Ο Μπαιντεν, η Ρωσική " ηττα" κι η Λυσιστράτη. (Ελεύθερος Τύπος 23.02.2023)
Ο Μπαιντεν, η Ρωσική ” ηττα” κι η Λυσιστράτη.
Η ξαφνική ,αλλα οχι απροσμενη,άφιξη του Αμερικανού προέδρου στην Ουκρανία σηματοδοτεί μια σειρά από γεωπολιτικες σκέψεις. Ας τις δούμε.
Δεχόμαστε εξ αρχης οτι η επίσκεψη αυτή επαναβεβαιωνει τον πρωταγωνιστικο ρόλο της Αμερικής σ’αυτην την διαμάχη, η οποία εδώ και καιρό γίνεται αντιληπτό ότι δεν είναι ένας ρωσοουκρανικος πόλεμος. Αυτός ο τελευταίος είναι η αφορμή ,το φαινομενικο αιτιο, αλλά τα πραγματικά αίτια είναι πιο βαθιά.
Η πρώτη εικόνα, δηλαδή αυτή των ΗΠΑ που αμύνεται για την δημοκρατία και την ελευθερία, για ανθρώπινες δημοκρατικές αξίες περνά πιο εύκολα στον ανυποψίαστο πολίτη. Δεν παύει όμως να είναι ένα όντως ένα αληθοφανές επιχείρημα που κάθε Ελεύθερος δημοκράτης επικροτεί. Είναι όμως τόσο απλή κι αθώα αυτή η θεση;
Γιατί όσο περνά ο καιρός και βλέπουμε όπλα να ετοιμάζονται να σταλούν εκτός των όσων έχουν σταλεί στην Ουκρανία, ενώ ακούγεται μέχρι κι αποστολή Δυτικών στρατευμάτων, όπως κι από την αντίθετη πλευρά ακούγεται στρατιωτική στήριξη της Κίνας στην Ρωσία προβληματιζομαστε.
Η απάντηση ίσως να βρίσκεται στην φράση που όλοι οι Δυτικοί ηγέτες επαναλαμβανουν: η Ρωσία πρέπει να ηττηθεί. Η η Ρωσία δεν πρέπει να κερδίσει. Ενώ από την Ρωσική πλευρά ακουμε: να μην μας κερδίσει η Δύση.
Όλος ο αγώνας έχει λοιπόν έναν βασικό στόχο : την ήττα η την νικη της Ρωσίας του Πουτιν.
Αυτή η γεωπολιτική εμμονή έρχεται μετά από δύο Αμερικανικές ήττες: στο Αφγανιστάν και στην Μέση Ανατολή.
Μέσω της Ουκρανίας οι ΗΠΑ επιστρέφουν πρωταγωνιστές στο γεωπολιτικό προσκήνιο. Το στρατηγικό λάθος του Πουτιν να επέμβει στην Ουκρανία τους έδωσε νέο ρόλο.
Έχοντας βάλει μπροστά τους ουκρανους η Αμερική επιζητεί,δίχως δικες της ανθρώπινες απώλειες ,αλλά βαπτίζοντας τις ουκρανικες απώλειες ” ηρωικες” ,να επανέλθει στην παγκόσμια σκηνή έτοιμη προφανώς, μετά την Ρωσική αποδυνάμωση, ν’αντιμετωπισει την κινεζική ” απειλη”.
Όμως αυτή η κίνηση κρύβει δύο κινδύνους : Αν χάσει η Ρωσία να ακολουθήσει πόλεμος μεταξύ Ευρασιας και Δύσης καθότι θα υπάρξει αντιδυτικο μπλόκο ευρασιατικο.
Αν κερδίσει η Ρωσία τότε έχουμε” πτωση” του Αμερικανικού κύρους κι απειλή σταδιακου γκρεμισματος της Αμερικανικής Δύναμης. Και βέβαια παρασύρεται χαζά, ανεύθυνα κι η Ευρώπη σ’αυτην την πτώση .
Σ’ολ’αυτα η Δυτική κι ειδικά η Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη δεν ακολουθεί. Κι αυτό είναι το πρόβλημα της Αμερικής. Δεν μπορεί να κηρύξει πόλεμο δίχως την στήριξη σ’αυτον από τους Δυτικούς κι ειδικά Ευρωπαϊκούς λαούς.
Σ’αυτο στηρίζεται κι η Ρωσία , η εξ’ισου επιθετική, για να σπάσει το μέτωπο εναντίον της ,το οποίο της έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα σε οικονομικό,διπλωματικό και αναπτυξιακό επίπεδο. Ο Πουτιν θα εκμεταλλευτει την επίσκεψη Μπαιντεν για να μιλήσει για Δυτικό πόλεμο εναντίον της χώρας του. Έτσι και τα δύο μέτωπα θα σκληρυνουν κι άλλο την στάση τους. Κάθε προσπάθεια των Αμερικανών να κρατήσουν την Κίνα Ουδέτερη στον πόλεμο δεν μοιάζει εφικτή.
Έτσι φτάνει ένα “ατυχημα” για ναχουμε τρίτο παγκόσμιο πόλεμο; Η νίκη της, η εναντίον ,της Ρωσίας μοιάζει κατά τους Δυτικούς αναλυτές ναναι η απάντηση. Ενώ αντίστοιχα η μη-νικη της Δύσης είναι η απάντηση κατά την αντίθετη πλευρά.
Κι η ΕΙΡΗΝΗ σ’ολ’αυτα;
Απουσιάζει από το λεξιλόγιό και των δύο. Μόνο η λέξη “διαπραγματευση” υπάρχει για την οποία γινεται αγώνας πολεμικού δρόμου κι απο τις δύο πλευρές ώστε στο τραπέζι των διαπραγματευσεων να χει καθένας καλύτερο εδαφικο πλεονέκτημα. . Η ΕΙΡΉΝΗ μοιάζει ναναι παγιδευμένη από την λογική της ήττας η οχι της Ρωσίας. Άρα θα πει ένας πολίτης πουχει ακόμα λογικά ερωτήματα.
Μετά από 80 χρόνια ” ειρηνης” την βαρεθήκαμε και μ’αφορμη το ρωσοουκρανικο ζήτημα επιστρέφουμε σε ” πολεμικές ” περιπετειες; Κάτι τέτοιο συμβαίνει;
Μου φαίνεται χρειαζόμαστε μια νέα Λυσιστράτη κι έναν Αριστοφάνη να θυμίσει στους ” πολεμιστες” του γραφείου, σ’αυτους που κρύβονται πίσω από τις κατευθυνομενες βόμβες ( κι είναι αυτοί κι από τις δύο πλευρες) ,σ’αυτους τους συναισθηματικά κι ανθρωπιστικα ανέραστους ότι η ζωή είναι όμορφη και όχι αιώνια για να την ξοδεύουμε. Είναι προτιμότερο να καλλιεργουμε τον εαυτό μας με γνώση, μάθηση και βιωματικες εμπειρίες πάρα να τον καλλιεργουμε για επερχόμενο πόλεμο. Αλλο να είμαστε ισχυροί στρατιωτικά για ν’αποφυγουμε τον πόλεμο κι αλλο να οπλιζουμε για να διαρκέσει ο πολεμος. Ώρα λοιπόν ν’ακουστει κι ας φαίνεται σε κάποιους παλιάς κοπής αντίληψη: Διαπαγματευτειτε με γνωμονα την ειρηνη . ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΌΛΕΜΟ. Όχι άλλους νεκρούς. Και ακόμη: Τι κάνατε κύριοι δυνατοί για την κατεχόμενη Κύπρο τόσα χρονια;
Δημοσθένης Δαββετας καθηγητής φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Ανέκδοτο κείμενο 18.02.2023
Κομμάτι από το νέο μου βιβλίο, την νέα ποιητική συλλογή που σύντομα θα δημοσιευτεί στην Γαλλία
Η βία στο Γαλλικό κοινοβούλιο σήμερα. (Ελεύθερος Τύπος 16.02.2023)
Η βία στο Γαλλικό κοινοβούλιο σήμερα.
Μια ασυνήθιστη βία, πέραν των ορίων, που φέρνει στην μνήμη αρθρογράφων μεγάλων εφημερίδων αλλά και τηλεοπτικών σχολιαστών, χαρακτήρες της Γαλλικής επανάστασης και κυρίως της περιόδου της “τρομοκρατιας” της, κυριαρχεί τις τελευταίες εβδομάδες, εν όψει της ψήφισης του νομοσχεδίου για το συνταξιοδοτικο.
Υβριστικές ατάκες αλλά και φράσεις όπως “δολοφονοι” κι άλλες τέτοιου είδους κυριαρχούν μεταξύ βουλευτών. Αποκορύφωμα ο Γάλλος βουλευτής του συνδυασμού Μελανσον που φωτογραφηθηκε στο τουιτερ του να ποδοπατα το κομμένο κεφάλι του αρμόδιου για το συνταξιοδοτικο νομοσχέδιο υπουργού .
Η βία όμως υπάρχει κι εκτός κοινοβουλίου. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία είναι άγριες ενώ οι διαδηλωτές στις διαδηλώσεις ξεπερνούν το ένα με ενάμιση εκατομμύριο μόνο στο Παρίσι στην περίφημη πλατεία Δημοκρατίας.(place de la republique).
Παρά τις όποιες φωνές λογικής η κατάσταση παραμένει επικίνδυνα τεταμενη.
Από την μια μεριά η κυβέρνηση κι ο πιο αντιπαθής ( κατά τις δημοσκοπησεις) Γάλλος πρόεδρος που ποτέ πέρασε από την Πέμπτη γαλλική Δημοκρατία, ο Εμανουελ Μακρον.
Κι από την άλλη ο συνασπισμός της αριστεράς υπό τον Μελανσον ο οποίος ακόμη κι αν δεν είναι βουλευτής πυροδοτεί το πολιτικό κλίμα με τις κινήσεις του.
Οι κυβερνητικοί κατηγορούν την αριστερά γι’αναρχια , και βία γαλλικής επανάστασης , βάζοντας σε κίνδυνο την δημοκρατία και τους θεσμούς της.
Η αριστερή αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για ταξική πολιτική υπέρ των ολιγαρχίας της παγκοσμιοποιησης.
Και το καταπληκτικό!!!!!! Η Λεπέν ανάμεσα τους που παίζει τον διαιτητή της ειρήνης φωνάζοντας και στους δύο αντιπάλους να ηρεμήσουν και να φερθούν πολιτισμένα και δημοκρατικά.
Ποιος θα το πίστευε κάτι τέτοιο. Μάλιστα πολλοί γκρινιάζουν στην Λεπέν ότι είναι υπερβολικά ψύχραιμη. Αυτή όμως απαντά ότι σέβεται τους δημοκρατικους κανόνες και θεσμούς. Τι ειρωνεία πολιτικής στάσης.
Προφανώς κατά τους αναλυτές η Λεπέν εκμεταλλευεται πολιτικά την πόλωση για να δείξει δημοκρατική σταθερότητα και ν’αυξησει κι άλλο τα ποσοστά της κάτι το οποίο γίνεται ήδη καθημερινά δημοσκοπικα ( σταθερή μεταξύ 24 κι 27% παραμένει πρώτο κομμα).
Ενώ ο Μακρόν και το κομμα του υφίσταται συνεχή φθορά όπως και τα κόμματα της αριστεράς πάρα την εξέγερση τους.
Τι θα γίνει με το νομοσχεδιο; Η Γαλλική αντιπολίτευση ζητά την απόσυρση του. Ο Μακρόν επιμένει,αποφεύγοντας να εμφανιστεί στην Βουλή και το στέλνει σε 3 μερες για ψήφιση στην γερουσία. Ενώ οι διαδηλώσεις σήμερα Πέμπτη 16/2/23 αναμένονται πιο έντονες, πιο μαζικές και πιο βίαιες στους δρόμους.
Ίδωμεν. Πάντως αυτή η Γαλλική κυβέρνηση δεν μπορεί άλλο να προχωρήσει.
Δημοσθένης Δαββετας καθηγητής φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Κηθ Χαρινγκ. Πρωτοπόρος της Γκράφιτι Τέχνης. Keith Haring. (Ελεύθερος Τύπος 12.02.2023)
Κηθ Χαρινγκ. Πρωτοπόρος της Γκράφιτι Τέχνης. Keith Haring.
Για τον Κηθ Χαρινγκ άκουσα για πρώτη φορά σχόλια από τον Αντυ Γουορχωλ. Μου ανέφερε οτι ήταν πολύ ταλαντούχος σημαντικός καλλιτέχνης της νέας γενιάς τότε την δεκαετία του ’80 στην Αμερική και διεθνώς . Κι ακόμη μου ανέφερε οτι ανήκε στην πρωτοπόρα τότε γενιά των γκράφιτι καλλιτεχνών που άρχισαν να γίνονται αποδεκτοί στην μεγάλη παγκόσμια εικαστική οικογένεια. Ήταν μαζί με τον Ζαν Μισελ Μπασκια οι δύο πολύ αγαπημένοι νεαροί εικαστικοί που ο Γουορχωλ συμπαθούσε και μάλιστα συχνά ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιός από τους δύο θα έπαιρνε μεγαλύτερη θέση πλαι του. Αν και φίλοι οι δύο νεαροί καλλιτέχνες, αν και συναγωνιστές και πρωτοπόροι, εκείνον τον καιρό, της διάδοσης της Γκράφιτι Τέχνης σε όλο τον κόσμο, εν τούτοις διεκδικούσαν κατ’αποκλειστικοτητα ,σαν μωρά παιδιά την καρδιά του Αντυ Γουορχωλ. Αυτός ο τελευταίος ,όλοι έλεγαν οτι είχε προτίμηση στον Ζαν Μισέλ Μπασκια. Όμως κάποιοι άλλοι και μεταξύ αυτών κι εγώ διαπιστώσαμε οτι ναι ήταν βέβαιο οτι ο Αντυ είχε ιδιαίτερη αγάπη στον Ζαν Μισελ. Όμως είχε επίσης μεγάλη αγάπη και στον Κηθ Χαρινγκ. Τον άκουγα να μου τον αναφέρει στις συζητήσεις μας ο Γουορχωλ παροτρυνοντας με μάλιστα επιμ6ονα να τον συναντήσω προσωπικά. Του είχε μου είπε ήδη μιλήσει για μένα. Συνεπώς απλά έπρεπε να μου δοθεί η ευκαιρία της συνάντησης. Κι αυτή δεν άργησε ναρθει.
Ήταν το 1985 σε μια έκθεση του Κηθ Χαρινγκ στην γκαλερί Πωλ Μεντζ στην Κολωνία. Μόλις έμαθα για την έκθεση που μου την επιβεβαίωσε ο τότε καλος μου φίλος Γιρι Γκεοργκ Ντοκουπιλ, ένας από τους πρωταγωνιστές των νέων εικαστικών της δεκαετίας του ’80, Τσέχος γεννημένος αλλά πολιτιγραφημενος γερμανός, πήρα αμέσως το τρένο απο το gare du Nord, στο Παρίσι με κατεύθυνση την Κολωνία. Έφτασα εκεί σε δύο περίπου ωρ6ες. Κι αμέσως πήγα με ταξί στην γκαλερί Πωλ Μεντζ. Υπήρχε παντού κόσμος. Πολυς κόσμος. Και μέσα κι έξω απο την γκαλερί. Ήταν βλέπετε η περίοδος της δεκαετίας του ’80 η περίοδος της μεγάλης αισιοδοξίας. Η ζωγραφική κι η παραστατική έκφραση γενικώς επέστρεφαν στο προσκήνιο της Τέχνης μετά από μια εικοσαετία περίπου περιθωριοποίησης τους από τις λεγόμενες ,εννοιολογικές ,αντι-παραστατικες Τέχνες που κυριάρχησαν τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 στον εικαστικό χώρο. Κι όπως κάθε επιστροφη που φωνάζει ” revanche” κάνει θόρυβο. Φωνάζει δυνατά ” Είμαι εδώ. Δεν νικηθηκα”. Θέλει να την προσέξουν. Έτσι γινόταν σε κάθε έκθεση τότε καλλιτεχνών όπως του Μπαζελιτς, του Κιφερ, του Λουπερτζ, του Μπασκια, του Κλεμεντε, του Κια και τόσων άλλων. Έτσι έγινε και με τον μεταξύ άλλων πρωταγωνιστή αυτής της ζωγραφικής “επιστροφης”, Κηθ Χαρινγκ.
Όλο αυτό το πλήθος που έβλεπα να στριμώγνεται είχε έρθει για την έκθεση του αλλά και για την Περφορμανς που θα έκανε στα εγκαίνια. Γιατί ο Κηθ έκανε εντυπωσιακές δράσεις σαν ακτιβιστής που ήταν γενικώς για κοινωνικά θέματα.
Τι έκανε λοιπόν εκείνο το βράδυ στην περφορμανς του; Άρχισε να σχεδιάζει στο σώμα ενός άντρα και συνέχιζε σε κάποια επιφάνεια της γκαλερί. Σχεδίαζε με μια εντυπωσιακή ευκολία, ρυθμό, απλότητα και καθαρότητα αυτό το γνωστό ανθρωπάκι ,σαν ενα μωράκι ,που όλοι μας συνεχίζουμε ακόμη σήμερα, να βλέπουμε σε μπλουζάκια ,ρούχα, καρτ ποσταλ κι άλλα εύχρηστα φτηνά αντικείμενα. Ήταν ταυτόχρονα η γνωστή σ’ολους μας ” υπογραφη” του,το δημιούργημα του ,που το κουβαλούσε παντού μαζί του και το εφάρμοζε σε τοίχους ,ρούχα, σώματα ,πόντο πόντο, σ’οποια υλική επιφάνεια επέλεγε για να δράσει καλλιτεχνικα. Έμοιαζε ο γκράφιτι χαρακτήρας πουχε δημιουργήσει με μια μορφή κινούμενου σχεδίου. Κι αυτό δεν ήταν τυχαίο. Όταν λίγο αργότερα του μίλησα και μου είπε ” α!εσύ είσαι ο Demosthenes που μου μίλησε Ο Αντυ,” μουπε να κάτσουμε κοντά στον δείπνο που ακολούθησε κι οργάνωσε η γκαλερί εκείνο το βράδυ προς τιμήν του. Μιλήσαμε για Τέχνη προφανώς . Και μου είπε οτι η μορφή αυτή που συνήθως εμμονικά σχεδίαζε ήταν το φυσιολογικό αποτέλεσμα μιας σχεδιαστικής πορείας που ξεκίνησε από τα πολύ παιδικά του χρόνια από την οικογένεια του.
Ο Κηθ Χαρινγκ γεννήθηκε στο Ρετινγκ της Πενσυλβανια στην Αμερική στις 4 Μαΐου του 1958. Μεγάλωσε στο Kutztown συγκεκριμένα. Είχε τρείς μικρότερες αδελφές κι από πολύ νωρίς μπήκε στην Τέχνη του σχεδιασματος δίπλα στον πατέρα του Αλεν Χαρινγκ που σχεδίαζε μαζί του χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων . Επηρεάστηκε από χαρακτήρες των Walt Disney, Dr. Seuss, Looney Tunes, The Bugs Bunny Show. Απο το 1976 ως το 1978 σπούδασε εμπορική Τέχνη στο Ivy School or professional art στο Πιτσμπουργκ. Γρήγορα όμως έχασε το ενδιαφέρον του για την ακαδημαϊκή παιδεία και μετακόμισε στην Νέα Υόρκη. Γράφτηκε στην σχολή εικαστικών Τεχνών κι απο το 1980 άρχισε να οργανώνει εκθέσεις στην γκαλερί club 57. Ούτε όμως αυτήν την σχολή τελείωσε. Η ακαδημαϊκή διδασκαλία δεν του πήγαινε. Ήταν ελεύθερος κι ήθελε ν’ αυτοσχεδιάζει. Του άρεσε επίσης να επιμελείται εκθέσεις. Κάτι που έκανε στην γκαλερι Mudd Club. Το 1982 ήταν μια χρονιά σημαντική γι’αυτον. Εμφανίστηκε στο documenta στην Γερμανία και στην Μπιενάλε του Σαο Παολο. Απο το 1982 ως το 1989 συμμετείχε σε περισσότερες απο 100 ατομικές κι ομαδικές εκθεσε6ις σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία. Δημιούργησε επίσης περισσότερα από 50 δημόσια έργα Τέχνης σε δεκάδες φιλανθρωπικά ιδρύματα ,νοσοκομεία, παιδικά κέντρα και ορφανοτροφεία. Το 1984 ζωγράφισε τοίχους με γκράφιτι τεχνική στο Σίδνεϊ, στην Μελβούρνη, στο Ριο ντε Τζανέιρο , στην Μινεάπολη, στο Μανχάταν, στο Παρίσι.
Πολιτικά ευαισθητοποιημένος, κι ακτιβιστής, δηλωνο6ντας ανοιχτά την ομοφυλοφιλία του ,σχεδίασε το 1985 μια αφίσα του κινήματος για την κατάργηση του απαρτχάιντ στην Νότια Αφρική. Την Άνοιξη του 1986 έκανε την πρώτη του ατομική εκθε6ση σε μεγάλο μουσείο, το Μουσείο Stedelijk στο Άμστερνταμ . Επίσης ζωγράφισε και μια τοιχογραφία στις εγκαταστάσεις των αποθηκών του μουσείου. Τον ίδιο χρόνο ύστερα από πρόταση του Μουσείου Checkpoint Charlie δημιούργησε στο τείχος του Βερολίνου μια τοιχογραφία μήκους 300 μέτρων ,απεικονίζοντας μαύρες και κόκκινες φιγούρες σε κίτρινο φόντο. Ήταν τα χρώματα της Γερμανικής σημαίας που συμβολιζαν την ελπίδα επανένωσης της Ανατολικής με την Δυτική Γερμανία. 0 Κηθ Χαρινγκ έκανε το πρώτο από τα σχέδια του στο μετρό της Νέας Υόρκης τον Δεκέμβριο του 1980. Δεν έδινε τίτλο στα έργα του γενικώς γιατί, πάντα, σύμφωνα με τα λεγόμενα του, ήθελε να ωθήσει τον θεατή ,να δώσει την δική του ερμηνεία σε αυτά. Πίστευε οτι όσοι κοιτούν ένα έργο έδιναν άλλες τόσες ερμην6ειες του. Μαζί με τους Κενυ Σαρφ και Ζαν Μισελ Μπασκια ο Κηθ Χαρινγκ, απετέλεσε την πρωτοπορία της street art στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στην Νέα Υόρκη και στην σύγχρονη Τέχνη. Ο Χαρινγκ ζωγράφιζε συχνά με το γκράφιτι στυλ του στα κενά μαύρα διαφημιστικά της Νέας Υόρκης. Η διαδικασία αυτή ήταν παράνομη κι επηρέασε πολλούς νέους τότε γκράφιτι καλλιτέχνες να κάνουν το ίδιο. Οι υπαίθριες τοιχογραφίες του στην Αμερική κι αλλού παγκοσμίως ,είχαν την αίσθηση του παιχνιδιού. Κι αυτό άρεσε στα παιδιά ,πολλά των οποίων συχνά συνεργάζονταν μαζί του σε διάφορα έργα του. Το ιερογλυφικο στυλ της graffitists στάσης του τον μετέτρεψε σε ένα είδος λαικου ήρωα ,σε ένα είδος ποπ αρτιστ των γκραφιτις. Ο διεθνής Τύπος ενδιαφέρθηκε αμέσως για την δουλειά του. Ταυτόχρονα μουσικοί και σχεδιαστές μόδας χρησιμοποίησαν τα δημιουργήματα του, χαρακτηριστικά για την αμεσότητα και την αεροσύνη τους, σε πολλά γνωστά βίντεο μουσικής και μόδας. Το 1986 ο Κηθ Χαρινγκ άνοιξε ένα κατάστημα στην Νέα Υόρκη με το όνομα Pop Shop. Αμέσως τα προϊόντα που κυκλοφόρησε ,απο μπλουζάκια ,πρωτότυπες εκτυπώσεις η και κουμπιά sign-on , έγιναν ανάρπαστα. Η επιτυχία του ήταν τέτοια που το 1988 άνοιξε κι ένα παρόμοιο κατάστημα στο Τοκιο.
Η κοινωνική συνειδητοτητα κι ευαισθησία του δεν τον άφηνε σε ησυχία. Ευαισθητοποιημενος για την τότε μάστιγα, το AIDS ,αγωνίστηκε με διάφορες δράσεις κι εκθέσεις του να κινητοποιήσει κόσμο και κεφάλαια για την πρόληψη και την θεραπεία της ασθένειας. Επίσης έδωσε αγώνα κατά της διάδοσης των παράνομων ναρκωτικών. Ο ίδιος προσεβληθη από AIDS . Το διάστημα της αρρώστιας του ζωγράφιζε έργα που αφορούσαν τον θάνατο. Λόγω επιπλοκών του ιού το 1990 πέθανε σε ηλικία μόλις 31 ετων. Το ίδρυμα που άφησε παραμένει δραστήριο ως σήμερα σε θέματα Τέχνης και κοινωνικής ευαισθησίας. Δίνει δε υποτροφίες και χρηματοδοτεί προγράμματα για μη-προνομιουχα παιδιά ,για ζητήματα μόρφωσης,πρόληψης και φροντίδας ασθενών του AIDS. Ο Χρόνος έδειξε οτι παρότι πέθαινε νέος το έργο του συνεχίζει ως σήμερα να ενδιαφέρει και να επηρεάζει σημαντικά.
Δημοσθένης Δαββετας ,Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Συνέντευξή μου στο LibertaNews.gr 09.02.2023
Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Μπάμπη Γιαννακίδη
Γράφει μυθιστορήματα, ποιήματα, άρθρα και κριτικές, ζωγραφίζει, φιλοσοφεί, διδάσκει, αθλείται, πολιτεύεται, ταξιδεύει. Στις φιλικές και επαγγελματικές του συναναστροφές περιλαμβάνονται «βαριά» ονόματα της τέχνης και του πνεύματος, όπως ο Άντι Γουόρχολ, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ο Γιόζεφ Μπόις, ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά, ο Αντρέ Μασόν, οι Έλληνες: Λουκάς Σαμαράς και Γιάννης Κουνέλλης αλλά και ο Μανώλης Αναγνωστάκης, που έγινε και νονός του γιου του. Είναι πολίτης του κόσμου με αξιοζήλευτο βιογραφικό. Τον περισσότερο χρόνο του τον περνά μεταξύ Αθήνας και Παρισιού. Είναι ο Δημοσθένης Δαββέτας, (μεταξύ άλλων ιδιοτήτων και…) καθηγητής φιλοσοφίας της τέχνης.
Αυτή η πολυσχιδής προσωπικότητα θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να εκθέσει, από 21 Απριλίου 2023, περισσότερους από 30 πρωτοεμφανιζόμενους πίνακες ζωγραφικής στη Chalkos Gallery (Ιουστινιανού 21).
Δυσπιστία διαρκείας και γνωριμίες με ειδικό βάρος
Το έργο του (συγγραφικό, καλλιτεχνικό κ.ά.) είναι πλουσιότατο. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί 71 βιβλία του, εκ των οποίων τα 20 στα ελληνικά και τα υπόλοιπα στα γαλλικά και τα γερμανικά. Ανάμεσά τους, πολλές ποιητικές συλλογές και μυθιστορήματα, ενώ έχει στα συρτάρια του και πέντε ανέκδοτα μυθιστορήματα. Επιπλέον, την υπογραφή του φέρουν πολλά δοκίμια, τα περισσότερα εκ των οποίων δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Liberation, με την οποία συνεργαζόταν επί μια δεκαετία, ενώ αναλύσεις του έχουν «φιλοξενηθεί» στα έντυπα των μεγαλύτερων μουσείων του κόσμου. Την ίδια ώρα, οι πίνακές του έχουν ταξιδέψει σε διάφορες γωνιές του πλανήτη και έχουν εκτεθεί σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Οι «εμφανίσεις» του στην ελληνική καλλιτεχνική – πνευματική ζωή είναι λιγότερες απ’ ό,τι στο εξωτερικό. Ο λόγος, όπως μας αποκαλύπτει κατά τη συζήτησή μας, είναι η επαναλαμβανόμενη δυσκολία που αντιμετωπίζει στη συνεννόησή του με τους «αρμόδιους». «Άλλα συμφωνούμε και υπογράφουμε στην αρχή και άλλα προκύπτουν στη συνέχεια κι αυτό με οδήγησε σε μια δυσπιστία διαρκείας», λέει με εμφανή δυσαρέσκεια.
Εκτός των παραπάνω, ο κ. Δαββέτας γράφει εδώ και μία οχταετία πολιτικές αναλύσεις, αλλά και κοινωνικά, πολιτιστικά και φιλοσοφικά θέματα στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ». Ως ζωγράφος και ευρύτερα ως εικαστικός, καταχωρείται στους αυτοδίδακτους καθώς δεν παρακολούθησε μαθήματα σε κάποια σχολή, ευτύχησε όμως να συναναστραφεί, να συνεργαστεί και να γίνει φίλος με κορυφαία ονόματα του χώρου και έτσι να δει πώς δουλεύουν και σκέφτονται και να μάθει απ’ αυτούς ό,τι καλύτερο μπορούσε. Μέρος αυτού του πλούτου των γνωριμιών (50 πρόσωπα από τη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή) φιλοξενείται στο βιβλίο του «ΔΙΑΛΟΓΟΙ», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Το βιβλίο περιλαμβάνει συζητήσεις που είχε ο ίδιος με όλα αυτά τα μεγάλα ονόματα της σύγχρονης τέχνης.
Τα παραπάνω αποτελούν τμήμα της πλούσιας σε πληροφορίες συνέντευξης που παραχώρησε ο κ. Δαββέτας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ενόψει της επικείμενης έκθεσης έργων του στη Θεσσαλονίκη.
Πρώτα ποιητής…
Κατά τη συζήτησή μας, αναφέρω σκόρπια πέντε από τις ιδιότητές που εντόπισα στο βιογραφικό του (αρθρογράφος, ζωγράφος, καθηγητής, ποιητής, συγγραφέας) και του ζητώ να προτάξει εκείνη που θεωρεί σημαντικότερη. Επιλέγει αυτή του ποιητή γιατί, όπως εξηγεί: «Ποίηση δεν είναι μόνο το να γράφεις κάποιες λέξεις. Συνδέεται με μια διάθεση αμεσότητας που έχεις στο να αλλάξεις πράγματα και να γίνεις μάρτυρας πραγμάτων. Αυτό μπορεί να σε οδηγήσει όμορφα και στις άλλες ιδιότητες, όπως στο να γίνεις καλός αρθρογράφος/δημοσιογράφος, καλός συγγραφέας. Με την ποίηση μπορείς να γίνεις και καλός ζωγράφος, αφού αυτό που ζεις μέσα από την ποιητική ματιά μπορείς να το μεταφέρεις στον καμβά μέσα από τα χρώματα και την σχεδιαστική σου ικανότητα. Μπορείς επίσης να γίνεις καλός καθηγητής, αφού αυτό το εμπειρικό στοιχείο, το βιωματικό, μπορείς να το χρησιμοποιήσεις στα μαθήματα για να υποστηρίξεις το αληθές στοιχείο των επιχειρημάτων σου».
Σε αρκετούς πίνακές του συνυπάρχει η εικόνα με κάποιους στίχους ή ένα σύντομο κείμενο. Περιγράφοντας αυτή την προσωπική εικαστική έκφραση, μιλά για «δικέφαλο ζωγραφικό λόγο». Όπως εξηγεί: «είναι όρος δικής μου επινόησης που στηρίζεται σε μια παρατήρηση του ποιητή Συμωνίδη, τον 4πΧ αιώνα, που έλεγε ότι “η ποίηση είναι ζωγραφική που μιλάει και η ζωγραφική είναι σιωπηλή ποίηση”».
Ανάμεσα στα κομμάτια του παζλ που συνθέτουν τη ζωή του, σημαντικό τμήμα καταλαμβάνει η περίοδος που ήταν συντάκτης της Liberation επί πολιτιστικών θεμάτων. Είναι μια περίοδος που, όπως λέει, κάνει σημαντικές γνωριμίες. Μάλιστα, κάποιες απ’ αυτές εξελίχθηκαν σε δυνατές φιλίες.
«Πρόσωπα που με επηρέασαν»
Και αυτά τα πρόσωπα είναι που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επηρέασαν σημαντικά τις καλλιτεχνικές του επιλογές. «Άτομα που με επηρέασαν είναι όλοι αυτοί οι σπουδαίοι καλλιτέχνες, που επί 15-20 χρόνια ήρθα σε επαφή μαζί τους και είδα πώς δουλεύουν και πώς σκέφτονται. Στη ζωγραφική, για παράδειγμα, δεν έμαθα να ζωγραφίζω γιατί πέρασα από κάποια σχολή, αλλά γιατί βρέθηκα δίπλα σε μεγάλα ονόματα της τέχνης. Αυτό είναι το ένα στοιχείο. Το άλλο είναι η καθοριστική σχέση που είχα με την μικρότερη αδερφή μου, η οποία δυστυχώς έφυγε νωρίς. Τολμώ να πω ότι τα έργα της ήταν αριστουργήματα ζωγραφικής. Κάποια στιγμή θα τα παρουσιάσω. Από την αδελφή μου έμαθα τι σημαίνει ελευθερία έκφρασης στη ζωγραφική και τι σημαίνει να ακολουθείς το ασυνείδητό σου, όχι το υποσυνείδητό σου. Το κορίτσι αυτό ήταν η πρώτη και βασική μου “πηγή” εκμάθησης στη ζωγραφική και ακολούθησαν ονόματα όπως ο Γιόζεφ Μπόις, ο Άντι Γουόρχολ και ο μεγάλος Ζαν Μισέλ Μπασκιά, με τον οποίο είχα πολύ στενή φιλία».
«Αν δεν το κάνω, θα σκάσω»
Μπαίνοντας σε πιο λεπτά θέματα, τολμώ να ρωτήσω, αν υπάρχει κάτι που σκέφτηκε να το κάνει έργο, αλλά δίστασε να το μεταφέρει στον καμβά, ίσως για να μην γίνουν αποκαλύψεις. «Όχι, δεν υπάρχει», λέει και εξηγεί πως «όταν θέλω να μην αποκαλύψω κάτι, το παρουσιάζω με τρόπο που διατηρεί το βίωμα, όχι την αναπαραστατικότητα. Και το κάνω κυρίως μέσα από τη χρήση των χρωμάτων. Σε κάθε περίπτωση περνάω στο έργο την εμπειρία που θέλω. Αν δεν το κάνω θα σκάσω!».
Η φιλοσοφία
Μετά τις σπουδές στη Νομική, στη Θεσσαλονίκη (και το μπάσκετ που έπαιξε στον ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ), έφυγε για το Παρίσι όπου σπούδασε Φιλοσοφία. Στην ερώτηση «Ποιες γνώσεις αποδείχτηκαν πιο χρήσιμες και καθόρισαν τον τρόπο σκέψης του;», απαντά δίχως δεύτερη σκέψη: «Η φιλοσοφία!».
«Αυτή», όπως σημειώνει, «έδωσε αιτία ύπαρξης και στην ποίηση που ήταν πιο αυθόρμητη. Η φιλοσοφία μού έδωσε δύναμη να μπορώ να συγκεντρώσω όλες τις ανησυχίες που ξεκινούσαν από την ποίηση και με έκαναν να έχω μια πολυεκφραστικότητα, αυτό που όταν ήμουνα μικρός όλοι το έλεγαν διάσπαση προσωπικότητας. Η φιλοσοφία λοιπόν, με τη βοήθεια πάντα και του μεγάλου δασκάλου μου, του Γιόζεφ Μπόις ήταν που με καθοδήγησε να φτάσω στο βασικό ερώτημα: Τι είναι ευδαιμονία; Το είναι ευτυχία της ζωής; Κι αυτό το συνδέω πάντα με το ερώτημα: Ποιος είμαι και τι θέλω από τη ζωή; Είναι αυτό που έλεγε και ο Αριστοτέλης για το “όντως ον”: “Ποιο είναι αυτό που πραγματικά είναι;”. Το μεγάλο ερώτημα της φιλοσοφίας. Αυτό λοιπόν με έκανε σε όλες μου τις σχέσεις, τις ανθρώπινες, τις δημιουργικές, να ψάχνω αυτό που “πραγματικά είναι”».
Φοβία για τον θάνατο
Στην εξέλιξη της συζήτησης αγγίξαμε και το κεφάλαιο «φοβίες». «Η δική μου φοβία είναι ο θάνατος», λέει και συμπληρώνει: «Δίνω μεγάλη μάχη να την ξεπεράσω, κάνοντας ασκήσεις φιλοσοφίας και κυρίως, δημιουργίας. Δεν μπορώ να χωνέψω την απώλεια αγαπημένων μου προσώπων. Τρομάζω στην ιδέα! Προσπαθώ να καλύψω το γεγονός με μια φοβερή υπεδραστηριότητα, αλλά ακόμη δεν έχω κερδίσει τη μάχη που δίνω συνεχώς. Ελπίζω να την κερδίσω και να δεχτώ τον θάνατο ως κάτι φυσιολογικό».
Απαντά στον …εαυτό του
Στο σημείο αυτό τον φέρνω αντιμέτωπο με δύο …δικές του ερωτήσεις. Είναι δύο από τις συνολικά 34 ερωτήσεις που έθεσε ο ίδιος στον Andy Worhol, στη συνάντηση που, όπως πληροφορούμαι από το βιβλίο του «ΔΙΑΛΟΓΟΙ», είχαν στη Νέα Υόρκη, στις 4 Μαΐου του 1985.
-Η πρώτη είναι: Πιστεύεις στη δύναμη του σεξ όταν πρόκειται για δημιουργία;
«Όχι, δεν πιστεύω!», απαντά και εξηγεί: «Το σεξ είναι μία αρχική λειτουργία, είναι μία έλξη, αλλά, αν μείνει μόνο σ’ αυτό, τότε δεν γίνεται δημιουργία. Γίνεται μόνο μία καθαρά εγωιστική πράξη: Θέλω να κατακτήσω κάποιον, να νιώσω την ικανοποίηση της σωματικής επαφής και μετά …γεια σας! Η ουσία είναι, πώς μέσω του σεξ μπορούμε να φτάσουμε σε μία εσωτερική πληρότητα τόσο εμείς όσο και ο άλλος και έτσι το σεξ να γίνει σκαλοπάτι γι αυτό που ονομάζουμε πνευματικοποίηση της σχέσης. Αυτό εγώ το θεωρώ αγάπη».
-Η δεύτερη ερώτηση είναι: Ποια προσωπικότητα έχει ύψιστη σημασία για σας;
Στη περίπτωσή του, όπως αποκαλύπτει, δεν είναι μία αλλά τέσσερις οι προσωπικότητες, που με κάποιον τρόπο συμπυκνώνονται σε μία. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Ντοστογιέφσκι, ο Γιόσεφ Μπόις και ο ποιητής Φερνάντο Πεσσόα. «Αυτοί οι τέσσερις για μένα φτιάχνουν το ένα πρόσωπο», σημειώνει.
Προχωρώντας η συζήτηση, τού δίνω κάποια λεκτικά ερεθίσματα, ζητώντας να μου πει εν συντομία αυτό που του έρχεται στη σκέψη.
*Πολιτική Ορθότητα:
– Η «ταλιμπάν» της παγκοσμιοποίησης που παίρνει θεολογικές διαστάσεις.
*Προσωπικά Δεδομένα:
– Κάτι που πρέπει να το προσέχουμε αλλά και να μη φοβόμαστε να το ανοίξουμε.
*Υστεροφημία:
– Ναι, εφόσον προέρχεται από μία δημιουργική συνέπεια.
*Σεξουαλική Παρενόχληση:
– Κάτι κακό. Μια προσπάθεια εξουσίας του ενός πάνω στον άλλο.
*Κίνημα “metoo”:
– Η avant-garde των σύγχρονων ταλιμπάν, οι οποίοι δεν έχουν την έννοια του μέτρου, παρότι μιλάνε για ισομετρία. Όταν θέλεις να αλλάξεις τον Αισχύλο, γιατί θεωρείς ότι υπάρχει ανδροκρατία, αυτό λέγεται ύβρις εναντίων του πολιτισμού και της πολιτιστικής μνήμης. Παρόλο που το κίνημα γεννήθηκε για καλό σκοπό, στην πορεία έγινε ισοπεδωτικό.
*Κατώτατος μισθός:
– Θα έπρεπε να είναι στα 1.200 ευρώ!
*Θεσσαλονίκη.
– Η πόλη απ’ όπου ξεκίνησαν όλα. Εκεί σπούδασα, πρωτοερωτεύτηκα τρελά, έπαιξα πολύ μπάσκετ, έγινα πρόεδρος φοιτητικών εστιών την εποχή που εξεγέρθηκαν οι φοιτητές ενάντια στον διαχωρισμό αγοριών κοριτσιών στις φοιτητικές εστίες. Η πόλη όπου ξεκίνησα να γράφω ποίηση και γνώρισα τον άνθρωπο που με οδήγησε σε αυτήν, τον Μανώλη Αναγνωστάκη, ο οποίος στην πορεία έγινε νονός του γιου μου.
Η έκθεση στη Chalkos Gallery
Ολοκληρώνουμε τη συζήτηση με κάποιες πληροφορίες για την έκθεση ζωγραφικής στη Chalkos Gallery στην οποία, όπως λέει, θα παρουσιαστούν περισσότερα από 30 πρωτογενή έργα των τελευταίων τριών – τεσσάρων ετών. Τα έργα στηρίζονται σε μία σειρά από concepts. «Όσα προανέφερα για ζητήματα της καρδιάς, του κενού, των χρωμάτων, των μορφών και των εννοιών, θα τα δείτε στα έργα μου», σημειώνει. «Θα δείτε δέντρα που μπορεί να μην είναι δέντρα αλλά χρώματα. Θα δείτε καρδιές που μοιάζουν με πουλιά αλλά δεν είναι πουλιά, θα δείτε καρδιογράμματα και καρδιογραφήματα, θα δείτε…».
Τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα και οι γαλλικές απεργίες.(Ελεύθερος Τύπος 09.02.2023)
Τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα και οι γαλλικές απεργίες.
Πολλοί αναρωτιούνται σήμερα αν υπάρχει ακόμα η οχι Σοσιαλιστικό κόμμα στην Γαλλία. Το 1,7% που ειναι το πρόσφατο αλλά σταθερά πλέον κατω του 2% εκλογικό του αποτέλεσμα αποδεικνύει το πόσο απομακρυσμένο είναι απο τον κόσμο και τα αιτήματα των Γαλλων πολιτών.
Κι όμως αυτο το άλλοτε πανίσχυρο γύρω στα 45% κόμμα του Φρανσουά Μιτεράν, διατηρεί ακόμα επισήμως τις δομές του σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Διατηρεί τα ιδια πολυτελή γραφεια του, σε ολες τις Γαλλικές πόλεις, λες και παραμένει πανίσχυρο κι ας μην εχει ούτε πλέον ψηφοφόρους ουτε κανέναν βουλευτή στην γαλλική βουλή. Ισως τα 5 εκατομμύρια ευρώ που παίρνουν συνολικά οι ως τώρα εκλεγμένοι εκπρόσωποι του στα διαφορετικά επίπεδα του θεσμικού γαλλικού κράτους ( τοπική πχ αυτοδιοίκηση, ευρωβουλή κλπ) η ακόμη τα 19 εκατομμύρια περιουσία που ακόμη επισήμως διαθέτει, ναναι ενας σημαντικός λόγος που να εξηγεί, μεταξύ άλλων, την επίμονη άρνηση των “αιωνιων” κομματικών να εγκαταλείψουν τις θέσεις κλειδιά του σοσιαλιστικού κόμματος.
Και βέβαια ακόμη κάτι: αν ακούσει κάποιος τις όποιες “διαφορετικες” απόψεις των αντιπάλων διαφορετικών γραμμών στο εσωτερικό αυτου του δυστυχώς, ασήμαντου μικρου κομματικού μηχανισμού, θα μειδιασει πικρόχολα. Μεταξύ του πρώτου γραμματέα του κόμματος Ολιβιε Φωρ και του βασικού του αντίπαλου Νικολας Μεγιερ-Ροσινιολ οι ιδεολογικές γραμμές είναι σχεδόν ίδιες. Μόνο τα εγω τους είναι διαφορετικά που συγκρούονται ανελέητα δίχως ενας τρίτος να μπορεί να εξηγήσει την τοσο μεγάλη σφοδρότητα. Οι αναλύσεις τους ανήκουν σε εναν κόσμο του παρελθόντος και βέβαια αποξενωνουν τελείως το σοσιαλιστικό Κόμμα απο την γαλλική πραγματικότητα.
Η πορεία φθοράς και πτώσης ξεκίνησε πριν 10 περίπου χρόνια. Απο το 28%που ηταν εφτασε στο 1,7% και σήμερα κειμενεται γύρω στο 1,2%. Ενω στο συνέδριο του οι ψηφίσαντες πέρασαν απο τους 200.000 στους 20.000 .
Στα διάφορα διαμερίσματα περιοχών σιγα-σιγα εξαφανίστηκε η αριστερά πλευρά του κόμματος. Κι αυτό οφείλεται στο οτι όλοι οι Σοσιαλιστές ηγέτες έρχονται απο τα μητροπολιτικά κέντρα της Γαλλιας. Δεν γνωρίζουν ετσι τα τοπικά προβλήματα κι είναι “ξενοι” για τους ντόπιους.
Υπάρχει λοιπόν πρόβλημα ανάμεσα σ’αυτο που φαντάζονται και στην ενσάρκωση του στην καθημερινότητα. Οι τοπικοι άρχοντες που διορίζονται απο το Παρίσι έρχονται στην περιφέρεια με πολυτελή αυτοκίνητά και γνωρίζουν τα τοπικά θέματα μέσα από Μπάρμπεκιου. Αυτο όμως μοιάζει για προσωπικό ενδιαφέρον επανεκλογής παρα για πραγματική γνώση των τοπικών προβλημάτων.
Αντίστοιχο κλίμα και στον συνδυασμό του Μελανσον.
Γενικώς η γαλλική αριστερά δεν εχει ακόμα καταλάβει τι γίνεται με τον κόσμο και δεν μπορεί ν’αναλυσει σωστά αυτές τις φοβερές γεμάτες ενθουσιασμό και παλμό διαδηλώσεις που ταρακουνουν την Γαλλία. Οι διαδηλωτές φεύγουν απο τα αριστερά κόμματα στην Γαλλια και γενικώς φεύγουν απο τα κόμματα. Προτιμουν το αυθόρμητο μαζικό δικαιο τους που διεκδικούν με εντυπωσιακό πάθος και συλλογική συνείδηση. Οι δυο μεγάλες κλασσικές μοντέρνες ιδεολογίες, ο επαναστατικός σοσιαλισμός κι ο δεξιός συντηρητισμός μοιάζουν ανήμποροι να παρακολουθήσουν τα γεγονότα και αρκούνται σε γελοίους αφορισμούς. Κι όμως το βασικό αίτημα των διαδηλωτών είναι κοινωνική οικονομική ισορροπία και εθνική αξιοπρέπεια. Δυο αιτήματα που άλλοτε εκφράζονταν απο αριστερά και δεξιά κόμματα. Τα οποία όμως πλέον είναι σε κατάσταση βαθιάς αρρώστιας. Τα αιτήματα ομως παραμένουν όσο ποτέ επίκαιρα.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης Αγάπης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Υβ Σαιντ Λωραν: ο θλιμμένος επαναστάτης. (Ελεύθερος Τύπος 04.02.2023)
Υβ Σαιντ Λωραν: ο θλιμμένος επαναστάτης.
Με αφορμή την μεγάλη έκθεση του που ξεκίνησε αυτές τις μέρες στο Μέγαρο Πομπιντου στο Παρίσι ,αλλα επίσης και μ’αφορμη την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου μου “μικρή ιστορία της μόδας”(εκδόσεις Διόπτρα), θυμήθηκα την γνωριμία μου με τον μεγάλο και τεράστιο Υβ Σαιντ Λωραν.
Ποιός δεν τον είχε ακούσει την δεκαετία ’80 κι ’90; Έτσι κι εγώ τον γνώριζα απο τα καταπληκτικά ρούχα και την φήμη του όταν βρέθηκα νεαρός φοιτητής 1985 στο Παρίσι. Που να φανταστώ ότι λίγα χρόνια αργότερα θα έτρωγα στο ίδιο τραπέζι με αυτόν τον θρύλο. Ήταν εκεί γύρω στα 1987 με 1988 ,αν η μνήμη μου δεν με απατά ,που ,ως συντάκτης της εφημερίδας Liberation που εργαζόμουν , βρέθηκα στην Νεα-Υορκη καλεσμένος του Αντυ Γουορχωλ με τον οποίο γνωριζομουνα ήδη απο πιο πριν χαρις στην διαμεσολάβηση του Αλέξανδρου Ιολα. Ήταν βράδυ κι ο Αντυ με είχε καλέσει για δείπνο στην παρέα του στο φημισμένο κλαμπ studio 54. Αρχικά η προσοχή μου ήταν στραμμένη στο εσωτερικό του χώρου μπαίνοντας στο κλαμπ. Όταν όμως με οδήγησαν στο reserve τραπέζι, μετά απο τα πρώτα τυπικά χαιρετίσματα έμεινα άφωνος βλέποντας στην παρέα τον Υβ Σαιν Λωραν παρέα με τον σύντροφο του Πιερ Μπερζε. Δεν πίστευα στα μάτια μου. Οσο η βραδυά ,μετά τις αρχικές συστάσεις,προχωρούσε ,αλλο τόσο τον παρατηρούσα διακριτικά. Ήταν ευγενής,λιγομιλητος, με μια αγχώδη εσωτερικότητα που φανέρωνε μελαγχολία . Δεν ήταν όμως μια τυπική κατάθλιψη. Είμαι βεβαιος γι’αυτο ακόμη και τώρα που ,γράφοντας αυτο εδώ το κείμενο, ξαναθυμαμαι εκείνη την βραδυά. Επρόκειτο για κάτι υπαρξιακό , για μια αγάπη για την ζωή που όμως επειδή δεν μπορούσε να την ζήσει για πάντα την εγκατέλειψε ως φυσική έννοια και την μετέτρεψε σε αιώνια αισθητική ομορφιά. Αυτός ήταν ο Υβ Σαιντ Λωραν για όσους τον γνώρισαν ,ένας υπαρξιακά ευαίσθητος άνθρωπος που ενω λάτρευε την ζωή αρνήθηκε να την δει μεσα απο το φίλτρο του βιολογικού χρονου και αποφάσισε να την ζήσει μετουσιώνοντας την σε μόδα που έδινε ζωή και χαρά σε όλους. Ενας θλιμμένος πρίγκιπας.
Γεννήθηκε την 1 Αυγούστου του 1936 στο Οραν της γαλλοκρατουμενης τότε Αλγερίας απο ευπόρους γονείς. Απο παιδί έδειξε το ταλέντο του στο σχέδιο,δημιουργώντας ρούχα για τις κούκλες των μικρότερων αδελφών του. Στα 17 του γράφτηκε σε σχολή μόδας στο Παρίσι και το σχέδιο του για ενα βραδυνό φόρεμα ,απέσπασε το πρώτο βραβείο σε ετήσιο διαγωνισμό με αντίπαλο τον Καρλ Λαγκερφελντ. Ένα αστέρι άρχισε ήδη από τότε να λάμπει. Εργάστηκε για ένα χρόνο στο House of Dior,ως διακοσμητής του στούντιο. Αμέσως όμως μετά τα σχέδια του γοητευσαν τον Dior ο οποίος και το 1957 είπε στην μητέρα του Saint Laurent ,οτι τον ήθελε για διάδοχο του στον οικο μόδας του. Δύο μήνες αργότερα ο Ντιορ πέθανε κι ο Λωραν σε ηλικία 21 ετών τίθεται επικεφαλής του οίκου Ντιορ.Η αμεσότητα κι η “αυθαδεια” στα σχέδια του που πρωτοπαρουσιασε στην κολεξιόν του 1958 (εφαρμοστα φορέματα, δίχως βατες και τουλια που κυριαρχούσαν ως τότε, όπως και το ” τραπεζε” φόρεμα,ανδρόγυνο λουκ για τις γυναίκες) ,προκάλεσαν μεν σκάνδαλο ,αλλά τον επέβαλαν παγκοσμίως με το ερώτημα: η τον μισείς η τον λατρεύεις. Ο φίλος και σύντροφος του Πιερ Μπερζε είχε πει:” η Σανέλ έδωσε στις γυναίκες ελευθερία ,ο Υβ την δύναμη που τους ελλειπε”. Ο πρώτος Γάλλος φεμινιστής σχεδιαστής ήταν πλέον γεγονός.
Το 1960 ο Λωραν βρέθηκε στον πόλεμο της Αλγερίας υπηρετώντας την θητεία του στον γαλλικό στρατό. Το σοκ απο την εμπειρία αυτή ήταν μεγάλο . Για ν’αντεξει ωθήθηκε σε ηρεμιστικά χάπια, νοσηλεύτηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο και υπέστη ηλεκτροσόκ για να ηρεμήσει. Εγκατέλειψε έτσι τον στρατό αλλά και τον οίκο Ντιορ γιατί είχε μεγάλη αντιπαλότητα με τον ιδιοκτήτη του οίκου τον Μαρσελ Μπουσακ. Πριν φύγει όμως κι ανοίξει τον δικό του οικο μόδας ο Λωραν, πρόλαβε να δείξει υπο την σκέπη του Ντιορ τις επαναστατικές του τάσεις. Φούστες μπαλουν,μπλούζες ζιβάγκο, μπουφάν μοτοσικλετιστών ραμμένα με πολυτελή υφάσματα η ακόμη φόρεμα σε γραμμή Α ,ως πρόδρομος του μίνι που εξακολουθούσε, ήταν μερικές απο τις πολλές εν συνεχεία ρηξικέλευθες προτάσεις του . Αυτές εξ αρχής φάνηκε οτι δεν περιορίζονταν στον χώρο της μόδας η γενικά της αμφίεσης των γυναικών. Αντιθέτως σημειολογικά συνέβαλαν στην απελευθέρωση και τον κοινωνικό επαναπροσδιορισμο της γυναίκας. Ο Λωραν υπήρξε απο τους πρωτεργάτες του φεμινιστικού κινήματος. Ξεκινώντας τον δικό του οίκο μόδας έδειξε αμέσως την ριζοσπαστικοτητα του. Ειδικά στις δεκαετίες ’60 κι ’70 ,ανανέωσε τα πατρόν, έντυσε τις γυναίκες με κοστούμι ( το διάσημο.πλέον Le Smoking του 1966), τους δε άντρες με στενά παντελόνια και μπότες. Το πρώτο του κατάστημα άνοιξε το 1967 στην rive gauche. Ήταν τότε που τόλμησε να κατεβάσει για πρώτη φορά την Υψηλή Ραπτική στον δρόμο. Επίσης ο Λωραν ήταν ο πρώτος που επισημοποίησε την γραμμή πρετ-απορτε( pret-a-porter), έχοντας ως πρώτη πελάτισσα του την Κατρίν Ντενεβ. Η ενηλικίωση του έφτασε γρήγορα. Ρούχα του επιλέχτηκαν για ταινίες κι άρχισαν να τα φορούν απο διάσημες γυναίκες σ’ Ευρώπη κι Αμερική ως και βασίλισσες από όλες τις χώρες του κόσμου. Το Οπιουμ ήταν το πρώτο άρωμα που έφερε το όνομα του και διαφημίστηκε απο το διάσημο μοντέλο Τζερι Χωλ ,εκφράζοντας έτσι μια εποχή όπου η σεξουαλική επανάσταση ,τα ναρκωτικά και η μουσική ροκ-εν-ρολ ήταν πια στυλ ζωής. Ταυτόχρονα η αγάπη του για την εικαστική έκφραση ήταν εμφανής. Δημιούργησε μια σειρά από κολεξιόν στα μέσα της δεκαετίας του ’70 όπου ήταν σε άμεσο διάλογο κι επιρροή με σπουδαίες στιγμές της μοντέρνας τέχνης και των μεγάλων πρωταγωνιστών της. Ποπ Αρτ, Μοντριαν, Μπρακ, Πικασσο ,Ματις ,ήταν μερικά μεταξύ άλλων απο τα ιστορικά ονόματα της μοντέρνας τέχνης . Η φιλία του με τον Αντυ Γουορχωλ κι ο αλληλοσεβασμός τους ήταν χαρακτηριστικός. Ο Υβ Σαιντ Λωραν ήταν πάνω απ’ολα ένας καταπληκτικός σχεδιαστης-καλλιτεχνης που σχεδίαζε ρούχα. Γι’αυτο άλλωστε το 1983 έγινε ο πρώτος ζωντανός σχεδιαστής Μόδας που έκανε ατομική έκθεση στο Μητροπολιτικό μουσείο Τέχνης στην Αμερική.
Η σχέση του με τον σύντροφο του Πιερ Μπερζε ήταν καθοριστική. Η ρέουσα ,ασταθής κι εκρηκτικά καταθλιπτική ψυχοσύνθεση του Λωραν δεν θα μπορούσε ποτέ να ισορροπήσει δημιουργικά αν δεν ήταν δίπλα του ως αληθινός κερβερος ο Πιερ Μπερζε που έλεγχε κι αποφάσιζε για τα πάντα που είχαν σχέση με τα οικονομικά . Ο Λωραν υπήρξε φοβερός σχεδιαστής που πρώτος συνέδεσε την μόδα με την κοινωνία. Ως το 1966 που άρχισαν οι ενδυματολογικές του προτάσεις μονο οι πλούσιες γυναίκες ενδιαφεροντουσαν για την Μόδα. Όμως μέσω του Υβ Σαιντ Λωραν οι δραστήριες και δυναμικές κι οχι υποχρεωτικά πλούσιες γυναίκες βρήκαν τον ” γκουρου” τους. Ενδιαφέρθηκε για την δραστήρια γυναίκα ,αυτήν που δουλεύει κι οχι αυτήν που τάχει όλα και στην πλήξη της ασχολείται και με την μόδα. Αν και απείχε απο πολιτική εν τούτοις ηταν κοινωνικά επαναστάτης για όλους μέσα απο τα έργα του. Έλεγε:”θελω να ντυθείτε με ωραία ρούχα που θα βρίσκετε σε καλές τιμές στα πολυκαταστηματα”. Με τις ιδέες του χωρίς να το διαδηλώνει υπήρξε προπομπός του Μαη του ’68. Παρότι καταλάβαινε την εποχή του κι ως οραματιστής έτρεχε μπροστά εν τούτοις δεν αγάπησε την ζωή ως κοσμικοτητα οσο κι αν φαίνεται παράξενο. Ζούσε πάντα αποτραβηγμενος σπίτι του και συχνά ήταν υπο ιατρική παρακολούθηση για κατάθλιψη. Πέθανε την 1η Ιουνίου του 2008. Ήταν ένα χρόνο μετά την απονομή του βραβείου του μεγάλου αξιωματούχου της Λαϊκής οργάνωσης απο τον Σαρκοζί.Το 2001 ο Σιράκ του απένειμε το βραβείο της Legion d’Honneur. Τα λόγια του που μεταξύ άλλων έμειναν:” Προσπάθησα να δείξω οτι η μόδα είναι τέχνη. Γι’αυτό ακολούθησα την συμβουλή του δασκάλου μου Κρίστιαν Ντιορ και το αιώνιο μάθημα της Δεσποινίδας Σανέλ.Δημιουργησα για την εποχή μου και προσπάθησα να προβλέψω τι θα φέρει το μελλον”. Και το πέτυχε. Την μέρα του Θανάτου του ολη η Γαλλία πενθούσε.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητης,εικαστικος, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Πάμε για διάλυση του Γαλλικού κοινοβουλιου; (Ελεύθερος Τύπος 02.02.2023)
Πάμε για διάλυση του Γαλλικού κοινοβουλιου;
Η δεύτερη συνεχόμενη καθολικη απεργία στην Γαλλία αυτές τις μέρες ( έπονται άμεσα πολλές άλλες), το ίδιο, ίσως και περισσότερο μαζική και σκληρή, όπως η πρώτη, δείχνει ότι τα πράγματα είναι ξεκάθαρα για τον Εμανουελ Μακρον: βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Απέναντι του έχει ένα συμπαγές μαζικό κίνημα που είναι αποφασισμένο και δεν αστειεύεται.
Μπορεί η αφορμή της άγριας ρήξης μεταξύ του Γάλλου προέδρου και των απεργών να είναι το συνταξιοδοτικο ,εντούτοις οι αιτίες αυτής της εξέγερσης ( γιατί την μορφή εξέγερσης παίρνει σταδιακά αυτή η έντονη μαζική διαμαρτυρια) είναι πιο βαθιές.
Κι είναι οι εξής:
1. Η απειλή της ως τώρα κερδισμενης με αγώνα και θυσίες συνηθισμένηςποιοτικης ζωής των Γάλλων.
Το κράτος πρόνοιας που ιδρύθηκε από τον Ντεγκωλ κι ιδρύθηκε ακριβώς για να βοηθήσει δημογραφικά την χώρα ( που είχε απώλειες στον πολεμο) και να βάλει σε οικονομική τάξη την Καθημερινότητα των πολιτών ,τρίζει εκ θεμελίων. Μια σειρά από αποφάσεις, νομοθετηματα και νόμοι ( όπως το συνταξιοδοτικο για παραδειγμα) αφαιρούν σταδιακά όλες τις οικονομικές βοήθειες που είχαν οι Γάλλοι.
Η παγκοσμιοποιηση βλέπετε θέλει την ελεύθερη ανταγωνιστικη αγορά και την αποδυνάμωση κάθε μορφής πρόνοιας. Όλα πλέον σχετικοποιουναι στην γαλλική οικονομία κι ο αδύναμος είναι ευάλωτος στις ορέξεις του δυνατού. Κι αυτό δημιουργεί τεράστια ανασφάλεια στην πληγωμένη μεσαία γαλλική τάξη η οποία έτσι μέσω των απεργιών και σκληρών διαδηλώσεων αντιδρά κι αρνείται την διάλυση της. Η νεοφιλελευθερη οικονομία απειλεί την ως τώρα γαλλική ευζωία.
2. Υπάρχει πρόβλημα καθημερινής ασφάλειας στην χώρα. Η βία είναι καθημερινό φαινόμενο. Στα σχολεία, στα στάδια, στους δρόμους,το μετρό, παντού. Κι αυτό ανησυχεί τους κατά τον νόμον Γάλλους. Θέλουν να ξαναβρούν την κοινωνική τους ισορροπία και να μην φοβούνται.
Η βία αυτή ατυχώς συνδέθηκε με τους μετανάστες κι έτσι υπάρχει ένα κλίμα δυσπιστίας στους ξένους, εκ των οποίων όσοι είναι παράνομοι αντιμετωπιζονται εχθρικά από τους πολίτες. Κάτι που δεν κάνει ο Μακρόν ο οποίος όλο και βρίσκει τρόπους να επιτρέπει να εισέρχονται παράνομοι μετανάστες με τις οικογένειες τους στην Γαλλία.
3. Όλα τα ανωτέρω δοκιμάζουν αυτό που γνωρίζουμε ως Γαλλική ταυτότητα. Οι Γάλλοι δεν ξέρουν πια ποιοι είναι και που πάνε. Και δικαίως τα βάζουν με τον Μακρόν.
Μαζεύονται λοιπόν όλοι κι αντιδρούν εναντίον του και μάλιστα μαζικά και βίαια.
Ποιες οι επιλογές του Γάλλου προεδρου;
Η να εγκαταλείψει τα νομοσχέδια, κάτι που θα γκρεμιζε όμως την αξιοπιστία του ,η να κάνει,όπως έχει συχνά απειλήσει, ξανά βουλευτικές εκλογές.
Στην δεύτερη περίπτωση ρισκάρει γιατί επενδύει στον φόβο αντι-Λεπεν, η οποία όλο και δυναμώνει. Δεν είναι όμως σίγουρο ότι ο φόβος αυτός θα περάσει. Ο κόσμος δεν φοβάται την Λεπέν. Και μια διάλυση του Γαλλικού κοινοβουλιου μάλλον θα ναι μπούμερανγκ για τον Μακρόν. Εκτός κι αν έτσι θέλει να δικαιολογησει την πολιτική του ανικανότητα ρίχνοντας το βάρος στους Γάλλους πολίτες που μπορεί να ψηφίσουν Λεπέν. Τακτικισμος και λαϊκισμός εκ μέρους του.
Όπως και να ναι όμως βρίσκεται με το μαχαίρι στον λαιμό. Αναμενομεν.
Δημοσθένης Δαββετας καθηγητής φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Η Ευρώπη κι ο Πασκάλ. (Ελεύθερος Τύπος 05.01.2023)
Η Ευρώπη κι ο Πασκάλ.
Ένας απο τους κορυφαίους καθηγητές της Συγκριτικής λογοτεχνίας στην Σορβόννη, ο Πιερ Μανετ, στο πρόσφατο βιβλίο του ” Ο Πασκάλ κι η Χριστιανική πρόταση “(εκδόσεις Γκρασε Παρίσι), προσπαθεί να ερευνήσει το γιατί η Ευρώπη αρνήθηκε τις Χριστιανικές της ρίζες και προτίμησε την θρησκευτική ουδετερότητα.
Ολα ξεκινούν απο την απόφαση του κράτους και γενικά των κρατικών θεσμών να αποστασιοποιηθουν απο την έννοια του ” κοινού καλου” που εκφραζε παλιότερα το κράτος. Το “καλο” ως θρησκευτική η ανθρωπιστική οντότητα, ανήκει πλέον στην διαχείριση που θα του κάνει η εκάστοτε θρησκευτική η πολιτιστική κοινότητα στα πλαίσια του δικού της χώρου και των “πιστών” της. Η ουδετερότητα του κράτους η των θεσμών, σ’ευρωπαικο πάντα επίπεδο, σηματοδοτεί την πρόθεση να ξανα βρει αυτο μια νεα “αθωοτητα” μακριά από θρησκευτικό η ανθρωπιστικο ιστορικό παρελθόν.
Η απόφαση αυτή είναι επίσης στα πλαίσια της γενικότερης αντίληψης της παγκοσμιοποίησης μιας και αφαιρώντας πολιτιστικές αναφορές κι ανθρωπολογικές σταθερές φορείς νοήματος οπως η θρησκεία η οι ανθρωπιστικές σπουδές , η παγκοσμιοποίηση, απογυμνωνει τους πολίτες κι ειδικά τους νέους από μια πολιτισμική πρόταση νοήματος. Γιατί πάνω απ’ολα η θρησκεία κι οι ανθρωπιστικές σπουδές εμπεριέχουν πολιτισμό και κουλτούρα συν-αγωγης. Ειδικά στον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό αυτά είναι εμφανή στοιχεία.
Στον Χριστιανισμό πιο ειδικά ο Θεός έχει ενσαρκωθει σε άνθρωπο κι ο άνθρωπος σε μικρό Θεό.
Επίσης εισάγεται το στοιχείο της Αγάπης, σύμφωνα με το οποίο, ο άνθρωπος φτάνει ως του σημείου να βιάσει την Φύση του και να συγχωρήσει τον πλησίον του μέσα από την δύναμη της Αγάπης.
Σ’αυτα τα ανωτέρω μπορεί ακόμα να προστεθεί το οτι η ουδετερότητα του κράτους , κι οχι μονο στην θρησκεία η τις ανθρωπιστικές σπουδές, αλλα σε μορφές νοήματος οπως πχ η πατρίδα, οδηγεί σε μια απανθρωποποιηση των θεσμών. Κάνει τους θεσμους ν’αυτονομουνται χάνοντας το ανθρώπινο μέτρο. Γίνονται έτσι μια διοικητική οντότητα που ενδιαφέρεται μόνο για την δική της γραφειοκρατική της ύπαρξη κι εξουσία κι οχι για την ευδαιμονία των πολιτών. Αυτό συμβαίνει σήμερα με την διοικητική δομή και τους γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Ειναι εκτελεστικά εργαλεία μιας αντίληψης σχετικοποιησης των πάντων στα πλαίσια της ιδεολογίας της προόδου. Αυτό οδηγεί σε νοηματικά αδιέξοδα τους νέους που οδηγούνται συχνά σε πράξεις βίας.
Κι εδώ επιστρέφει σήμερα περισσότερο από ποτέ η διαχρονική επικαιρότητα της σκέψης του Πασκάλ. Ηδη στην εποχή του αυτος έκανε σκληρή κριτική στους Ιησουιτες οι οποίοι στο όνομα του ” προοδευτισμου” ήθελαν να προσαρμόσουν την εκκλησία στον ρυθμό των κοινωνικών εξελίξεων. Επισης έκανε κριτική στην μέθη για δύναμη των επιστημών και της Τεχνικής προόδου, οι οποίες ήθελαν να αποδυναμώσουν και να ελέγξουν την Φύση. Ζητήματα όπως ο transhumanism σήμερα που θέλει ν’αλλάξει κατα το δοκούν την βιολογική μας ρίζα και τα φυσικά μας θεμέλια, είχαν ήδη ιδωθεί απο τον Πασκάλ κι είχαν αναγγελθεί ως “παρεκτροπές “. Ανάλογα βιώνουμε σήμερα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο τις “φυσικες” παρεκτροπές των διοικητικών θεσμων ,μιας και τα σκάνδαλα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζουν να εμφανίζονται ως δείγματα μιας θεσμικής εσωστρέφειας, μιας θεσμικής αυτοαναπαραγωγης και αυτοματοποίησης ,ενος θεσμικού ναρκισσισμου που πιστεύει οτι μπορεί να’ναι φορέας του “καλου” δίχως ναχει ως μέτρο τους ανθρώπους-πολίτες, δίχως να στηρίζεται σε καμμία ανθρωπολογική τροφή νοημάτων. Θεσμοί που πιστεύουν οτι μπορούν να υπάρξουν και να κυβερνήσουν δίχως νοήματα, διχως νοηματικές αναφορές, είναι θεσμοί απάνθρωποι ,θεσμοί που φθείρουν το αίτημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Καιρος οι “ηγετες” ( sic) της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ξαναδιαβάσουν Πασκάλ μήπως και ξεστραβωθουν.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Ο χρόνος ως στρατηγική του Ρωσο-ουκρανικου πολέμου. (Ελεύθερος Τύπος 11.01.2023)
Ο χρόνος ως στρατηγική του Ρωσο-ουκρανικου πολέμου.
Ο χρόνος στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία, αρχικά λειτούργησε υπέρ των Ουκρανων . Κι αυτό γιατί, η αδυναμία του Πούτιν να νικήσει σε λίγες μέρες όπως πίστευε η τον είχαν κάνει να πιστεύει, λειτούργησε υπέρ των Ουκρανών ,οι οποίοι αντιστάθηκαν στην έκπληξη κι έμειναν όρθιοι. Κι όχι μόνο. Εκμεταλλευομενοι οι Ουκρανοί την Δυτική, κυρίως Αγγλοσαξωνικη, επιθυμία στρατηγικής αποδυνάμωση της Ρωσίας, ζήτησαν όπλα, τα πήραν, ζητούν κι άλλα ,θα τα πάρουν κι ολ’αυτα για να καθυστερησουν κι άλλο τους Ρώσους και να τους πάρουν πίσω κάποια στιγμή τα εδάφη που έχασαν. Ως τώρα αναμφισβητητα ο χρόνος ήταν υπέρ τους.
Όμως ισχύει το ίδιο μακροπροθεσμα;
Ας το δούμε. Πολλοί είχαν σκεφτεί ότι μετά από τις αποτυχίες σε Κίεβο, Χαρκιβ και Κερσον, οι Ρώσοι θ’αλλαζαν τακτική αντιμέτωποι με το στρατηγικό “θράσος” των Ουκρανων οι οποίοι σκότωσαν 700 περίπου νεοσυλλεκτους Ρωσους στην περιοχή Μακιβκα στο Ντονμπας.
Κι όμως σαν να μην σημαίνει τίποτα ο θάνατος τόσων νέων Ρώσων, η Ρωσική ηγεσία φωνάζει ” για το ηθικό κι ιστορικό δικαίωμα ” της για μια ” αναποτρεπτη” νίκη της. Πού σημαίνει πρακτικά:
Ο Πούτιν στηρίζεται στην στρατηγική της βραδύτητας η οποία σε βάθος χρόνου θα κουράσει τους Ουκρανους και βέβαια κατά συνέπειαν θα κουράσει και τους Δυτικούς που τούς εξοπλίζουν και τούς ενισχύουν διαρκώς οικονομικά. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα για το πόσο ακόμη θα συνεχίζεται η τεράστια βοήθεια των Δυτικών, μιας και η συνεχής αύξηση των τιμών σ’ολα τα είδη της καθημερινότητας, αλλά κι η οικονομική ανασφάλεια των πολιτών λόγω του πολέμου, μπορούν ανά πάσα στιγμή να ξεσηκώσουν τους Ευρωπαίους πολίτες, που είναι ήδη δυσαρεστημενοι, και να υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις για τους ηγέτες των Ευρωπαϊκών χωρών. Κάτι βέβαια που δεν επιθυμεί η πολιτική ηγεσία στην Δύση.
Οπότε τι μένει στους Ουκρανους να παίξουν με την ταχύτητα του χρόνου. Παίζοντας το τελευταίο τους χαρτί προετοιμαζονται για χερσαία επίθεση την Άνοιξη εναντίον των Ρωσικών στρατευμάτων γι’ανακτηση της Κριμαίας και των άλλων εδαφών που βρίσκονται υπό Ρωσική κατοχή. Το ότι οι Γάλλοι, εκτός των Αμερικανών και Γερμανών, οπλιζουν τους Ουκρανους με υπερσύγχρονα τανκς ειδικευμένα σε δύσκολα εδάφη όπως αυτά των Ρωσωουκρανικων εδαφών, είναι μια επιβεβαίωση της “βιασύνης ” των Ουκρανων να μην χάσουν άλλον χρόνον. Η χρονική ταχύτητα που ήταν με τους Ρώσους τώρα χρησιμοποιείται ως στρατηγικό όπλο των Ουκρανών. Μ’ανοιχτο όμως το αποτέλεσμα μιας και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για την επιτυχία του.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, είτε από την μία είτε την άλλη πλευρά, το σίγουρο είναι ότι,δεδομένων των ως τώρα στρατιωτικών αποτελεσμάτων, κανείς από τους δύο αντιπάλους δεν δείχνει να χει το βέβαιο πάνω χέρι. Κι οι δύό τους χρησιμοποιούν ως στρατηγικό εργαλείο την ψυχικη,ηθικη,ανθρωπινη φθορά που ο χρόνος ξέρει να χειρίζεται άριστα!.
Δημοσθένης Δαββετας, καθηγητής φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Η επιστροφή της ιεράς εξετασης; (Ελεύθερος Τύπος 19.01.2023)
Η επιστροφή της ιεράς εξετασης;
Στις 28 Δεκεμβρίου το μεγάλο Ισλαμικό Τέμενος του Παρισιού, ως Θεσμός, μήνυσε τον διάσημο Γάλλο συγγραφέα Μισέλ Ουελμπεκ ,για “πρόκληση μίσους εναντίον των μουσουλμάνων ” με αφορμή την συνέντευξη που έσωσε στο περιοδικό “λαϊκό μέτωπο ” . Οι φράσεις του Ουελμπεκ θεωρήθηκαν από την ισλαμική ιεραρχία ως φράσεις μαχαιριές “απαράδεκτες μιας άγριας βιαιοτητας “. Τι είπε μεταξύ άλλων ο Ουελμπεκ στην συνέντευξη του που θεωρήθηκε άξιο μήνυσης; Είπε σ’ενα σημειο: ” Όταν μεγάλες περιοχές της Γαλλίας θα βρίσκονται υπό Ισλαμικό έλεγχο, πιστεύω ότι θα υπάρξουν αντιστασιακες ενέργειες και βομβιστικές επιθέσεις εναντίον των ισλαμικών τεμενων απο γηγενείς Γάλλους. Θα γίνει κάτι σαν το Μπατακλαν αντιστρόφως. Και σ’ενα άλλο:” Η επιθυμία των Γάλλων γηγενων δεν είναι κυρίως να ενσωματώσουν τους μουσουλμανους αλλά να μην τους κλέβουν και να μην τους φέρονται βιαια αυτοί οι τελευταίοι”.
Τα λόγια αυτά προκάλεσαν την αντίδραση των ιθυνόντων του “Μεγάλου Τεμένους ” στο Παρίσι κι υπέβαλαν μήνυση εναντίον του Ουελμπεκ.
Η μήνυση αυτή προκάλεσε γι’αλλη μια φορά πολεμικές συζητήσεις περί του δικαιώματος ελεύθερης έκφρασης.
Όμως αποδεικνύεται διαβάζοντας την συνέντευξη ότι ο Γάλλος συγγραφέας δεν τα είπε αυτά έτσι ξεκομμενα. Μόνα τους εκτός συμφραζομενων ναι είναι προκλητικά και προσβλητικά. Όμως αυτός τα είπε μέσα σε πολλές άλλες φράσεις κειμένου κι ηταν μια ανάλυση απλά του πως σκέφτεται ο καθημερινός Γάλλος πολίτης. Είναι μια ακτινογραφιση της γαλλικής κοινωνίας.
Με το να βγουν ομως κάποιες φράσεις από το κείμενο και ν’απομονωθουν δείχνει πρόθεση δικτατορίας της ελεύθερης σκέψης κι ανάλυσης. Είναι πολλοί οι Γάλλοι διανοούμενοι που μιλούν για επιστροφή, για επικαιροποιηση της Ιεράς εξετασης στην σύγχρονη εποχή.
Ζούμε στις μέρες μας μια περίεργη συμμαχία: πολιτικά ορθόν αριστερές δυνάμεις κι ισλαμικες αρχές συμπορευονται σε θέματα αστυνόμευσης της γλώσσας, των ιδεών, των πολιτιστικών ιστορικών δεδομένων και γενικώς κάθε τι του Δυτικά γηγενούς. Ενώ αντιθέτως στις μουσουλμανικες χώρες σε γενικές γραμμές είναι υπό διωγμόν κάθε τι το Δυτικό. Δηλαδή οι Δυτικές αρχές στο όνομα της “ισοκρατιας” απογυμνωνονται συνειδητά πολιτισμικά ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο στις μουσουλμανικες χώρες.
Και βέβαια οι Γάλλοι διανοούμενοι αλλά και πολίτες διαμαρτυρονται γι’αυτην την πολιτιστική ασφυξία που υφίστανται. Κι αντιδρούν και θ’αντιδρουν ,αρχικά ψηφίζοντας “αντισυστημικα” κόμματα . Ώσπου αν κι εδώ δεν ικανοποιηθουν μπορεί ν’ανιδρασουν ανεξέλεγκτα.
Αυτά είπε κι ο Ουελμπεκ. Και μηνυθηκε γι’αυτο. Η εξέλιξη της μήνυσης κι η φόρτιση που ήδη προκαλεί αναμένεται μ’ενδιαφερον.
Δημοσθένης Δαββετας καθηγητής φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής,εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Περί Μελαγχολίας κι Ιδιοφυΐας. (Ελεύθερος Τύπος 23.12.2022)
Περί Μελαγχολίας κι Ιδιοφυΐας.
Η λέξη μελαγχολία,αυτή η λέξη που συχνά χαρακτηρίζει ποιητές, φιλοσόφους, ζωγράφους και γενικά σπουδαίους δημιουργούς, όπως ενδεικτικά μπορώ ν’αναφερω τον μεγάλο ποιητή Κάρολο Μπωντλαιρ , τον επισης μεγάλο ποιητή Πεσσοα η τον δικό μας Καβάφη, τους φιλοσόφους Κιρκεργκαρντ και Σοπενχάουερ, χρησιμοποιείται συχνά στην καθημερινότητα μας. Συνήθως την ταυτίζουμε με την στενοχώρια, την θλίψη η ακόμη και με το απόλυτα σύγχρονο φαινόμενο της εποχής μας την κατάθλιψη. Στα λόγια μας συχνά θέλουμε να πουμε για κάποιον που είναι συχνά θλιμμένος οτι έχει μελαγχολία κι εννοούμε κατάθλιψη. Είναι όμως το ίδιο πραγμα; Γι’αυτο ας ξεκινήσω το ξεκαθάρισμα ανάμεσα στους δύο όρους απο το τι είναι κατάθλιψη.
Σύμφωνα με την ψυχιατρική το καταθλιπτικό άτομο έχει μειωμένη διάθεση που συνήθως την περιγράφει ως θλίψη, ακεφιά ή απόγνωση.
Ο καταθλιπτικός χάνει το ενδιαφέρον για την ζωή, ελαττώνει τις αγαπημένες του δραστηριότητες. Σε ήπιες μορφές ¨προσπαθεί¨ να φάει, ¨προσπαθεί¨ να κάνει έρωτα ή ¨προσπαθεί¨ να ενασχοληθεί με δραστηριότητες.
Όσο επιδεινώνεται η νόσος, ο καταθλιπτικός ασθενής γίνεται σημαντικά αδιάφορος προς τις καθημερινές του δραστηριότητες, ακόμη και σε αυτές που πρωτύτερα του προκαλούσαν ευχαρίστηση.
Το χιούμορ του φαίνεται να έχει εξαφανιστεί κι εμφανίζεται συχνά κατω απο κυνικό μανδύα.
Το άγχος είναι επίσης σύμπτωμα του καταθλιπτικού ασθενούς. Αυτό συμβαίνει,γιατί πιστεύει ότι επίκειται κάποια απειλή προς την υγεία του.
Στην σοβαρή μορφή της νόσου το άγχος μετατρέπεται σε απόσυρση και απάθεια. Ο ασθενής γίνεται απαθής γιατί δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του.
Έτσι αποσύρεται για να προστατευτεί από τα εσωτερικά του συναισθήματα (συνήθως θυμού) καθώς η αγωνία του μετατρέπεται σιγά σιγά σε οξεία απόγνωση. Αυτά είναι σε πολύ γενικές γραμμές τα χαρακτηριστικά της κατάθλιψης.
Είναι όμως αυτά και χαρακτηριστικά της μελαγχολίας;
Πρίν προχωρήσουμε σε αρμόζουσα διάκριση των δύο ας δούμε τώρα κάποια βασικά στοιχεία της μελαγχολίας.
Ιστορικά ο Ιπποκράτης προσδιόρισε αρχικά την Μελαγχολία, αν και πολλοί μιλούν οτι πρωτομιλησε περί μελαγχολίας ο Δημόκριτος.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Ιπποκράτη , τον πατέρα της Ιατρικής, το σώμα μας εκκρίνει τέσσερις “χυμούς”: την μέλαινα χολή (μέλαν = σκούρο, μελανό ), που εκφράζει το στοιχείο της Γης, το φλέγμα, που εκφράζει το στοιχείο του νερού , το αίμα, που εκφράζει το στοιχείο του Αέρος και την ξανθή χολή, που εκφράζει το στοιχείο του Πυρός. Τα 4 αυτά στοιχεία ήδη από τους προσωκρατικους φιλοσόφους ηταν τα βασικά της δομής του Κόσμου. Από την στιγμή που ο Ιπποκράτης έβλεπε τον άνθρωπο σαν εναν μικρό Κόσμο, τότε ήταν λογικό ν’αναλυσει την πρωταρχική του δομή μέσα απο αυτά τα στοιχεία. Η αρμονική ισορροπία των τεσσάρων στοιχείων, των τεσσάρων χυμών στο σώμα, μας δίνει υγεία.
Η έκκριση καθε χυμού αυξάνεται ή μειώνεται σε σχέση με τις τέσσερις εποχές του έτους. Με την Άνοιξη ισοδυναμεί ο Αήρ , με το καλοκαίρι ισοδυναμεί το Πυρ, με το φθινόπωρο η Γη και με τον χειμώνα το Νερό. Η ομαλή μετάβαση απο την μια στην άλλη εποχή δίνει υγεία. Όταν υπάρξουν απότομες καιρικές αλλαγές τοτε χαλά η ισορροπία και προκαλούνται αρρώστιες.
Στους τέσσερις χυμούς αναλογούν και οι τέσσερις τύποι ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας. Ο μελαγ-χολικός άνθρωπος, (ο έχων μελαινα- χολη) εκφράζει το στοιχείο της Γης. Ο φλεγματικός άνθρωπος, ο έχων τον χυμό του φλέγματος, είναι συνήθως γαλήνιος κι εκφράζει το στοιχείο του νερού . Ο αιματώδης άνθρωπος, ο συνήθως αισιόδοξος, εκφράζει τον αέρα. Κι ακόμη , ο χολερικος , ο συνήθως παρορμητικός εκφράζει το στοιχείο της φωτιάς.
Πιο φιλοσοφικός ο Αριστοτέλης βρήκε οτι ο μελαγχολικός είναι ευφυής ιδιο-φυης άνθρωπος .
Στο έργο του “προβληματα” ,στο 30ον πρόβλημα , διερευνά την σχέση μελαγχολίας και ιδιοφυίας. Υποστηρίζει ότι οι «περιττοί», οι εκτός κοινωνικών “φυσιολογικών ” δεδομένων, όσοι δηλαδή διέπρεψαν στη φιλοσοφία, στην πολιτική, στην ποίηση και τις τέχνες ήταν μελαγχολικοί. Μνημονεύει μεταξύ άλλων τον Ηρακλή, τον Λύσανδρο τον Λακεδαιμόνιο, τον Αίαντα τον Τελλαμώνιο, τον Βελλεροφόντη, το Εμπεδοκλή, τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη. Μάλλον μπορουμε να μιλήσουμε και για τη μελαγχολία του ίδιου του Αριστοτέλη. Πέρα όμως από τους προαναφερθέντες οι περισσότεροι από τους σπουδαίους ποιητές αλλά και μάντεις η Πυθίες αναφέρονται ως μελαγχολικοί. Αρα σε όποιους η μελανα χολή υπερισχύει των λοιπών χυμών, αποκτούν ιδιαίτερες ικανότητες. Δυναμώνει η δημιουργικότητά τους.
Για να το πω δε με πιο απλές λέξεις. Διακρινω την Μελαγχολία σε δύο είδη: την ενεργητική η δημιουργική και την παθητική η αυτοδιαλυτικη .
Κι εξηγουμαι.
Οταν ανεβαίνει η θερμοκρασια της μελανας χολής τότε αυτή η “ευκρατος ανωμαλία ” ,η θετική διαταραχή της ισορροπίας των τεσσάρων χυμών, οδηγεί σε μια δημιουργική μέθη. Ο μελαγχολικός δηλαδή αντιδρα σ’αυτο που του συμβαίνει δια της δημιουργίας. Μ’αλλα λόγια ζωγραφίζει, γράφει, ο,τι άλλο κάνει, το κάνει με μη-συνηθισμένο ζήλο ,παράγοντας ενδιαφέροντα πράγματα μέσα από τις δράσεις του. Βέβαια εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί οτι λέγοντας ” μη-συνηθισμένο ζήλο ” εννοώ οτι αυτη η “ευκρατος διαταραχή”, η” ευκρατος ανωμαλία ” πρέπει να’ναι στα όρια της μέσης Αριστοτελικής οδού. Δηλαδή η όποια διαταραχή των τεσσάρων χυμών η στοιχείων υπέρ της μελαγχολίας, δεν θα πρέπει να’ναι υπερβολικά ακραία. Γιατί τότε συμβαίνει το φαινόμενο της παθητικής μελαγχολίας που είναι εν δυνάμει μια μορφή αυτο-διάλυσης. Σ’αυτην την τελευταία περίπτωση, ο παθητικά μελαγχολικός δεν εξωτερικεύει την εσωστρεφή δυσφορία κι ανισορροπία του, την κρατά μέσα του ως εσωτερική βραδυφλεγη ωρολογιακή βόμβα. Έτσι έχουμε τις περιπτώσεις μανιακών καταστάσεων, κατάθλιψης, παραφροσύνης, αυτοκαταστροφής ως αυτοκτονίας, ακρατης αθυμιας, κοντολογίς οτιδήποτε μπορεί να οδηγήσει στην διάλυση του εαυτού μας. Από την πλήρη αδράνεια, τα ακραία φοβικά σύνδρομα, την στέρηση κάθε χαράς και κοινωνικότητας στον εαυτό μας, ως και την απόλυτη απόφαση μας να αυτοτιμωρηθουμε ,η παθητική μελαγχολία είναι ο εχθρός μας. Είναι ο εχθρός κάθε μορφής δημιουργικότητα μας.
Το να είναι κάποιος μελαγχολικός δεν σημαίνει ότι είναι στο περιθώριο υποχρεωτικά της κοινωνίας. Κι εδώ διαφέρει ουσιαστικά η μελαγχολία της κατάθλιψης. Η δεύτερη ( πολύ κοντά όπως ήδη ανέφερα στην παθητική μελαγχολία) στρέφεται εναντίον του εαυτού μας. Τον εμποδίζει να μετατρέψει την θλίψη, την απώλεια ,την απουσία σε δημιουργική παρουσία και δράση. Του τις πνίγει. Τον οδηγει σε κατάθλιψη, πνίγει τον ίδιο, του στερεί τον αέρα κι αυτός ( ο παθητικά μελαγχολικός), ασφυκτιά, έχει ήδη νεκρωθεί πνευματικά και ψυχικά, πριν στην συνέχεια κατα συνέπειαν, νεκρωθεί και σωματικά.
Στην πρώτη όμως περίπτωση, αυτήν της ενεργητικής μελαγχολίας, ο μελαγχολικός, ειναι ευφυης, ιδιο-φυης, (ανα)φύονται μέσα του, απο αυτόν, τον ίδιο, μια σειρά απο γόνιμες, δημιουργικές πράξεις, πράξεις ομορφιάς και αγάπης ακόμη κι αν αυτές γεννιούνται υπό μελαγχολική κατάσταση. Είναι υπαρξιακή η αγωνία του ενεργητικά μελαγχολικου . Δεν είναι υποχρεωτικά κοινωνική. Έχει να κάνει βέβαια και με κοινωνικά ενδεχομένως ζητήματα, όμως πίσω και πέρα από αυτά, βρίσκεται η αγωνία του για την ζωή, τον θάνατο, τον έρωτα, την φιλία, την αγάπη, την συνείδηση, την ηθική και τόσα άλλα συναφή ερωτήματα. Ο ενεργητικά μελαγχολικός βρίσκεται μονίμως μέσα του αντιμέτωπος με το μέγα ζήτημα της ένωσης του με τον Κόσμο, της εύρεσης της θέσης του στον Κόσμο, της γαλήνιας και σοφης συνύπαρξης του με τον θάνατο. Θέλει, αφού έχει πλέον συνειδητοποιήσει πλήρως την αδυναμία του ν’αποφυγει το σαρκικό τέλος, αφού έχει συνειδητοποιήσει ότι η χαρά της ζωής ( την οποία ζωή λατρεύει όπως είναι: ως ηδονή χαράς και πόνου μαζί, αδιαχωριστα) είναι να επιτευχθεί η ένωση ύψιστης Σοφίας ως λύτρωση, να επιτυχει την άρνηση αγωνίας του θανάτου, πνευματικοποιωντας την. Κι ο θάνατος δηλαδή και η ζωή να είναι αδιαχωριστα μεταξύ τους, να είναι ΕΝΑ , Ενα ΠΑΝ, μια συνέχεια, μια γιορτή η οποία συνεχίζεται ασταμάτητα οντας κάποιος ζωντανός και νεκρός. Για να πετύχει αυτήν την ενιαία αδιαχωριστη ζωή, ο ενεργητικά μελαγχολικός μετατρέπει τα πάντα γύρω του και μέσα του σε διαρκή δημιουργική μέθη. Χορεύει ακούραστα η ψυχή,το μυαλό και το σώμα του, χορεύουν και σε κίνηση ( όταν είναι πιο νεος ) και σε ακινησία ( όταν είναι πολύ ηλικιωμένος). Μετά από χρόνια συνεχούς δημιουργικότητας, ο ενεργητικά μελαγχολικός, “σαν έτοιμος απο καιρό “,για να θυμηθώ τον μελαγχολικό Κωνσταντίνο Καβάφη ( τον κατ’εμε μεγαλύτερο Έλληνα ποιητή) είναι έτοιμος, πανέτοιμος, να καλημερισει η να καλησπερισει τον θάνατο, να πιαστούν χερι-χερι ως οι δυο όψεις του ΕΝΟΣ-ΠΑΝΤΟΣ και να συνεχίσουν να υπάρχουν δημιουργικά σε μια αχρονη γαλήνη.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Στο Ανοιχτό πανεπιστήμιο Ασπροπύργου 23.01.2023
Yesterday in the open university of Aspropirgos in Athens. With the responsibile of Cultural center vice-major Mrs. Pilichou.Χθες βράδυ στο Ανοιχτό πανεπιστήμιο Ασπροπύργου με την αντιδήμαρχο κ. Πηλιχου. Και εικαστικους παρευρεθεντες στην ομιλία μου.
Η Γαλλική απεργία,το συνταξιοδοτικο κι η ευζωία.(Ελεύθερος Τύπος 26.01.2023)
Η Γαλλική απεργία,το συνταξιοδοτικο κι η ευζωία.
Όσοι είδαν στις τηλεοπτικές οθόνες και διάβασαν στις εφημερίδες για το ένα εκατομμύριο πολίτες που βρέθηκαν στις 19/1/23 στην place de la Republique στο Παρίσι διαμαρτυρομενοι μ’αφορμη το συνταξιοδοτικο νομοσχέδιο του προέδρου Μακρόν, θα αναρωτήθηκαν, γιατί τόσος κόσμος, δυναμικός είναι έτοιμος να συγκρουστει με την Γαλλική κυβέρνηση; Είναι μόνο το συνταξιοδοτικο νομοσχέδιο η υπάρχει και κάτι αλλο; Ας το δούμε λοιπόν.
Το συνταξιοδοτικο είναι προβλημα: και για τους πολίτες και για τον Γάλλο πρόεδρο. Αυτός ο τελευταίος αντί να επιμείνει σε κάποια, ας πούμε ( πάντα με ερωτηματικο) λογικά επιχειρήματα, όπως πχ το ότι η γαλλικη οικονομία αι το κρατος θα χουν τα επόμενα 25 χρόνια, σύμφωνα με τους οικονομικές αναλύσεις, απώλεια 600 με 900 δισεκατομμύρια ευρώ, αντί να εξηγήσει ότι έτσι όπως πάει η γαλλική οικονομική πραγματικότητα, με την εντυπωσιακή αύξηση του ορίου ζωής, σύντομα θα ανταποκρινονται οι συντάξεις στις πλάτες 1,5 ενεργού πολίτη αντί 4 που ήταν το 1980, αντί να πιστεύει ο Γάλλος πρόεδρος ότι αυτό το κενό θα το καλύψει η ανάπτυξη κι ή πλήρης απασχόληση, αντί λοιπόν επαναλαμβάνω να ανοίξει διάλογο με τους πολίτες με άμεσο κι ειλικρινή τρόπο, προτίμησε από τις προεδρικές εκλογές να παίζει κρυφτούλι με τον κόσμο. Προεκλογικά είπε ότι δεν θ’αυξησει στα 65 το όριο σύνταξης, μετά το έκανε 64 ,λόγω κοινωνικών αντιδράσεων, για να εκλεγεί,τώρα επανέρχεται κλπ. Δεν τον πιστεύουν πια οι Γάλλοι. Κι αντιδρούν. Ένα εκατομμύριο πλήθος το έδειξε. Ο κοσμος θυμαται παντα τον Μιτεραν που είχε υποσχεθεί συνταξη στα 60. Και αυτο θελει. Κι αντιδρα. θ’ακολουθησουν κι άλλες αντιδράσεις.
Η εμπιστοσύνη χάθηκε μεταξύ Μακρόν και Γάλλων πολιτών.
Αν τώρα σ’αυτο το συγκεκριμένο πρόβλημα του συνταξιοδοτικου ,προστεθούν, η ανασφάλεια που υπάρχει λόγω του μεταναστευτικου, της έλλειψης καθημερινής ασφάλειας και επίσης τα ταυτότητας ερωτήματα των Γάλλων για το ποιοι είναι πλέον σήμερα μέσα στον κυκαιωνα της παγκοσμιοποιησης, τότε θα φτάσουμε αντιμέτωποι με το πραγματικό πρόβλημα που θέτουν οι Γάλλοι, ένα πρόβλημα που δεν είναι μόνο Γαλλικό αλλά κι Ευρωπαϊκό, γενικώς ανθρώπινο. Ποιο είναι αυτό; Η αναζήτηση κι απαίτηση για ευζωία, για μια αξιοπρεπή ζωή των πολιτών, των οικογενειών τους και των παιδιών τους. Είναι η επιθυμία για μια σωστή παιδεία, για επιστροφή των Ανθρωπιστικων σπουδών, για χρόνο μάθησης και προσωπικών στιγμών, γενικώς για μια πιο ποιοτική ζωή όπου εργασία και παιδεία να συμβαδίζουν. Ο κόσμος βιώνει την αποξένωση από τον πολιτισμό και την αξιοπρεπή ζωή. Όλοι εργάζονται μόνο για να επιβιώνουν. Γι’αυτο και δεν αντέχουν άλλο. Αντιδρούν. Δικαίως.
Αν δεν αλλάξει πολιτική ο Γάλλος πρόεδρος, αν δεν πάψει να ναι ” πιστος” στ’αφεντικα της παγκοσμιοποιησης, τότε θα χει πολλά προβλήματα στο υπόλοιπο της θητείας του. Οι εξεγερμένοι πολίτες δεν αστειεύονται και χάνουν την υπομονή τους. Θα χουμε βίαια επεισόδια στην συνέχεια.
Δημοσθένης Δαββετας, ποιητής,εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
Σάμουελ Μπέκετ. Το τέλος του Παιχνιδιού ( Ελεύθερος Τύπος 29.01.2023)
Σάμουελ Μπέκετ. Το τέλος του Παιχνιδιού
.
Ηταν μια Παρασκευή του 1982 η 1983 ( δεν με βοηθά πάντα η παραφορτωμένη με στιγμές κι εικόνες ζωής μνήμη μου). Ήμουνα τότε μεταπτυχιακός φοιτητής στο Παρίσι. Μόλις είχα τελειώσει την προπόνηση μπάσκετ με την ομάδα του Πανεπιστημίου όπου γυμναζομουνα Τετάρτες και Παρασκευές. Ήταν στην περιοχή port royal κοντά στο μετρό port royal 10 λεπτά με τα πόδια από το Montparnasse. Μετά την προπόνηση , κουρασμένος όπως ήμουνα, συνήθιζα να κάθομαι για κάποια ώρα, είτε για καφέ ,είτε για να γευματισω ,στο ακριβώς δίπλα με το γήπεδο μπασκετ καφε-εστιατοριο ,την brassiere port royal. Διάβαζα την εφημερίδα μου και κάποια στιγμή ανασήκωσα το κεφάλι μου . Κοίταξα τυχαία προς την απέναντι του καφέ μερια ,προς την πλευρά δηλαδή,για όσους γνωρίζουν το Παρίσι, του κήπου του Λουξεμβούργου, jardin du Luxembourg . Τα μάτια μου σταμάτησαν ξαφνικά σε κάτι που μ’εντυπωσιασε από την μια, αλλά και που μ’εκανε ν’αναρωτηθω ,αν δεν είχα παραισθήσεις, απο την άλλη. Τι ήταν λοιπόν αυτο που τ’ακινητοποίησε και τα γέμισε έκπληξη; Ήταν μια ψιλολιγνη αντρική φιγούρα ,ντυμένη με απλά καθημερινά ρούχα . Ο άντρας αυτός βάδιζε στον κήπο του Λουξεμβούργου με βήμα αργο. Ευθυτενης ,ψηλός ,μια κορμοστασιά λεβέντικη ,δυνατή παρουσία αλλά διακριτική ,μιας και τον παρατήρησα να κινείται έχοντας πάντα μπροστά του ενα δέντρο λες και γύρευε τους ίσκιους η ήθελε ν’αποφύγει να εκτεθεί στην ματιά των άλλων, του πλήθους, του κόσμου. Τα μαλλιά του ήταν κοντά γύρω απο το κεφάλι και πιο μεγάλα στο πάνω μέρος . Έμοιαζε λίγο με χτένισμα λύκου . Ήταν λεπτός ,με στεγνό πρόσωπο που θύμιζε ασκητή η μοναχό. Το βλέμμα του είχε κάτι το πολύ χαρακτηριστικό. Έμοιαζε ναναι κυριολεκτικά αλλού . Δεν θαλεγα οτι ήταν ακριβώς αφηρημένος με την συνήθη έννοια της λέξης. Οχι. Ήταν περισσότερο προσηλωμένος κάπου,ίσως στις σκέψεις του, Ισως σε κάτι που σχεδιαζε, ίσως.. ίσως. Ο,τι και ναταν αυτό ,αυτός ο άντρας ,ο γύρω στα 60 του όπως έμοιαζε, ήταν απόλυτα γοητευτικός, αινιγματικός και καθόλα μυστηριώδης ,μου θύμισε κάποιον που συχνά είχα δει στον Τύπο. Η μορφή του μου ήταν τόσο οικεία. Ξαφνιάστηκα,ανασκιρτησα. Η καρδιά μου άρχισε να πάλλεται όπως ενός νέου ανθρώπου που έχει όνειρα ,οράματα, άκρατη φαντασία και βέβαια “ειδωλα”, μορφές, πρότυπα ανθρώπων στην ζωή του. Σηκώθηκα αμέσως σαν ελατήριο, σαν κάτι να με τσίμπησε και με γοργά βήματα πλησίασα αυτόν τον αινιγματικά σαγηνευτικό άντρα. Μόλις έφτασα δίπλα του δίχως την παραμικρή καθυστέρηση τον ρώτησα: “καλημερα σας και με συγχωρείτε”. Γύρισε αργά το κεφάλι του προς το μέρος μου. Συνέχισα μ’εμφανη αλλά ευγενική ανυπομονησία λες κι ήθελα να λύσω επι τόπου κάποιο μυστήριο που μου είχε καταλάβει το μυαλό.” Είστε ο Σάμουελ Μπέκετ;”
Όπως με κοιτούσε πλέον ,είχα την εντύπωση οτι έβλεπα μπροστά μου έναν λύκο να με κοιτά. Το βλέμμα του είχε κάτι το διαπεραστικό ,όπως ο ήρωας του βιβλίου του Χέρμαν Εσσε ο ” λύκος της στεπας” ,όπως έφτιαξα με την φαντασία μου μια μορφή διαβάζοντας το. Με κοιτούσε σαν να έλεγε ,ποιός μ’ενοχλει και με αποσπά απο την απόλυτη προσήλωση που βρίσκομαι ; Ποιός είναι αυτός ο θρασύς νέος που θέλει να μάθει το όνομα μου την στιγμή που εγώ σε όλη μου την ζωή επλαθα λογοτεχνικούς χαρακτήρες και πρόσωπα δίχως όνομα; Και μου απάντησε ρωτώντας με :” εσείς ποιός είστε; Πως σας λένε;” με την ανάλογη δυσπιστία που ακολουθεί την αρχική έκπληξη σε ανθρώπους που ζουν μέσα στην διακριτικότητα. Του απάντησα αμέσως:” Με λένε Δημοσθένη Δαββετα κι είμαι φοιτητής εδώ στο Παρισι”. ” Και βέβαια είσαι Έλληνας με τέτοιο ονομα” μου είπε γλυκαινοντας κάπως την αποστασιωποιημενη του εξ’αρχης έκφραση. Και συνέχισε:” Τι εκπληκτικό όνομα. Βάζεις πάντα μικρές πέτρες στο στόμα σου για να μην κολλάει η γλώσσα σου;”. ( Εννοούσε τον ρήτορα Δημοσθένη που έβαζε πέτρες στο στόμα του για να διορθώσει την προβληματική ομιλ6ια του) . Και στην συνέχεια:” Ναι είμαι ο Σάμουελ Μπεκετ”.
Δύσκολο να βάλω στις λέξεις την τεράστια συγκίνηση μου. Ο συγγραφέας που με επηρέασε καθοριστικά, ειδικά στα πρώτα μου λογοτεχνικά κείμενα ,ήταν μπροστά μου, αγέρωχος, ήρεμα περήφανος ,μυστηριώδης ,όπως ένας αετός. Είχα χάσει τα λόγια μου. Ενώ ήθελα να τον ρωτήσω τόσα πράγματα είχε μαγγώσει η γλώσσα μου. Μου την έλυσε όμως αυτός. Περπατώντας μαζί μου ως το Montparnasse, με ρώτησε διάφορα για μένα,για τις σπουδές μου και τα λογοτεχνικά μου ενδιαφέροντα. Απχαιρετιστηκαμε ευγενικά. Τον ξαναείδα μια ακόμη φορά στο κτίριο των εκδόσεων που δημοσίευε τα έργα του , τις editions minute, στο Παρίσι. Πάντα λιγομιλητος κι ευγενικός. Δεν επέμεινα να τον ξαναδώ . Δεν ήθελα να τον ενοχλήσω στο πνευματικό “αλλου”που μονίμως βρισκόταν. Η συνάντηση όμως μαζί του με βοήθησε πολύ να καταλάβω καλύτερα την ζωή και το έργο του.
Γεννήθηκε στις 13 Απριλίου του 1906 στο Φοξροκ ενα προάστιο του Δουβλίνου. Ο πατέρας του ήταν ο Ουιλιαμ Μπεκετ, γαλλικής καταγωγής, που εργαζ6οταν ως επόπτης τεχνικών έργων. Η μητέρα η Μαρια Ροου ήταν νοσοκόμα. Αν και μεγάλωσε σε προτεσταντικο περιβάλλον εν τούτοις δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την θρησκεία. Από το 1923 ως το 1927 σπούδασε γαλλικά,ιταλικά κι Αγγλικά στο Τρινιτι Κολετζ του Δουβλίνου ,ενώ για ένα μικρό χρονικό διάστημα δίδαξε στο σχολειο Campbell College του Μπελφαστ. Το 1928 μετακομίζει στο Παρίσι όπου και διδάσκει στην Ecole normale superieure. Δεν έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την διδασκαλία στα πανεπιστήμια και τους εκεί διδάσκοντες που τους έβρισκε οτι είχαν υπαλληλική κι οχι δημιουργικά εκπαιδευτική συμπεριφορά. Κάτι που έγραψε και δημόσια. .
Στο Παρίσι γνωρίστηκε με τον θρυλικό συγγραφέα ,τον δημιουργό του ” Οδυσσεα” και του “Φινεγκανς Γουεικ”, τον πατέρα της νεωτερικής γραφής, τον επίσης Ιρλανδό Τζέημς Τζοις. Η γνωριμία αυτή υπήρξε καθοριστική για τον Μπέκετ. Ο Τζοις του έμαθε πολλά κι ήθελε μάλιστα να του δώσει για γυναίκα του την κόρη του. Αυτό όμως το σχέδιο δεν λειτούργησε. Το 1937 συνέβη ενα βίαιο γεγονός που παραλίγο να αφαιρέσει την ζωή στον Σάμουελ Μπέκετ. Ενας κλοσαρ του ζήτησε επίμονα χρήματα κι όταν ο Μπέκετ αρνήθηκε να του δώσει, εκείνος τον μαχαίρωσε. Τον περιμάζεψε σε άθλια κατάσταση η πιανιστρια Σουζαν-Ντεσεβο Ντιμενιλ ,την οποία και παντρεύτηκε το 1961, ύστερα από μακροχρόνια σχέση . Εκείνη την περίοδο έγραψε δοκίμια μεταξύ άλλων για τον Τζοις και τον Προυστ. Μεταξύ 1946 και 1949 έγραψε σπουδαία έργα όπως τα ” Molloy”,” Malone meurt”, “L’innommable”, όπως και το θεατρικό του έργο που τον
έκανε αμέσως διάσημο παγκοσμίως το “En attendant Godot”( περιμένοντας τον Γκοντο , παράφραση της λέξης God -θεος απο τ’αγγλικα). Από τα έργα αυτά φάνηκε η λογοτεχνική του και φιλοσοφική του πορεία. Μια διάθεση τραγικού και κωμικού ταυτόχρονα. Οι συγγραφικοι του ήρωες είναι λίγο πολύ όπως ο ίδιος. Δηλαδή κάπου στο” αναμεσα”. Ίσως ανάμεσα σ’ουρανό και γη, ίσως ανάμεσα στο” πηγαίνω και δεν προχωράω”,στο “περιμένω κάτι που δεν ξέρω τι είναι ,που” έρχεται αλλά δεν φτάνει”,”που μεταβαίνω δίχως να κινούμαι”. Πάντα στο “αναμεσα” ο Μπέκετ, και στο έργο του και στην ζωή του.
Έζησε μεταξύ Ιρλανδίας και Γαλλίας, ενώ στον πόλεμο εναντίον των ναζι συμμετείχε στην Γαλλική αντίσταση δουλεύοντας ως αγγελιοφόρος, κινδυνεύοντας μάλιστα αρκετές φορές να συλληφθεί από την Γκεστάπο. Πιο συγκεκριμένα δε, τον Αύγουστο του 1942 η μονάδα του προδόθηκε και γλίτωσε μόλις μαζί με την γυναίκα του Σουζαν την σύλληψη. Συνέχισε όμως να βοηθά με κάθε μέσο την αντίσταση . Γι’αυτο και τιμήθηκε με το μετάλλιο αντίστασης και τον σταυρό του πολέμου από την γαλλική κυβέρνηση.
Ζώντας μονίμως στο” αναμεσα” δημιούργησε ένα έργο όπου μεταφυσική και πραγματικότητα είναι οι δύο όψεις του ίδιου πράγματος,δηλαδη της καθημερινότητας. Στα έργα του σημασία έχει το ταξίδι κι όχι ο προορισμός. Μια αντίληψη ολοτικα μοντέρνα . Στα λογοτεχνικά του έργα οι ήρωες βρίσκονται σε μια διαρκή αδρανή δράση, μια τραγελαφική κατάσταση , με μαύρο χιούμορ, σε πορεία για να φτάσουν στο πουθενά. Αντιμετωπίζουν την ζωή με μια διάθεση παιχνιδιού. Ενα παιχνίδι των ανθρώπων και του Κόσμου ταυτόχρονα. Ενα παιχνίδι όπου οι ηρωες-παιχτες του παίζουν εκπλησσομενοι από όλα και ταυτόχρονα εκπλήσσουν με την στα6ση τους λες κι είναι οι ίδιοι στο περιθώριο του παιχνιδιού,λες και το παιχνίδι εχει αυτοοριστει με δικούς του κανόνες κι οχι τους δικους τους. Οι ηρωες-παιχτες στα έργα του Μπέκετ παίζουν αλλά δεν περιμένουν τίποτα κι είναι βαθιά ανθρώπινοι ,διότι αυτή η κατάσταση, τους οδηγεί να ζήσουν ως τα βάθη της ύπαρξης τους το παράλογο της ,να ταξιδέψουν σ’ολα τα μήκη και πλάτη του εαυτού τους. Ενα ταξίδι όπου εμπλέκονται το φανταστικό και το πραγματικό, ενα ταξίδι το οποίο δεν έχει τέλος.
Ο Σάμουελ Μπέκετ αντιμετώπισε την ζωή και το έργο του με αυτήν την απόσταση που δίνει στον κόσμο και στα πράγματα αυτό το χαρακτηριστικό του “αναμεσα”. Με μια κωμικοτραγικοτητα τόσο αληθινή. Είχε αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην Τέχνη του ,ήταν πολύ λίγο κοινωνικός και σπάνια έδινε συνεντεύξεις. Όταν του ανακοινώθηκε η βράβευση του με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας στις 23 Οκτωβρίου του 1969 ,βρισκόταν στην Τυνησία για διακοπές. Μόλις άκουσε για την βράβευση του το μόνο σχόλιο που έκανε ήταν :”Τι καταστροφη”. Δυο μήνες αργότερα αρνήθηκε να ταξιδέψει στην Στοκχόλμη γιατί δεν ήθελε να κάνει την δημόσια ομιλία του που είναι απαραίτητο στοιχείο της απονομής των Νόμπελ. Τα χρήματα του βραβείου τα διένειμε σε καλλιτέχνες, ερευνητές και τυπογραφους. Το 1989 πέθανε στο Παρίσι η 88 χρονη σύζυγος του που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ζωή και το έργο του. Ο Σάμουελ Μπέκετ πέθανε στις 22 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου πέντε μήνες μετά την σύζυγο του. Ηταν “το τελος του παιχνιδιου” για να χρησιμοποιήσω εναν τίτλο από ένα διάσημο θεατρικό του έργο. Αξιομνημόνευτη η φράση του:” σαφές τελικά σε εμένα πως το σκοτάδι που πάντα πάλευα να νικήσω είναι στην πραγματικότητα ο καλύτερος μου συμμαχος”.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)