Υβ Σαιντ Λωραν: ο θλιμμένος επαναστάτης.
Με αφορμή την μεγάλη έκθεση του που ξεκίνησε αυτές τις μέρες στο Μέγαρο Πομπιντου στο Παρίσι ,αλλα επίσης και μ’αφορμη την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου μου “μικρή ιστορία της μόδας”(εκδόσεις Διόπτρα), θυμήθηκα την γνωριμία μου με τον μεγάλο και τεράστιο Υβ Σαιντ Λωραν.
Ποιός δεν τον είχε ακούσει την δεκαετία ’80 κι ’90; Έτσι κι εγώ τον γνώριζα απο τα καταπληκτικά ρούχα και την φήμη του όταν βρέθηκα νεαρός φοιτητής 1985 στο Παρίσι. Που να φανταστώ ότι λίγα χρόνια αργότερα θα έτρωγα στο ίδιο τραπέζι με αυτόν τον θρύλο. Ήταν εκεί γύρω στα 1987 με 1988 ,αν η μνήμη μου δεν με απατά ,που ,ως συντάκτης της εφημερίδας Liberation που εργαζόμουν , βρέθηκα στην Νεα-Υορκη καλεσμένος του Αντυ Γουορχωλ με τον οποίο γνωριζομουνα ήδη απο πιο πριν χαρις στην διαμεσολάβηση του Αλέξανδρου Ιολα. Ήταν βράδυ κι ο Αντυ με είχε καλέσει για δείπνο στην παρέα του στο φημισμένο κλαμπ studio 54. Αρχικά η προσοχή μου ήταν στραμμένη στο εσωτερικό του χώρου μπαίνοντας στο κλαμπ. Όταν όμως με οδήγησαν στο reserve τραπέζι, μετά απο τα πρώτα τυπικά χαιρετίσματα έμεινα άφωνος βλέποντας στην παρέα τον Υβ Σαιν Λωραν παρέα με τον σύντροφο του Πιερ Μπερζε. Δεν πίστευα στα μάτια μου. Οσο η βραδυά ,μετά τις αρχικές συστάσεις,προχωρούσε ,αλλο τόσο τον παρατηρούσα διακριτικά. Ήταν ευγενής,λιγομιλητος, με μια αγχώδη εσωτερικότητα που φανέρωνε μελαγχολία . Δεν ήταν όμως μια τυπική κατάθλιψη. Είμαι βεβαιος γι’αυτο ακόμη και τώρα που ,γράφοντας αυτο εδώ το κείμενο, ξαναθυμαμαι εκείνη την βραδυά. Επρόκειτο για κάτι υπαρξιακό , για μια αγάπη για την ζωή που όμως επειδή δεν μπορούσε να την ζήσει για πάντα την εγκατέλειψε ως φυσική έννοια και την μετέτρεψε σε αιώνια αισθητική ομορφιά. Αυτός ήταν ο Υβ Σαιντ Λωραν για όσους τον γνώρισαν ,ένας υπαρξιακά ευαίσθητος άνθρωπος που ενω λάτρευε την ζωή αρνήθηκε να την δει μεσα απο το φίλτρο του βιολογικού χρονου και αποφάσισε να την ζήσει μετουσιώνοντας την σε μόδα που έδινε ζωή και χαρά σε όλους. Ενας θλιμμένος πρίγκιπας.
Γεννήθηκε την 1 Αυγούστου του 1936 στο Οραν της γαλλοκρατουμενης τότε Αλγερίας απο ευπόρους γονείς. Απο παιδί έδειξε το ταλέντο του στο σχέδιο,δημιουργώντας ρούχα για τις κούκλες των μικρότερων αδελφών του. Στα 17 του γράφτηκε σε σχολή μόδας στο Παρίσι και το σχέδιο του για ενα βραδυνό φόρεμα ,απέσπασε το πρώτο βραβείο σε ετήσιο διαγωνισμό με αντίπαλο τον Καρλ Λαγκερφελντ. Ένα αστέρι άρχισε ήδη από τότε να λάμπει. Εργάστηκε για ένα χρόνο στο House of Dior,ως διακοσμητής του στούντιο. Αμέσως όμως μετά τα σχέδια του γοητευσαν τον Dior ο οποίος και το 1957 είπε στην μητέρα του Saint Laurent ,οτι τον ήθελε για διάδοχο του στον οικο μόδας του. Δύο μήνες αργότερα ο Ντιορ πέθανε κι ο Λωραν σε ηλικία 21 ετών τίθεται επικεφαλής του οίκου Ντιορ.Η αμεσότητα κι η “αυθαδεια” στα σχέδια του που πρωτοπαρουσιασε στην κολεξιόν του 1958 (εφαρμοστα φορέματα, δίχως βατες και τουλια που κυριαρχούσαν ως τότε, όπως και το ” τραπεζε” φόρεμα,ανδρόγυνο λουκ για τις γυναίκες) ,προκάλεσαν μεν σκάνδαλο ,αλλά τον επέβαλαν παγκοσμίως με το ερώτημα: η τον μισείς η τον λατρεύεις. Ο φίλος και σύντροφος του Πιερ Μπερζε είχε πει:” η Σανέλ έδωσε στις γυναίκες ελευθερία ,ο Υβ την δύναμη που τους ελλειπε”. Ο πρώτος Γάλλος φεμινιστής σχεδιαστής ήταν πλέον γεγονός.
Το 1960 ο Λωραν βρέθηκε στον πόλεμο της Αλγερίας υπηρετώντας την θητεία του στον γαλλικό στρατό. Το σοκ απο την εμπειρία αυτή ήταν μεγάλο . Για ν’αντεξει ωθήθηκε σε ηρεμιστικά χάπια, νοσηλεύτηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο και υπέστη ηλεκτροσόκ για να ηρεμήσει. Εγκατέλειψε έτσι τον στρατό αλλά και τον οίκο Ντιορ γιατί είχε μεγάλη αντιπαλότητα με τον ιδιοκτήτη του οίκου τον Μαρσελ Μπουσακ. Πριν φύγει όμως κι ανοίξει τον δικό του οικο μόδας ο Λωραν, πρόλαβε να δείξει υπο την σκέπη του Ντιορ τις επαναστατικές του τάσεις. Φούστες μπαλουν,μπλούζες ζιβάγκο, μπουφάν μοτοσικλετιστών ραμμένα με πολυτελή υφάσματα η ακόμη φόρεμα σε γραμμή Α ,ως πρόδρομος του μίνι που εξακολουθούσε, ήταν μερικές απο τις πολλές εν συνεχεία ρηξικέλευθες προτάσεις του . Αυτές εξ αρχής φάνηκε οτι δεν περιορίζονταν στον χώρο της μόδας η γενικά της αμφίεσης των γυναικών. Αντιθέτως σημειολογικά συνέβαλαν στην απελευθέρωση και τον κοινωνικό επαναπροσδιορισμο της γυναίκας. Ο Λωραν υπήρξε απο τους πρωτεργάτες του φεμινιστικού κινήματος. Ξεκινώντας τον δικό του οίκο μόδας έδειξε αμέσως την ριζοσπαστικοτητα του. Ειδικά στις δεκαετίες ’60 κι ’70 ,ανανέωσε τα πατρόν, έντυσε τις γυναίκες με κοστούμι ( το διάσημο.πλέον Le Smoking του 1966), τους δε άντρες με στενά παντελόνια και μπότες. Το πρώτο του κατάστημα άνοιξε το 1967 στην rive gauche. Ήταν τότε που τόλμησε να κατεβάσει για πρώτη φορά την Υψηλή Ραπτική στον δρόμο. Επίσης ο Λωραν ήταν ο πρώτος που επισημοποίησε την γραμμή πρετ-απορτε( pret-a-porter), έχοντας ως πρώτη πελάτισσα του την Κατρίν Ντενεβ. Η ενηλικίωση του έφτασε γρήγορα. Ρούχα του επιλέχτηκαν για ταινίες κι άρχισαν να τα φορούν απο διάσημες γυναίκες σ’ Ευρώπη κι Αμερική ως και βασίλισσες από όλες τις χώρες του κόσμου. Το Οπιουμ ήταν το πρώτο άρωμα που έφερε το όνομα του και διαφημίστηκε απο το διάσημο μοντέλο Τζερι Χωλ ,εκφράζοντας έτσι μια εποχή όπου η σεξουαλική επανάσταση ,τα ναρκωτικά και η μουσική ροκ-εν-ρολ ήταν πια στυλ ζωής. Ταυτόχρονα η αγάπη του για την εικαστική έκφραση ήταν εμφανής. Δημιούργησε μια σειρά από κολεξιόν στα μέσα της δεκαετίας του ’70 όπου ήταν σε άμεσο διάλογο κι επιρροή με σπουδαίες στιγμές της μοντέρνας τέχνης και των μεγάλων πρωταγωνιστών της. Ποπ Αρτ, Μοντριαν, Μπρακ, Πικασσο ,Ματις ,ήταν μερικά μεταξύ άλλων απο τα ιστορικά ονόματα της μοντέρνας τέχνης . Η φιλία του με τον Αντυ Γουορχωλ κι ο αλληλοσεβασμός τους ήταν χαρακτηριστικός. Ο Υβ Σαιντ Λωραν ήταν πάνω απ’ολα ένας καταπληκτικός σχεδιαστης-καλλιτεχνης που σχεδίαζε ρούχα. Γι’αυτο άλλωστε το 1983 έγινε ο πρώτος ζωντανός σχεδιαστής Μόδας που έκανε ατομική έκθεση στο Μητροπολιτικό μουσείο Τέχνης στην Αμερική.
Η σχέση του με τον σύντροφο του Πιερ Μπερζε ήταν καθοριστική. Η ρέουσα ,ασταθής κι εκρηκτικά καταθλιπτική ψυχοσύνθεση του Λωραν δεν θα μπορούσε ποτέ να ισορροπήσει δημιουργικά αν δεν ήταν δίπλα του ως αληθινός κερβερος ο Πιερ Μπερζε που έλεγχε κι αποφάσιζε για τα πάντα που είχαν σχέση με τα οικονομικά . Ο Λωραν υπήρξε φοβερός σχεδιαστής που πρώτος συνέδεσε την μόδα με την κοινωνία. Ως το 1966 που άρχισαν οι ενδυματολογικές του προτάσεις μονο οι πλούσιες γυναίκες ενδιαφεροντουσαν για την Μόδα. Όμως μέσω του Υβ Σαιντ Λωραν οι δραστήριες και δυναμικές κι οχι υποχρεωτικά πλούσιες γυναίκες βρήκαν τον ” γκουρου” τους. Ενδιαφέρθηκε για την δραστήρια γυναίκα ,αυτήν που δουλεύει κι οχι αυτήν που τάχει όλα και στην πλήξη της ασχολείται και με την μόδα. Αν και απείχε απο πολιτική εν τούτοις ηταν κοινωνικά επαναστάτης για όλους μέσα απο τα έργα του. Έλεγε:”θελω να ντυθείτε με ωραία ρούχα που θα βρίσκετε σε καλές τιμές στα πολυκαταστηματα”. Με τις ιδέες του χωρίς να το διαδηλώνει υπήρξε προπομπός του Μαη του ’68. Παρότι καταλάβαινε την εποχή του κι ως οραματιστής έτρεχε μπροστά εν τούτοις δεν αγάπησε την ζωή ως κοσμικοτητα οσο κι αν φαίνεται παράξενο. Ζούσε πάντα αποτραβηγμενος σπίτι του και συχνά ήταν υπο ιατρική παρακολούθηση για κατάθλιψη. Πέθανε την 1η Ιουνίου του 2008. Ήταν ένα χρόνο μετά την απονομή του βραβείου του μεγάλου αξιωματούχου της Λαϊκής οργάνωσης απο τον Σαρκοζί.Το 2001 ο Σιράκ του απένειμε το βραβείο της Legion d’Honneur. Τα λόγια του που μεταξύ άλλων έμειναν:” Προσπάθησα να δείξω οτι η μόδα είναι τέχνη. Γι’αυτό ακολούθησα την συμβουλή του δασκάλου μου Κρίστιαν Ντιορ και το αιώνιο μάθημα της Δεσποινίδας Σανέλ.Δημιουργησα για την εποχή μου και προσπάθησα να προβλέψω τι θα φέρει το μελλον”. Και το πέτυχε. Την μέρα του Θανάτου του ολη η Γαλλία πενθούσε.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητης,εικαστικος, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
