Με τον Ινδο φιλόσοφο Satish

Μια απροσμενη εκπληξη χτες στην Ρωμη. Σε γευμα φιλων εγγλεζων παρευρεθη ο γνωστος απο τις πεζοπορειες ανα τον κοσμο υπερ του περιβαλλοντος Ινδος φιλοσοφος Satish ο οποιος σημερα ειναι καλεσμενος μεταξυ αλλων προσωπικοτητων απο τον Παπα για περιβαντολογικα θεματα παγκοσμιως. Συμφωνησαμε να κανουμε συντομα δημοσιως μια οι δυο μας συζητηση γι’αυτο το θεμα. Θα δουμε που. With the Indian philosopher Satish in Rome.

8686

11 comments

Like

Share

Απο την performance στο σπιτι του CY Twombly in Bassano-Ρωμη

Εικονες απο την χθεσινη μου performance στο σπιτι του CY Twombly in Bassano κοντα στην Ρωμη. Σπουδαιες στιγμες. Συντομα θα γινει μονταζ στο βιντεο και θα το ανεβασω πληρες. Στις κατω φωτο ειμαι στο κρεβατι που κοιμοταν. Moments of my performance yesterday in the house of Twombly in Basano.

Με τα φτερά της γνώσης (Βημα της Κυριακης 26.09.2021)

Σημερα 26/9/21 δημοσιευτηκε στο ΒΗΜΑ της Κυριακης ,συνετευξη μου . Ενα καλο κειμενο απο την κ. Βαρδακη.

Δημοσθένης Δαββέτας: Με τα φτερά της γνώσης

O καταξιωμένος συγγραφέας και καθηγητής Αισθητικής και Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Παρίσι μιλάει στο «Βήμα» για τα δύο νέα βιβλία του, τα οποία μυούν τον αναγνώστη στον κόσμο της Μοντέρνας Τέχνης και της Μόδας. Από την Ερη Βαρδάκη

Hοmo Universalis. Πρόκειται για έναν χαρακτηρισμό που δικαίως αποδίδεται στον καθηγητή Αισθητικής και Φιλοσοφίας της Τέχνης, αλλά και συγγραφέα, εικαστικό, ποιητή και γεωπολιτικό αναλυτή, στον πολυσχιδή Δημοσθένη Δαββέτα. Αυτή τη φορά ο αεικίνητος δημιουργός με τη μυθιστορηματική ζωή παραδίδει δύο βιβλία: τη «Μικρή Ιστορία της Μοντέρνας Τέχνης» αλλά και τη «Μικρή Ιστορία της Μόδας» (αμφότερα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Διόπτρα»). Μέσα από κείμενα εύληπτα και συνάμα γοητευτικά, ο αναγνώστης μαθαίνει για τον κόσμο της Μοντέρνας Τέχνης και της Μόδας, με τον συγγραφέα να συστήνει τις μυθικές προσωπικότητες που σφράγισαν με την παρουσία τους αυτούς τους δύο χώρους, ξεδιαλύνοντας ταυτόχρονα με τρόπο απόλυτα κατανοητό δύσκολους όρους και έννοιες. «Νεαρό παιδί, μόλις 21-22 ετών, έφυγα από την Ελλάδα και είχα την τύχη να βρεθώ δίπλα σε ανθρώπους όπως ο Γιόζεφ Μπόις στη Γερμανία και ο Αντι Γουόρχολ στην Νέα Υόρκη» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο Δημοσθένης Δαββέτας. «Αυτοί οι δύο άνθρωποι με δίδαξαν το εξής: ότι η τέχνη για να επιτελεί το έργο της σωστά, δεν πρέπει να απευθύνεται σε μια δική της γλώσσα κλειστή και αυτονόητη μόνο στους ειδήμονες, αλλά αντίθετα να γίνεται κατανοητή στο ευρύ κοινό. Αυτό προκύπτει, αν θέλετε, και από τον ορισμό της, μέσα από τη μυθολογία. Την τέχνη την πήρε ο Προμηθέας από τους Θεούς για να τη δώσει στους ανθρώπους. Εφερε λοιπόν τον χαρακτήρα μίας επαναστατικής δύναμης. Γιατί τελικά η τέχνη είναι μια βαθιά προσπάθεια εκδημοκρατισμού».

Ετσι ακριβώς λοιπόν λειτούργησε και ως συγγραφέας ο Δημοσθένης Δαββέτας μέσα από αυτά τα δύο βιβλία του, λαμβάνοντας υπόψη του το πλατύ κοινό, χωρίς όμως να κάνει εκπτώσεις στις έννοιες και τις αξίες που εξετάζει. «Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα: να μπορείς να εξηγήσεις δύσκολους όρους με τρόπο κατανοητό» αναφέρει. «Οπως μου είχε πει κάποτε και ο Αντι Γουόρχολ “το μυστήριο βρίσκεται στην απλότητα”».

Εξερευνώντας τη Μοντέρνα Τέχνη

Πράγματι στο βιβλίο του «Μικρή Ιστορία της Μοντέρνας Τέχνης» αρχικά ξεκαθαρίζει τη σύγχυση ανάμεσα στους όρους Μοντέρνα και Σύγχρονη Τέχνη. «Κάθε τι νέο δεν μπορεί χαρακτηρίζεται ως μοντέρνα τέχνη, η οποία έχει συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και γεννιέται λίγο μετά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα με τη βιομηχανική επανάσταση» εξηγεί. Ετσι στις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται η γοητευτική πορεία της Μοντέρνας Τέχνης που ξεκινά με το έργο ορόσημο του Μανέ «Πρόγευμα στη Χλόη», όταν για πρώτη φορά μέσα από έναν πίνακα καταδεικνύεται ότι ο στόχος της ζωγραφικής δεν οφείλει να είναι η πιστή αντιγραφή της εξωτερικής μορφής των πραγμάτων. «Ο μοντέρνος πίνακας θα ήταν ένα ανοιχτό έργο που θα είχε τόσες ερμηνείες όσοι ήταν και οι θεατές που θα επιχειρούσαν ν’ ανοίξουν διάλογο μαζί του» σημειώνει σοφά ο Δημοσθένης Δαββέτας – με το βιβλίο του τελικά να μας μυεί στον κόσμο καλλιτεχνών όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Ανρί Ματίς, ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο Τζάκσον Πόλοκ, ο Αντρέ Μασόν. Ενα ακόμη στοιχείο που κάνει την αφήγηση ιδιαίτερα γοητευτική είναι το γεγονός ότι ο συγγραφέας παραθέτει πληροφορίες που αντλεί μέσα από τις προσωπικές συζητήσεις που είχε με αυτά τα ιερά τέρατα της τέχνης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γλαφυρή περιγραφή του από τη συνάντηση που είχε με τον Αντρέ Μασόν, όταν νεαρός ακόμη τον επισκέφθηκε, για λογαριασμό της γαλλικής εφημερίδας «Libération,», στην οποία εργαζόταν. Είναι άλλωστε γνωστό ότι ο κύριος Δαββέτας μέσα από τις σελίδες της «Libération» ήταν ο πρώτος που σύστησε στο παγκόσμιο κοινό καλλιτέχνες όπως ο Γκέοργκ Μπάζελιτς, ο Ανσελμ Κίφερ, ο Τόνι Κραγκ.

Στην καρδιά της μόδας

Ακριβώς στο ίδιο μονοπάτι κινείται και το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο «Μικρή Ιστορία της Μόδας», το οποίο είναι και το πρώτο σχετικό με αυτό το θέμα που κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Μέσα από τις σελίδες του μαθαίνουμε για τη ζωή και την πορεία των μεγάλων σχεδιαστών, αλλά και τη σύνδεση της μόδας με την κοινωνία και τα μεγάλα κινήματα. «Η μόδα είναι Εφαρμοσμένη Τέχνη» αναφέρει ο κύριος Δαββέτας και συμπληρώνει: «Είναι η στιγμή που οι αφηρημένες έννοιες γίνονται συγκεκριμένες μέσα από το ένδυμα». Οπως εξηγεί πολλοί σχεδιαστές υπήρξαν πρώτα καλλιτέχνες. «Για παράδειγμα ο Ντιόρ ή ο Αλαϊά. Ο Ιβ Σεν Λοράν συνεργάστηκε με τον Αντι Γουόρχολ ή έκανε συλλογές επηρεασμένες από τον Μοντριάν και τον Πικάσο. Η τέχνη και η μόδα φέρουν ένα κοινό στοιχείο: τον εκδημοκρατισμό. Σκεφτείτε πώς από την υψηλή ραπτική οδηγηθήκαμε στο prêt-à-porter».

Ο ίδιος άλλωστε είναι ένας άνθρωπος που γνωρίζει βαθιά τη μόδα. Είναι γνωστή η φιλία του με τη Βίβιεν Γουέστγουντ, τον Τζον Γκαλιάνο, αλλά και τον θρυλικό Αζεντίν Αλαϊά. «Θυμάμαι κάποια στιγμή ρώτησα τον Αλαϊά για το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα. “Δεν είμαι πολιτικός. Αλλα αν είχα έστω και ένα μικρό κομμάτι του Παρθενώνα θα το έβαζα στην τσέπη μου και το επέστρεφα σπίτι του” μου είχε απαντήσει» αναφέρει.

Επόμενα εκδοτικά βήματα

Σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά μαζί με το πανελλαδικό περιοδικό «Πατρινόραμα» το βιβλίο «Εγώ, ο Μέγας Αλέξανδρος, τέκνο της Ελλάδας» το οποίο συνέγραψε με τον Γάλλο συγγραφέα Ερικ Σιμάρ και το οποίο γνώρισε μεγάλη εκδοτική επιτυχία στη Γαλλία. «Το βιβλίο αυτό δεν φωτίζει τη λεγόμενη “ηρωική θρησκειολογία” του Μ. Αλέξανδρου, αλλά εξετάζει τη σχέση του με τον πατέρα του Φίλιππο, τη μητέρα του Ολυμπιάδα, με τον δάσκαλό του Αριστοτέλη, αλλά και τους αντιπάλους του, όπως τον Δαρείο». Βασισμένο σε αρχαία κείμενα και πηγές, το βιβλίο δικαίως μπορεί να χαρακτηριστεί ως μυθιστορηματικό ιστοριογράφημα με τον Αλέξανδρο να εμφανίζεται να μιλά σε πρώτο πρόσωπο.

Την ίδια στιγμή στα τέλη Οκτωβρίου θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις «Κάκτος» τέσσερα ακόμη βιβλία του. Στο πρώτο που φέρει τίτλο «Ο Μέγας Ναπολέων: είχε ελληνικές ρίζες;» εξετάζει σπάνιες πηγές του 17ου και 18ου αιώνα που υποδεικνύουν ότι ο μέγας στρατηλάτης ενδεχομένως να είχε ελληνική καταγωγή. Το δεύτερο θα αφορά την ιστορία του ντιζάιν, ενώ μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκδοση είναι το βιβλίο στο οποίο θα περιλαμβάνονται όλες οι συζητήσεις που είχε ο Δημοσθένης Δαββέτας με πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες: από τον Αντι Γούορχολ μέχρι τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Τέλος, θα εκδοθεί και το αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα με τίτλο «Το πορτραίτο ενός τρομοκράτη», ένα μανιφέστο, όπου ο τρομοκράτης στην πραγματικότητα είναι ο καλλιτέχνης, ο «τρομοκράτης» αυτός της στατικότητας, που αναζητά την αέναη κίνηση και αλλαγή

Marina Abramovic Μεταφορά ενέργειας (Ελεύθερος Τύπος 25.09.2021))

Η σημερινη προδημοσιευση ,συζητηση μου με την Μαρινα Αμπραμοβιτς απο το βιβλιο μου” Διαλογοι”που θα εκδοθει τελη οκτωβριου απο τις εκδοσεις ΚΑΚΤΟΣ.

Marina Abramovic

Μεταφορά ενέργειας

Ύστερα από μια σύντομη ενασχόληση με τη ζωγραφική, η Marina Abramovic θα την εγκαταλείψει γρήγορα. Η επιθυμία της ήταν να υπερβεί την επιφάνεια του πίνακα και να ανακαλύψει νέα στοιχεία, νέα υλικά που θα συνέθεταν μία άλλη καλλιτεχνική γλώσσα.

Ήδη από το 1974, όταν παρουσίασε το έργο της «Installation Métronome» στη Γκαλερί Σύγχρονης Τέχνης του Ζάγκρεμπ, η μέχρι πρότινος πορεία της προανήγγελλε ήδη, με χαρακτηριστικό τρόπο, τι θα επακολουθούσε: δράσεις, περφόρμανςένας, εγκαταστάσεις, κ.ά…, θα προσέθεταν και θα εμπλούτιζαν το καλλιτεχνικό της ρεπερτόριο. Εφεξής, το πέρασμα από την ιδέα της αναπαράστασης σε εκείνη της «παράστασης» (εμφάνισης), θα αποτελέσει σημείο αναφοράς.

Δημοσθένης Δαββέτας: Ποια υλικά προτιμάς;

Marina Abramovic: Κάθε στοιχείο μπορεί να αποτελέσει πηγή δημιουργικότητας, τα σχέδια, οι λέξεις, οι φωτογραφίες, οι ταινίες, τα θεατρικά αντικείμενα, ό,τι συμβάλλει εντέλει στην ανανέωση της τέχνης, αρχής γενομένης από την επιστήμη, την έρευνα και τη φαντασία.

Δ. Δ.: Εσύ, η ίδια, δεσπόζεις στα έργα σου, σαν να σκηνοθετείς τον εαυτό σου.

Μ.Α.: Είναι αλήθεια ότι δεν κρύβο

μαι. Πιστεύω ότι η σωματική μου εμπλοκή είναι ουσιώδης για τη δουλειά μου. Μου επιτρέπει να δείξω ότι αναλαμβάνω την ευθύνη αυτού που κάνω.

Δ. Δ.: Επιτρέπει επίσης να αναδειχθεί η ένταση του έργου.

Μ.Α.: Σαφώς. Κανένας δεν ξέχασε τότε που στάθηκα γυμνή με τον Ulay στην είσοδο του Μουσείου. Οι επισκέπτες ένιωσαν την ανάγκη να μας αγγίξουν. Ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία μέχρι που η αστυνομία διέκοψε την παράσταση. Μια άλλη φορά, πάντα μαζί με τον Ulay, μας χτυπούσαν για τρεις ώρες, και όσο περνούσε η ώρα ο ρυθμός των χτυπημάτων γινόταν όλο και πιο έντονος. Πρέπει να γνωρίζεις τον τρόπο με τον οποίο τραβάς την προσοχή των επισκεπτών. Άλλοτε πάλι, επέτρεψα να γράψουν πάνω στο γυμνό κορμί μου. Επίσης, πήρα τη θέση μιας ιερόδουλης, εκτιθέμενη πίσω από τη βιτρίνα ενός οίκου ανοχής στο Άμστερνταμ. Μα, όλος ο κόσμος έχει ακούσει να μιλάνε γι’ αυτές τις εκδηλώσεις.

Δ. Δ.: Η τελευταία σου δουλειά τιτλοφορείται: «Brazil Project». Πόσο καιρό δουλεύεις γι’ αυτήν;

Μ.Α.: Η προετοιμασία της μου πήρε τέσσερις μακροχρόνιες περιόδους: καθεμία από αυτές διήρκησε περίπου τρεις μήνες. Ταξίδεψα πολύ. Έκανα συνεχώς έρευνες. Η Βραζιλία φημίζεται κυρίως για τον πλούτο της σε ορυκτά. Είναι γνωστή για τους γεώδεις λίθους και τους αμέθυστους. Έκανα επιτόπιες έρευνες στη χώρα αυτή.

Δ. Δ.: Ήσουν μόνη;

Μ.Α.: Όχι, ήμουν μεταξύ πολλών μεταλλωρύχων, αλλά μόνη μου συνέλεξα τα ορυκτά ή τους υπεδείκνυα τι έπρεπε να περισυλλέξουν. Η συγκομιδή των γεωδών λίθων, η εξόρυξή τους από το φυσικό περιβάλλον και η μετατροπή τους σε γλυπτό, όλα αυτά υπάγονται σε μια συμπεριφορά συνόλου.

Δ. Δ.: Πρόκειται συνεπώς για μία χειρονομία της οποίας το νόημα δηλώνει έμμεσα τη σχέση του καλλιτέχνη με την Ύλη της Φύσης.

Μ.Α.: Πράγματι, ο κόσμος που επισκέφτηκε την έκθεση στην γκαλερί Navarra, στο Παρίσι, συνέλαβε αμέσως τη συμπληρωματική αυτή σχέση: τα διαφορετικά υλικά, αφού αρχικά έλαβαν ποικίλες μορφές, μετετράπησαν, κατά μία έννοια, σε μεταδότες ενέργειας, ζωτικότητας. Νιώθουμε την ανάγκη να εισχωρήσουμε στην καθαυτό ύλη και να εμβαθύνουμε στα μυστήριά της για να μας αποκαλυφθεί ό,τι συμπεριφέρεται πράγματι ως δρων υποκείμενο. Στον πρώτο όροφο, λόγου χάριν, βρίσκονταν οι καρέκλες. Τα έργα αυτά συνοδεύονταν από ένα κείμενο που έδινε οδηγίες στον επισκέπτη· εκείνος μπορούσε, εφόσον το επιθυμούσε, να κάτσει σε αυτές. Μπορούσε άρα να γίνει αποδέκτης της ενέργειας που έχει η ύλη. Στον ίδιο πάλι όροφο, συναντούσε κανείς κάτι παρόμοιο με τα «παπούτσια από αμέθυστο». Ο επισκέπτης μπορούσε να τα φορέσει για να δεχτεί την ενεργητική δράση της ύλης.

Δ. Δ.: Εφάρμοσες μία παρόμοια διαδρομή στον εξωτερικό χώρο της γκαλερί, στην αυλή.

Μ.Α.: Όντως, ο επισκέπτης μπορούσε να σταθεί όρθιος μπροστά στα βαριά κομμάτια από γεώδη λίθο στηριζόμενα σε βάθρα που ξεπερνούσαν τα τρία μέτρα ύψος και, με αυτόν τον τρόπο, λάμβαναν την ενεργητική δράση του υλικού.

Δ. Δ.: Ύλη, σώμα και πνεύμα προσκαλούν συνεπώς σε μία νέα σχέση με τον χώρο.

Μ.Α.: Ο χώρος δεν είναι τίποτα άλλο από τη διάνοιξη νέων περιοχών οξυγόνου, είναι η πορεία ανακάλυψης νέων ζωτικών δυνάμεων· θα έλεγα ότι είναι, ενδεχομένως, ένα είδος συλλογικής ενέργειας.

Δ. Δ.: Άρα, στο σύνολο της δουλειάς σου οι τρεις καθοριστικοί παράγοντες είναι ο καλλιτέχνης, η ύλη και ο επισκέπτης. Η στενή συνεργασία τους συνιστά αδιαμφισβήτητη συνθήκη για τη σύλληψη του έργου σου. Τι είδους σχέσεις αναπτύσσονται μεταξύ του ενός εμπλεκόμενου μέρους με τα υπόλοιπα δύο; Ας ξεκινήσουμε από τον καλλιτέχνη.

Μ.Α.: Πρόκειται εν προκειμένω για εκείνον που, χάρις στη διαίσθησή του, δύναται να καταστεί διαφανής. Είναι έτοιμος να αφεθεί για να κατοικηθεί από τον Άλλο, να απωλέσει το Εγώ του και, από τα βάθη της σωματικής και πνευματικής του ενέργειας, να υποδείξει, να σηματοδοτήσει νέους ενεργειακούς χώρους. Ο καλλιτέχνης δεν περιορίζεται στο ρόλο του παρατηρητή των καταστάσεων, είναι κι ο ίδιος πρωταγωνιστής. Ως εκ τούτου, για τις ανάγκες του «Brazil Project», βρέθηκα στο χώρο εργασίας των μεταλλωρύχων δουλεύοντας μαζί τους. Ήμουν σωματικά και διανοητικά παρούσα διότι δεν μου αρκούσε να συλλάβω «νοητικά» τα έργα, αλλά έπρεπε επίσης να είμαι κυρίως αυτή που θα τα μορφοποιήσει.

Δ. Δ.: Με ποιο κριτήριο επιλέγεις τα υλικά σου;

Μ.Α.: Βάσει της μορφής τους, ή πάλι βάσει της άμορφης υπόστασής τους. Επιλέγονται επίσης βάσει των ιδιοτήτων των συστατικών τους. Προτιμώ κυρίως εκείνα που μπορούν να μεταδώσουν ενέργεια. Όπως η περίπτωση των γεωδών λίθων του «Brazil Project», όπου τα ορυκτά αυτά προέρχονται από τα τρίσβαθα της γης. Με ενδιαφέρει εξαιρετικά η σχέση αυτή με τα μυστήρια της γης. Το πώς περνάς από το άμορφο της ύλης στην απόλυτα συγκεκριμένη μορφή που θα λάβει στη συνέχεια. Όταν γίνουν καρέκλες ή παπούτσια, παίρνουν μια μορφή που μας είναι οικεία.

Δ. Δ.: Μόνο όταν τα υλικά αυτά λάβουν μορφή μπορούν να μεταφέρουν την ενέργειά τους σε εκείνον που θα έρθει σ’ επαφή μαζί τους. Η επαφή αυτή όμως απαιτεί κάτι παραπάνω από ένα απλό βλέμμα.

Μ.Α.: Απαιτείται η σωματικότητα του επισκέπτη που τοποθετεί το γυμνό του πόδι μέσα στο παπούτσι που κατασκεύασα. Ο επισκέπτης, ωσάν να όφειλε να αναπαράξει τον δικό μου βηματισμό και να αναβιώσει τη δική μου εμπειρία, δεν πρέπει να αρκείται στο να κοιτά και να επιλέγει, αλλά να αγγίζει για να καταλάβει, για να έρθει, τρόπο τινά, σε επικοινωνία με τα υλικά. Οφείλει να ψάξει για να ανακαλύψει σε αυτά τις δυνάμεις που θα του επιτρέψουν να ταξιδέψει παραπέρα και να γνωρίσει άλλες εμπειρίες: κάτι το οποίο δεν ήταν εξαρχής αντιληπτό, κάτι άγνωστο το οποίο καθίσταται ορατό, καθίσταται γνωστό. Μονάχα τότε θα μπορέσει να καταλάβει, καθώς επίσης και να συναισθανθεί τις ενεργητικές ιδιότητες της ύλης, να απελευθερωθεί και να γίνει, την ίδια στιγμή, φυσικός και πνευματικός δέκτης της ενέργειας.

Δ. Δ.: Υπό την έννοια αυτή, αποδεχόμαστε ότι ο επισκέπτης συνιστά αδιαχώριστο στοιχείο του έργου. Το ίδιο το έργο σου στηρίζεται στη μετάδοση της ενέργειας, ενώ μετέχει την ίδια στιγμή στη μετάδοση αυτή, χάρη στον επισκέπτη. Μπορούμε να μιλήσουμε για μια καλλιτεχνική επανεμψύχωση;

Μ.Α.: Δίχως την παρουσία του, η καλλιτεχνική μου γλώσσα δεν θα υφίστατο. Αποστολή του επισκέπτη είναι να ολοκληρώσει ένα κομμάτι του έργου που παραμένει ανολοκλήρωτο. Πρόκειται για μια αναγκαστική συνθήκη. Ως εκ τούτου, όλα πρέπει να συνδράμουν για να δεξιωθούν την πνευματική ή φυσική συμμετοχή του θεατή/επισκέπτη.

Τόση ώρα τί γλώσσα μιλούσα; (Ελεύθερος Τύπος 23.09.2021)

Τόση ώρα τί γλώσσα μιλούσα;

Η θέση ότι τα αρχαία ελληνικά είναι «νεκρή γλώσσα» δεν είναι μόνο μία ανιστορητη θεση αλλά επίσης είναι μια θέση που στηρίζεται στην ιδεολογία ότι,το “ξαναδιάβασμα” μίας γλώσσας θεωρείται προγονολατρία και νοσταλγία. Συνεπώς η δυναμική της γλωσσικής ενέργειας πηγαίνει αποκλειστικά και μόνο στο παρόν των λαών. Αυτή η αντίληψη κυοφορείται ήδη από την Αναγέννηση και τον Ντεκάρ του 17ου αιώνα. Συνεχίστηκε με τους διαφωτιστές τον 18ο αιώνα, με την βιομηχανική επανάσταση (παρά κάποιες ρομαντικές εκλάμψεις αρχαιολατρίας) του 19ου αιώνα και κορυφώθηκε τον 20ο αιώνα με την νεωτερική πρωτοπορία, δηλαδή, με την απόφαση ανθρώπων πνεύματος, πολιτικής, γραμμάτων και τεχνών να αμφισβητήσουν επιδεικτικά την κλασσική παιδεία προς όφελος της μηχανής, της ταχύτητας, της παραγωγής. Ο πατέρας του Φουτουρισμού Μαρινέτι έφτασε να πει ότι μία μηχανή είναι πιο όμορφη από την Νίκη της Σαμοθράκης.

Αυτή η νεωτερική (πρωτο-ποριακή) λογική έδωσε επίσης και τις δύο κεντρικές γραμμές εξέλιξης που γρήγορα αντιπαρατέθηκαν. Τον εθνικισμό και τον κομμουνισμό. Με τα άθλια αποτελέσματα του ναζισμού, το ολοκαύτωμα και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πήρε το πάνω χέρι η αριστερόστροφη αντίληψη, η οποία και αυτοχρίστηκε θεματοφυλακή της προόδου, εξέλιξης του σύγχρονου. Τα έβαλε με το παρελθόν και έκανε το τεράστιο διαλεκτικό λάθος να υιοθετήσει την άποψη του Μαρξ ότι η πρόοδος και η εξέλιξη είναι νομοτελειακά, όπως ένα φυσικό γεγονός. Καλλιέργησε έτσι την λογική του ά-ριζου, του βίαια ισο-κρατικού, την υποτίμηση των γλωσσικών κατορθωμάτων του παρελθόντος (ως μνημεία ανενεργά στο παρόν) και στα πλαίσια μίας δικής της ερμηνείας της οικουμενικότητας, δούλεψε για μία γλώσσα με απλουστευμένες λέξεις στα όρια της εύκολης οικονομικής ανταλλαγής. Ό,τι έγινε και με την δική μας γλώσσα, όπου για να καταλαβαίνουν ολοι , έπρεπε να έχουμε λεξιλόγιο εύχρηστο. Ετσι αφαιρέσαμε τόνους, αφαιρέσαμε αρχαϊκής χρήσης λέξεις, λέξεις που δεν θα ωθούσαν τον κόσμο αυτό από τα κάτω προς τα πάνω αλλά αντιστρόφως. Με αποτέλεσμα να έχουμε μία γλώσσα σήμερα σε γενικές γραμμές φτωχή, υπεραπλουστευμένη, μόνο και μόνο για να είναι κατανοητή, αντί να έχουμε γλώσσα που να ωθεί προς κατανόηση, οξύνοντας το μυαλό και την προσπάθεια όσων δεν έχουν υψηλή γνώση.

Η γλώσσα του εμπορίου νίκησε την γλώσσα των γραμμάτων και τεχνών. Γιατί κατά την ευρέως πολιτικα ορθως θέση έτσι νικά ο λαός τους κακούς αστούς. Για να μην ξαναθυμίσω όπως πολλοί τα λόγια του Σεφέρη, Ελύτη, Καβάφη για την συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, θα θυμίσω μια σκηνή από την τελευταία ομιλία της σπουδαίας ελληνίστριας και ακαδημαϊκού Ζακλίν ντε Ρομιγύ,η οποία συνήθιζε να μιλά πάντα με φράσεις ελληνικές στη Γαλλική Ακαδημία. Την τελευταία φορά όταν μίλησε μόνο γαλλικά κάποιος δημοσιογράφος την ρώτησε: Σήμερα δε μιλήσατε ελληνικά. Και αυτή απάντησε: Γιατί, τόση ώρα τί γλώσσα μιλούσα; Και συνέχισε: Τα ελληνικά και τα λατινικά σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο. Πρέπει να επανέλθουν στα σχολεία. Γιατί βοηθούν την σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων κι οχι μόνο την τεχνικά ειδικευμένη γνώση. Πρέπει να το καταλάβουν οι πολιτικοί. Όλοι θα ωφεληθούν από κάτι τέτοιο.

Νομίζω οτι δηλώσεις σαν κι αυτές αξίζει να μνημονεύονται και να γίνονται αντικείμενο ανάλυσης.

Δημοσθένης Δαββέτας.

Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Ενα μανιφέστο ελευθερίας. (Ελεύθερος Τύπος 18.09.2021)

Ενα μανιφέστο ελευθερίας.

Στο ονομα της Ελευθερίας που πρέσβευα πάντα και πρεσβευω, μιας ελευθερίας όπου έχει ως βάση την αυτογνωσία ,την αναζήτηση της καλής προαίρεσης κι οχι της διαρκούς δυσπιστίας και φιλοσοφικής “υποψιας ” ,δημοσιεύω το κείμενο αυτό ως εκφραση προσωπικού μανιφέστου, σε σχέση με τα διάφορα θέματα που αφορούν την σχέση μας με την “διαφορετικοτητα” και το “ξενο”. Ήμουνα πάντα “ευπιστος ” ιδεών και δύσπιστος “ιδεολογιων”. Το δημοσιεύω λοιπόν γιατι προέχει η καθαρή συνείδηση μου.

Ζουμε πιστεύω, σε μια εποχή όπου, ο ελεύθερος άνθρωπος υποχρεώνεται να υπάρξει ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες . Ανάμεσα σε δύο άγριες σαρκοβόρες αγέλες.

Από την μια οι νεωτεριστές η σύγχρονοι (sic) κι απο την αλλη οι συντηρητικοί η παραδοσιακοί. Οι μεν πρώτοι ,οι νεωτερικοί ,στο όνομα της νεωτερικότητας και της ” προοδου” η “εξελιξης” θέλουν σαν πραγματική μπουλντόζα να καταστρέψουν κάθε παλιό . Κι εννοώ ,έννοιες όπως πατρίδα, οικογένεια η παραδόσεις. Θέλουν να γκρεμίσουν τα σύνορα των κρατών και να φτιαξουν μια “Πατριδα” υπερ-δομη η οποία θαναι παγκοσμιοποιημένη και θαχει ως θεμέλιο και βάση την Τεχνική η αν θέλετε τον τεχνολογικό κόσμο και την τεχνολογική καινοτομία κι Ανάπτυξη. Θέλουν να αρνηθούν την Φύση ,ως εσωτερική φωνή ,ως εσωτερικό οδηγό ,μιας κι η πραγματική Φύση δεν είναι μόνο το Φυσικά εξωτερικό περιβάλλον όπως λένε και νομίζουν πολλοί ,αλλά το εσωτερικά Φυσικό περιβάλλον, αυτό που δεν βλέπουμε εκ πρώτης όψεως, αυτό που δεν φαίνεται μεν αλλά το νοιώθουμε ,το ακούμε ,συνομιλούμε μαζί του ,όπως έλεγε κι ο Ηράκλειτος ” η φύση αγαπά να κρύβεται “( Φυση κρυπτεσθαι φιλειν). Οι “οπαδοί” αυτής της ιδεολογίας ,θέλουν ν’αλλάξουν τις οικογενειακές σχέσεις, τις ερωτικές , τις εργασιακές, ο,τι μπορούν ,χρησιμοποιώντας την λογική του φιλοσόφου Γκράμσι, δηλαδή την λογική της διείσδυσης. Που σημαίνει πρακτικά ότι, αντί ν’αλλάξουν την κοινωνία μέσα από μία εξωτερική σύγκρουση με το σύστημα ,το κράτος και τους νόμους ,όπως έκαναν οι αρχικοί Μαρξιστές, προτιμούν να διεισδύσουν στους κρατικούς μηχανισμούς διεθνώς και ν’αλλάξουν το σύστημα από τα μέσα. Χρησιμοποιούν το” νομιμοφρον” προσωπο του πολιτικά ορθόν. Δηλαδή να αποφασίζουν μέσα από νομοθετήματα η άλλου είδους θεσμικές αποφάσεις,οι οποίες όμως παίρνονται από την στιγμή που αυτοί( οι νεωτερικοί), έχουν την πλειοψηφία η τον κύριο έλεγχο σε κάποιο θεσμικό εργαλείο . Αρωγός τους η δύναμη και η κυριαρχία μέσω των ΜΜΕ. Οι αλλαγές λοιπόν γίνονται μέσω της θεσμικής διείσδυσης . Σ’αυτήν την πορεία έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης..Κι η λογική μας λέει ότι όλες τους οι δράσεις στηρίζονται στις χρηματοπιστωτικές δομές και βέβαια στην δύναμη των αγορών. Όλα είναι προϊόντα ανταλλάξιμα με κάποια οικονομική τιμή. Όλο το κοινωνικό σύστημα ,απο οικονομία, δικαιοσύνη ,Πολιτική, ως και ζητήματα υγείας η παιδείας, στηρίζεται στην δύναμη των ισχυρών οικονομικά ομάδων που εξυπηρετούν προφανώς τα συμφέροντα τους και το δικό τους μοντέλο της” Τεχνοποιημενης” ζωής. Τα πάντα, όλη σε γενικές γραμμές η καθημερινότητα μας ,υπακούει και κατευθύνεται απο το πνεύμα της Τεχνικής. Το μυαλό μας απασχολείται με ζητήματα κυρίως τεχνολογικής καινοτομίας και χρηματοπιστωτικής ανάπτυξης. Οτιδήποτε αλλο όπως πχ η Τέχνη ,ο Πολιτισμός, η δημιουργική προσωπική ανάπτυξη είναι στο καλάθι των αχρήστων ,είναι νεκρά η εν υπνώσει. Γενικώς ελάχιστα απασχολεί τους ” εκσυγχρονιστές”, παγκοσμιοποιημενους, η πνευματική ζωή και γονιμότητα . Θέλουν να την περιθωριοποιησουν. Οι κάποιες ατομικές εξαιρέσεις προσώπων που θα θελήσουν να πνευματικοποιησουν την ζωή τους δεν μεταβάλλουν τον κανόνα. Το ίδιο και κάποια πολιτιστικά πρότζεκτς που γίνονται. Γεννιούνται αυτά περισσότερο στα πλαίσια της επικοινωνιακής πολιτικής κρατών ,εταιριών, δημόσιων θεσμών η ιδιωτών και λιγότερο στα πλαίσια μιας βαθύτερης προσπάθειας παιδείας κι αγωγής.

Από την άλλη τώρα πλευρά ,αυτήν των συντηρητικών η παραδοσιακών (ξανά sic).

Στο όνομα της συντήρησης αξιών και παραδόσεων ,κλείνουν τα μάτια σε δεδομένες κι αναπότρεπτες εξελίξεις ,σε γεγονότα , που ,ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν τα θεωρούν πρόοδο, εν τούτοις είναι ντεφακτο αποδεκτά μέσα από την μορφή “προοδου”. Για παράδειγμα ο πολιτικός γάμος ,ακόμη κι αν δεν αρέσει σε κάποιους είναι μια πραγματικότητα. Υπάρχει παντα έτσι η επιλογή σε κάποιον ν’αποφασίσει αν θέλει να παντρευτεί με πολιτικό η θρησκευτικό γάμο. Ειναι θέμα ελευθερίας και Δημοκρατίας. Είναι θέμα ατομικών δικαιωμάτων.

Η ακόμη, το αν θέλει ένα ομόφυλο ζευγάρι να παντρευτεί με πολιτικό γάμο ( Στον θρησκευτικό γάμο η απόφαση ανήκει στην Εκκλησία καθαρά και στους κανόνες της) η να κάνει σύμφωνο συμβίωσης κι αυτό ανήκει στα ατομικά δικαιώματα. Κι αυτό είτε πλέον μας αρέσει είτε όχι είναι μια διεθνής ,τουλάχιστον ως τώρα πραγματικότητα ,ειδικά στον Δυτικό κόσμο. Πρέπει να σεβαστούμε την επιθυμία ενός ομόφυλου ζευγαριού που θέλει να ζήσει θεσμικά ,χαριν της Αγάπης, της ελευθεριας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Κι όμως μια μερίδα συντηρητικών αρνείται τα πραγματικά δεδομένα . θέλουν να συντηρήσουν κάποιες πιο παραδοσιακές αξίες ,οι οποίες αν και είναι όντως ιστορικά αξίες ,όμως δεν υιοθετούνται από τις πιο νέες γενιές και δεν υιοθετούνται ούτε κι από πολλούς των παλαιότερων γενεών που ντεφακτο επίσης τις αποδέχονται επηρεασμένοι από το κλίμα της εποχής και το πνεύμα του καιρου,το Zeit Geist ,( για να θυμηθώ τον Χέγκελ). Αυτή η μερίδα των συντηρητικών επικαλείται ιδεολογικά την Φύση και τους Φυσικούς νόμους. Σύμφωνοι ,υπάρχουν οι φυσικοί κανόνες. Όμως οι φύση δεν είναι ομοιόμορφη ακόμα κι αν υπάρχει πλειοψηφία σε κάτι. Η Φύση είναι ποκιλοτροπη και ποικιλόμορφη. Η Φύση δεν επιδέχεται μόνο μια ερμηνεία. Ακόμη και στους κλασσικούς Έλληνες φιλοσόφους όπου η φιλοσοφία τους είχε ως βασικό υπόβαθρο την Φύση ,ακόμη και τότε υπήρχαν διαφορετικές απόψεις,τάσεις και σχολές. Η Φύση ήταν περισσότερο “Φως”( μας μαθαίνει ο Χάιντεγκερ) και λιγότερο μια φωτογραφία κάποιου φυσικού αντικειμένου η γεγονότος. Δηλαδή το δέντρο, το ποτάμι ,τα ζώα κλπ δεν είναι η φύση αλλά φαινόμενα της. Η Φύση δεν φαίνεται ,αλλά φωτίζει ώστε να φανούν μπροστά μας τα δέντρα,τα ζώα,το ποτάμι κλπ. Η Φύση λοιπόν στους κλασσικούς και στην Ελληνική γλώσσα ειναι Φώς. Και αν εφαρμόσουμε αυτήν την λογική στην κοινωνία ,αν δηλαδη δουμε την κοινωνια ως Μιμηση Φυσεως ( οπως μας λενε οι Πλατωνας κι Αριστοτελης),τοτε οδηγούμαστε στο οτι όλες οι διαφορετικές στάσεις ζωής μπορούν να συνυπάρξουν, παρά τις διαφωνίες τους , στα πλαίσια της δημοκρατικής, κοινωνικής ποικιλομορφίας,στα πλαισια της ευλογίας του Φωτός .Κι όμως οι συντηρητικοί ,μια κυρίως ταση τους κι όχι όλοι ,αυτοί που φωνάζουν περισσότερο, συνεχίζουν να ερμηνεύουν την Φύση μέσα από μία κοινωνικά μονομορφικη ιδεολογία. Όπως κι οι νεωτερικοί , την αρνούνται έτσι με τον τρόπο τους ,γιατί ονειρεύονται να την υποτάξουν μέσω της παραδοσιοπληκτης ιδεολογίας τους.Οι συντηρητικοί λοιπον μέσω των παραδόσεων ( που δεν είναι πάντα φυσικές ) και οι νεωτερικοί μέσω της Τεχνικής ( που επίσης δεν ειναι φυσική αλλά τεχνητή,επιστημονική λένε ανάγκη -τεχνητή φύση) έρχονται σ’ανοιχτή αντίθεση .

Και τι συμβαίνει τότε ; Προκαλείται μια οξύτατη αντιπαράθεση ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα. Ένας εξοντωτικός πόλεμος,(Προσοχη: αν δεν είναι τεχνητά στημένο θέατρο του ολου συστήματος) έχει κηρυχθεί ανάμεσα στις δύο πλευρές που δεν δείχνει ναχει τέλος προς το παρόν ,ούτε να υπάρχει τέλος σε βάθος ορίζοντα. Είτε πρόκειται για θρησκευτικές διαφορές ,είτε πρόκειται για ζητήματα υγείας ,παιδείας, Δικαιοσύνης ,οικονομίας, πολιτικής κλπ, η μάχη ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα είναι λυσσαλέα. Η απόσταση που τα χωρίζει είναι αβυσσαλέα. Το ένα κοιτα να καταστρέψει το άλλο αδιαφορώντας αν υπάρχουν κάποια Ισως θετικά στοιχεία στο ενα η το άλλο. Η αλληλοκαταστροφικη τους μαχη ,περνά μέσα από την χρήση των ΜΜΕ και την δυναμική επιρροή τους στην καθημερινή ζωή. Θυμίζουν όλα εμφύλιο πόλεμο ,αδελφοκτονο εξόντωση. Κι είναι το όλο θέμα από γελοίο ως επικίνδυνο. Όλοι οι α-νόητοι

φωστήρες κι από τις δύο πλευρές έχουν ,προς το παρόν απασφαλίσει τα πιστόλια των λέξεων και ρίχνουν ασταμάτητα Ριπές. Απο “φασιστοειδη” η ” πατριδοκαπηλους” ως ” απολυταρχικους” οι μεν , ως ” απατριδες ” , η ” εθνομηδενιστες” κι άλλα ,οι δε. Το σίγουρο είναι ότι στα πλαίσια των συμφερόντων,του τρόπου ζωής η των δημιουργικών ιδεών ,αμφότεροι είναι στείροι και σίγουρα άκρως επικίνδυνοι μηδενιστες αξιων . Γιατί ο μηδενισμός τους βρίσκεται στην ιδεολογική τους ακαμψία, κι ανελαστικότητα ολων των πλευρών. Κι όμως ο Αριστοτέλης μιλούσε για την μέση οδο ως αναλογία ( η άκρα δικαιοσύνη είναι ακρα αδικία ” έλεγε).

Κι από τις δύο πλευρές λείπει το κριτήριο της καλής πίστης και της Αγάπης ,ως φιλοσοφικής δύναμης. Η μεν καλή πίστη όπως όλοι ξέρουμε είναι η βάση της ανθρώπινης συνύπαρξης και της κοινωνικής ισορροπίας. . Κι αυτό είναι που χρειάζεται περισσότερο από ποτέ σήμερα η πατρίδα μας( κι ας με θεωρήσουν κάποιοι ουτοπικό ως κι “αφελη”) κι όχι αυτό που συμβαίνει, δηλαδή να είμαστε μονίμως από την ίδρυση της χώρας μας σε εμφύλιο πόλεμο. Η δε Αγάπη είναι η σύγχρονη φιλοσοφική δύναμη. Μόνο σ’αυτή μπορεί να στηριχθεί το μέλλον μιας χώρας πλέον.

Δεν βοηθούν συνεπώς σε τίποτα ,αυτού του είδους οι “πολεμικες” συρράξεις παρά απο το να δείχνουν την δήθεν ” προοδευτική”, ” καλοπροαίρετη ( η πιο ειλικρινά κακοπροαίρετη ) μετριότητα τους, μέσα απο το αμφότερο μίσος τους. Κι εδώ ορθώνεται σκληρό το ερώτημα.

Πως θα κινηθεί ανάμεσα τους ο ελεύθερος άνθρωπος , αυτός που αγαπά την ιστορία του ,την γλώσσα ,την πατρίδα του ,δηλαδή αυτος με τις εκλεκτικές συνειδητές επιλογές ; Γιατι η ελευθερία βασίζεται στην συνειδητή εκλεκτική συμπεριφορά απέναντι στον κόσμο,την ζωή και τα πράγματα ( οπως θα μπορουσε να μας πει ο Πλούταρχος μεσα απο το εργο του) . Κι αυτό δεν είναι εγωισμός. Είναι αυτοσεβασμός. Πως μπορεί να επιβιώσει ο Ελεύθερος άνθρωπος ανάμεσα στην Σκύλα και την Χάρυβδη ; Πως μπορεί να’ναι για παράδειγμα και πατριώτης και ανοιχτός στο ξένο ,δίχως να χαρακτηριστεί ρατσιστής; Πως μπορεί να είναι φίλος με το παραδοσιακό και συνάμα με το διαφορετικό και το σύγχρονο; Πως μπορεί ν’αγαπά τον προσφυγα-μεταναστη και ταυτόχρονα να δυσαρεστήται απο τις απάνθρωπες μπίζνες διακίνησης ανθρωπίνων ψυχών των διακινητών ,αυτών των των “εμπορων” των ψυχών και του πόνου; Πως μπορεί να ενδιαφέρεται για λύση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας δίχως να χαρακτηριστεί ξενοφοβικος , η εθνικιστής ; Πως μπορεί να πιστεύει οτι οι Ανθρωπιστικές σπουδές χρειάζονται στην Παιδεία μας δίχως να κατηγορηθεί ως “υποπτος” “ακροδεξιών” αντιλήψεων;; Κοντολογίς πως μπορεί να περάσει στα παιδιά του την ανάγκη αξιών δίχως να χαρακτηριστεί ” αντδραστικος” γιατί οι αξίες του δεν αρέσουν στο αντίπαλο στρατόπεδο ;

Φαίνεται δύσκολο ,μοναχικό ως ακατόρθωτο. Θα χρειαστεί αυτογνωσία και δυνατή συνείδηση. Θα χρειαστεί τουλάχιστον να μάθει απο την πολυτροπια και στρατηγική του Οδυσσέα , τον ηρωισμό του Αχιλλέα ,και την Αγάπη του Αγίου Νεκταρίου. Θα χρειαστεί να κλείσει τ’αυτιά του στις δηλητηριώδεις σειρήνες ,των σαρκοβορων γύρω του ,που θέλουν ως άγριες αγέλες , να τον φοβίσουν κι αν μπορέσουν, να τον κατασπαράξουν. Θα χρειαστεί να δώσει μάχη επιβίωσης για την εκλεκτική ελευθερία του. Γιατί θα πρέπει να μην ξεχνά την φράση του Νίκου Καζαντζάκη στις “αδερφοφαδες” : ήθελε να’ναι Ελεύθερος σκοτώστε τον. Και προσοχή: σημειώνω κάτι που θεωρώ πιθανό . Μπορεί συχνά όλα τα κατα καιρούς σκηνικά “μαχης” ,όλη αυτή η πολεμικη να ειναι απλα ενα παιχνιδι, ένα “θεατρικο” κόλπο αμφοτέρων των αντιπάλων, ένα κόλπο προεκλογικού η μη γκάλοπ της κοινωνίας σε πολλές περιπτώσεις ,για να περάσουν η όχι τους νόμους που θέλουν τώρα η πιο μετά, ανάλογα με το κλίμα και τις ενδεχόμενες πολιτικές συνέπειες . Θα φανεί.

Δημοσθένης Δαββετας

Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Η ομιλια μου στον συλλογο Θουκυδιδης. 16.09.2021

Ανέκδοτο κείμενο 17.09.2021

Πως γίνεται και διώχνω ο,τι αγαπάω

Φεύγω από αυτό που με κάνει ν’αναπνεω

Τρέχω μακριά από εκείνο που λατρεύω;

Είναι γιατί δεν αντέχω το πάθος μου

Δεν ελέγχω τις αναπνοές μου

Που ξέφρενες ορμούν να αγκαλιάσουν ο,τι αγαπάω

Η γιατί φοβάμαι ,είμαι αδύναμος να σηκώσω τον εαυτό μου

Που όταν γεμίζει χαρά γίνεται ασήκωτος;

Η παλι φοβάμαι να με κρατήσω γιατί όταν με πλημμυρίζει ο ενθουσιασμός

του έρωτα γίνομαι ανάλαφρος σαν αέρας , σαν σύννεφο γρήγορο ,

που στην φλογερή ταχύτητα του ,

εκτός από τα πάντα απειλεί

να ξεριζώσει κι εμένα;

Η ανάγκη επιστροφής των Ανθρωπιστικών Σπουδών. (16.09.2021)

Η ανάγκη επιστροφής των Ανθρωπιστικών Σπουδών.

Δεν έχω παψει εδώ και χρόνια να φωνάζω για το πολιτιστικό κι εκπαιδευτικό έγκλημα που έγινε την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία στην Ευρώπη ( συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας εδώ και πέντε χρόνια”). Πρόκειται για τον συνεχή και σκόπιμο παραγκωνισμό ως εξαφάνιση των ανθρωπιστικών σπουδών υπο το βαρος της κυριαρχίας της τεχνικής ειδίκευσης. Συνεχίζω να πιστεύω ότι η κλασσικη εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει στην καλυτέρευση του κοινωνικού παρόντος. Οι Γάλλοι πάντως το κατάλαβαν και δημιούργησαν από φέτος ένα νέο μάθημα στα σχολεία τους με τον τίτλο ” ανθρωπιστικές σπουδές, λογοτεχνία, φιλοσοφία “.

Η Κλασσικη Ελλάδα είναι ένας καθρέφτης του παρόντος . Έτσι πρέπει να το βλέπουμε. Και σαν τέτοιος φοβίζει την πολιτική εξουσία. Γιατί στην Ελληνική αρχαιότητα οι αξίες ήταν δομημένες σε κώδικες λογικής , αριστειων, άμιλλας και ανθρωπίνων δυνατοτήτων . Ολ’αυτα μαζί στόχευαν την πνευματική και σωματική υγεία . Ήταν θεμέλια της ευτυχίας κατά τον Αριστοτελη. Το να συνεχίσεις να διδάσκεσαι Αρχαία Ελληνική παιδεία στα σχολεία ,δεν σημαίνει ότι είσαι δέσμιος μιας μιμητικης νοσταλγίας του παρελθόντος . Δεν μιλώ εδώ για μια ” αιώνια επιστροφή” για να χρησιμοποιήσω λόγια του Νιτσε. Το αντίθετο σημαίνει ότι το παρελθόν μπορεί να μας ωθήσει να διαβάσουμε και να βελτιώσουμε το παρόν . Πρόκειται για μια αστείρευτη δεξαμενή ενέργειας,σκεψης και δυναμης. Το 1843 ο Μπαλζάκ έγραφε στον Άντερσεν ότι στ’ανθρωπινα γεγονότα υπάρχει πάντα μια ανώτερα δύναμη που κάνει διαχρονική την ουσία της ανθρώπινης εμπειρίας. Ιστορία , φιλοσοφία , λογοτεχνία, παίζουν σπουδαιότερο ρόλο από την άχαρη επικαιρότητα. Ο Τομας Μαν έγραφε ότι ” το να γράφεις σημαίνει ότι στοχάζεσαι”. Κι αυτό είναι που θέλουν να μας στερήσουν κάθε μορφής εξουσίες. Σήμερα ζούμε την με πονηρό τρόπο ( μέσω της μείωσης η εξαφάνισης των ανθρωπιστικών σπουδών) απαγόρευση του να σκεφτόμαστε διαφορετικά . Η ακόμη και να ειρωνευτούμε μέσω της σκεψης . Όλα σήμερα τείνουν ν’απαγορευτουν από την πολιτική ορθότητα της Λερναιας παγκοσμιας χρηματοπιστωτικης εξουσιας . Η ειρωνεία του Σωκράτη είναι η ενσάρκωση της αιωνιότητας του παρόντος . Είναι έγκλημα το ότι θέλουν να μας στερήσουν τέτοιες ανθρώπινες δυνατότητες. Οι κλασσικες ιδέες όπως έλεγε κι ο Χάρολντ Μπλουμ , μας επιτρέπουν να ξεσκεπάσουμε την ξυλινη γλώσσα και μονογραμμη σκέψη που παει επιτακτικά να επιβληθεί σήμερα από τις ” πολιτισμένες” διαφόρων ειδών εξουσίες. Αν δεν προσέξουμε , το μίσος της σημερινής παγκόσμιας εξουσιας εναντίον των κλασσικων σπουδών , μπορεί να πάρει την μορφή εκείνης της βιας του 6ου μχ αιώνα , όπου οι νέο-πλατωνικοι φιλόσοφοι από φόβο μην συλληφθούν και τιμωρηθούν βασανιστικά προτιμούσαν κάποια στιγμή απειλης ,να πετούν η να καίνε από μόνοι τους τα κλασσικά βιβλία που έτσι κι αλλοιώς διάβαζαν και μελετούσαν κρυφά.

Συνεπώς τέτοιου είδους αποφάσεις επιστροφής των Ανθρωπιστικών σπουδών, όπως κάποιες αποφάσεις της σημερινής Γαλλικής κυβέρνησης ( έστω και κάτω από την σφοδρή πίεση των πάντα ισχυρών Γάλλων διανοουμένων) είναι καλοδεχούμενες . Τις χειροκροτούμε . Και επαναλαμβάνω : Πλατων , Προσωκρατικοι , Θωμάς ο Ακινάτης , Μονταινιος κλπ μεταξύ άλλων σπουδαίων στοχαστών , θα βοηθήσουν παρά πολύ τις νεες γενεές στα να διαβάσουν πιο ουσιαστικά και δημιουργικά το σημερινό μας παρόν.

Δημοσθενης Δαββετας

Καθηγητης Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός,γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Συνέντευξη μου στο WEB TV Ανιχνεύσεις 11.09.2021

Μάικ Ταΐσον. Ο "κακός" που αγαπούσε τα περιστέρια. (Ελεύθερος Τύπος 11.09.2021)

Μάικ Ταΐσον. Ο “κακός” που αγαπούσε τα περιστέρια.

Λέμε οτι το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την εξέλιξη και διαμόρφωση της προσωπικότητας κάποιου. Κι ειδικά το θέμα του τραύματος. Τα τραύματα μας μας καθορίζουν. Η για να το πω λίγο διαφορετικά. Η χρήση των τραυμάτων μας είναι που θα δείξει κατά πόσον έχουμε αναλύσει η όχι σωστά, κατά πόσον έχουμε θεραπευτεί από τα τραύματα μας. Ο μεγάλος καλλιτέχνης Γιοζ6εφ Μποις ( Joseph Beuys) , είχε βασίσει το έργο και τις πλαστικές του απόψεις ,τα γλυπτά,τα σχέδια,τις εγκαταστάσεις ( installations) και τις περφορμανς του,στην σχέση τραυματος-θεραπειας. Πολλοί άλλοι δε άνθρωποι της Τέχνης ,των γραμμάτων η της ψυχολογίας, έχουν ερμηνεύσει συμπεριφορές βασισμένες στα τραύματα του παρελθόντος,ειδικά σ’αυτα της παιδικής η εφηβικής ηλικίας. Μέσα απο αυτήν την προβληματική θα προσπαθήσω να “ζωγραφισω” το πορτρέτο του Μάικ Ταΐσον, ενός αναντίρρητα από τους μεγαλύτερους πυγμάχους όλων των εποχών. Πρίν προχωρήσω στην ανάλυση μου θα ήθελα μόνο να προσθέσω ότι τα χρόνια ’80 κι ’90 που ήμουνα πολύ διάστημα στην Νέα Υόρκη ,επειδή ήμουνα κι είμαι ο ίδιος παθιασμένος με την πυγμαχία ( ως ερασιτέχνης πυγμάχος έλαβα μέρος σ’αρκετους διασυλλογικούς αγώνες σ’Ελλαδα και Παρίσι) θέλησα να γνωρίσω τον Μάικ Ταΐσον προσωπικά. Δεν τα κατάφερα . Όμως από έναν φίλο που τον ήξερε είχα ακούσει το εξής που τότε μ’ειχε εντυπωσιάσει. Ο Ταΐσον είχε πάρει σπίτι του από πολύ μικρό ενα τιγρακι και το μεγάλωνε . Όταν ήταν μόνοι σπίτι το άφηνε ελεύθερο ακόμη κι όταν είχε μεγαλώσει. Το έδενε μόνο τότε που δεχόταν επισκέψεις. Η εικόνα αυτή ,του Ταισον με το τιγρακι να παιζει ,του Ταΐσον που μάθαινε και μελετούσε τις κινήσεις του τίγρη για να τις εφαρμόσει στα πυγμαχικά του χτυπήματα, του Ταΐσον που τον θεωρούσαν φόβο και τρόμο στο ριγκ ,με τα συνεχή νοκ αουτ και την “αγρια” συμπεριφορά, του “κακου” Ταΐσον όπως εύκολα ευχαριστιονταν να τον αποκαλούν όλοι, με εντυπωσίασε. Επίσης υπήρχε πάντα κι η εικόνα του να δαγκώνει το αυτι του αντιπάλου του Χόλυφιλντ κατά την διάρκεια των θρυλικών αγώνων τους όταν πάνω στο ριγκ αγωνίζονταν για το στέμμα του παγκόσμιου πρωταθλητή. Υπήρχε λοιπόν ένας μύθος Μάικ Ταΐσον μέσα από τα μίντια και τα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ που έβγαζαν μπροστά σαν πρώτη είδηση το προφίλ ενός “κακου” Ταΐσον. Και το ερώτημα τέθηκε μέσα μου : Στην μεταμοντέρνα εποχή που ζούμε, ο ρόλος των μίντια ,η αν θέλετε των μέσων μαζικής ενημέρωσης ,είναι το θεμέλιο κατασκευής ενός σύγχρονου “μυθου”. Η καθημερινότητα μας κι η εξουσία κυριαρχείται μέσα από το εργαλείο που λέγεται ΜΜΕ. Μέχρι που αρχίζει λοιπόν και που τελειώνει η αλήθεια η το “ψεμμα” των μίντια για τον Μάικ Ταΐσον ; Ήθελαν και κατασκευάσουν έναν “κακο” Ταΐσον γιατί πουλ6αει ; Η ήταν τελικά ο ίδιος έτσι όπως τον περιέγραφαν; Κι ακόμη: ο ίδιος ο Ταΐσον αφήνονταν σ’αυτην την “εικονα “, συμμετείχε στην δημιουργία της; Μιας και μιλάμε για δεκαετία τέλος ’80 με ’90 ,όπου τα μίντια έπαιζαν και παίζουν ως σήμερα καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία η την καταστροφή ” χαρακτήρων. Αυτή η προβληματική με γοήτευε, μου κέντρισε την περιέργεια . Και θέλησα να το ψάξω λίγο περισσότερο κυρίως να ψάξω το βιογραφικό αυτού του θρυλικού πυγμάχου.

Πάντα πίστευα και πιστεύω ότι για να φτάσει κάποιος τόσο ψηλά και με διάρκεια, χρειάζεται προσήλωση ,υψηλή συγκέντρωση και μια μορφή ευφυίας . Γιατί δεν είναι τόσο απλό να ξεχωρίζεις. Ούτε είναι τόσο απλό ,από τόσους και τόσους δεκάδες χιλιάδες που ασχολούνται με την πυγμαχία ,να υπάρχουν κάποιοι ιστορικά ,που ξεχωρίζουν και γίνονται θρύλοι. Ένας απο αυτούς τους τελευταίους είναι κι ο Μάικ Ταΐσον, η μελέτη της ζωής του οποίου ,όχι μόνο έχει ενδιαφέρον ,αλλά επίσης επιβεβαιώνει το πιστεύω μου ότι ,η δημιουργική χρήση του “τραυματος” μπορεί να το μετατρέψει σε ισχυρό πλεονέκτημα που είναι ικανό ν’αλλάξει την ζωή σου.

Ο Μάικ Ταΐσον γεννήθηκε στις 30 Ιουνίου του 1966 στο Μπρούκλιν των ΗΠΑ. Μεγάλωσε στις πιο φτωχικές συνοικίες του Μπρούκλιν. Από πολύ νεαρός συμμετείχε σε διάφορες ομάδες που λειτουργούσαν ως συμμορίες. Ποια ήταν όμως η οικογενειακή κατάσταση του; Ουσιαστικά δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του γιατί αυτός εγκατέλειψε την οικογένεια του όταν ο γυιος του ήταν μόλις δύο χρονών. Και δεν ξαναρμφανιστηκε παρα πολλά Χρόνια αργότερα όταν ο γυιος του ήταν διάσημος κάτι που δεν γοήτευσε καθόλου και δεν έγινε αποδεκτό απο τον Μάικ. Ίσως η παραβατική ζωή του πολύ νεαρού Ταΐσον να μπορεί να ιδωθεί κι ως ένα μήνυμα αναζήτησης της πατρικής παρουσίας και προστασίας. Στην οικογένεια υπήρχε μόνον η αδελφή του κι η μητέρα του. Αυτή η Τελευταία όμως ήταν πολύ ασταθής ψυχικά χαρακτήρας. Για να ηρεμήσει τον ταραγμένο γυιο της που δεν μπορούσε να κοιμηθεί τις νύχτες, του έδινε από τα επτά του χρόνια ,λικέρ και χάπια για να κοιμηθεί. Ο νεαρός υπέφερε σε ένα βίαιο οικογενειακό περιβάλλον όπου ο φίλος της μητέρας του την χτυπούσε συνέχεια, αυτή του έριχνε με την πρώτη ευκαιρία καυτο νερο ,αλλά μετά ηρεμούσε ξανα ,όταν αυτός για να την γλυκάνει της έφερνε τσιγάρα κι αλκοόλ, από το οποίο κι ήταν εξαρτημένη, μ’αποτέλεσμα να μεθα και να μην ξέρει τι λέει . Δίπλα σ’αυτην την καθόλα προβληματική μητέρα μεγάλωσε τα παιδικά του χρόνια ο Ταΐσον. Υπήρχε βέβαια στην οικογένεια κι η αδελφή του που ήταν κάπως πιο ήρεμη και με την οποία μπορούσε ν’αλλάξει δύο κουβέντες. Όμως κι αυτή πέρασε δύσκολα γιατί κάποιος φίλος της την κακοποίησε επανειλημμένα.

Όλες αυτές οι δυσάρεστες εικονες-εμπειρίες είχαν πληγώσει βαθύτατα τον εσωτερικό του κόσμο. Γιατί όσο παράξενο κι αν σας φανεί ο μικρός Μάικ ,ένοιωθε τόσο πληγωμένος και κουρασμένος με την άσχημη οικογενειακή του κατάσταση , ώστε έγινε πολύ εσωστρεφής και έπαιρνε κιλα, γεγονός που γέννησε την επιθυμία στ’αλλα συνομήλικα του παιδιά να τον πειράξουν. Έτσι του έκαναν μπουλινγκ για την σιωπή ,τα κιλά και για το χοντρό πρόσωπο του. Και πάλι όμως ο Μάικ έδειχνε να υπομένει στωικά την όλη κατάσταση. Εύρισκε παρηγοριά στους φίλους του, τα περιστέρια. Ναι ξέρω οτι εκπλήσσει το γεγονός. Ο “αγριος” και “κακος” Ταΐσον να περνά ώρες με τα περιστέρια ,να τα τρέφει και να ονειρεύεται να πετάξει όπως αυτά. Τα περιστέρια θεωρούνται πουλιά σύμβολα της ειρήνης. Ο Μα6ικ Ταΐσον είχε μέσα του την ειρήνη η την αναζητούσε μέσω των περιστεριών γιατί δεν μπορούσε να υποφέρει ούτε την βία που βίωνε σπίτι του ούτε την βία,το μπουλινγκ, που υφίστατο απο τους συνομηλίκους του. Αγαπούσε πάντα τα ζώα ,μάθαινε από αυτά να ζει με φυσικό τρόπο. Έτσι τότε είχε πολλά περιστέρια σπίτι του. Ώσπου αυτοί της γειτονιάς που του έκαναν μπουλινγκ το έμαθαν . Κι ο πιο νταης από αυτούς του έπνιξε ένα απο τα περιστέρια του. Ποιός είδε το θηρίο και δεν φοβήθηκε. Ξαφνικά, ο ως τότε παθητικός ,σιωπηλός κι ανεκτικός Μάικ θεριεψε απότομα. Κι εριξε την πρώτη του γροθιά στον δολοφόνο του περιστεριου του. Ήταν γρήγορη και τόσο δυνατή που ο άλλος έχασε τις αισθήσεις του. Η είδηση έτρεξε αμέσως στην γειτονιά. Ο “αδυναμος-Χαζουλης” έγινε με μιας παντοδύναμος. Όλοι ήθελαν τώρα να’ναι φίλοι του ,ναναι στην παρέα του. Ο Μάικ έγινε αρχηγός μιας “συμμοριας” της γειτονιάς. Ένοιωθε σιγουριά για τον εαυτό του και συμμετείχε σε πολλές κλοπές κάτι το συνηθισμένο σ’αυτες τις υποβαθμισμένες κοινωνικά περιοχές της Νέας Υόρκης. Συνηθισμένος μάλιστα στο αλκοόλ και τα ηρεμιστικά χάπια από την μητέρα του άρχισε να παίρνει τώρα κοκαΐνη. Στην ηλικία των 13 χρόνων το “θηριο” ο Μάικ μετρούσε 38 συλλήψεις και πολλές παραμονές σε σωφρονιστικά ιδρύματα. Η οργή του για τα άθλια παιδικά κι οικογενειακα του χρόνια είχε μετατραπεί σε βια ενός νέου που περνούσε τον περισσότερο καιρό του σε ιδρύματα φυλακών. Η φήμη του ως άγριου πυγμάχου υπήρχε εκεί μέσα στ’αναμορφωτηρια. Κι ήταν εκεί που τον βρήκε ο πρώτος του προπονητής Κας Ντ’Αματο και του πρότεινε να τον βγάλει απο την φυλακή υπο την προϋπόθεση οτι θ’ασχολιοταν μόνιμα και σοβαρά με την πυγμαχία. Συμφώνησαν . Έτσι ο σιδερένιος Μάικ άρχισε να γυμνάζεται καθημερινά. Το ταλέντο του ήταν αστείρευτο και μοναδικό. Όλοι το αναγνώριζαν. Χτυπούσε γρήγορα , άφοβα κι αποτελεσματικά . Το νοκ αουτ ηταν το φυσιολογικο του. Το 9χρονο παιδί που ανεχόταν τα πάντα, μεταμορφώθηκε σε “κακο” παιδί στα 13του και στσ 20του ,το βράδυ της 20 Νοεμβρίου του 1986 έγινε ο νεότερος παγκόσμιος πρωταθλητής βαρέων βαρών και ο πρώτος πυγμάχος της ιστορίας που θα κέρδιζε, δυο τίτλους Ολυμπιακών μεταλλίων νέων, αλλά τους τίτλους και των τριών ομοσπονδιών (WBC,WBA,IBF). Ήταν το παιδι-θαυμα του κόσμου της πυγμαχίας. Κι ήταν τότε που άρχισαν να έρχονται με φοβερή ταχύτητα ,όπως η ταχύτητα των γροθιων του, η δόξα και τα χρήματα. Ήταν τότε που κατέλαβε οτι ήταν σταρ και θέλησε να παίξει το παιχνίδι. Αυτό δεν του βγήκε πάντα σε καλο γιατί τα ΜΜΕ που τον δοξαζαν ταυτόχρονα καιροφυλακτουσαν για να τον γκρεμίσουν. Κι έτσι έγινε. Ήταν στην κορυφή της δόξας του όταν ήδη είχε χάσει τον λατρεμένο πρώτο του προπονητή,( υποκατάστατο του πατέρα του) ,τον υποτιθέμενο πραγματικά πατέρα του που λεγόταν Τζιμι Κερλι Κερκπατρικ και την μητέρα του. Κι οι τρείς είχαν πεθάνει. Όσοι ήταν πια κυρίως δίπλα του πήγαιναν να εκμεταλλευτούν τα πλούτη και την δόξα του. Στα πλαίσια αυτά καταδικάζεται για τον βιασμό του μοντέλου Ντεζιρε Ουασιγκτον. Μπαίνοντας στην φυλακή σταματά κι ο φρενήρης ρυθμός της εντυπωσιακής πυγμαχικης του καριέρας. Κι επίσης άρχισε κι η οικονομική του καταστροφή. Απο 400000000 δολλάρια που στην καριέρα του κέρδιζε βρέθηκε να χρωστά 27000000 . Παρ’ολ’αυτα ο μύθος του συνέχιζε ακάθεκτος. Τα ΜΜΕ ασχολούνταν συνέχεια μαζί του κι αυτός το χρησιμοποιούσε για να κερδίζει χρηματα για να ξεπληρώσει τα χρέη του. Έπαιζε θέατρο κι έστηνε καυγάδες μπροστά στις κάμερες η έκανε πλέον αγώνες μόνο για τα λεφτά. Μετά την ιστορική του ήττα απο τον Λενοξ Λιουις, άρχισε η οριστική πτώση. Έκανε μέχρι και τον διαιτητή η φώναζε μπροστά στις κάμερες οτι ηταν “ο πιο κακός άνθρωπος του πλανητη” για να βγάζει χρήματα μιας κι είχε πολλά χρέη. Κάτι όμως που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι οτι, παρά τα δύο πρώτα διαζύγια του , εν τούτοις αυτό που πραγματικά επιθυμούσε ,ήταν μια ειρηνική ,όπως τα περιστέρια ειρήνης που αγαπούσε, ζωή και την δημιουργία μιας σταθερής οικογένειας. Τελικά σήμερα το πέτυχε. Είναι πλέον ένας άλλος Ταΐσον αυτος που, όπως πάντα έλεγε, ήταν μέσα του ,ένας ειρηνικός Μάικ. Δημιούργησε οικογένεια . Συνολικά έχει 8 παιδιά. Όταν πέθανε η 4χρονη κόρη του ,αυτός ,το άλλοτε “παιδι-δυναμιτης” η ο “σιδερενιος Μαικ” όπως τον αποκαλούσαν, συγκίνησε όλο τον κόσμο με τα πονεμένα λόγια του. Όπως ο ίδιος είπε αργότερα σε μια δημόσια εξομολόγηση του” Βλεπω τον εαυτό μου στον καθρέφτη ως μια αστεία και τραγική φιγούρα. Υποκρινομουν τον ματσο και ήμουν άδειος. Πέρασα απο την κόλαση κι επιβίωσα. Σήμερα επιτέλους μπορώ να δείξω άφοβα την συμπόνοια και τα αισθήματα μου για τους αλλους”. Επέστρεψε λοιπόν ψυχολογικά στην εποχή της αθωότητας του, τότε που ταυτιζόταν με το πέταγμα το ειρηνικό των περιστεριών. Κι αυτό έχει μεγαλύτερη αξία τώρα γιατί είναι συνειδητο.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής,εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Στην Βεργινα TV και την εκπομπή Αποκαλυπτικά και Επίκαιρα 09.09.2021

Η τέχνη είναι αριστερή η δεξιά;(Ελεύθερος Τύπος 09.09.2021)

Η τέχνη είναι αριστερή η δεξιά;

Με αφορμή τον θάνατο του μεγάλου μας συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη κι οσα ακούγονται περι Τέχνης με “αριστερη” ταυτότητα ,νομίζω οτι είναι επίκαιροι κάποιοι προβληματισμοί που τους παραθέτω άμεσα.

Ως αριστερή τέχνη εννοούμε συνήθως μία αντι-αστική, αντι-κομφορμιστική, επαναστατική, κοντολογίς αντι-συστημική τέχνη. Μέσα από την στάση της αυτή διεκδικεί το «ηθικό» πλεονέκτημα της μάχης της πρωτοπορίας εναντίον των καλλιτεχνικών στερεοτύπων και οδηγεί τον αγώνα για δημιουργία νέων μορφών έκφρασης. Όλη η μοντέρνα και μετα-μοντέρνα (σύγχρονη) τέχνη, διαπερνάται από άκρη ως άκρη από αυτό το ριζοσπαστικό πνεύμα, το δηλωμένο ως αντι-αστικό και αντι-καπιταλιστικό. Ο Picasso θα μπορούσε να ήταν ένα θαυμάσιο τέτοιο παράδειγμα μοντέρνου αριστερού καλλιτέχνη, μιας και με τα έργα και τη ρητορική του υποστήριζε αυτή την αντίληψη. Ανάλογη επαναστατική φρασεολογία χρησιμοποίησαν και μεταμοντέρνοι (σύγχρονοι) καλλιτέχνες. Όπως παραδείγματος χάριν αυτή του κινήματος Fluxus που επιτέθηκαν στην αστική αισθητική του «ωραίου» και της αντίληψης των «καλών τεχνών». Στην θέση τους πρότειναν τις installations και τις performances, πλαστικές εκφράσεις, που ήθελαν να δείξουν ότι το έργο της τέχνης είναι μονίμως ανοιχτό, μονίμως διευρυμένο, δυνάμενο να εμπλουτιστεί συνεχώς ως work in progress. Τέχνη και ζωή γι’ αυτούς ήταν κάτι το αδιαχώριστο. Ήταν παιδιά της Art Total μιας καθαρά μοντέρνας πρότασης των πρωτοποριών (avant garde) στις αρχές του 20ου αιώνα. Πρόκειται για τέχνη που δεν θέλει να τελειώσει ποτέ, που είναι γέννημα στρατηγικής και ενέργειας, που δίνει αξία στη συμβολική γλώσσα των υλικών και αρνείται τον παραδοσιακό λόγο ζωγραφικής ή γλυπτικής. Πρόκειται για την τέχνη του α-τελείωτου έργου.

Αυτή η καθ’ όλα επαναστατική ρητορική, όπως οι ίδιοι είπαν ή ισχυρίστηκαν, αποδομεί το παρελθόν, υπηρετεί την πρόοδο και εργάζεται για το μέλλον. Κυρίως στον 20ο αιώνα και ειδικά με πρωτοπόρους τους Ρώσους φουτουριστές (που ήταν η αισθητική στυλοβάτες της Ρώσικης Επανάστασης) και τους πολλούς μιμητές τους στην Ευρώπη οι «αριστεροί» καλλιτέχνες επέβαλαν στο να ταυτιστεί ο όρος προοδευτικός με τον «αριστερό» δημιουργό. Φίλος του λαού δηλώνει εξ’ ορισμού ο αριστερός επαναστάτης, εχθρός των αστών και των πλουσίων εκμεταλλευτών , πέρασε στον κόσμο της τέχνης, ότι έχει το «ηθικό» πλεονέκτημα της μάχης εναντίον της συντήρησης και της παράδοσης υπέρ της αναζήτησης του καινούριου, της διαρκούς καινοτομίας. Ας επισκεφτεί κάποιος τις σύγχρονες gallery (παραδείγματος χάριν του διάσημου Larry Gagosian), τους πλειστηριασμούς των διεθνών οίκων τέχνης (όπως για παράδειγμα Sotheby’s) και ας δουν τις τιμές των έργων των συγχρόνων επαναστατών καλλιτεχνών. Θα δουν τιμές που αγγίζουν τα πολλά εκατομμύρια ευρώ. Εύλογο λοιπόν το ερώτημα. Πώς γίνεται ένας αντι-αστός, εξεγερμένος, αντι-συστημικούς καλλιτέχνης να κερδίζει και να διαπραγματεύεται υπέρογκα χρηματικά ποσά από τους αστούς, συστημικούς του εχθρούς. Πώς γίνεται να μάχεται και ταυτόχρονα να θρέφεται από τον θεμελιώδη εχθρό του; Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Όταν η παγκοσμιοποίηση σήμερα για λόγους ανταγωνιστικότητας στηρίζει την παγκόσμια κίνηση κεφαλαίων, τη διαρκή κινητικότητα και το δικαίωμα κριτικής, όταν εξορθολογίζει την ωφέλεια, οργανώνει και ερευνά την παραγωγή και όλα αυτά στην υπηρεσία της Ανάπτυξης και της Κατανάλωσης, σε τι διαφέρει από την «αριστερή» τέχνη που επίσης διεκδικεί τη διαρκή καινοτομία την ευρηματικότητα, την ανανέωση και γενικώς της διαρκή «δημιουργική καταστροφή» για να θυμηθώ, εδώ και τον Joseph Schoumpeter; Ουσιαστικά σε τίποτα. Έχουν κοινό παρανομαστή και φαίνονται απλά διαφορετικοί στη φρασεολογία. Και είναι ακριβώς εδώ που βρίσκεται η μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα του «μισητού» καπιταλισμού και της επίσης «μισητής» αστικής τάξης. Αφήνει τον σύγχρονου εικαστικό καλλιτέχνη να μιλά, να ονειρεύεται και να φαντασιώνεται την αναρχία του και ταυτόχρονα τον αποκοιμίζει, εξουδετερώνοντάς τον μέσα από τις τιμές και τα δισεκατομμύρια που του προσφέρει αφειδώς. Παίρνει το σύστημα την αισθητική αξία των έργων σπουδαίων καλλιτεχνών (όπως π.χ. Beuys, Twombly, Baselitz, Bacon κτλ) και τη χρησιμοποιεί ως δικιά του αισθητική αξία. Θα μπορούσα, μιλώντας ρεαλιστικά και τολμηρά, να πω, ότι η σύγχρονη τέχνη με τη συχνά αριστερή φρασεολογία και επαναστατική ρητορική γίνεται εργαλείο της ανάγκης του καπιταλιστικού συστήματος για διαρκή καινοτομία. Το σύγχρονο εικαστικό σύστημα αγοράς χρησιμοποιεί τα έργα της σύγχρονης τέχνης ως αισθητική βιτρίνα του εξωραϊσμού του. Ως αισθητική βιτρίνα του σύγχρονου πολιτισμού.

Δημοσθένης Δαββετας

Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής,εικαστικός,γεωπολιτιστικος αναλυτής.