Ενα μανιφέστο ελευθερίας.
Στο ονομα της Ελευθερίας που πρέσβευα πάντα και πρεσβευω, μιας ελευθερίας όπου έχει ως βάση την αυτογνωσία ,την αναζήτηση της καλής προαίρεσης κι οχι της διαρκούς δυσπιστίας και φιλοσοφικής “υποψιας ” ,δημοσιεύω το κείμενο αυτό ως εκφραση προσωπικού μανιφέστου, σε σχέση με τα διάφορα θέματα που αφορούν την σχέση μας με την “διαφορετικοτητα” και το “ξενο”. Ήμουνα πάντα “ευπιστος ” ιδεών και δύσπιστος “ιδεολογιων”. Το δημοσιεύω λοιπόν γιατι προέχει η καθαρή συνείδηση μου.
Ζουμε πιστεύω, σε μια εποχή όπου, ο ελεύθερος άνθρωπος υποχρεώνεται να υπάρξει ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες . Ανάμεσα σε δύο άγριες σαρκοβόρες αγέλες.
Από την μια οι νεωτεριστές η σύγχρονοι (sic) κι απο την αλλη οι συντηρητικοί η παραδοσιακοί. Οι μεν πρώτοι ,οι νεωτερικοί ,στο όνομα της νεωτερικότητας και της ” προοδου” η “εξελιξης” θέλουν σαν πραγματική μπουλντόζα να καταστρέψουν κάθε παλιό . Κι εννοώ ,έννοιες όπως πατρίδα, οικογένεια η παραδόσεις. Θέλουν να γκρεμίσουν τα σύνορα των κρατών και να φτιαξουν μια “Πατριδα” υπερ-δομη η οποία θαναι παγκοσμιοποιημένη και θαχει ως θεμέλιο και βάση την Τεχνική η αν θέλετε τον τεχνολογικό κόσμο και την τεχνολογική καινοτομία κι Ανάπτυξη. Θέλουν να αρνηθούν την Φύση ,ως εσωτερική φωνή ,ως εσωτερικό οδηγό ,μιας κι η πραγματική Φύση δεν είναι μόνο το Φυσικά εξωτερικό περιβάλλον όπως λένε και νομίζουν πολλοί ,αλλά το εσωτερικά Φυσικό περιβάλλον, αυτό που δεν βλέπουμε εκ πρώτης όψεως, αυτό που δεν φαίνεται μεν αλλά το νοιώθουμε ,το ακούμε ,συνομιλούμε μαζί του ,όπως έλεγε κι ο Ηράκλειτος ” η φύση αγαπά να κρύβεται “( Φυση κρυπτεσθαι φιλειν). Οι “οπαδοί” αυτής της ιδεολογίας ,θέλουν ν’αλλάξουν τις οικογενειακές σχέσεις, τις ερωτικές , τις εργασιακές, ο,τι μπορούν ,χρησιμοποιώντας την λογική του φιλοσόφου Γκράμσι, δηλαδή την λογική της διείσδυσης. Που σημαίνει πρακτικά ότι, αντί ν’αλλάξουν την κοινωνία μέσα από μία εξωτερική σύγκρουση με το σύστημα ,το κράτος και τους νόμους ,όπως έκαναν οι αρχικοί Μαρξιστές, προτιμούν να διεισδύσουν στους κρατικούς μηχανισμούς διεθνώς και ν’αλλάξουν το σύστημα από τα μέσα. Χρησιμοποιούν το” νομιμοφρον” προσωπο του πολιτικά ορθόν. Δηλαδή να αποφασίζουν μέσα από νομοθετήματα η άλλου είδους θεσμικές αποφάσεις,οι οποίες όμως παίρνονται από την στιγμή που αυτοί( οι νεωτερικοί), έχουν την πλειοψηφία η τον κύριο έλεγχο σε κάποιο θεσμικό εργαλείο . Αρωγός τους η δύναμη και η κυριαρχία μέσω των ΜΜΕ. Οι αλλαγές λοιπόν γίνονται μέσω της θεσμικής διείσδυσης . Σ’αυτήν την πορεία έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης..Κι η λογική μας λέει ότι όλες τους οι δράσεις στηρίζονται στις χρηματοπιστωτικές δομές και βέβαια στην δύναμη των αγορών. Όλα είναι προϊόντα ανταλλάξιμα με κάποια οικονομική τιμή. Όλο το κοινωνικό σύστημα ,απο οικονομία, δικαιοσύνη ,Πολιτική, ως και ζητήματα υγείας η παιδείας, στηρίζεται στην δύναμη των ισχυρών οικονομικά ομάδων που εξυπηρετούν προφανώς τα συμφέροντα τους και το δικό τους μοντέλο της” Τεχνοποιημενης” ζωής. Τα πάντα, όλη σε γενικές γραμμές η καθημερινότητα μας ,υπακούει και κατευθύνεται απο το πνεύμα της Τεχνικής. Το μυαλό μας απασχολείται με ζητήματα κυρίως τεχνολογικής καινοτομίας και χρηματοπιστωτικής ανάπτυξης. Οτιδήποτε αλλο όπως πχ η Τέχνη ,ο Πολιτισμός, η δημιουργική προσωπική ανάπτυξη είναι στο καλάθι των αχρήστων ,είναι νεκρά η εν υπνώσει. Γενικώς ελάχιστα απασχολεί τους ” εκσυγχρονιστές”, παγκοσμιοποιημενους, η πνευματική ζωή και γονιμότητα . Θέλουν να την περιθωριοποιησουν. Οι κάποιες ατομικές εξαιρέσεις προσώπων που θα θελήσουν να πνευματικοποιησουν την ζωή τους δεν μεταβάλλουν τον κανόνα. Το ίδιο και κάποια πολιτιστικά πρότζεκτς που γίνονται. Γεννιούνται αυτά περισσότερο στα πλαίσια της επικοινωνιακής πολιτικής κρατών ,εταιριών, δημόσιων θεσμών η ιδιωτών και λιγότερο στα πλαίσια μιας βαθύτερης προσπάθειας παιδείας κι αγωγής.
Από την άλλη τώρα πλευρά ,αυτήν των συντηρητικών η παραδοσιακών (ξανά sic).
Στο όνομα της συντήρησης αξιών και παραδόσεων ,κλείνουν τα μάτια σε δεδομένες κι αναπότρεπτες εξελίξεις ,σε γεγονότα , που ,ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν τα θεωρούν πρόοδο, εν τούτοις είναι ντεφακτο αποδεκτά μέσα από την μορφή “προοδου”. Για παράδειγμα ο πολιτικός γάμος ,ακόμη κι αν δεν αρέσει σε κάποιους είναι μια πραγματικότητα. Υπάρχει παντα έτσι η επιλογή σε κάποιον ν’αποφασίσει αν θέλει να παντρευτεί με πολιτικό η θρησκευτικό γάμο. Ειναι θέμα ελευθερίας και Δημοκρατίας. Είναι θέμα ατομικών δικαιωμάτων.
Η ακόμη, το αν θέλει ένα ομόφυλο ζευγάρι να παντρευτεί με πολιτικό γάμο ( Στον θρησκευτικό γάμο η απόφαση ανήκει στην Εκκλησία καθαρά και στους κανόνες της) η να κάνει σύμφωνο συμβίωσης κι αυτό ανήκει στα ατομικά δικαιώματα. Κι αυτό είτε πλέον μας αρέσει είτε όχι είναι μια διεθνής ,τουλάχιστον ως τώρα πραγματικότητα ,ειδικά στον Δυτικό κόσμο. Πρέπει να σεβαστούμε την επιθυμία ενός ομόφυλου ζευγαριού που θέλει να ζήσει θεσμικά ,χαριν της Αγάπης, της ελευθεριας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κι όμως μια μερίδα συντηρητικών αρνείται τα πραγματικά δεδομένα . θέλουν να συντηρήσουν κάποιες πιο παραδοσιακές αξίες ,οι οποίες αν και είναι όντως ιστορικά αξίες ,όμως δεν υιοθετούνται από τις πιο νέες γενιές και δεν υιοθετούνται ούτε κι από πολλούς των παλαιότερων γενεών που ντεφακτο επίσης τις αποδέχονται επηρεασμένοι από το κλίμα της εποχής και το πνεύμα του καιρου,το Zeit Geist ,( για να θυμηθώ τον Χέγκελ). Αυτή η μερίδα των συντηρητικών επικαλείται ιδεολογικά την Φύση και τους Φυσικούς νόμους. Σύμφωνοι ,υπάρχουν οι φυσικοί κανόνες. Όμως οι φύση δεν είναι ομοιόμορφη ακόμα κι αν υπάρχει πλειοψηφία σε κάτι. Η Φύση είναι ποκιλοτροπη και ποικιλόμορφη. Η Φύση δεν επιδέχεται μόνο μια ερμηνεία. Ακόμη και στους κλασσικούς Έλληνες φιλοσόφους όπου η φιλοσοφία τους είχε ως βασικό υπόβαθρο την Φύση ,ακόμη και τότε υπήρχαν διαφορετικές απόψεις,τάσεις και σχολές. Η Φύση ήταν περισσότερο “Φως”( μας μαθαίνει ο Χάιντεγκερ) και λιγότερο μια φωτογραφία κάποιου φυσικού αντικειμένου η γεγονότος. Δηλαδή το δέντρο, το ποτάμι ,τα ζώα κλπ δεν είναι η φύση αλλά φαινόμενα της. Η Φύση δεν φαίνεται ,αλλά φωτίζει ώστε να φανούν μπροστά μας τα δέντρα,τα ζώα,το ποτάμι κλπ. Η Φύση λοιπόν στους κλασσικούς και στην Ελληνική γλώσσα ειναι Φώς. Και αν εφαρμόσουμε αυτήν την λογική στην κοινωνία ,αν δηλαδη δουμε την κοινωνια ως Μιμηση Φυσεως ( οπως μας λενε οι Πλατωνας κι Αριστοτελης),τοτε οδηγούμαστε στο οτι όλες οι διαφορετικές στάσεις ζωής μπορούν να συνυπάρξουν, παρά τις διαφωνίες τους , στα πλαίσια της δημοκρατικής, κοινωνικής ποικιλομορφίας,στα πλαισια της ευλογίας του Φωτός .Κι όμως οι συντηρητικοί ,μια κυρίως ταση τους κι όχι όλοι ,αυτοί που φωνάζουν περισσότερο, συνεχίζουν να ερμηνεύουν την Φύση μέσα από μία κοινωνικά μονομορφικη ιδεολογία. Όπως κι οι νεωτερικοί , την αρνούνται έτσι με τον τρόπο τους ,γιατί ονειρεύονται να την υποτάξουν μέσω της παραδοσιοπληκτης ιδεολογίας τους.Οι συντηρητικοί λοιπον μέσω των παραδόσεων ( που δεν είναι πάντα φυσικές ) και οι νεωτερικοί μέσω της Τεχνικής ( που επίσης δεν ειναι φυσική αλλά τεχνητή,επιστημονική λένε ανάγκη -τεχνητή φύση) έρχονται σ’ανοιχτή αντίθεση .
Και τι συμβαίνει τότε ; Προκαλείται μια οξύτατη αντιπαράθεση ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα. Ένας εξοντωτικός πόλεμος,(Προσοχη: αν δεν είναι τεχνητά στημένο θέατρο του ολου συστήματος) έχει κηρυχθεί ανάμεσα στις δύο πλευρές που δεν δείχνει ναχει τέλος προς το παρόν ,ούτε να υπάρχει τέλος σε βάθος ορίζοντα. Είτε πρόκειται για θρησκευτικές διαφορές ,είτε πρόκειται για ζητήματα υγείας ,παιδείας, Δικαιοσύνης ,οικονομίας, πολιτικής κλπ, η μάχη ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα είναι λυσσαλέα. Η απόσταση που τα χωρίζει είναι αβυσσαλέα. Το ένα κοιτα να καταστρέψει το άλλο αδιαφορώντας αν υπάρχουν κάποια Ισως θετικά στοιχεία στο ενα η το άλλο. Η αλληλοκαταστροφικη τους μαχη ,περνά μέσα από την χρήση των ΜΜΕ και την δυναμική επιρροή τους στην καθημερινή ζωή. Θυμίζουν όλα εμφύλιο πόλεμο ,αδελφοκτονο εξόντωση. Κι είναι το όλο θέμα από γελοίο ως επικίνδυνο. Όλοι οι α-νόητοι
φωστήρες κι από τις δύο πλευρές έχουν ,προς το παρόν απασφαλίσει τα πιστόλια των λέξεων και ρίχνουν ασταμάτητα Ριπές. Απο “φασιστοειδη” η ” πατριδοκαπηλους” ως ” απολυταρχικους” οι μεν , ως ” απατριδες ” , η ” εθνομηδενιστες” κι άλλα ,οι δε. Το σίγουρο είναι ότι στα πλαίσια των συμφερόντων,του τρόπου ζωής η των δημιουργικών ιδεών ,αμφότεροι είναι στείροι και σίγουρα άκρως επικίνδυνοι μηδενιστες αξιων . Γιατί ο μηδενισμός τους βρίσκεται στην ιδεολογική τους ακαμψία, κι ανελαστικότητα ολων των πλευρών. Κι όμως ο Αριστοτέλης μιλούσε για την μέση οδο ως αναλογία ( η άκρα δικαιοσύνη είναι ακρα αδικία ” έλεγε).
Κι από τις δύο πλευρές λείπει το κριτήριο της καλής πίστης και της Αγάπης ,ως φιλοσοφικής δύναμης. Η μεν καλή πίστη όπως όλοι ξέρουμε είναι η βάση της ανθρώπινης συνύπαρξης και της κοινωνικής ισορροπίας. . Κι αυτό είναι που χρειάζεται περισσότερο από ποτέ σήμερα η πατρίδα μας( κι ας με θεωρήσουν κάποιοι ουτοπικό ως κι “αφελη”) κι όχι αυτό που συμβαίνει, δηλαδή να είμαστε μονίμως από την ίδρυση της χώρας μας σε εμφύλιο πόλεμο. Η δε Αγάπη είναι η σύγχρονη φιλοσοφική δύναμη. Μόνο σ’αυτή μπορεί να στηριχθεί το μέλλον μιας χώρας πλέον.
Δεν βοηθούν συνεπώς σε τίποτα ,αυτού του είδους οι “πολεμικες” συρράξεις παρά απο το να δείχνουν την δήθεν ” προοδευτική”, ” καλοπροαίρετη ( η πιο ειλικρινά κακοπροαίρετη ) μετριότητα τους, μέσα απο το αμφότερο μίσος τους. Κι εδώ ορθώνεται σκληρό το ερώτημα.
Πως θα κινηθεί ανάμεσα τους ο ελεύθερος άνθρωπος , αυτός που αγαπά την ιστορία του ,την γλώσσα ,την πατρίδα του ,δηλαδή αυτος με τις εκλεκτικές συνειδητές επιλογές ; Γιατι η ελευθερία βασίζεται στην συνειδητή εκλεκτική συμπεριφορά απέναντι στον κόσμο,την ζωή και τα πράγματα ( οπως θα μπορουσε να μας πει ο Πλούταρχος μεσα απο το εργο του) . Κι αυτό δεν είναι εγωισμός. Είναι αυτοσεβασμός. Πως μπορεί να επιβιώσει ο Ελεύθερος άνθρωπος ανάμεσα στην Σκύλα και την Χάρυβδη ; Πως μπορεί να’ναι για παράδειγμα και πατριώτης και ανοιχτός στο ξένο ,δίχως να χαρακτηριστεί ρατσιστής; Πως μπορεί να είναι φίλος με το παραδοσιακό και συνάμα με το διαφορετικό και το σύγχρονο; Πως μπορεί ν’αγαπά τον προσφυγα-μεταναστη και ταυτόχρονα να δυσαρεστήται απο τις απάνθρωπες μπίζνες διακίνησης ανθρωπίνων ψυχών των διακινητών ,αυτών των των “εμπορων” των ψυχών και του πόνου; Πως μπορεί να ενδιαφέρεται για λύση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας δίχως να χαρακτηριστεί ξενοφοβικος , η εθνικιστής ; Πως μπορεί να πιστεύει οτι οι Ανθρωπιστικές σπουδές χρειάζονται στην Παιδεία μας δίχως να κατηγορηθεί ως “υποπτος” “ακροδεξιών” αντιλήψεων;; Κοντολογίς πως μπορεί να περάσει στα παιδιά του την ανάγκη αξιών δίχως να χαρακτηριστεί ” αντδραστικος” γιατί οι αξίες του δεν αρέσουν στο αντίπαλο στρατόπεδο ;
Φαίνεται δύσκολο ,μοναχικό ως ακατόρθωτο. Θα χρειαστεί αυτογνωσία και δυνατή συνείδηση. Θα χρειαστεί τουλάχιστον να μάθει απο την πολυτροπια και στρατηγική του Οδυσσέα , τον ηρωισμό του Αχιλλέα ,και την Αγάπη του Αγίου Νεκταρίου. Θα χρειαστεί να κλείσει τ’αυτιά του στις δηλητηριώδεις σειρήνες ,των σαρκοβορων γύρω του ,που θέλουν ως άγριες αγέλες , να τον φοβίσουν κι αν μπορέσουν, να τον κατασπαράξουν. Θα χρειαστεί να δώσει μάχη επιβίωσης για την εκλεκτική ελευθερία του. Γιατί θα πρέπει να μην ξεχνά την φράση του Νίκου Καζαντζάκη στις “αδερφοφαδες” : ήθελε να’ναι Ελεύθερος σκοτώστε τον. Και προσοχή: σημειώνω κάτι που θεωρώ πιθανό . Μπορεί συχνά όλα τα κατα καιρούς σκηνικά “μαχης” ,όλη αυτή η πολεμικη να ειναι απλα ενα παιχνιδι, ένα “θεατρικο” κόλπο αμφοτέρων των αντιπάλων, ένα κόλπο προεκλογικού η μη γκάλοπ της κοινωνίας σε πολλές περιπτώσεις ,για να περάσουν η όχι τους νόμους που θέλουν τώρα η πιο μετά, ανάλογα με το κλίμα και τις ενδεχόμενες πολιτικές συνέπειες . Θα φανεί.
Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
