Μια απο τις μεγαλύτερες τιμές που ως τώρα μουκαναν . Μετα την Κινα έρχεται στις 31/1/17 Η Σορβοννη να με τιμήσει καλώντας με για κεντρική διάλεξη ( γίνονται πολύ λιγες τον χρόνο και για λίγα πρόσωπα όπως μ ενημέρωσαν.) . Μεγάλη μου τιμή και την αφιερωνω στην ΕΛΛΑΔΑ και τον πολιτιςμο της εςτω κι αν η ως τώρα πορεία μου ηταν καθαρά μοναχική !
Ο Σωκράτης, ο Βιργίλιος κι η παγκοσμιοποίηση
Το Brexit, η νίκη του Τραμπ, η άνοδος της Λεπέν κι άλλων αντιπαγκοσμιοποιημένων κομμάτων, η πολιτική γλώσσα του υποψηφίου για την γαλλική προεδρία Φιγιόν, είναι μερικά μόνο από τα συμπτώματα της εποχής μας, που αλλάζει με γρήγορο, ανεξέλεγκτο ρυθμό. Βρισκόμαστε στην πιο απίθανη διαπίστωση:η παγκοσμιοποίηση να υποστηρίζεται από έναν κομμουνιστή ηγέτη, τον Κινέζο πρόεδρο, που κατηγορείται για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενδεικτικά, στην πρόσφατη συνάντηση του Νταβός, υπεραμύνθηκε της συνέχισης των ελεύθερων ανταλλαγών στο εμπόριο. Από την άλλη έχουμε την Αμερική του Τραμπ, την χώρα που κυριολεκτικά έβαλε τις βάσεις του ελεύθερου ανταγωνισμού, να ζητά μια προστατευτική πολιτική για την οποία πάντοτε κατηγορούσε του Ευρωπαίους. Όσο για τους τελευταίους, έχουμε φαινόμενα όπως αυτά στη Γαλλία, όπου βλέπουμε τον Ολάντ να θάβει το δικό του κόμμα, το σοσιαλιστικό, μέσα από τις πολιτικές του αποφάσεις, όπως παλαιότερα ο Μιτεράν έκανε τα πάντα για να θάψει το Κ.Κ. Γαλλίας.
Και μέσα σ’ αυτό το γενικό παράδοξο ιδεών και κωδίκων, έχουμε και τους υποστηρικτές του «πολιτικά ορθού» να συνεχίζουν λες και δεν συμβαίνει τίποτα και να προετοιμάζουν τις νέες γενιές στο να ζήσουν στον κόσμο της Τεχνολογικης αισιοδοξίας. Κατηγορούν δε ταυτόχρονα τον Φιγιόν ή άλλους πολιτικούς για συντηρητική οπισθοδρόμηση ή αντιδραστικότητα. Μάλλον δεν έμαθαν τίποτα και με την στάση τους μπορούν να προκαλέσουν την απογύμνωση των νέων από την ανθρωπιστική εκπαίδευση. Ποιο το κακό του Φιγιόν; Ότι λέει «είμαι Χριστιανός». Και λοιπόν; Δεν λέει κάποιος «είμαι βουδιστής, μουσουλμάνος, Εβραίος» κ.τ.λ.; Γιατί να’ ναι λοιπόν σημείο κατηγορίας ο χριστιανισμός; Σε μια δημοκρατία, η ελευθερία έκφρασης πρέπει να κατοχυρώνεται.
Ποιος άλλος είναι ο στόχος τους; Οι κλασικές σπουδές. Και σ’ Ελλάδα και σε Γαλλία, οι αντίστοιχοι υπουργοί παιδείας έκαναν και κάνουν τα πάντα για να διώξουν απ’ τις σπουδές των μαθητών τα κείμενα των κλασικών. Τα συνδυάζουν με οπισθοδρόμηση. Ενώ αυτοί οι προοδευτικοί (sic) θεμελιώνουν την πρόοδό τους σ’ άρνηση της Ιστορίας, των παραδόσεων, της πολιτιστικής ή εθνικής ταυτότητας, σ’ άρνηση κοντολογίς του όποιου πολιτισμικού παρελθόντος πάνω στο οποίο χτίστηκε η ως τώρα ζωή μας. Δεν βλέπουν τα ως τώρα αποτελέσματα της τεχνολογικής αισιοδοξίας;Καταστροφή οικογένειας, μηδενισμός, υλισμός, περιφρόνηση πατρίδας και θρησκείας, αγραμματοσύνη, έλλειψη καλλιέργειας, κυνισμός και γενική ισοπέδωση των πάντων. Νέοι δίχως δουλειά, αλλά και δίχως ηθικές αντιστάσεις, δίχως πνευματικές ρίζες, ανταγωνίζονται για χρηματική κι υλική επιβεβαίωση και κυριαρχία ,ξεπερνώντας τ’ ανθρώπινα όρια και όντες αποκλεισμένοι από την ευζωία. Μηχανάκια, λειτουργικά εργαλεία ενός παγκοσμιοποιημένου συστήματος που δίνει μόνο στους πλούσιους χρήμα και διέξοδο στη γνώση αφήνοντας τους πολλούς στη φτώχια και την άγνοια.
Κι όμως, παρά τις τόσες προσπάθειες τους, μπορούν μεν ν’ απαγορέψουν τα ελληνικά και τα λατινικά, μπορούν να προσπαθήσουν να γελοιοποιήσουν τον Πλάτωνα ή άλλους φιλοσόφους, αλλά κάθε φορά που η ανθρωπότητα (κάθε φορά ως νομοτέλεια) θα’ χει ανάγκη τον Λόγο και την Σωφροσύνη, θ’ ανατρέχει από μόνη της στα κλασικά κείμενα προκειμένου να επιβιώσει. Θ’ ανατρέχει πάντα στον Σωκράτη, τον Βιργίλιο και τους υπόλοιπους μεγάλους, για να πάρει οξυγόνο το μυαλό κι η ψυχή, για να ξυπνήσει ενεργοποιημένο το πνεύμα. Δώστε ένα τέτοιο βιβλίο σ’ έναν απλό άνθρωπο, όχι υποχρεωτικά μορφωμένο, και θα δείτε αμέσως πόσο θα γοητευτεί και θα ευφρανθεί θέλοντας να μάθει περισσότερα. Ο Σωκράτης, Ο Βιργίλιος κι η κλασική τους παρέα είναι ανίκητοι και μειδιούν μ’ ειρωνική κατανόηση σ’ όλους αυτούς τους φανατικούς μιας παρηκμασμένης (έτσι όπως είναι σήμερα τουλάχιστον) αντιληψης.
Δημοσθένης Δαββέτας,
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Παρίσι, ποιητής, εικαστικός
Ο Πατριωτικός καπιταλισμός της Κίνας
Πριν βρεθώ την προηγούμενη βδομάδα στην Κίνα, καλεσμένος της ακαδημίας γραμμάτων και τεχνών στο Hangzhou, άκουγα πολλά γι’ αυτήν τη χώρα και για το ρόλο της στη σημερινή κρίση της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Τα βασικότερα αρνητικά σχόλια αφορούσαν την οικονομική πολιτική της. Με τη συνεχή ενίσχυση απειλούμενων επιχειρήσεων κινέζων επιχειρηματιών αλλά κι ακόμη με την επαναλαμβανόμενη υποτίμηση του νομίσματός της, έπληττε τον ελεύθερο ανταγωνισμό (λόγω του κρατισμού και προστατευτισμού της), στοιχείο θεμελιακό της ανάπτυξης στην αγορά. Ένα άλλο επίσης σύνηθες σχόλιο είναι πως οι κινέζοι ζουν με ελάχιστα χρήματα την οικογένειά τους. Και τα δύοεξαρτώνται από την οπτική ματιά που θα τα προσεγγίσει κάποιος. Το δεύτερο με βάση αυτά που είδα είναι αρκετά αναληθές. Οι πιο φτωχοί ζουν με περίπου 500-600 ευρώ το μήνα. Όμως έχουν καλυμμένη την ιατρική φροντίδα κι έχουν ένα κράτος που δημιουργεί ασταμάτητα υποδομές. Έχουν τις πιο καινοτόμες κι ανεπτυγμένες τεχνολογίες. Φτάνει κάποιος να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς τους (ειδικά τα TGV) ή ακόμα και τααεροπλάνα τους για να το παρατηρήσει. Η κυβέρνηση προσφέρει δε, σ’ όσους εργάζονται κι αποδίδουν, μια σειρά από μπόνους που μπορούν να αυξήσουν κατά πολύ το μισθό τους. Η παιδεία στηρίζεται σε όλο κι αυξανόμενα κονδύλια. Η νεολαία μαθαίνει. Υπάρχει μια εικόνα σιωπηλής συλλογικής συμφωνίας για την πνευματική άνοδο της χώρας. Η επίσκεψή μου στα πανεπιστήμια που προσκλήθηκα αποτέλεσε μια εντυπωσιακή εμπειρία. Αποζητούν όλο και περισσότερο την ποιότητα. Οι διψασμένοι φοιτητές τους δεν σταμάτησαν να με ρωτούν για την ελληνική φιλοσοφία.Μου πρότειναν επίσης να αναλάβω τη διεύθυνση πολλών προγραμμάτων που θα έχουν σαν στόχο την προσέλκυση σημαντικών διανοουμένων. Αυτό μου το επεσήμανε ο πρόεδρος όταν με υποδέχτηκε στο γραφείο του: «θέλουμε μόνο την αφρόκρεμα, την ελίτ του πνεύματος κι είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε καλά γι’ αυτό». Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε το γεγονός ότι πολιτικά πρόσωπα, οικονομικοί παράγοντες κι άνθρωποι της τέχνης εργάζονται από κοινού με στόχο η Κίνα να ανεβεί σε επίπεδο διανόησης. Δεν θέλουν να παραμείνει οικονομική μόνο υπερδύναμη αλλά να γίνει και πνευματική, καλώντας την παγκόσμια πολιτιστική ελίτ να διδάξει σε πανεπιστήμια κι εκπαιδευτικά ιδρύματα. Μέσα από το πρίσμα αυτό μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον προστατευτοισμό της κινέζικης κυβέρνησης έστω κι αν δεν συνάδει με τις δυτικές αξίες περί ελευθερίας. Αν το δούμε από την πλευρά του πατριωτισμού τότε είναι αυτό που σήμερα χρειάζεται ίσως για την ανάπτυξη ενός κράτους: ενίσχυση των επιχειρήσεών της, στήριξη απέναντι στον αναρχικό συχνά ανταγωνισμό της παγκοσμιοποίησης αλλά και ταυτόχρονη επένδυση στην πιο τελευταία καινοτομία κι έρευνα. Αυτό που βίωσα στην Κίνα είναι ο πατριωτικός καπιταλισμός. Ναι δηλαδή στην ελεύθερη αγορά αλλά το κύριο βάρος δεν είναι το κέρδος για το κέρδος αλλά το κέρδος που στηρίζει ταυτόχρονα τη συλλογική ενότητα. Γι’ αυτό κι έχουν ανάγκη να στηρίζουν αυτήν τους την προσπάθεια με πολιτιστική και διανοητική ενδυνάμωση. Βρίσκονται πολύ κοντά στο να επιτύχουν ένα θαύμα συμβίωσης ιστορικού παρελθόντος κι εκσυγχρονισμένου παρόντος.
Δ.Δαββέτας, καθ. Φιλοσοφίας της τέχνης, ποιητής, εικαστικός
Η Νέα Κίνα του Πολιτισμού
Τα τελευταία 20 χρόνια η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Σταθερή, έχει καταφέρει να έχει το μερίδιο του λέοντος στην παγκόσμια αγορά, ανταγωνιζόμενη όλες τις ισχυρές οικονομίες και ταυτόχρονα να δημιουργήσει μια πανίσχυρη κι ελκυστική εσωτερική αγορά. Οι κινέζοι αγοράζουν κινέζους. Βλέπετε για παράδειγμα την ΒΜWή τη WV ή άλλες ακόμα πασίγνωστες μάρκες αυτοκινήτων που πλέον είναι κινέζικης παραγωγής. Αυτήν την εβδομάδα που βρέθηκα καλεσμένος της Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών στο Hangzhou, συνειδητοποίησα ότι βρισκόμουν ανάμεσα σ’ ανθρώπους που αγαπούν την πατρίδα τους όντας ταυτόχρονα ανοιχτοί στους ξένους. Ειδικά σε μέρη όπως τη Σαγκάη, οι κινέζοι άνθρωποι των γραμμάτων έχουν στραφεί με μια συλλογική στάση προς την ενίσχυση της διανόησης. Ξέρω ότι πολλοί θα μιλήσουν γι’ ανθρώπινα δικαιώματα κι ίσως σε κάποιο σημείο να έχουν δίκιο. Όμως, στους κύκλους του πολιτισμού που βρέθηκα, (το διασταύρωσα και με άλλους συναδέλφους) η δίψα για πολιτισμική ευρυμάθεια είναι ασταμάτητη. Θέλουν να χρησιμοποιήσουν την οικονομική τους δύναμη ώστε να προσελκύσουν τους πιο ισχυρούς διανοούμενους να διδάξουν εκεί. Ότι έκαναν τόσα χρόνια στον τομέα της οικονομίας και της καινοτομίας, χρησιμοποιώντας την τακτική της «μίμησης» με στόχο να μάθουν τα μυστικά των άλλων, αυτό κάνουν και τώρα στον τομέα του πολιτισμού. Πληρώνουν καλά τα μεγάλα ονόματα και τα θέλουν κοντά τους. Όχι μόνο σαν εικόνα αλλά και σαν εργαλείο πνευματικής ανέγερσης της νεολαίας τους. Θέλουν να ανταγωνιστούν τη Δύση και τους άλλους ισχυρούς πολιτισμούς όχι μόνο με το αρχαίο τους παρελθόν αλλά συνδυάζοντας παραδόσεις και σύγχρονη κουλτούρα. Ειδικά σε θέματα τέχνης που είναι κι ο τομέας μου βρίσκονται πολύ πιο μπροστά, ακόμη κι από μεγάλες ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχει μια σιωπηλή συμμαχία μεταξύ Πολιτικής, οικονομίας και κουλτούρας στην τεράστια αυτή ασιατική χώρα. Κι ο στόχος είναι η ενίσχυση κι η ενδυνάμωση της πατρίδας τους. Θέλουν να γίνουν πρωτοπόροι σε ζητήματα έρευνας και πολιτισμικής καινοτομίας. Θέλουν η νεολαία τους να μην είναι σκλάβος της Τεχνικής και του Τεχνικού Πολιτισμού. Θέλουν να βρουν μία ισορροπία μεταξύ Τεχνικής και Κουλτούρας. Κι έχουν ξεκινήσει αποφασιστικά αυτήν την πορεία. Δεν ξέρω πόσα θα επιτύχουν. Όμως το πείσμα για την πατρίδα τους είναι μια ουσιαστική εγγύηση για την ποιότητα της προσπάθειάς τους. Είναι αποφασιστικοί, μαχητές, πειθαρχημένοι και προσηλωμένοι στο στόχο τους. Μ’ εντυπωσίασαν με τη διάθεσή τους. Η δε αγάπη τους προς την Ελλάδα, τον κλασσικό Πολιτισμό και την Ιστορία της είναι εμφανής κι εκδηλωτικη στις ενθουσιώδεις συναντήσεις μας. Πολλά πρότζεκτς ξεκινώ μαζί τους, Και το κάνω, όπως μου ζήτησαν οι ίδιοι, όχι ως διεθνής άνθρωπος της τέχνης αλλά ως Έλληνας.
Δ.Δαββέτας, καθ. Φιλοσοφίας της τέχνης, ποιητής, εικαστικός
Η Ευρώπη και ο κινέζικος δράκος
Την ώρα που ένα γενικό κλίμα στρέφεται εναντίον της παγκοσμιοποίησης, την ώρα που τα εθνικά αφηγήματα επιστρέφουν στην πρώτη γραμμή της πολιτικής ατζέντας των κρατών, η Ευρώπη έχει μια καλή ευκαιρία ν’ αναστηθεί οικονομικά (και μοιραία έτσι, πολιτικά και πολιτιστικά) στα πόδια της. Της φτάνει να βρει τα μέσα να στερήσει από την Κίνα το «στάτους» της οικονομίας της αγοράς, που τόσο απερίσκεπτα της είχε υποσχεθεί πριν δεκαπέντε χρόνια. Αυτό θα απέτρεπε στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα να ανοιχθεί κι άλλο στον κινέζικο δράκο κι έτσι να σταματήσει να’ ναι μονίμως αμυνόμενη, προστατεύοντας τις επιχειρήσεις της από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
Το να’ ρθει σε αντίθεση με το Πεκίνο, δεν σημαίνει ότι θα υποκύπτει η Ευρώπη στις θελκτικές αγκαλιές του προστατευτισμού ούτε στην γοητεία του κρατισμού. Σημαίνει κυρίως ότι αντιλαμβάνεται επιτέλους κάτι το δεδομένο: η Κίνα εκμεταλλεύεται το παγκόσμιο εμπόριο δίχως να σέβεται τους κανόνες της λειτουργίας του. Η οικονομία της παραμένει εξοργιστικά κρατική και η κυβέρνηση επιχορηγεί, ελέγχοντας με απόλυτο τρόπο, τις μεγάλες επιχειρήσεις της (δημόσιες και ιδιωτικές), ενώ οι ξένες επενδύσεις είναι τελείως ελεγχόμενες και το χρήμα της είναι χειραγωγήσιμο. Αυτή η στάση δεν είναι σύμφωνη με τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς στον κόσμο. Γι αυτό και η Ευρώπη είχε πολλές καταστροφικές απώλειες. Με μια αφέλεια ένοχης αθωότητας, οι Ευρωπαίοι, θέλοντας να μην ενοχλήσουν τον ασιατικό γίγαντα και ταυτόχρονα, έχοντας την ψευδαίσθηση του ανοίγματος των προϊόντων τους σε μια τεράστια αγορά, άφησαν υπό την κινέζικη κυριαρχία βασικά προϊόντα (υφάσματα, ατσάλι, φωτοβολταϊκά πάνελ). Τεράστιο λάθος, ασυγχώρητο, που προκαλεί σήμερα την οργή των λαών της Ευρώπης.
Αν και όλοι μιλούν για το ότι μπαίνουμε σε μια νέα εποχή, εντούτοις, η υπόθεση της Κίνας προβάλλει σαν ένα τεστ για το κατά πόσον η Ευρώπη επιτέλους αρχίζει ν’ αντιστέκεται αλλάζοντας. Στην θέση της θεολογίας του ανταγωνισμού θα πρέπει ναμπει επιτέλους ένα όριο καθαρής και σκληρής άμυνας των συμφερόντων της Ευρώπης. Καμία καθυστέρηση δεν πρέπει να υπάρξει προς αυτή την αντίδραση. Η άρνηση του στάτους της οικονομίας της αγοράς είναι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως έγιναν ανάλογα βήματα με τους Αμερικανούς γίγαντες του Internet που αποικιοκρατούσαν τις ευρωπαϊκές χώρες ξεφεύγοντας απ’ τη φορολογία, έτσι τώρα ξεκινά να γίνεται και με την Κίνα. Καλή αντίδραση. Ας το προχωρήσουμε κι άλλο. Για το καλό της Ευρώπης, της οικονομίας της και των πολιτών της.
