης τζιχαντιστων . Αν σκεφτούμε λοιπόν ότι ακόμα κι ο ανεκτικός του δήμαρχος δεν άντεξε και παραιτήθηκε μπορούμε να καταλάβουμε το κλίμα που είναι παρόμοιο σε περιοχές όπως Καρκασον, Τουλούζη, στην νοτιοδυτική Γαλλία . Θα μπορούσα ν’αναφερω κι άλλες γαλλικές περιοχές . Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι πολλές περιοχές της Γαλλίας βιώνουν θρησκευτικό και πολιτισμικό πόλεμο . Ο Δήμαρχος κατηγορεί το κράτος γι’αδιαφορια. Όμως επίσης διαφωνεί και μ’οσους πιστεύουν ότι το θέμα είναι μόνο οικονομικό όπως πολλοί πιστεύουν . Είναι κυρίως θέμα εκπαίδευσης . Είναι θέμα πολιτιστικό . Και δουλειά όταν βρίσκουν πολλοί νέοι είναι ευάλωτοι στις σειρήνες των ισλαμιστών γιατί απουσιάζει από το κράτος μια πολιτιστική παιδεια που θα δίνε στους μαθητές μια σειρά αξιών ζωής. Όπως πχ το γεγονός ότι είναι καλό να ζούμε μαζί με όσους έχουν διαφορετική από εμάς κουλτούρα . Αντιθέτως βλέπουμε στα προάστια να δημιουργούνται πολιτιστικά και θρησκευτικά γκέτο . Δημιουργούνται ομογενείς κοινότητες . Ας μην ξεχνάμε ότι το αίσθημα της διαφορετικότητας στην ακραία του περίπτωση μπορεί να θρέψει ένα αίσθημα αποκλεισμού . Κι αυτό το τελευταίο να οδηγήσει τις ομογενείς ομάδες σε μετωπικό και βαθύ μίσος εναντίον της Γαλλίας . Όπως και συμβαίνει . Τα λόγια μίσους των νέων μουσουλμάνων για την Γαλλια δεν έχουν όρια. Αν τώρα σ’όλη αυτή την περιγράφεισα κατάσταση προστεθεί και η λάθος διαχείρηση κρατικών κονδυλίων από ΜΚΟ οργανώσεις , τότε μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι η κατάσταση στα προάστια είναι εκρηκτική . Μια άλλη κοινωνία , μια “αντί-κοινωνία ” δημιουργείται μέσα στην ήδη υπάρχουσα κοινωνία. Αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις μια μορφή λαϊκισμού και πελατειακών σχέσεων μερικών ντόπιων πολιτευτών δεν βοηθά σε κάποια αλλαγή της κατάστασης. Τόσα χρήματα έχουν δοθεί από την εποχή του Μιτεράν για ν’αλλαξουν οι υποδομές , να ενισχυθεί το αίσθημα ενσωμάτωσης των θρησκευτικά “διαφορετικών” νέων κι όμως καμμία σε βάθος αλλαγή δεν έχει επέλθει . Ούτε η μείωση της ανεργίας άλλαξε τίποτα . Ούτε οι καινοτόμες ιδέες και πρωτοβουλίες. Το αντίθετο : το φράγμα του αποκλεισμού και τις θεολογικοπολιτιστικης απομόνωσης των μεταξύ τους κοινοτήτων όλο και μεγαλώνει . Μεταξύ τους υπάρχει μίσος που εκφράζεται βίαια ανα πάσα στιγμή. Η οικονομία απέτυχε ως θαυματουργό φάρμακο όπως πολύ συχνά πολλοί πολιτικοί της φιλελεύθερης η αριστερής αντίληψης επικαλούνται . Ενώ πριν μόλις είκοσι ακόμη χρόνια οι διαφορετικές εθνικότητες συνυπήρχαν γόνιμα στην Γαλλία , τώρα όλα ελέγχονται από συμμορίες . Ένα παράξενο μίγμα ποινικών και τζιχαντιστων συνεργεί εναντίον της χώρας που τους έχει υποδεχθεί . Κι αν τους ακούσει κάποιος να μιλούν θεωρούν πως δεν τους φταίει το α η β πολιτικό κόμμα . Δεν στηρίζουν για παράδειγμα τους σοσιαλιστές η τους κομμουνιστές . Το αντίθετο μισούν κάθε τι γαλλικό . Και βέβαια ( αυτό κι αν είναι αξιο -σημειωτο ) πολλοί απ’αυτους δεν έχουν πρόβλημα να στηρίξουν Λεπέν, αυτή που τους βρίζει και θέλει να τους απελάσει . Είναι καιρός να διορθωθεί η ως τώρα ανάλυση που θέλει τα ζητήματα να λυνονται με οικονομικοκοινωνικα μέσα . Πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους σημερινούς Ευρωπαίους διοικούντες κι όσους έλθουν στην εξουσία στην συνέχεια , οτι το πραγματικό πρόβλημα της κρίσης σήμερα δεν εξαντλείται στα οικονομικοκοινωνικα όρια . Πρέπει να προστεθεί κι ενα δυνατό και αποδεδειγμένα θεραπευτικό φάρμακο . Αυτό του πολιτισμού . Η ουσία της κρίσης δεν είναι πια μόνο οικονομική . Είναι κυρίως πολιτιστική . Είναι θέμα πολιτιστικής ταυτότητας και αξιών . Τέτοια θέλουν οι νέοι . Τέτοια αναζητούν . Για πολιτισμό διψούν .

Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφίας της τέχνης , ποιητής, εικαστικός.

Στα εγκαίνια στο πάρκο γλυπτικής στο Βούπερταλ 25/4/18

Στα αποψινά 25/4/28 εγκαίνια στο πάρκο γλυπτικής στο Βούπερταλ . Στις δυο πρώτες φωτογραφίες είναι με τον μεγάλο γλύπτη Μαρκους Λούπερτζ και στις δυο επόμενες με τον επίσης σπουδαίο ζωγράφο Μπερντ Κομπερλινγκ . Σπουδαία βραδυα όπου η ελληνική φιλοσοφία ως αναλυτής Τέχνης έλαμψε . Η πολιτιστική διπλωματια συνεχίζεται έστω κι αν ο αγώνας μου είναι μοναχικός. Tonight in the sculptural park in Wuppertal. The first two photos I am with Markus Luperz . And the two next with Berndt Koberling. A great evening.

Μεσογειος: ευδαιμονία κι αυτογνωσία (ετήσια περιοδική έκδοση των εκπαιδευτηρίων Δούκα)

Το άρθρο μου για την Μεσογειο που μόλις δημοσιεύτηκε στην ετήσια περιοδική έκδοση των εκπαιδευτηρίων Δούκα .

Μεσογειος: ευδαιμονία κι αυτογνωσία

Θ’ασχοληθω μόνο με δυό απο τα πολλά βασικά σημεία που πιστεύω ότι είναι η βάση της προσφοράς του Μεσογειακού πολιτισμού , μέσω της φιλοσοφιας , προς την ανθρωπότητα :την ευδαιμονία και την αυτογνωσία . Και προτιμώ αυτά τα δυο γιατί είναι επίκαιρα των σύγχρονων αναγκών κι αναζητήσεων του ανθρώπου .
Κατ’αρχην το ονομα Μεσο-γειος μας παραπέμπει από την ετυμολογία του στην έννοια του “μέσου ” το οποίο με την σειρά του μας οδηγεί στον Αριστοτελη και στην περίφημη θεωρία του περί “μέσης οδού ” ως την καλύτερη πορεία για να βρούμε τις πιο σωστές και ρεαλιστικές απαντήσεις στα ερωτήματα μας στην καθημερινή μας και στην εν γενεί ζωη μας.
Θάλασσα -γη-μέσον : να τρεις λέξεις-έννοιες που συνδυάζουν γεωγραφία και φιλοσοφία . Που συνδυάζουν Ιστορία και διαρκή ανα-στοχασμό . Που συνδυάζουν Φύση και πολιτισμο μέσα από τα ματια μιας λογικής δυναμικής ισορροπίας . Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η φιλοσοφία γεννήθηκε στην Μεσόγειο ως τρόπος σκεψης και ζωης , ως μέθοδος αυτό- γνωσιακής συμπεριφοράς στα ζωικά ερωτήματα . Στο νερό ( το υγρό στοιχείο) στηρίχθηκε ο Θαλης , ο θεωρητικά πρώτος ιστορικα φιλόσοφος , για να εξηγήσει την γέννηση του Κόσμου . Στο νερό της Θαλασσης στηρίχτηκε και το ταξίδι των εμπόρων, που με την δραστηριότητα τους ένωναν πολιτισμούς κι άνοιγαν διαλογο μεταξύ τους ακόμη κι αν ήταν πολύ διαφορετικοί . Στο νερό , ως στοιχειακο συστατικό μιας φυσικής φιλοσοφιας βασίστηκε το ξεκίνημα της προ-Σωκρατικής σκεψης , επιστήμης και θεολογίας. Μέσα από την ανάδειξη του νερού ως έννοια πολιτισμού δόθηκε η δυναμική ανάπτυξης των γραμμάτων , τεχνών , επιστήμης , φιλοσοφιας , εμπορίου και γενικώς παιδείας και γνώσης . Στην αλληλοσυνδεδεμενη σχέση νερού-γης και με την ευλογία ενός ιδιαίτερου κλίματος , δόθηκε η δυνατότητα στην Μέσο-γειο να γίνει εργαλείο αυτογνωσίας της ατομικότητας και κατ’επεκταση της συλλογικότητας . Χαρις στην διαφανή , ισορροπημένη σχέση νερού-γης αναπτύχθηκε η αίσθηση του μέτρου , της αναλογίας , της αισθητικής , του ανθρώπου ως αξιακό όραμα και γενικά της αναζήτησης ισορροπίας ατόμου-περιβάλλοντος . Γέννημα αυτών ακριβώς των στοιχείων είναι η ανάγκη αυτό-προσδιορισμού , η ανάγκη αυτό-ορισμού που ωθεί προς τον δρόμο της αυτογνωσίας . Η αυτογνωσία είναι το θεμελιώδες ζητούμενο για μια υγιή σχέση Πολίτη-Πόλεως -Πολιτικής . Κι αυτά ολα μαζί οδηγούν στην σφαιρική συμπεριφορά που λέγεται Πολιτισμος. Κι ολα αυτά έχουν ισχυρές ριζες στον πολιτισμο της Μεσογειου . Φύση και Κόσμος , ως εσωτερικό φως το πρώτο ( “φύση κρύπτεσθαι φιλεί” λέει ο Ηρακλειτος κι εννοεί την φύση ως φως που φωτίζει κι αποκαλύπτει τα πράγματα ) κι ως ισορροπημένη αρμονία το δεύτερο ( ο Κόσμος πουναι ταυτόχρονα και Κοσμημα για τους Έλληνες φιλοσόφους ) , οδηγούν , μέσω της αυτογνωσίας προς την αναζήτησή της ευτυχίας , της ευδαιμονίας που έλεγε κι ο Αριστοτελης . Ουρανός και Θάλασσα βοηθούν κι ωθούν προς την διαφανή σχέση ανθρώπων μεταξύ τους κι ανθρώπων και περιβάλλοντος , επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα την άρρηκτη σχέση των τεσσάρων στοιχείων που είναι η κοσμική βάση : του νερού , της γης , του αέρα και της φωτιάς . Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι ταυτόχρονα Ενα ( η εξάτμιση του νερού γίνεται αέρας που με την σειρά του μέσω τήξης και πήξης γίνεται αντστοιχα υγρό και στέρεο το οποίο πάλι μπορεί μέσω της τριβής να δώσει την φωτιά ) , το παν , το Όλον , ο Κόσμος που τόσο λατρεύτηκε στην Μεσόγειο ως παράδειγμα αρμονικής ισορροπίας . Παρατηρώντας την θάλασσα-ουρανό οι κάτοικοι της Μεσογείου προβληματίστηκαν για τον εαυτό τους , για τους άλλους , για το περιβάλλον, για την γνώση και αλήθεια θεού κι ανθρώπων . Πρόσφεραν έτσι μια ενδιαφέρουσα πρόταση περί αυτογνωσίας και ευδαιμονίας στον παγκόσμιο και σύγχρονο πολιτισμο .

Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφιας της τέχνης , ποιητής , εικαστικός .

Από τον Picasso στον Beuys μέσω Marcel Duchamps. (άρθρο -έρευνα μου που ήδη κυκλοφορεί στο περιοδικό της Σορβόνης)

Από τον Picasso στον Beuys μέσω Marcel Duchamps.

Δημοσθενης Δαββετας

Διευθυντης προγράμματος “Europe” στο IESΑ, σεμινάρια Paris IV ,ποιητής, εικαστικός.

Εισαγωγή

Ως Νεωτερικότητα (Modernité) μπορώ να ορίσω την προσπάθεια του Ανθρώπου να παντρέψει τέχνη και ζωή. Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Νίτσε ή το πνεύμα του Σοπενχάουερ, ο Νεωτερικός άνθρωπος προσπαθεί ή στοχεύει να ζήσει την καθημερινότητά του ως να ήταν καλλιτέχνης. Δηλαδή, με δημιουργικό (ευρηματικό, τεχνικό, εμπλουτισματικό) τρόπο έκφρασης και δράσης. Στην Ιςτορια της Τέχνης, ως Νεωτερικότητα μπορεί, ως λογική συνέπεια των ανωτέρω, να ορισθεί η προσπάθεια της Τέχνης ν’ αυτοδιευρυνθεί, ν’ αυτοεμπολουτιστεί, ν’ ανοίξει τα σύνορα μεταξύ των ήδη γνωστών ορίων των «Καλών Τεχνών» (Beaux Arts) και της καθημερινής ζωής. Όλος ο εικοστός αιώνας υπήρξε μέσω της avant-garde, μία διαρκής, ευθύγραμμη και μαχόμενη προσπάθεια ν’ αλλάξει η «φύση» της παραδοσιακής εικαστικής γλώσσας. Η προσπάθεια αυτή στην όλο και εντεινόμενη δράση της έφτασε ως τη σχετικοποίηση των πρωτογενών ειδών της εικαστικής γλώσσας. Τα «εκ φύσεως», αυτής ης τελευταίας, είδη (όπως, π.χ., ζωγραφική, γλυπτική, σχέδιο κ.α.) αμφισβητήθηκαν ώσπου αλλοιώθηκαν ή ακόμα κι ακυρώθηκαν εξαιτίας της στρατηγικής της διαρκούς διεύρυνσης που εφάρμοσε το Νεωτερικό πνεύμα.
Η διαρκής διεύρυνση, όπως έλεγε ο Καντ, ή εμπλουτισμός της, όπως συνηθίζεται να λέγεται από τους οπαδούς της, στόχο είχε την από-δόμηση του «φυσικά» κλασικού εικαστικού λόγου και την αντικατάστασή του από μείγμα εκφραστικών ειδών μεταξύ τους. Η αποδόμηση αυτή βασίστηκε στην άρνηση της αφηγηματικής, παραστατικής τέχνης. Πρόκειται για διάλυση του «φαίνεσθαί» της, αλλά και για διάλυση του βάθους της. Με άλλα λόγια, πρόκειται για αποδόμηση της εικαστικής γλώσσας (της ήδη γνωστής ιστορικά ως κλασικής) και ως προς τη μορφή και ως προς το περιεχόμενο.
Ως προς τη Μορφή
Αποδομήθηκε το ίδιο το εκφραστικό μέσο (ζωγραφική, γλυπτική…) μέσα από την αλλοίωση της φύσης του. Άλλαξε κοντολογίς η παραδοσιακή τεχνική του καμβά, μπήκαν οι νέες τεχνολογίες κι επιβεβαιώθηκαν στην πράξη τα λεγόμενα του φιλοσόφου της σχολής της Φρανκφούρτης Walter Benjamin που μιλούσε για την «αναπαραγωγή του έργου τέχνης» περισσότερο παρά για την παραγωγή του. Η ανάμιξη φυσικών υλικών με σύνθετα βιομηχανικά υπήρξε επίσης ένα επιπλέον στοιχείο που συνέβαλε στη γόνιμη αλλοίωση του ήδη παραδοσιακού εκφραστικού εικαστικού μέσου. Όταν για παράδειγμα αναμειγνύονται μάρμαρο ή χαλκός με πλαστικό ή ακόμα και με οργανικά υλικά, όπως βούτυρο ή μέλι, τότε χάνονται τα ήδη γνωστά σημεία αναφοράς της πλαστικής τέχνης κι εμφανίζεται κάτι το διαφορετικό, το ευρηματικό και πειραματικό, κάτι που είναι σε διαρκή εξέλιξη (work inprogress), όπως χαρακτηρίζεται η ουσία της εικαστικής νεωτερικότητας. Αυτού του είδους η απελευθέρωση από τις εκφραστικές συμβάσεις του παρελθόντος, από την ιστορική τους εκφραστική ταυτότητα (μέσω της μετωπικής βίας της avant-garde) έφθασε σταδιακά σε τέτοια άκρα, ώστε χάθηκε η ίδια η ταυτότητα των εικαστικών μέσων έκφρασης. Άλλος καλλιτέχνης χρησιμοποιούσε φωτογραφία και την ονόμαζε ζωγραφική ή το αντίθετο, άλλος καλλιτέχνης χρησιμοποιούσε ζωντανά σώματα σε δράση και μιλούσε για κινούμενη γλυπτική ή ζωγραφική κ.τ.λ. Επρόκειτο για μία ηθελημένη σύγχυση ειδών, για αποταυτοποίησήτους, για συνειδητή αναζήτηση απώλειας του Ιστορικού και παραδοσιακού εαυτού τους.
Ως προς το περιεχόμενο
Με τη Νεωτερικότητα (Modernité) αποδομήθηκε το βασικό θεμέλιο γέννησης της Τέχνης: η Αριστοτελική Μίμηση. Ο Νεωτερικός καλλιτέχνης, αλλά κι ο σύγχρονος σήμερα, δεν εκφράζεται μιμούμενος κάποιο μοντέλο που του χρησιμεύει ως υλικό «παραστατικότητας». Δεν αφηγείται. Το αντίθετο: στέκεται μπροστά στα θραύσματα της αφήγησης, στα θραύσματα του μοντέλου. Και παίρνει κάποιο ή κάποια απ’ αυτά και επιχειρεί μια νέα εκφραστική προσπάθεια που εμπεριέχει τον υπαινιγμό, τη συμβολικότητα, τον αποσπασματικό χαρακτήρα. Αυτό το σπάσιμο του ειδώλου-μοντέλου και της λογικότητας της αφήγησηςεπιτρέπει στον θεατή να γίνει ενεργός συνδημιουργόςτου έργου του καλλιτέχνη, ενός έργου ατελείωτου, μονίμως ανοιχτού και διευρυμένου με νέα στοιχεία, ενός έργου σε διαρκή πρόοδο κι εξέλιξη. Η αποδομημένη αφήγηση είναι η προσπάθεια της Τέχνης να σπάσει την Ιστορική εξωτερικότητά της και να φανερώσει την εσωτερικότητά της, που είναι ο οικουμενικός άνθρωπος. Επιχειρείται η διαρκής συνέργεια του μέσα με το έξω του έργου τέχνης κι αντιστρόφως. Στόχος: μία τέχνη, μία εικαστική γλώσσα που ενσαρκώνει στην καθημερινή πράξη τη συνέργεια. Τέχνης και Ζωής. Γι αυτό και το περιεχόμενο, ως θέμα, ως παραστατική σχηματοποίηση, είναι αποδομημένο. Δε λειτουργεί ως πρότυπο προς Μίμηση. Δεν υπάρχει ως ολότητα, αλλά ως αποδομημένη αποσπασματικότητα που οδηγεί στην Αφαίρεση.
Ένα συνειδητό, τεχνικό Μπιγκ-Μπαγκ διάλυσης της Μίμησης υπήρξε η Νεωτερικότητα. Μία συνειδητή άρνηση της κλασικής Ταυτότητας που έκανε τον φουτουριστή Μαρινέττι να μιλά «βλάσφημα» λέγοντας ότι μια μηχανή είναι πιο ωραία από τη Νίκη της Σαμοθράκης.
Ο θεωρητικός πατέρας της Νεωτερικότητας θεωρώ ότι φιλοσοφικά υπήρξε ο Φρειδερίκος Νίτσε, ο οποίος εισήγαγε τη φιλοσοφία της Δυσπιστίας, μέσα από τη χρήση της «φιλοσοφίας με το σφυρί». Ο Νίτσε εισήγαγε τη δυσπιστία απέναντι στα παραδοσιακά ιδεώδη της δυτικής λογικής. Πρότεινε έναν τρόπο σκέψης πέρα από το καλό-κακό. Πρόκειται για κάτι πέρα από το κλασικά ανθρώπινο. Πρότεινε το υπέρ (πέρα) ανθρώπινο, τον Υπερ-Άνθρωπο. Η Νεωτερικότητα βασίστηκε πολύ σ’ αυτόν τον θρυμματισμό του Ιδεώδους από το νιτσεϊκό σφυρί. Έδωσε την ερμηνεία της. Αφαίρεσε το Ιστορικό, αφηγηματικό, παραστατικό και παραδοσιακό περίβλημα του έργου Τέχνης και το άφησε στα χέρια της Τεχνικής. Έργο τέχνης και Τεχνική συμβαδίζουν στη Νεωτερικότητα ως σήμερα.
Η Τεχνική ως ο αποδομημένος εαυτός της Τέχνης κυριαρχεί ως σήμερα στη γενική εικαστική έκφραση. Είναι μια πραγματικότητα, είτε αρέσει είτε δεν αρέσει. Είναι η επιτυχία και η αποτυχία ταυτόχρονα του εικαστικού λόγου όταν θέλει να απελευθερωθεί (😉 από τον φυσικό λόγο και θέλει να αντικαταστήσει την φυσική ταυτότητα της Τέχνης με την Τεχνητή της Φύση.
Σ’ αυτή την πορεία, τρεις κορυφαίες μορφές έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Είναι ο Pablo Picasso, ο Marcel Duchamp κι ο Joseph Beuys.
Pablo Picasso
Είναι ένας από τους βασικούς από-δομητές. Θα’ λεγα, ένας δημιουργικός αποδομητής. Γιατί αποδομούσε δομώντας εκ νέου ταυτόχρονα. Αποδομούσε την παραστατικότητα, την αφήγηση και τη Μίμηση, αλλά την ίδια στιγμή πρότεινε μια ζωγραφική γλώσσα που στηριζόταν σε Ιστορία (οι «κυκλαδικές» ή οι «αφρικανικές» προεκτάσεις του), που εκσυγχρόνιζε τις παραδόσεις και που ήταν ανοιχτή σε διάλογο με τις περιπέτειες της επιστήμης. Ο διάλογος του Picasso με την Ψυχανάλυση ήταν χαρακτηριστικός. Πολλές από τις εικόνες του προωθούν τον έμμεσο λόγο (αν και χρωματικά κι εικονογραφικά άμεσες και μετωπικές) και ανοίγονται σε συνέργεια με την Ποίηση, το Θέατρο, τον Σουρεαλισμό, την Ψυχανάλυση, τον Χορό, τη Μόδα κ.τ.λ. Μέσα από την καλλιτεχνική του στάση έσπασε τα κλασικά επίπεδα παραστατικής τέχνης κι άνοιξε τον δρόμο για την εσωτερικοποίηση του έργου τέχνης. Μας έδειξε το «μέσα» των μορφών, το «μέσα» των συνθέσεων, των χρωμάτων, της χειρονομίας, παρά την επιθετική εξωτερικότητα της ζωγραφικής του πράξης. Όταν αλλοιώνει την φυσική ανατομία, όταν αλλοιώνει τη Μίμηση, το κάνει για να στρέψει την προσοχή του θεατή σε μια άγνωστη, εσωτερική, από-τα-μέσα, ζωγραφική πραγματικότητα.
Ανοίγοντας τη νοητική κι οπτική δίοδο μεταξύ του «μέσα» και του «έξω» του έργου, ο Picasso συμβάλλει στην καλλιέργεια ενός άλλου εικαστικού λόγου όπου η μορφή και το περιεχόμενό του αναπτύσσονται ως λογική αναιτιότητα, ως εικονολογική παραποίηση στη ζωγραφική επιφάνεια. Η δυναμική κι ενεργητική εικαστική του πράξη (και στη ζωγραφική και στη γλυπτική και στα σχέδια και στις συνεργασίες του μ’ άλλα είδη Τέχνης), η μεθυστική του δράση, τον ανάγουν σε πρωταγωνιστή της δημιουργικής αποδόμησης, σε πρωταγωνιστή και δημιουργό της εικόνας του Νεωτερικού καλλιτέχνη. Κάθε τι το πειραματικό κι ευρηματικό στο ξεκίνημα της Νεωτερικής εποχής στον εικαστικό λόγο πέρασε από την δίψα και τη βουλιμία γονιμότητας του Picasso. Έβαλε τα ακλόνητα θεμέλια αυτής της ενδιαφέρουσας όσο κι αμφιλεγόμενης εικαστικής προσπάθειας που’ ναι η Μοντέρνα Τέχνη. Ο κυβισμός, αλλά κι οι όποιες άλλες δράσεις συμμετείχε ως πρωταγωνιστής δεν ήταν τίποτα περισσότερο παρά η δική του κατάθεση για το πώς μπορούμε διαφορετικά να γίνουμε δημιουργικοί. Άξιος συμπρωταγωνιστής του υπήρξε ο έτερος μεγάλος του εικοστού αιώνα, ο MarcelDuchamp.
Marcel Duchamp

Αν ο Picasso επεχείρησε τη νεωτερική αποδόμηση διευρύνοντας τη σχέση μέσα-έξω του έργου (του θέματος του έργου), αν ο Picasso πέτυχε τη διεύρυνσή του αυτή χρησιμοποιώντας γεωμετρικές ή μη μορφές και ανοίγοντας διάλογο με τα πιο ετερόκλητα υλικά και στοιχεία, ο Marcel Duchamp στόχευσε τη διεύρυνσή του δίνοντας προτεραιότητα στο αντικείμενο (objet). Παρότι ως καλλιτέχνης πέρασε απ’ όλες τις τάσεις του καιρού του (από μεταϊμπρεσιονιστής, ντανταϊστής, σουρεαλιστής ως και performer), η κορυφαία στιγμή του, αλλά και κορυφαία της Νεωτερικής του προσφοράς, ήταν η χρήση του ready made στην εικαστική γλώσσα. Εφαρμόζοντας τη φιλοσοφία που’ λεγε ότι κάθε μετάθεση αντικειμένου από το φυσικό του περιβάλλον σ’ ένα άλλο context γίνεται αμέσως Τέχνη, αλλά και υποστηρίζοντας ότι αν το δημιουργικό άτομο ονομάσει κάτι που κάνει ως Τέχνη, τότε αυτό είναι Τέχνη ,ειςήγαγε τα ready made αντικείμενα στον εικαστικό λόγο. Τι είναι αυτό; Απλώς με τη συμβολική του χειρονομία διεύρυνε τον εικαστικό λόγο προσθέτοντάς του νέα στοιχεία που προέρχονται από τα βιομηχανικά ready made αντικείμενα. Ως τότε η Τέχνη βασιζόταν στην Ιστορία των Καλών Τεχνών και τα είδη, ζωγραφική ή γλυπτική, είναι ευδιάκριτα ως προς την ταυτότητά τους και τα μεταξύ τους όρια. Ο MarcelDuchamp, ως γλύπτης, αφαίρεσε από τη γλυπτική την πλαστική της διάσταση (δηλαδή, το να κάνει ο γλύπτης το γλυπτό με τα χέρια του πλάθοντας το υλικό, δίνοντάς του μορφή), την ανθρωπομορφική της (όπως συνηθιζόταν παραδοσιακά) και την ιστορικά αισθητική της διάσταση (την αναζήτηση του ήδη αποδεκτού ως Ωραίου). Και τι έκανε; Πήρε ένα αντικείμενο, βιομηχανικό προϊόν, το οποίο ήταν «εκ φύσεώς» του προορισμένο να’ χει μία λειτουργική χρήση στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου (π.χ. έναν ουρητήρα, μια ρόδα ποδηλάτου, έναν στεγνωτήρα μπουκαλιών κ.α.), το αφαίρεσε από το context του (το λειτουργικά προορισμένο περιβάλλον του) και το έβαλε σ‘ έναν άλλο χώρο άσχετο με την εξαρχής ορισμένη λειτουργικότητά του (π.χ. σ’ ένα μουσείο ή μια γκαλερί). Το εγκατέστησε (γεννώντα έτσι μια καλλιτεχνική installation) και το μετέτρεψε σ’ ένα έργο τέχνης διαφορετικό από τα ήδη γνωστά. Πρόσθεσε κοντολογίς ένα νέο εικαστικό αλφάβητο. Διεύρυνε την εικαστική γλώσσα. Συνέχισε τον δρόμο που είχε ήδη χαράξει δυναμικά κι αποφασιστικά η καλλιτεχνική στάση του Picasso.
Με την πρότασή του ο Marcel Duchamp άνοιξε έναν καινούργιο δρόμο στην Τέχνη αλλάζοντας τη φιλοσοφία της και δίνοντας στον καλλιτέχνη τη δυνατότητα να λειτουργήσει και να δημιουργήσει με υλικά κι αντικείμενα που ως τότε δεν είχαν νομιμοποιηθεί ως καλλιτεχνικά από τις παραδοσιακές Καλές Τέχνες. Εισήγαγε την ειρωνεία και την αμφισβήτησή τους. Εισήγαγε μία πολεμική που δεν δίσταζε να μιλά για τον «θάνατο της Τέχνης» με την παραδοσιακή της μορφή. Μέσα από την ακρότητα του εικαστικού του λόγου ο Marcel Duchamp έγινε όχι μόνο ένας ουσιαστικός πρωταγωνιστής της Μοντέρνας Τέχνης, αλλά, θα τολμούσα να πω, ο ιδρυτής της Σύγχρονης Τέχνης, μιας και τα έργα του άνοιξαν άμεσο διάλογο με την επικοινωνία και την αγορά, στοιχεία που καθορίζουν την ταυτότητα της Σύγχρονης Τέχνης. Σηματοδοτώντας τα βιομηχανικά προϊόντα (readymades) ως καλλιτεχνική γλώσσα, έδωσε μια τεράστια ώθηση κι ελευθερία στη σημερινή εικαστική γλώσσα.
Η σύγχρονη τέχνη, ελεύθερη από αισθητικές δεσμεύσεις του παρελθόντος, θεμελιώνεται στη σχέση προϊόντος-αγοράς. Σε μια παγκοσμιοποιημένη κατάσταση, όπου το έργο γίνεται παραγωγή κι όπου η μοναδικότητα του έργου διαμοιράζεται στην πολλαπλότητά της, το έργο τέχνης παύει πλέον, μέσω της ντυσανικής λογικής, να’ χει τέλος, να εμφανίζεται ως τελειωμένο. Τώρα είναι γέννημα πορείας και στρατηγικών επιλογών. Είναι ένα συνειδητά ατέλειωτο έργο, μια διαδρομή, όπου τέχνη και ζωή αλληλοτροφοδοτούνται. Μπορεί η ελευθεριότητα της εικαστικής έκφρασης να μην κρατά συχνά κώδικες αισθητικής συμπεριφοράς και να γεννά έργο που αγγίζει τα όρια της vulgarité (χυδαιότητας), μπορεί να ‘χει χαθεί η έννοια του δημιουργήματος μιας κι οι μηχανές τείνουν να αντικαταστήσουν την πλαστική καλλιτεχνική πράξη, εντούτοις, το πνεύμα ρήξης που έσπειρε ο MarcelDuchamp έδωσε κι υγιή, γόνιμα αποτελέσματα. Κυρίως, απελευθέρωσε την καλλιτεχνική γλώσσα από κάθε είδους δεσμεύσεις αισθητικών συμβάσεων του παρελθόντος υπακούοντας στο διαχρονικό αίτημα της ανθρώπινης δημιουργικότητας για διαρκή ανανέωση, διεύρυνση κι εμπλουτισμό της. Σε μια εποχή όπου η Τεχνική κυριαρχεί συνεχώς και τείνει να αντικαταστήσει την Τέχνη, ο Marcel Duchamp συνέβαλε τα μέγιστα με θετικά κι αρνητικά αποτελέσματα, όμως σίγουρα με μια θέση καθοριστική στην Ιστορία της Τέχνης. Κατάφερε, εκτός των όσων προαναφέρθησαν, να δώσει έναν δημιουργικό ρόλο και λόγο σ’ αυτό που διαπερνά τη ζωή μας: το αντικείμενο. Αυτό στο εξής θα μπει ως βασικό στοιχείο της τέχνης.
Joseph Beuys

Στην ίδια πορεία, ως συνέχειά της, με διαφορετικά κριτήρια και ακόμη πιο «επαναστατική» φιλοσοφία κινήθηκε ο τρίτος μεγάλος της παρέας που αναλύω σε αυτό εδώ το κειμενο:ο Joseph Beuys. Ο σπουδαίος αυτός, γερμανικής καταγωγής, καλλιτέχνης έμεινε στην περιπέτεια του «αντικειμένου». Το αντιμετώπισε όμως όχι απλά σαν ένα καταναλωτικό ή βιομηχανικό προϊόν, αλλά κυρίως σαν αυτό που αναγγέλλει η ετυμολογία της λέξης: ως αντι-κείμενο. Ως κάτι που «κείτα-αντί» αντί του προσώπου μας, ως έκφραση του υποκειμένου που είμαστε. Ο καθένας από εμάς ως αντικείμενο ενεργοποιείται μέσω του ρήματος για να εκφράσει την επιθυμία του μέσω αντικειμένου. Κι είναι αυτήν ακριβώς τη σχέση που βάζει ως κέντρο της Τέχνης του ο JosephBeuys. Αυτή τη συνθήκη δημιουργίας την είχε ξεκινήσει ο Marcel Duchamp διακηρύσσοντας ότι εφόσον κάποιος ονομάσει τον εαυτό του καλλιτέχνη, τότε και οι πράξεις του είναι καλλιτεχνικές. Ο Joseph Beuys παραμένει σ’ αυτό το πνεύμα. Αλλά το διευρύνει και το ξεκινά από διαφορετική οπτική γωνία αφετηρίας.
Η διεύρυνση συνίσταται στην χρήση του Αντικειμένου ως έτοιμη, λειτουργική ή μη, μορφή. Αν για παράδειγμα μια μπανιέρα χρησιμοποιείται για καθαρισμό και στον Duchamp θα χρησιμοποιείτο ως έτοιμο ready made αντικείμενο, στον Beuys χρησιμοποιείται ακόμα κι αν είναι πεταμένο, ακόμα κι αν είναι λίγο κατεστραμμένο. Κοντολογίς, χρησιμοποιείται αδιαφορώντας για το αν είναι ή όχι λειτουργικό, για το αν είναι σε άριστη κατάσταση. Υπάρχει ένα πνεύμα Φραντζεσκάνικο (του Αγίου Φραγκίσκου) στον Beuys, ένα πνεύμα που σίγουρα επηρέασε το γνωστό κίνημα της Arte Povera την δεκαετία του ’70. Πριν όμως από τότε, την δεκαετία του ’60, ο σπουδαίος αυτό καλλιτέχνης έδειξε ότι χρησιμοποιούσε μια διαφορετική αφετηρία προσέγγισης του Αντικειμένου και γενικά της Τέχνης. Με βάση την προσωπική του μυθολογία υπήρξε πιλότος της Luftwaffe στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το αεροπλάνο του χτυπήθηκε από ρώσικο αντιαεροπορικό στην Κριμαία, έπεσε κι ο ίδιος τραυματίστηκε σοβαρά. Τον βρήκαν σε κωματώδη κατάσταση οι Τάταροι της στέπας και τον περιποιήθηκαν. Έβαλαν στις πληγές του λίπος και τύλιγαν τα τραύματά του με τσόχα. Την όλη φροντίδα της θεραπείας του επέβλεπαν οι Σαμάνοι. Η μόλις αναφερθείσα εμπειρία χρησιμοποιήθηκε από τον Beuys ως το ξεκίνημα της εικαστικής του πορείας. Η καλλιτεχνική του γλώσσα στηρίζεται σ’ έναν αυτογνωσιακό στοχασμό. Στοχάστηκε στο τι του συνέβη, βυθίστηκε στην ανάλυση του ηθικού κυρίως τραύματός του κι αναδύθηκε με το έργο του. Αυτό στηρίχτηκε στην έννοια του «τραύματος». Είναι εξαιτίας και χάρις το τραύμα που μπορεί να ξεκινήσει το αυτογνωσιακό μας ταξίδι. Κι είναι και με βάση το τραύμα που θ’ αναπτύξει την Τέχνη του, που ο ίδιος ονόμαζε Ανθρωπολογική γιατί είχε ως αφετηρία τον Άνθρωπο και την ανάγκη ξαναδιαβάσματος της Ιστορίας του. Την θεωρούσε επιπλέον ως θεραπευτικό μέσο. Η Τέχνη ως θεραπεία στηριζόταν στη γερμανική παράδοση των Σοπενχάουερ και Νίτσε, που έβαλαν και τις βάσεις της Νεωτερικής σκέψης. Για τον Beuys ο Άνθρωπος είναι το γλυπτό και το μέτρο (και εδώ θυμόμαστε τις performances Anthropometries του Yves Klein κι αναζητούμε μια άλλη επιρροή του ). Η Τέχνη πρέπει να ξεκινά και να καταλήγει στον Άνθρωπο. Κι εφόσον αυτός είναι «τραυματισμένος», τότε η Τέχνη θα πρέπει να λειτουργήσει ως φάρμακον. Την σκέψη θέλει να θεραπεύσει ο Γερμανός καλλιτέχνης κι εκ της σκέψεως μοιραία να εργασθεί προς την θεραπεία της κοινωνίας και της τέχνης. Γιατί ο άνθρωπος ζει μέσα στην κοινωνία, όπως έλεγε κι ο Αριστοτέλης. Είναι κοινωνικό και πολιτικό ον, που δημιουργεί μέσω της τέχνης και εδώ βασίζεται όλη η φιλοσοφία του.
«Εν αρχή ην η πληγή» μοιάζει να μας λέει ο Beuys. Γι αυτό και μιλά για τον Άνθρωπο ως γλυπτό (sculpturesocial), αλλά και για το γλυπτό ως τραυματισμένο «αντικείμενο». Και πάνω σ’ αυτή τη βάση χτίζει όλο του το έργο που ξεκίνησε στη δεκαετία του ’60 με το κίνημα Fluxus. Ο Beuys και οι άλλοι καλλιτένες του κινήματος (που εμπεριέχει το fluid, δηλ. τη ροή κι είναι δομημένο στα «τα πάντα ρει» του Ηράκλειτου) θέλησαν να επαναστατήσουν κατά της παραδοσιακής στατικής Τέχνης και να κάνουν μια Τέχνη κινούμενη και ρευςτη όπως κι η ζωή, μια Τέχνη και ζωή ως συνύπαρξη και συνέργεια. Έτσι, αρνήθηκαν την έννοια του παραδοσιακού γλυπτού ως σχεδιασμένο-τελειωμένο αντικείμενο. Δημιούργησαν ανοιχτά-ατέλειωτα έργα. Αυτά ήταν οι performances κι οι installations (actions). Στα πλαίσια πάντα της ριζοσπαστικής διεύρυνσης που εργάστηκε ο Beuys, εργάστηκε μεταξύ άλλων πάνω στη γενική, κεντρική του ιδέα ότι «καθένας είναι καλλιτέχνης». Πιστεύοντας ότι κάθε άνθρωπος μέσα του έκρυβε έναν καλλιτέχνη, ένα δημιουργικό είναι, άλλαζε την ιδέα του παραδοσιακού καλλιτέχνη. Δεν ήταν πια κάποιος που’ ταν κλεισμένος στο εργαστήριό του κι αναζητούσε μέσα από την άγρια μοναχικότητα να φτιάξει το αριστούργημα. Το αντίθετο. Ο «καλλιτέχνης» κατά τον Beuys είναι κάποιος που’ χει σαν εργαστήριό του τον κόσμο, που’ ναι μόνιμα ανοιχτός στον κόσμο, που συνεργάζεται με τον κόσμο σε σημείο ο κόσμος να’ ναι συνδημιουργός του. Ο καλλιτέχνης και οι θεατές είναι εξίσου καλλιτέχνες και συνδημιουργοί, στο ίδιο έργο, στην ίδια δράση, όποια μορφή και να’ χει αυτή. Πρόκειται για διαρκή διάνοιξη του καλλιτεχνικού υποκειμένου, για μόνιμο εμπλουτισμό του «Ίδιου» από το «Άλλον». Διευρύνοντας τον καλλιτέχνη και κάνοντάς τον πολλαπλό δρον υποκείμενο, ο Beuys πετυχαίνει έτσι αναπόφευκτα και τη διεύρυνση, διάνοιξη του έργου τέχνης από-και-μαζί-με-τον-Άλλον. Αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης είναι η γέννηση της installation και οι performances. Και οι δύο αυτές μορφές εικαστικής έκφρασης είναι ανοιχτοί δημιουργικοί οργανισμοί, όπου τα υλικά είτε ως οργανικά, συνθετικά ή φυσικά είτε ως ανθρώπινα (η ζώσα action της performance) είναι σε ρέουσα κατάσταση και τα’ αντικείμενα είναι μονίμως ανοικτά. Ο δε άνθρωπος που κάνει την action είναι σε μόνιμη δράση. Η δουλειά του Beuys ωθεί στα άκρα αυτή τη μόνιμη κι ασταμάτητη διάνοιξη της όποιας μορφής κλειστότητας στην Τέχνη. Οι γνωστές του performances(I like America and America likes me ή Comment expliquer la peinture à un lièvre mort, μεταξύ άλλων σπουδαίων δράσεών του), αλλά και πασίγνωστα προκλητικά έργα του όπως Fat Chair, Eurasia, QueenBee κ.τ.λ. είναι η ενσάρκωση αυτής της διαρκούς ανοιχτότητας που διέπει την σκέψη και το έργο του σημαντικού αυτού καλλιτέχνη.

Η Ευρώπη του Μακρον σε δοκιμασία (Ελεύθερος Τύπος 19.04.2018)

Η Ευρώπη του Μακρον σε δοκιμασία . 

Με το Brexit όλοι πίστεψαν ότι η ΕΕ θα δυνάμωνε ακόμη περισσότερο μιας και θαχε εξέλθει απ’αυτην ένας εταίρος πουταν εξ’αρχης προβληματικός . Και όντως η Μ. Βρετανία εμπόδιζε ως τώρα κάθε προσπάθεια Ευρωπαϊκής ενοποίησης . Κι όμως παρά την έξοδο της τα πράγματα όχι μόνο δεν καλύτερε αν αλλά χειροτέρεψαν . Μεταξύ των 27 υπάρχουν όλο και περισσότεροι δισταγμοί περί την ευρωπαϊκής ενοποίησης όπως είχε σχεδιαστεί ως τώρα με πρωτεργάτες Γερμανούς και Γάλλους . Άλλωστε εν όψει των ευρωεκλογών του 2019 ο Μακρον θαθελε ναχει μια πλειοψηφία ευρωφιλων ευρωβουλευτών . Έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια Ευρώπη που να προστατεύει υους πολιτες της , να ελέγχει τα σύνορα της , ναχει ένα κοινό Μπατζετ υγειας , ένα κοινό υπουργείο οικονομιας κι αμυνας οπως ήδη τάχει αναγγείλει επίσημα ο Γαλλος προεδρος . Τα πράγματα όμως δεν είναι εύκολα για τα σχέδια του . Κι αυτό γιατί όταν το Παρισι επεμβαίνει για παράδειγμα στην περιοχή του Σαχελ ( Νιγηρία , Μάλι κλπ) για να χτυπήσει υους τρομοκράτες ισλαμιστες , η Αν. Ευρώπη ανησυχεί για τις αντιδράσεις του γείτονα της της Ρωσσιας . Αλλά και σε ζητήματα άμυνας δεν μπορεί να λειτουργήσει η Ευρώπη χωρις τον Βρετανικό στρατό πουναι ισχυρος συμμαχος και παραμένει συνεργός σε τέτοια πρότζεκτς. Κι όμως είναι εκτός ΕΕ. Η έλλειψη συνοχής χαρακτηρίζει την σημερινή Ευρώπη . Σε θέματα όπως το μεταναστευτικό δεν υπάρχει ομοφωνία. Στο πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα χρησιμοποιήθηκαν σαν προμετωπίδες η Ελλάδα κι η Ιταλία . Αυτές οι χώρες όμως δεν μπορούν πια ν’αντεξουν άλλο . Η έλλειψη μιας Ευρωπαϊκής αστυνομίας είναι φανερή. Όπως κι η έλλειψη μιας υπηρεσίας που θ’αποφασιζει ποιος έχει η όχι δικαίωμα ασύλου από τους μετανάστες . Δίπλα σ’ολες αυτές τις ελλείψεις τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα σ’ευρωπαικες χώρες δεν είναι ενθαρρυντικά για Ευρωπαϊκά όνειρα εύκολης ένωσης.Στην Ουγγαρία , την Αυστρία , την Τσεχία και την Ιταλία δόθηκε μεγάλη δύναμη στα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα . Που σημαίνει ότι η ως τώρα εύκολη συμμαχία Ρωμης Βερολινου δοκιμάζεται . Επίσης στο μεταναστευτικό : μοιάζει αδύνατο να πειστούν η Ουγγαρία κι η Τσεχία ώστε να συμφωνήσουν στην υποδοχή των μεταναστών . Αλλά και στο οικονομικό θέμα : μοιάζει ν’απομακρυνεται προς το παρόν η επιθυμία ενός κοινού Ευρωπαϊκού υπουργείου οικονομικών . Δεν θέλουν οι Γερμανοί να πληρώσουν για τον Νότο . Όπως και στο κοινωνικό ζήτημα : η , φιλελεύθερη κυριαρχία σ’επιπεδο πολιτικής δεν φαίνεται να συμφωνεί με τις πολιτικοοικονομικές προτάσεις μιας ξεπεσμένη και μεταλλαγμένης άλλοτε κραταιάς σοσιαλδημοκρατίας . Η υπερβολική φορολόγηση των πολιτών δεν βοηθά την κοινή ιδέα . Ούτε η πρόταση για ένα κοινό ευρωπαϊκό μίνιμουμ μισθών μοιάζει να γίνεται δεκτό από την φιλελεύθερη πλειοψηφία του ευρωκοινοβουλίου . Ας μην ξεχνάμε δε ακόμα την εντυπωσιακή άνοδο του ευρωσκεπτικιστικου κόμματος AfD στο Γερμανικο κοινοβούλιο . Αν δε προσθέσουμε σ’ολ’αυτα τα προαναφερθέντα τηνέλλειψη εξέλιξης στα τεχνολογικά start-up , τότε βλέπουμε ότι ο Μακρον ο οποιος έχει τόσα πολλά προβλήματα με τις απεργίες στην χώρα του , θαχει να υπερπηδήσει εμπόδια βουνά για να καταφέρει να υλοποιήσει τα φιλόδοξα Ευρωπαϊκά του σχέδια . Περιτριγυρισμένος από ευρωδυσπιστους και ευρισκόμενος σ’ενα περιβάλλον μ’ισχυρο ευρωσκεπτικισμό , ο Γάλλος προεδρος και οι σύμμαχοι του Γερμανοι , δεν μπορούν προς το παρόν να κάνουν τίποτα περισσότερο παρά να δείξουν μεγάλη υπομονή. Και παράλληλα κυρίως να βρουν τρόπο να προτείνουν μια Ευρώπη ,λιγότερο αγκυλωμένη απο Ευρωκρατες και περισσότερο ανοιχτή στο πνεύμα της συνεθνικης συλλογικής συνύπαρξης . Πρέπει να οραματιστούν μια Ευρώπη που να εμπνέει εμπιστοσύνη και σταθερότητα κι όχι δυσπιστία κι αστάθεια .

Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφίας της τέχνης , ποιητής , εικαστικός .

Στα εγκαίνια της ομαδικης έκθεσης με τίτλο "Πλαγκτόν" που ξεκινά στο μουσείο Γουναροπουλου

Τα δυο ζωγραφικά μου εργα που θα εκτεθούν αποψε στα εγκαίνια της ομαδικης έκθεσης με τίτλο “Πλαγκτόν” που ξεκινά στο μουσείο Γουναροπουλου . My two paintings with which I participate in the exhibition “Plagton” in Athens in the museum Gounaropoulou. Tonight 18/4/18 is the opening .

Εργα μου που εκτέθηκαν στο πολεμικό μουσείο στην Αθήνα

Ένα από τα πρόσφατα ζωγραφικά μου εργα που εκτέθηκαν στο πολεμικό μουσείο στην Αθήνα . One of my recent paintings exposed in the war museum in Athens .

Το φάντασμα των Κούρδων στοιχειώνει τον Ερντογκαν (Ελεύθερος τύπος 12.04.2018)

Το φάντασμα των Κούρδων στοιχειώνει τον Ερντογκαν 

Ο Ταγιπ Ερντογκαν στις 26 Μαρτίου δήλωνε επισήμως ότι η είσοδος της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή ένωση παραμένει ένας στρατηγικός στόχος . Αυτή η δήλωση έχει διπλή ανάγνωση : κατ’αρχην κατευθύνεται προς το τουρκικό κοινό . Ο Ερντογκαν δεν θέλει ναναι αυτος πρώτος που θα διακόψει τις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες . Θα προτιμούσε αν γινόταν κάτι τέτοιο να γίνει από την μεριά των Ευρωπαίων . Έτσι κατά δεύτερο λόγο θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο του θύματος και να φωνάξει ότι η Χριστιανική Ευρώπη δεν θέλει τους Μουσουλμάνους . Οι στατιστικές πάντως παραμένουν διχασμένες ως προς την Ευρωπαϊκή Ένωση : μια σχετική πλειοψηφία Τούρκων θέλει την ένταξη της Τουρκίας κι οι υπόλοιποι όχι . Οσοι την θέλουν το κάνουν γιατί έτσι πιστεύουν ότι θα υπάρξει πολιτική σταθερότητα στην χώρα . Πολλοί απ’αυτους είναι με το κόμμα του Ερντογκαν . Συνεπώς δεν μπορεί να τους αγνοήσει ο Τούρκος πρόεδρος ως ψηφοφόρους του και με την πρώτη ευκαιρία δηλώνει την στρατηγική της Τουρκικής ένταξης στην Ευρώπη ως στρατηγική σε βάθος. Το πραγματικό του όμως πρόβλημα είναι οι Κουρδοι . Στο θέμα αυτό βαδίζει σύμφωνα με την θέση των μεγάλων πρωταγωνιστών της περιοχής . Αν οι Ρώσοι για παράδειγμα δεν είχαν δώσει το πράσινο φως , οι Τούρκοι στρατιώτες δεν θαταν ποτε εισέλθει στο Αφριν. Ρώσοι κι Αμερικανοι “συμφώνησαν ” να περάσει το Αφριν στα χέρια των Τούρκων. Το επόμενο στάδιο στην περιοχή είναι η περιοχή Μανμπιζ. Ισως εκεί οι Αμερικανοί επιβαλουν στους Κούρδους της οργάνωσης YPG ν’αποσυρθει από τα σύνορα και να παρει την διοίκηση μια τοπική αρχή . Ταυτόχρονα όμως υπόσχονται μ’εγγυηση στου Κούρδους την παρουσία τους στον Ευφρατη . Μ’αυτη την διπλή μοιρασιά όλοι φαινομενικά θάναι ικανοποιημένοι . Το κουρδικό ζήτημα στοιχειώνει τους Τούρκους και τον Ερντογκαν . Η Τουρκική γνώμη επιδοκιμάζει τις επελάσεις και τους αντί-κουρδικούς πολέμους του προέδρου της. Φοβούνται όλοι γι’απωλλεια εδαφών . Γι’αυτο και το νέο-οθωμανικό τους όνειρο επιστρέφει στην επικαιρότητα. Ο Ερντογκαν εκμεταλλεύεται κατάλληλα τις διεθνείς συγκυρίες . Η Δύση μοιάζει ανήμπορη να επέμβει όπως άλλοτε σ’εκεινες τις περιοχές . Οι Ρωσσοι δεν τους αφήνουν και τιμωρούν τους Κούρδους για την φιλοαμερικανική τους στάση . Απέναντι σ’ολ’αυτα υπάρχει δισταγμός της ΕΕ να καταδικάσει απερίφραστα την Τουρκική θηριωδία στο Αφριν. Πολλοί μιλούν ότι φοβούνται τον εκβιασμό των Τούρκων με τους μετανάστες . Προσωπικά πιστεύω ότι ισχύει αλλά δεν είναι ο μοναδικός λόγος . Θεωρώ ότι τους δίνουν το Αφριν και για εσωτερική κατανάλωση αλλά και για να τους κάνουν να μην αντιδράσουν πάλι στο θέμα του αερίου στην Κύπρο . Άλλωστε απερίφραστα η ΕΕ δήλωσε , όπως κι η Αμερική ,ότι η Κύπρος έχει κάθε δικαίωμα να κάνει έρευνες στα νόμιμα ύδατα της . Θα δούμε λοιπόν αν θ’αντιδρασουν το ίδιο απέναντι στους Γάλλους η Αμερικανούς που τις επόμενες εβδομάδες θαρθουν για έρευνες . Αλλά και το θέμα της απειλής της εξόδου της Τουρκιας από το ΝΑΤΟ δεν το πιστεύω. Γιατί οι ζημιές που θα υφίστατο η Άγκυρα θαταν πολύ μεγαλύτερες από αυτές της εξόδου της. Αυτό βέβαια δεν την εμποδίζει να εμφανίζεται ως το “κακό” παιδί της Ατλαντικης συμμαχίας , είτε παίρνοντας πυραύλους από τους Ρώσους , είτε συλλαμβάνοντας παράνομα τους δυο Έλληνες στρατιώτες για να τους χρησιμοποιήσουν εκβιαστικά ως αντάλλαγμα για τους 8 Τούρκους που ζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα . Αν όμως ολ’αυτα είναι προϊόν της αυταρχικής , δικτατορικής πολιτικής του Ερντογκαν και μιας νέο-οθωμανικής του ουτοπίας , αυτό που διακυβεύεται κυρίως πισω από την πολιτική του είναι ο Κουρδικος φόβος . Φωνάζει ο Σουλτάνος κι απειλεί γιατί φοβαται οτι η πιθανή απώλεια εδαφών από τους Κουρδους θα τον βάλει αντιμέτωπο μ’ενα νέο άλλου τύπου Ανατολικό ζήτημα . Κι αυτό είναι ένα βαθύ ψυχικό συλλογικό Τραύμα της συχγρονης Τουρκίας .

Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής , εικαστικός.

Συμμετοχή στην έκθεση στο μουσείο Γουναρόπουλου 18.04.2018

Μ’ιδιαιτερη χαρά συμμετέχω με ζωγραφικά μου εργα σ’αυτην την ενδιαφέρουσα ,θεματικά κι εικαστικά ,έκθεση . Τετάρτη 18 Απριλίου τα εγκαίνια στο μουσείο Γουναρόπουλου .

Να σταματήσει ο διωγμός των Χριστιανών της Συριας.(Ελεύθερος Τύπος 05.04.2018)

Να σταματήσει ο διωγμός των Χριστιανών της Συριας

Άγιες μέρες , εβδομάδα των παθών και της Αναστασης κι ο νους μου πάει στους Χριστιανούς της Συριας . Πριν από επτά χρόνια οι Δυτικές κυβερνήσεις υπολόγιζαν σε μια γρήγορη πτώση του συστήματος Άσαντ . Κι ακόμη πίστευαν ότι η Ρωσία θα συμφωνούσε τελικά με την Δύση ,ενώ η Συριακή αντίσταση θα δημιουργούσε μια διαφορετική εναλλακτική κυβέρνηση , κοσμικη και Δημοκρατική . Η πραγματικότητα διέψευσε αυτές τις προσδοκίες . Καθότι εχουμε αυτά τα επτά χρόνια ως και σήμερα μαρτυρίες από τις θηριωδίες και τα εγκλήματα του πολέμου : πολλοί νεκροί , τραυματίες, πρόσφυγες , καταστραμμένες πόλεις , διαλυμένες κοινωνικές δομές . Ειδικά οι Χριστιανοί της Συριας νοιωθουν ν’απειλειται η ύπαρξη τους παρότι γίνεται μια μικρή προσπάθεια να επιστρέψουν στα μέρη απ’οπου εκδιώχθηκαν και να συμβάλλουν στην ανοικοδόμηση τους . Χωρίς καμμία πληροφορία από την Συριακή κυβέρνηση κρεμιωνται κυριολεκτικά από τα χείλη των Δυτικών για να μάθουν για το μέλλον τους. Οι ανησυχίες τους είναι πραγματικές . Ηχούν ακόμα στ’αυτια τους οι κραυγές των αδελφών μουσουλμάνων: ” οι Αλαουιτες να πάνε νεκροταφείο , οι Χριστιανοί στον Λίβανο”. Ξέρουν επίσης ότι από την αρχή των προβλημάτων οι ισλαμιστες έκρυβαν όπλα στα τεμένη , ότι οι αντάρτες στην περιοχή της Ανατολικης Γκούτα κράτησαν πολλούς χριστιανούς ως ομήρους κι ως ανθρώπινη ασπίδα κατά των βομβαρδισμών , ( εκτελώντας όσους ήθελαν να φύγουν ), ενώ οι πύραυλοι των ισλαμιστών που κατευθύνονταν εναντίον του Άσαντ στόχευαν Χριστιανικά σχολεία. Γνωρίζουν επίσης ότι η Τουρκία βοήθησε τους ισλαμιστες να περάσουν από τα εδάφη της όπλα , πετρέλαιο κλπ ενώ με την πρώτη ευκαιρία όπως έκανε ήδη στο Αφριν, θα προσπαθήσει να χτυπήσει τους Κούρδους στο Συριακό έδαφος . Όπως επίσης γνωρίζουν ότι το Συριακό παρατηρητήριο των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι συνχρηματοδοτουμενο απο το Κατάρ. Μπροστα στα τόσα, αλλα κι αλλα, πραγματικά προβλήματα, οι Χριστιανοί της Συριας νοιωθουν ναναι στην πρώτη γραμμή των ισλαμιστικών απειλών . Η Συρία δεν μπορεί ν’ανοικοδομηθει εκ νέου δίχως την συμμετοχή των Χριστιανών που έχουν εκεί Ιστορική παρουσία. Αυτό πρέπει να το δουν οι Δυτικοί αλλά κι οι Ρώσοι, να το καταλάβει η Συριακή κυβέρνηση αλλά και οι αντί-Άσαντ ανταρτες. Δεν φτάνει η στρατιωτική νίκη για τον Άσαντ . Πρέπει κι αυτος κι οι ανταρτες να κάνουν ,μόνοι τους η υπό πίεση ,τις αναγκαίες εκείνες υποχωρήσεις ώστε να μπουν οι βάσεις μιας διαρκούς ειρήνης στην μαρτυρική Συρία.

Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός.