Γεννημένος στην Στουτγάρδη της Γερμανίας , τον Ιδιο χρονο με τον Μπετόβεν ,δηλαδή το 1770 ,ο Γουλιέλμος Φρειδερίκος Χέγκελ,( Wilhem Friedrich Hegel), μεγάλωσε σε μια οικογένεια προτεσταντική μ’αρκετες οικονομικές δυσκολίες. Ο πατέρας του ήταν υπάλληλος στο κρατικό λογιστήριο . Η μητέρα του κόρη νομικού . Ητσν αυτη που ασχολήθηκε ιδιαίτερα και με προσήλωση για την διανοητική εξέλιξη του γυιου της, ο οποίος όπως λένε οι μαρτυρίες ητσν πρόωρα ώριμος και ευφυής στα μαθήματα του. Από την ηλικία ήδη των πέντε ετών μελετά τα Λατινικά .Ενώ σταδιακά παθιάζεται απο πολύ πολύ νέος για τις ελληνικές τραγωδίες ,οι οποίες και μετατρέπονται έτσι στο αγαπημένο θέμα του μελέτης κι ανάλυσης. Αυτο άλλωστε το επιβεβαιώνει και το γεγονός οτι ήδη πριν γίνει δεκαοκτώ χρονών ,είχε μεταφράσει ,για δικια του και μόνο ευχαρίστηση , Επίκτητο αλλά και την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Κι είναι περίπου εκείνο το διάστημα σε ηλικία δεκαοχτώ χρονών ,όπου εισέρχεται στο θεολογικό προτεσταντικο seminaire της πόλης του Τυμπιγκεν ( ενα είδος σχολείου θεολογικών σπουδών όπου κάποιος μπορεί αν το επιδιώξει να γινει ιερέας παστορας προτεσταντης) . Αυτο το “σχολειο” θεολογικών μελετών ηταν ιδιαίτερα σημαντικό και διάσημο με το όνομα stift .Ηταν ενας χώρος που συγκέντρωνε τις ελιτ και το επίπεδο σπουδών του ηταν υψηλο. Σ’αυτό το ” σχολειο” υπήρξε συμμαθητής με πολλά σημαντικά πρόσωπα. Έγινε φιλος του μεγαλου ποιητή Χελντερλιν κι επίσης και του φιλοσόφου Σελλινγκ ,του οποίου στην συνέχεια θα γίνει μαθητής πριν αργότερα μετατραπεί σε ανταγωνιστή του και πιο μετα σε φιλοσοφικο του αντιπαλο. Εκει στο “σχολείο” αυτο ,ο Χέγκελ ,με τους προαναφερθέντες συμμαθητές του θαχει παθιασμενες και έντονες συζητήσεις για την Γαλλική Επανάσταση ,την Ελληνική αρχαιότητα ,την φιλοσοφία του Καντ και του Φιχτε , κι ακόμη την σκέψη και τις θέσεις του Ζαν Ζακ Ρουσσω.
Μεσα απο συτο το κλίμα του “σχολείου” αλλά και το κλίμα της εποχής τους που βίωναν έντονα τ’ανησυχα γεματα ερωτηματικά πνεύματα ,ο Χέγκελ ,παρα την αρχικη του κλήση προς την θεολογια , αρνείται την καριέρα του σαν ιερέας ( παστορας) και γίνεται καθηγητής μεσης εκπαίδευσης στην Βερνη και στην συνέχεια στην Φρανκφούρτη. Παρα τις εκπαιδευτικες του βέβαια υποχρεώσεις δεν σταματά να μελετά ,να ερευνά και να προχωρά την προσωπική του εργασία ως διανοούμενος και φιλοσοφος. Το 1799 ο Χέγκελ,μετα τον θάνατο του πατερα του επιστρέφει στην Στουτγάρδη και χαρις στην κληρονομιά που του δόθηκε και η οποία επιτέλους τον απελευθερώνει απο τις οικονομικές ανησυχίες που είχε μόνιμα, δέχτηκε μια πρόταση να διδάξει το 1801 , σε μια χαμηλοβαθμη θέση ως βοηθός καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Ιενα.
Μεχρι εκεινη την στιγμη που θα ξεκινησει την πανεπιστημιακη του καριερα , μπορουμε να πουμε οτι η πνευματικη ζωη του Χεγκελ χωρίζεται σε τρείς περιόδους.
Πρώτη περίοδος: αυτη της Βέρνης (1793-1797),κατα την οποία ο Χέγκελ είναι καθηγητής μεσης εκπαίδευσης κι εξασκεί το εκπαιδευτικό του επαγγελμα. Δεύτερη περίοδος: αυτη της Φρανκφούρτης ( 1797-1800) οπου ο Χέγκελ ,εκτός του οτι ασκεί το εκπαιδευτικό του επάγγελμα ,ειναι ταυτόχρονα ιδιαίτερα δημιουργικός ,μιας και είναι στην Φρανκφούρτη που γραφει το έργο του “Το πνεύμα του Χριστιανισμού κι ο προορισμός του “( l’esprit du christianisme et son destin). Ήδη στο έργο αυτό διακρίνεται στο ξεκίνημα της μια απο τις θεμελιώδεις αρχές της Χεγκελειανης σκέψης που στην συνέχεια θα διαπερασουν καθοριστικα την φιλοσοφία του . Πρόκειται για το ” παγκόσμιο πνευμα”. Οπως κι ο Σελλινγκ κι άλλοι ρομαντικοί θεωρούσαν το παγκόσμιο πνεύμα ως ουσία της ύπαρξης έτσι κι ο Χέγκελ χρησιμοποιεί τον Ιδιο ορο. Με την διαφορά οτι του δίνει μια άλλη σημασία . Τον εννοει ως ” παγκόσμιο Λογο” δηλαδή ως το σύνολο όλων των ανθρώπινων εκφράσεων. Ο άνθρωπος μόνο διαθέτει πνεύμα . Είναι λοιπόν φυσικο να μπορει να μιλήσει για την πορεία του παγκόσμιου πνεύματος έτσι όπως αυτό πορεύεται στην ιστορία.. Δηλαδή το πως η ζωή ,οι σκέψεις κι ο πολιτισμός των ανθρώπων πορεύονται ιστορικα. Το θέμα της Ιστορίας ειναι κλειδι για την Χεγκελιανη φιλοσοφία. Η ιστορία οχι ως αιώνια αλήθεια ( δεν πίστευε αιωνιες αλήθειες) ,αλλα ως εξέλιξη,ως μια μακρια κι αδιάκοπη αλυσίδα σκέψεων ,των οποίων οι κρικοι δένονται μεσα απο συγκεκριμένους κανόνες.Η ιστορία είναι μια διαλεκτική εξέλιξη, όπως θα δούμε λίγο πιο κάτω στο κείμενο αυτό.
Μετά την δεύτερη περιοδο εχουμε την τρίτη αυτην της Ιενας.1801-1807). Είναι τότε που ξεκινά την πανεπιστημιακή του πορεία. Κι είναι τότε που γραφει το φημισμένο βιβλίο του” Η φιλοσοφικη διαφορα μεταξύ Φιχτε και Σελινγκ”. Μ’αυτό το έργο του αρχίζει κι ο χωρισμός του με τον Σελλινγκ.Οπως κι ο Καντ ο Χέγκελ υποστηρίζει την Γαλλική Επανάσταση του 1789. Ομως διαφωνεί με την περίοδο της τρομοκρατίας αυτήν δηλαδή απο το 1791 και μετά.
Αυτές οι προαναφερθέντες τρεις περιοδοι της Χεγκελιανης πορείας της σκέψης του συγκλίνουν και δίνουν ενα έργο σπάνιας ωριμότητας: την ” Φαινομενολογία του πνευματος”( phenomenologie de l’esprit).. Το Χεγκελιανο σύστημα σκέψης φαίνεται πια σε βαθος δομημένο. Στην “φαινομενολογια του πνευματος” Ο Χέγκελ υποστηρίζει οτι η Αλήθεια δεν είναι παρά η χρησιμοποίηση όλων των διαφορετικών απόψεων ακόμη και αν κάποιες φορές αυτές οι απόψεις είναι αντιφατικές. Πως όμως μπορει να γίνει κατανοητή μια τέτοια θέση που μοιάζει απο μόνη της να μην έχει δικια της επιλογή αλλα να’ναι ” ολα μαζι και τιποτα”; Ας φανταστούμε την ιστορία ως ενα ποταμι. Η παραμικρή κίνηση του νερού καθορίζεται απο το ρεύμα και τον όγκο του ποταμού, τα βραχυα ,πάνω και κάτω απο το νερό ,την κοιτη του ποταμού και τις διάφορες μαιανδρικες διαδρομές τις οποίες και κάποιος παρατηρει απο το σημείο που βρίσκεται.
Κάπως έτσι σ’αυτην την εικόνα μοιάζει κι η αντίληψη του Χέγκελ για την ιστορία. Αυτη η τελευταία είναι ενα ποταμι που εμπεριέχει τις ιδέες παλαι
ότερων γενιών που προσέφεραν σε μας. Μέσω αυτού του παραδείγματος που μας δείχνει και την συγγένεια του με τον Ηράκλειτο ο Χέγκελ υποστηρίζει οτι δεν υπάρχουν αιώνιες ιδέες και οτι μια ιδέα μπορεί να είναι σωστη μόνο απο το σημείο που στεκόμαστε. Για παράδειγμα
. κάποτε θεωρείτο φυσιολογικο για την εποχή του οι γυναίκες να μην ασχολούνται με τα κοινά. Όμως σήμερα αυτο είναι αδύνατο και πολιτικά λάθος. Από τότε μέχρι σήμερα υπάρχει πρόοδος. Δεν μπορούμε όμως να κρίνουμε το τότε με τα δικά μας κριτήρια. Αυτο θαταν ιστορικο λάθος. Η ακόμη κάποτε έκοβαν δέντρα για να φτιαξουν οπλα. Κι ηταν για τότε σωστά καθότι αναγκαίο. Όμως σήμερα είναι λάθος γιατί βλάπτεται το περιβάλλον και το οικοσύστημα. Καθε αρνητικά κριτική στο τότε μέσω του τώρα είναι ουσιαστικά λαθ
εμένη κατα τον Χέγκελ γιατί κρίνουμε το παρελθόν με κριτήρια που δεν λαμβάνουν υπόψη την εξέλιξη και την πρόοδο. Η κριτική πρέπει να γίνεται στον χώρο και χρονο μας για ναναι δημιουργική. Η Αλήθεια είναι εξελικτική και υπάρχει μόνο μέσα απο την διαλεκτική πορεία της ιστορίας. Στην πραγματικότητα ο Χέγκελ μας λέει να ζουμε μέσα στο ZEIT GEIST, στο πνεύμα του καιρού μας .. Στις παληες ιδέες έρχονται να προστεθούν συνεχώς νέες.καθε νεα ιδέα έρχεται ως αντίρρηση της παλαιάς. Έτσι έχουμε μια διαρκή ένταση μεταξά δυο ιδεών ,όπως συμβαίνει για παράδειγμα σε μια οικογένεια μεταξύ γονέων και παιδιών η στην πολιτική μεταξύ νέων και παλαιών αντιλήψεων κλπ. Πως θα λυθεί αυτη η ένταση; Μέσω της διαλεκτικής εξέλιξης. Που σημαίνει ” άρνηση της άρνησης”κατά τον Χέγκελ. Δηλαδή μέσω μιας σύνθεσης . Τρια λοιπόν είναι τα Χεγκελιανα σταδια σκέψης :
η θέση, η αντίθεση κι η συνθεση. Οπως συμβαίνει και στην ζωή μας οταν βρίσκουμε μια λύση μετα απο μια έντονη διαμάχη.
Το 1808 ο Χέγκελ διορίζεται καθηγητής κι εν συνεχεία πρύτανης στο Gymnasium Πανεπιστήμιο της Νυρεμβεργης. Το 1811 παντρεύεται κι αποκτά δυο γιους ,εκ των οποίων ο ένας έγινε ιστορικος κι ο άλλος παστορας ιερέας. Το 1812 δημοσιεύει τον πρώτο τομο του έργου του “Λογικη” το οποίο συνολικά τελείωσε το 1816.,τον Ιδιο ακριβώς χρονο που παίρνει την έδρα της φιλοσοφίας στο μεγαλου κυρους Πανεπιστήμιο της Χαιδελμβεργης. Το 1817 εκδιδει το σπουδαίο έργο του ” Εγκυκλοπαίδεια
φιλοσοφικών επιστημών ” όπου οι βασικές ιδέες της φιλοσοφίας του εκτίθενται. Το 1818 εκλήθη ν’αναλαβει την έδρα φιλοσοφίας στο Βερολίνο ,το οποίο εκείνο τον καιρό γινόταν το κέντρο Τεχνών κι επιστημων. Διάσημος πλέον παγκοσμίως γίνεται πολος ελξης για τους φοιτητές που πλυμηριζουν τις αίθουσες που διδάσκει. Οι παραδόσεις του περί Αισθητικής, Ιστορίας,θρησκείας,Ιστορίας της Φιλοσοφίας, δημοσιεύθηκαν αργότερα απο τους φοιτητές του κι είχαν τεράστια επιτυχία. Οι απόψεις του για την Τέχνη που συγκεντρώθηκαν υπο τον τίτλο “Αισθητικη” επηρέασαν κι επηρεάζουν ως σήμερα πολύ κόσμο. Χώριζε τις τέχνες σε πέντε βαθμίδες ανάλογα με την υλικοτητα και την πνευματικοτητα τους . Στην Πέμπτη βαθμίδα έβαζε την Αρχιτεκτονική ,Τεχνη σημαντικό αλλά κάπως δυσκινητη γιατι εχει πάνω της πολύ υλη. Στην τέταρτη θέση εβαζε την γλυπτική ,Τεχνη σπουδαία αλλά κι αυτη λόγω ανάγκης υλικοτητας οχι τόσο ευκινητη. Στην τρίτη θέση έβαζε τ
ην ζωγραφική ,Τεχνη σχετικά ευκινητη αλλά που είχε πάντως κάποιους περιορισμους υλικοτητας. Στην δεύτερη θέση έβαζε την μουσική ,Τεχνη μεγαλης αυλοτητας ,αλλα που και πάλι είχε ανάγκη καποιας συνοδείας οργάνων. Και τέλος στην πρώτη θέση έβαζε την βασίλισσα των Τεχνών την ποίηση. Αυτήν την απολύτως αυλη και πνευματική. Την αρχή της δημιουργίας ( από το ποιω ,δημιουργω με τα χέρια). Την ποίηση που ίσως μ’ενα χαρτι του ποιητή μπορει να εκφραστεί. Ο Χέγκελ πέθανε στο Βερολίνο το 1831 απο χολέρα. Έχοντας κατακτήσει κι επηρεάσει ως σήμερα καθοριστικα την εξέλιξη της φιλοσοφίας. Και πιστευοντας οτι καποια στιγμη το πνευμα θα ζει επιστρεφοντας στον εαυτο του.
