Ηταν Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου του 1821 όταν η παρισινη Εφημερίδα La Quotidienne, ανήγγειλε τον θάνατο του πριγκηπα Δημητριου Κομνηνού . Μ’αφορμη τον θάνατο του ,la parisienne ,μεταφέρει μια συζήτηση-πληροφορια ,για την παρακμή και το μεγαλείο της οικογενειας των Κομνηνών στο έργο του Lebeau ,” l’histoire du Bas-Empire”.
Ποιος ήταν όμως ο πριγκηπας Δημητριος Κομνηνός και για ποιους λόγους αξίζει να ναχουμε κάποιες πληροφορίες για την ζωή και την προσωπικότητα του; Κατα την ταπεινή μου άποψη τα σημεια που ενδιαφερουν αυτο το αρθρο ειναι κυρίως μεταξύ άλλων μια ακτινογραφία της προσωπικότητας του, για το πως δηλαδη πεισματικα κι υπομονετικά επεισε τους Γάλλους οτι πίσω απο το όνομα Στεφανοπουλος που ως τοτε και για δυο περιπου αιωνες επισημως χρησιμοποιουσε η οικογενεια του ,(Stephanopoli) ,κρυβόταν το πραγματικο τους όνομα, αυτο των Κομνηνών, απογονων των αυτοκρατορων Κομνηνών του Βυζαντίου. Κι ακόμη
ότι, εκτος του οτι βοηθησε με τις γνωριμιες του τον Μ. Ναπολεοντα να γραφτει στην στρατιωτικη σχολη ecole militaire στο παρισι, υπήρξε επίσης κηδεμόνας του την περίοδο της φοιτησης του εκεί κι επιπλεον ηταν ο απεσταλμένος του Βοναπάρτη οταν έγινε αυτοκρατορας στην Μανη, για να προετοιμάσει την ελληνική επανάσταση.
Στα στοιχεία υπαρχουν σίγουρα λογικα ερωτήματα που πρέπει να τεθούν.
Ο Δημήτριος Στρφανοπουλος μια μέρα μαθαίνει απο τον πατέρα του Κωνσταντίνο την ιστορία της οικογενειας του .Εμαθε οτι λέγονταν Κομνηνοι κι ηταν απόγονοι αυτοκρατορικής οικογενειας. Η Ιστορια εχει σε γενικές γραμμές ως εξής.
Οταν οι Τούρκοι δεκα περιπου χρονια μετσ την πτωση της Πολης ,κατάλαβαν το τελευταίο βυζαντινο κυριαρχο κομμάτι ,την Τραπεζούντα , ζήτησαν απο τον αυτοκρατορα Δαυίδ Κομνηνο ,υποπτο γι’αντιτουρκικες ενεργειες και την οικογενειακή του ν’αλλαξοπιστησουν για να τους χαρίσουν την ζωή Αυτοι αρνήθηκαν κι ο Μωάμεθ σκότωσε αυτον και τα παιδιά του την δε πανέμορφη γυναίκα του Ελενη την πήρε στο χαρέμι του. Απο αυτήν την σφαγή για κάποιους λόγους κατάφερε να ξεφύγει ενας γιος της οικογενειας ο Νικηφόρος Κομνηνός. Αφού αυτος περιπλανήθηκε σε διάφορα μέρη , τελικά κατέληξε στην Μανη κι επελεξε να εγκατασταθεί εκεί. Οι σκληροτράχηλοι, αγωνιστές, ελεύθεροι Μανιάτες, που παντα διατρανωναν τη Σπαρτιατική ρίζα τους με περηφάνια, γοητεψαν τον Νικηφόρο, ο οποίος ένοιωσε κοντά τους και ασφάλεια κι εμπιστοσύνη μιας κι ο ίδιος έδειχνε να θέλει να συνεχίσει ανα πασα στιγμή τον αγώνα εναντίον των Τούρκων.
Αναλογως γοητευτικαν κι απο αυτον και οι Μανιατες- Σπαρτιάτες.
Η ηθική και συμβολικη παρουσια του γιου του τελευταίου αυτοκρατορα Κομνηνού, είχε μεγάλη σημασία γι’αυτούς. Όμως όπως δείχνουν και τα στην συνέχεια γεγονότα ήταν κι η όλη προσωπικότητα και δραση του Νικηφόρου που επισης τους κέρδισε. Παντρεύτηκε εκει την Ελενη ( συνωνυμη της μητέρας του ), κόρη του προκρίτου της Μάνης Πέτρου Λασβουρη. Υπάρχει το αποδεικτικό έγγραφο του γάμου του στην Μανη .Όπως υπάρχει και το ανάλογο έγγραφο της βάπτισης του γιου του ,στον οποίο έδωσε το όνομα Αλέξιος Ζ. ( Προφανώς ως συνέχεια στο Αλέξιος Ε που ήταν ο ξάδελφος του και στο Αλέξιος ΣΤ που ήταν ο αδελφος του.).
Εχοντας πια γερες οικογενειακες ρίζες στην Μανη ο παντα ως τοτε επονομαζόμενος Νικηφόρος Κομνηνός, δόθηκε με αγάπη στην νεα του πατρίδα, διαπρεποντας ως στρατιωτικος και πολιτικος ηγέτης. Τίμησε οπως όλες οι μαρτυρίες μας λένε, ( υπαρχουν τ’αναλογα επισημα εγγραφα της εκλογής του ) με τον καλύτερο τρόπο τον τιτλο του πρωτογεροντα που του απενεμηθηκε. Αυτος λοιπόν ήταν ο γενάρχης των Κομνηνών της Μάνης.
Κι ο Αλεξιος Ζ κι ο γυιος του ο Στέφανος, διακρίθηκαν σε μάχες κατα των Τούρκων. Ο Στέφανος ειδικά το 1545 φάνηκε παναξιος στις επιθέσεις των Τούρκων απο Θαλάσσης. Ηταν τοτε που ο αδελφος του Στέφανου ο Κωνσταντίνος ο Α άλλαξε τ’ονομα του κι έγινε Στεφανόπουλος. ( Ο Στέφανος απο την Πολη -Stefano-poli , που κρυβοταν πισω απο το παραδοσιακο πελοποννησιακο ονομα Στεφανοπουλος,ηταν ενα παιχνιδι που μονο οσοι μπορουσαν ν’αντιληφθουμε τις λεπτές αποχωρήσεις κι έννοιες των λέξεων μπορούσαν να το αντιληφθούν ).Να ταν ο φοβος του να μην γίνεται πια ως στοχος απο τους Τούρκους λόγω της αυτοκρατορικής του ριζας; Να ταν το ότι ήθελε να μην είναι διαφορετικός και να’ναι το ίδιο με τους συντοποιτες του; Να ταν κατι αλλο; Ο,τι και να ταν το όνομα άλλαξε κι απο τοτε η οικογενεια συνεχίζει ως Στεφανοπουλοι.
Το 1672 ο Κωνσταντίνος ο Δ, παντρεύεται μια κοπελλα που προκάλεσε την ζήλεια της άλλης σπουδαίας του τοπου οικογενειας ,των Γιατραιων ( αυτοί που στην Ιταλία μετονομάστηκαν στα ιταλικά ως medici, οι γνωστοι μας ως Μεδικοι). Αποτέλεσμα της ζήλειας αυτής ήταν να φοβηθούν οι Στεφανοπουλοι οτι οι Γιατραιοι θα τους καταδωσουν στους Τούρκους,οι οποίοι θα έμπαιναν στην Μανη κι έτσι θα συλλαμβανονταν και θα σκοτώνονταν. Κι φοβος επανάληψης του αφανισμού της οικογενειας ,όπως ο πρόγονος τους Δαυίδ Κομνηνός, τους έφερε μπροστά σ’ένα βασικο δίλλημα: τι θα εκαναν;
Αποφάσισαν νε μεταναστεύσουν.
Με φίλους και συγγενείς ξεκινησαν πανω σε πλοια για Σικελία. Εκεί όμως, βρήκαν εμπόλεμη κατάσταση κι έτσι πήγαν στην Γενουα. Απο εκεί κατόπιν συμφωνίας με τις αρχές έφυγαν και πήγαν στην Κορσική. Στο νησί όπου εγινε ο νεος τους τοπος συγκρούστηκαν με τους ντόπιους. Ομως τις λεπτομέρειες αυτής της επικης πορείας θα τις γράψω σ’ενα αλλο αρθρο μου.
Στην Κορσική έζησαν ως Στεφανοπουλοι.Και συμμετείχαν με αυτο το όνομα στα κοινωνικά κι ιστορικα δρώμενα του νησιού έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο. Εκεί κάποια στιγμή, ένας απο τους Στεφανοπουλους ο Κωνσταντίνος, εκμυστηρεύτηκε στον γιο του Δημητριο την ιστορία τους ,την ιστορία των εξόριστων Κομνηνών,προσκομίζοντας του και τ’ απαραίτητα στοιχεία . Του έδωσε όμως την πιεστική συμβουλη να μην μιλήσει ποτέ ανοιχτά για την ιστορία τους . Θα πρεπε να μεινει οικογενειακή μονο υπόθεση. Είχαν περάσει τόσες ταπεινώσεις στην Κορσική ,” ειμσστε υποκειμενα της Γενουας” του εγραψε χαρακτηριστικα , συμβουλευοντας τον οτι οπως για αιωνες ηταν προσεκτικοι με τους Τουρκους το ιδιο προσεκτικοι επρεπε ναναι με τους Κορσικανους ώστε καθε τέτοια πληροφορία να μην γύριζε μπούμερανγκ φθονου κι ίσως χλευασμου εναντιον τους. Το σύνδρομο του κατ’αναγκην μετανάστη, αυτου που δίχως πατρίδα και φόβο για την ταυτότητα του ,υποχρεώνεται να κρύβεται και να προσαρμόζεται στις συνθήκες δίχως να προκαλει η να στρέφει πανω του τα φωτα της δημοσιότητας, ηταν έντονο στην οικογένεια παρότι περηφανευοντουσαν για το Μανιάτες .Οι πιέσεις που είχαν δεχτεί απ την καθολική εξουσία και την παπική αυλή ώστε να εγκαταλείψουν την θρησκεία τους και να υπηρετήσουν την ηγεσία του Παπα , τους είχαν κάνει να ειναι ενωμένοι και προσεχτικοί στον τρόπο ζωής τους. Μαλλον λοιπόν κακο θα προσθετε το ” Κομνηνοι ” με αυτοκρατορική ρίζα, παρα καλο.
Ο Δημήτριος όμως αρνήθηκε αυτήν την στάση. Θέλησε να διεκδικήσει την χαμένη υπερηφάνεια τους. Κι άρχισε αμέσως να μαζεύει όλα τα στοιχεία ώστε να ξανακερδίσει ο,τι τους ανήκε ιστορικα και πραγματικά. Αφού βρήκε τα απαραίτητα έγγραφα, τα παρουσίασε στον Γαλλο βασιλιά Λουδοβίκο τον δεκατο εκτο. Κι αυτος αφου με τον αρμόδιο συνεργατη του γι’αυτες τις υποθέσεις, τα εξέτασε αποφάνθηκε ότι ήταν γνήσια. Έτσι ο Δημητριος Στεφανόπουλος πηρε απο τον βασιλιά τις περίφημες επιβεβαιωτικες επιστολές les letters patentes κι έγινε εκ νέου πρίγκηπας Κομνηνός απολαμβανοντας αμέσως όλων των προνομίων της βασιλικής αυλής. Αποκατασταθηκε η χαμένη του ταυτότητα και ξαναδωσε στην οικογένεια του την δυνατότητα να’ναι περήφανη για την αυτοκρατορική καταγωγή της.
Αυτος λοιπόν ο πρίγκιπας Δημήτριος Κομνηνός και βοήθησε τον Μ.Ναπολεοντα ναμπει στην στρατιωτικη σχολη αλλα και υπήρξε κηδεμόνας του οταν ο νεαρος τοτε Βοναπαρτης ήταν σπουδαστης εκεί . Ποια ήταν η επίδραση του στον Βοναπάρτη; Σίγουρα άμεσα η έμμεσα σημαντικη. . Γιατί ο Ναπολεοντας εκτός του ότι άκουγε γύρω του να μιλούν ελληνικα, εκτός του αποκαλουσε τον Δημητριο Κομνηνο ” Θειε” ,εκτος του οτι τον είδε να ιδρύει εναν οργανισμο με το ονομα ” L’ Hotel de la Langue Grecque”, που εργαστηκε για την ελευθερία της Ελλάδας , ενα ίδρυμα προπομπο της Φιλικής Εταιρείας, τον είδε επίσης στις συνεχεις συναναστροφές τους να’ναι γνωστης μιας πλούσιας ελληνικής βιβλιογραφίας, είτε ως προσωπικες γνώσεις είτε ως κάτοχος της σπάνιας συλλογης βιβλίων που είχε κληρονομήσει με την μορφη βιβλιοθήκης απο τον ιερωμένο αδελφο του.
Τα χα να ταν αυτές οι επιδρασεις που ώθησαν τον μόλις 15 ετών Μ.Ναπολεοντα να γραψει το πρωτο του δοκίμιο περι της σπαρτιατικης αγωγής των νεαρών Μανιατών που έστειλε στον Γαλλο υπουργο ωστε να εκπαιδεύονται έτσι οι Γάλλοι στρατιώτες ;
Γιατί να ενδιέφερε τον νεαρο μετέπειτα μεγάλο στρατηλάτη η αγωγή των νεαρών Μανιατων; Δεν είχε αλλά θέματα ν’ασχοληθει; Δεν μπορούσε να γράψει για τόσα ζητήματα που αφορούσαν την Ελλάδα που τόσο τον ενδιεφερε; Ειναι μονο σύμπτωση το ότι οι Στεφανοπουλοι-Κομνηνοι ήταν Μανιατες που ήρθαν στην Κορσική ,στην πρωτεύουσα της οποίας το Αιακιο ,γεννήθηκε ο Μ.Ναπολεοντας κι η οινογενεια του ηταν γειτονες με την οινογενεια των Στεφανοπουλων-Κομνηνων; Τα ερωτήματα αυτά θα τα δούμε πιο αναλυτικά σε ενα επόμενο άρθρο μου.
