Ψηφιακή Τέχνη: το τέλος της Αισθητικής; (Ελεύθερος Τύπος 16.04.2022)
Ψηφιακή Τέχνη: το τέλος της Αισθητικής;
Μετά από αυτήν την προσέγγιση της σύγχρονης Τέχνης στα διάφορα ιστορικά και θεωρητικά της επίπεδα, το ερώτημα που εύλογα μπορεί να τεθεί είναι: και τώρα που πάμε; Ποια είναι η θα είναι η συνέχεια και η εξέλιξη της σύγχρονης Τέχνης σε μια εποχή οπου παθιάζεται για το digital, ψηφιακό, και την ρομποτική;
Ο Γουολτερ Μπεντζαμιν ( Walter Benjamin) είχε ήδη μιλήσει για την αναπαραγωγικοτητα της Τέχνης. Με απλά λόγια: το έργο Τέχνης, έχοντας χάσει κάθε νοηματοδοτική του διάσταση, μετατρέπεται σε προιον αναπαραγωγής. Δηλαδή , αυτο σημαίνει οτι χανει την γνησιότητα και την μοναδικότητα του. Πιο συγκεκριμένα. 1. Αν ως γνήσιο επι αιώνες θεωρείτο το έργο που είχε γίνει με τα χέρια του καλλιτέχνη εικαστικού κι έφερε προφανώς την υπογραφή του, τώρα στην ψηφιακή εποχή, το έργο τέχνης, δεν γίνεται πλέον πλαστικά ( δηλαδή κάτι που έχει πλαστει -απο το ρήμα πλαθω), αλλά γίνεται ψηφιακά ( δηλαδή από το κομπιούτερ κι οτιδήποτε άλλες ψηφιακές δυνατότητες μας παρέχει η συνεχώς “εξελισσόμενη ” σύγχρονη Τεχνική . 2. Η απώλεια της γνησιότητας οδηγεί μοιραία και στην απώλεια της μοναδικότητας του έργου ,μιας και πλέον η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί ν’αναπαραγει μηχανικά πολλαπλά ενα έργο Τέχνης, πχ. εναν πινακα ,ενα γλυπτο, ενα σχεδιο κλπ.
Θα μου πείτε βέβαια, ναι αλλά η υπογραφή του καλλιτέχνη ισχύει πάντα κι ειναι το διαβατήριο γνησιότητας του έργου Τέχνης. Αναντίρρητα ναι αυτό ισχύει. Ισχύει όμως και κάτι άλλο. Στα σημερινά δεδομένα μπορεί κάποιος να επέμβει ,έστω κι ελάχιστα,ανεπαίσθητα στην εικόνα ενός έργου μέσω του κομπιουτερ και να το οικειοποιηθεί νόμιμα ως δικό του. Αυτό γίνεται πχ δια της νέας μορφής ψηφιακής Τέχνης του nft. Πάντως ας μην γκρινιάζουν κάποιοι γιατί το nft είναι μια μορφη ερμηνείας των ιδεών του Μαρσελ Ντυσαμπ και του Αντυ Γουορχωλ. Ηταν ο Ντυσαμπ που επενέβη στην εικόνα του κλασσικού πλεον έργου της Τζιοκοντα και το μετέβαλε ως εικόνα αλλάζοντας το και βάζοντας την δική του πλεον υπογραφή ως νεου δημιουργού. Αντίστοιχα λειτούργησε κι ο Γουορχωλ μέσα απο τις αλλοιώσεις εικόνων δια της σεριγκραφι του. Τα “νεα” εργα που δημιούργησαν οι δυο ιστορικοί καλλιτέχνες ,βασισμένα στην “αλλοιωση” ηδη υπαρχόντων έργων η εικόνων, πήραν την πορεία τους στην αγορά και γέννησαν την ιδέα της νέας υπογραφής πάνω στην παλιά που προϋπήρχε. Οι κλασσικές εικόνες δηλαδή μέσα απο την επέμβαση των Ντυσαμπ Γουορχωλ έγιναν πλέον δικα τους έργα παρότι εκ πρώτης ματιας θυμίζουν το ιστορικό παρελθόν τους κι εύκολα ταυτίζονται με αυτό. Ζώντας εδώ και καιρό στον αιώνα της ψηφιακής ζωής, μέσω του ιντερνέτ μπορούμε ναχουμε ηδη ενημέρωση των εργων Τέχνης ως “εικόνων” ( εννοω εδώ images κι οχι θρησκευτικές εικόνες) . Ενα οποιοδήποτε έργο ενός καλλιτέχνη από την στιγμή που θα δημοσιοποιηθεί μέσω του ιντερνέτ για παράδειγμα είναι κοινό αγαθό ως εικονα-image . Ένας οποιος το δει μπορεί να το αντιγράψει κατ’αρχην. Μπορεί όμως μέσω του συστήματος nft να επέμβει ελάχιστα ,που ισως και να μην φαίνεται και να το κάνει δικό του βάζοντας αντι για υπογραφή μια ηλεκτρονική “υπογραφη” κωδικοποιημένη. Και στην συνέχεια να το πουλήσει. Το πουληθεν έργο ανήκει σ’οποιον το αγοράσει κι έχει και την κωδικοποιημένη ψηφιακή υπογραφή. Περνούμε δηλαδή απο την φυσική δημιουργία στην απόλυτα Τεχνητή δημιουργία. Ζούμε την εποχή του Τεχνομηδενισμου δρόμο που ήδη όπως ανέφερα, ανήγγειλε ο Ντυσαμπ κι εν μέρει ο Γουορχωλ. Μιλάμε πλέον στην πράξη για το τέλος μιας Τέχνης που ως τώρα στηριζόταν η στην πλαστική συμπεριφορά η στην εννοιολογική στρατηγική. Μιλάμε για την ψηφιακή τέχνη.
Ο ψηφιακός τεχνομηδενισμος έχει δυο πόδια : απο την μια επιβεβαιώνει το τέλος της γνωστής ως τώρα μορφής Τέχνης και από την άλλη μας ανοίγει εναν άγνωστο τελείως δρόμο. Ολα σ’αυτον τον τελευταίο προχω6ρουν με ερωτηματικά. Δύσκολα ερωτήματα που αφορούν την παραγωγή του έργου, την Επικοινωνία του, την αγορά, την διανομή, την αξία, τις εμπειρίες, τον συντελεστή αξιολόγησης και κυρίως την αισθητική. Πολλά και μονίμως ανοιχτά ερωτήματα που αφορούν επίσης το χωροχρονικο πεδίο άσκησης της Τέχνης, δηλαδή τον χώρο και χρόνο που αυτή ασκείται ,μιας και ως δημιουργική κι αισθητική αντίληψη είναι πολύ μακριά από αυτήν που ως τώρα χρησιμοποιούσαμε στην καλλιτεχνική καθημερινότητα μας. Ας το δούμε λοιπόν αναλυτικότερα.
Αν στην ως τώρα αισθητική μας αντίληψη για την Τέχνη ,τα διάφορα αξιωματικα χαρακτηριστικά της, ως μορφικη ( δηλαδή φορμαλιστικη δράση, ως έρευνα και γέννηση μορφών) έχουν άμεση σχέση με αυτό που ονομάζουμε πραγματικότητα, η αν θέλετε με την αντίληψη μας για την πραγματικότητα κι υπακούουν σε ένα είδος τάξης, στην ψηφιακή ζωή και Τέχνη , βρίσκονται μάλλον σε αταξία. Γιατί αυτός ο νέος χώρος, ο ψηφιακός, έχει τα εξής τέσσερα βασικά συστατικά που τον θεμελιώνουν και τον καθορίζουν.
1. Η πραγματικότητα ως “αλλος” χώρος.
Το πρώτο θεμελιώδες συστατικό της ψηφιακής Τέχνης είναι οτι στηρίζεται σ’ενα χώρο που δεν έχει τις ιδιότητες μιας σταθερής παρουσίας. Δηλαδή το δίκτυο επικοινωνίας , γνωστοποιείται μεσα από έναν μηχανισμό λειτουργίας ,φτιαγμένον από αόρατες συνδέσεις, που μας επιτρέπει την οπτικοποίηση του αποτελέσματος που γυρεύουμε για μια μόνο στιγμή. Με άλλα λόγια, ακόμη πιο απλά, αυτο που συνήθως ονομάζουμε ” πραγματικότητα “, αυτή η αίσθηση του απτου ,η πραγματικότητα που αποδεικνύεται μέσω των αισθήσεων μας ( πιανουμε ενα τραπέζι, άρα υπάρχει) ,αυτή λοιπόν επαναλαμβάνω η πραγματικότητα, δεν είναι η ίδια. Έχει αλλάξει. Η παρουσία της εμφανίζεται μόνον μέσα απο κωδικούς πρόσβασης και τεχνικής φύσεως ( μαθηματικά) δεδομένα , τα οποία αν και δεν γνωρίζουμε, εν τούτοις τα χρησιμοποιούμε. Αυτή η ψηφιακή πραγματικότητα, παρότι μας φαίνεται σαν κάτι έξω από τις ως τώρα βεβαιότητες μας για τον γύρω μας χώρο η αυτον των αντικειμένων, εν τούτοις δεν είναι κάτι το ψεύτικο. Υπάρχει ως κάποιος “αλλος” χώρος, ως κάτι το υπαρκτό αλλ’ανεξαρτητα της πραγματικότητας του.
2. Η εικονική διάσταση.
Ο όρος “εικονικο” χρησιμοποιείται πλέον στην καθημερινότητα μας και ποικιλοτρόπως. Εννοούμε με αυτον σχεδιάσματα αντικειμένων η κι έργων Τέχνης, σχεδιάσματα που μπορούν μελλοντικά να γίνουν πράξη, κοντολογίς, οτιδήποτε βρίσκεται στα όρια της φαντασίας μας ως λανθάνουσα αθέατη δύναμη. Στα πλαίσια όμως της πληροφορικής ο όρος αυτός χαρακτηρίζει την δυνατότητα επέκτασης εφαρμογών ενος λογισμικού ,με δυνατότητα ενεργοποίησης του η οχι. Αυτή η περιοχή εν δυνάμει επεκτασιμη ,επιτρέπει την διενέργεια κινήσεων και λειτουργιών μέσα σε πολύ λίγο ,σε ελάχιστο ακόμη και στιγμιαίο χρονικό διάστημα.
3. Η Διάδραση.
Ενώ ο όρος στην ως τώρα συνήθη καθημερινή γλώσσα σημαίνει μια δραστηριότητα συναλλαγής μεταξύ δυο η περισσότερων ατόμων, στην ψηφιακή γλώσσα,σημαίνει μια ιδιότητα του εικονικού χώρου, σύμφωνα με την οποία, ο χρήστης μπορεί να μεταβάλλει ανα πάσα στιγμή το αντικείμενο της ζήτησης του η ακόμη και την ίδια την ζήτηση. Αυτή η διαδικασία παρέμβασης ενός χρήστη ( πχ τα βιντεο-παιχνιδια) μπορεί να επαναληφθεί επ’απειρον.
Τα πιο πάνω αναφερθεντα τρια χαρακτηριστικά της ψηφιακής ζωής, γεννούν ενα τηλε-εργο, μια τηλε-υπαρξη ,η οποία δεν έχει πλέον υποχρεωτικά έναν δημιουργό αλλα ενδεχόμενα περισσότερους. Επίσης η όλη διαδικασία ( προσχεδιασμα, συμφωνία, εκθεση-διαδοση) είναι κάτι το ενιαίο . Ο Χρόνος δεν είναι πια διάρκεια ,δεν υπάρχει κίνηση καθότι είναι της στιγμής και βέβαια η έννοια της έκθεσης η του καταλόγου μιας έκθεσης, όπως και των γκαλερί,των μουσειων, η του εμπόρου Τέχνης, χάνουν την ως τώρα σημασία τους. Αν τώρα σ’αυτην την λογική προσθέσουμε και το ηδη αναφερθεν σε αυτο το κείμενο nft ,τότε γίνεται αμέσως αντιληπτό οτι υπάρχει απώλεια της πατρότητας του έργου Τέχνης. Με οικονομικές επίσης συνέπειες. Όταν δηλαδή μεταβάλλεται συνεχώς ενα έργο Τέχνης από την δραστηριότητα πολλών , ποιός έχει το δικαίωμα της είσπραξης των πνευματικών δικαιωμάτων; Μπροστά μας ανοίγεται έτσι μια μεγάλη μάχη σε πολλά επίπεδα ( εμπορικό, νοηματικο ως κι υπαρξιακό) που γεννιέται απο την κυριαρχία σήμερα του Τεχνομηδενισμου. Όμως πάνω απ’ολα είμαστε αντιμέτωποι με το κρίσιμο ερώτημα: βρισκόμαστε στο τέλος της Αισθητικής;
Γιατί όλα τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά της ψηφιακής Τέχνης, αποδυναμώνουν κι εξασθενιζουν ουσιαστικά τον ως τώρα ρόλο των κριτικών Τέχνης, τον γκαλεριστων, των διοργανωτών εκθέσεων, των καθηγητών Αισθητικής κλπ. Κι αυτό γιατί οι κριτικοί για παράδειγμα η οι άλλων ειδών σχολιαστές Τέχνης, ως τώρα έκριναν κι εργαζόντουσαν με βάση τα έργα που έβλεπαν σε ενα συγκεκριμένο χώρο ( γκαλερί,Μουσείο,εργαστήριο καλλιτέχνη κλπ),τα έργα που είχαν μια αισθητή παρουσία. Τώρα στην ψηφιακή εποχή πως θα εργάζονται η θα ερευνούν επιστημονικα όταν το έργο έχει γίνει μια εναλλασσόμενη και μόνο εικόνα, φευγαλέα εικόνα ; Δίχως ανάλυση και αισθητικά κριτηρια ενα έργο Τέχνης δεν υπάρχει. Είναι οι αισθητικές αξίες, όποιες και ναταν που το καθόριζαν, είτε έτσι είτε αλλιώς ,είτε θετικά είτε αρνητικά. Που οδηγεί λοιπόν αυτή η κατάσταση; Στο τέλος της Αισθητικής η στην γέννηση μιας άλλης νέας ,αχαρτογράφητης ακόμα αισθητικής; Αυτό όμως είναι ενα ουσιαστικό ερώτημα που αργά η γρήγορα θ’ απαντηθεί στα πλαίσια της νέας πραγματικότητας στην Τέχνη που φέρνει η ψηφιακή ζωή.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης,ποιητης,εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Η πρώτη εικόνα (Ελεύθερος Τύπος 12.04.2022)
Η πρώτη εικόνα
Τα αποτελέσματα των Γαλλικών εκλογών δεν ήταν έκπληξη για όσους παρακολουθούσαν εδώ και καιρό από κοντά τις εξελίξεις στην Γαλλική πολιτική σκηνή. Ο Μακρον ανεβασμένος στον “θρονο” του Δια ,ενδιαφερόταν περισσότερο για την διεθνή του εικόνα και για τα “μεγαλα” πρότζεκτς. Έδειχνε πολύ λιγότερο ενδιαφέρον για τα καθημερινά ζητήματα και προβλήματα των πολιτών. Κρυμμένος πίσω από τις μεγάλες φράσεις περι “προοδευτισμου” ,”Ευρωπαικης ολοκληρωσης” και μάχης εναντίον του” κακου ” Πούτιν και της εισβολής του στην Ουκρανία, αψηφησε τις φωνές και τις διαμαρτυρίες των Γάλλων πολιτών της μεσαίας κι εργατικής τάξης. Από τα κίτρινα γιλέκα που αντιμετώπισε με ασυνήθιστη αγριότητα, ως τις μειώσεις επιδομάτων,το συνταξιοδοτικό, και την κοπή των μπάτζετ για την νεολαία, πορεύτηκε κλείνοντας τ’αυτια του στα πραγματικά ζητήματα που απασχολούσαν τους Γάλλους πολίτες στην πλειοψηφία τους . Ποια ήταν αυτά;
1.Η αγοραστική δύναμη των πολιτών . Οι Γάλλοι πέρα από ιδεολογίες θέλουν ναχουν λεφτά στην τσέπη τους να ζουν καλά. Και αντί ν’αυξησει την αγοραστική δύναμη ο Μακρον την μείωσε. Κι αυτό τους εξόργισε.
2. Το θέμα της ασφάλειας. Σ’ολη την θητεία του υπήρξαν πολλές τρομοκρατικές πράξεις. Κανένα αίσθημα ασφάλειας. Λεωφορείο που έπεφτε σε πολίτες, καθηγητές η ιερείς που σφαγιάστηκαν κι άλλα πολλά που έδωσαν ένα αίσθημα ανασφάλειας στους Γάλλους.
3. Το μεταναστευτικό κι η ταυτότητα. Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση ενοχλεί και κυρίως συνδέεται με αλλοίωση της Γαλλικής ταυτότητας από πολλούς.
Απέναντι σε αυτά τα 3 θεμελιώδη ζητήματα ο Γάλλος πρόεδρος ελέγχεται σοβαρά. Αντιθέτως η Λεπεν σε ολη την προεκλογική της εκστρατεία επικεντρώθηκε στο να προτείνει μέτρα που θ’αυξησουν την αγοραστική δύναμη των Γάλλων και την οικονομική κατάσταση των νέων. Επίσης προτεινε μέτρα συγκεκριμένα για ασφάλεια και μετανάστευση. Κι όλα τα έκανε μεθοδικά και κοστολογημενα με το επιστημονικό επιτελείο της.
Παράλληλα έδιωξε τ’ακροδεξια ” βαριδια” ( ως κι η ανιψιά της έφυγε) και τ’αφησε να πάνε στον Ερικ Ζεμουρ. Άλλαξε τον πολιτικό της λόγο για Ευρώπη κι Ευρώ κι έφτασε ναναι κοντά σε γνωστές συστηματικές θέσεις. Έδωσε βάρος στην εικόνα της σαν καθημερινή πολίτης ,μιλώντας μέχρι και για τις γάτες της. Ενώ στις εκπομπές υπήρξε ήρεμη και μετριοπαθής αποφεύγοντας ως τώρα τις παγίδες. Πέτυχε την αποδαιμονοποιηση της .Αποτέλεσμα ήταν ν’αντεξει και να βγει στον δεύτερο γύρο δυναμωμενη κι απειλητική. Σημερα οι δημοσκοπήσεις δίνουν 51%Μακρον και 49%Λεπεν. Τι θα γίνει τώρα;
Ο Μακρον που δεν έκανε καθόλου προεκλογικά αγώνα καλείται να τον κάνει τώρα. Και τοχει καταλάβει. Το ομολόγησε κιόλας. Αν μείνει στο “ολοι οι Δημοκρατικοι” εναντίον της ακροδεξιάς δεν είναι αρκετό. Χρειάζεται να μιλήσει για το τι δεν έκανε και το τι θα κάνει. Χρειάζεται συμμαχίες με αντιπάλους του. Το επιχείρησε άλλωστε κάνοντας άνοιγμα για συμμαχίες με στελέχη όλων των σντιπολιτευτικων κομμάτων πλην Λεπεν. Που σημαίνει οτι ,αν γίνει αυτο ,θα βγει ενα νέο κοινό πρόγραμμα. Επίσης πρέπει να μιλήσει για τον κίνδυνο που έχει η οικονομικη πολιτικη της Λεπεν, να δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις με Ευρώπη κι Αμερική.
Απο την μεριά της η Λεπέν θα μείνει σε δύο επίπεδα. Πρώτον θα καταγγείλει με στοιχεία την απραξία Μακρον στα βασικά αιτήματα των Γάλλων κι από την άλλη θα προτείνει το πρόγραμμα της που βασίζεται στην καθημερινότητα του Πολίτη και στην ανα-κτηση της Γαλλίας ,δηλαδή της χαμένης κυριαρχίας και ταυτότητας της. Θα κατηγορήσει τον Μακρον ως πρόεδρο των πλουσίων. Άλλωστε μια χθεσινή κοινωνιολογική έρευνα λέει οτι οι πιο σταθεροί οικονομικά ψηφίζουν Μακρον ενω οι πιο ευάλωτοι ψηφίζουν Μαρι Λεπεν. Η ιδια πάντως δηλώνει περίτρανα οτι είναι η εκπρόσωπος ,η εκφραστής των λαϊκών στρωμάτων .
Η μάχη θαναι σκληρή,σώμα με σώμα, αποφεύγοντας καθένας οσο γίνεται το λάθος. Οι συμμαχίες θα παίξουν ρόλο. Καθένας από τους δύο αντιπάλους θα ψαρέψει ψήφους από τους αποκλεισμένους υποψηφίους. Και βέβαια έχουμε κάποιες περίεργες ενδείξεις. Το βαρόμετρο θα γείρει υπό την επίδραση των ψηφοφόρων του Μελανσον. Ναι μεν αυτος είπε “ουτε μια ψηφο στην Λεπεν” αλλα δεν είπε ψηφίστε Μακρον. Κι οι νέοι είναι σε γενικές γραμμές αντι-Μακρον. Αρα θα ψηφίσει ενα ποσοστό 20% του Μελανσον Λεπεν επειδή είναι αντι-Μακρον όπως δείχνει μια δημοσκόπηση; Κι ακόμη : Τι θα κάνει το 27% των απεχοντων της ψηφοφορίας του πρώτου γύρου; Θανει ο Μελανσον ο κύριος ρυθμιστής;
Τόσα ερωτήματα που ενοχλούν τους Γάλλους γιατί δεν ήθελαν καθόλου να παγιδεύουν στην μονομαχία “καλου-κακου”, δηλαδή Μακρον-Λεπεν. Όμως έχουμε την ρεβάνς της μάχης του 2017. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Και θαναι μια σίγουρα διαφορετική ρεβάνς.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητης,εικαστικος,γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Εμείς κι η Φύση. (Ελεύθερος Τύπος 14.04.2022)
Εμείς κι η Φύση.
Οι δυο κυρίαρχες αντίπαλες γραμμές στην περιβαντολογικη φιλοσοφία φέρνουν ταυτόχρονα στην πολιτική επιφάνεια δύο αντίθετες προβληματικές γύρω απ΄ αυτό το ζήτημα. Η μία η «καπιταλιστική» , που στ’ όνομα των επενδύσεων μπορει να παραβλέψει τον φυσικό πλούτο και το περιβάλλον, δίνοντας προτεραιότητα στις επενδύσεις, στην καινοτομια και τις ιδιωτικοποιήσεις, Κι η άλλη, η «αριστερή», που δεν διαπραγματεύεται την περιβαλλοντική ασφάλεια με τους «κακούς καπιταλιστές», αδιαφορώντας ακόμη κι αν μέσω των επενδύσεων θα ‘βρισκαν πολλές θέσεις εργασίας οι μαστιζόμενοι από την κρίση και την ανεργία, κάτοικοι μιας περιοχής.
Η αριστερή οικολογική ευαισθησία είναι ένας μύθος, που προβάλλεται για πολιτικα κι ιδεολογικά οφέλη. Κι αυτό γιατί η φιλοσοφία της οικο-αριστεράς δεν διαφέρει από εκείνη της οικο-δεξιάς. Και συγκεκριμένα: η οικολογική φιλοσοφία και των δύο στηρίζεται στην θέση ότι ο άνθρωπος, μπορεί δια μέσον της Τεχνικής, να εκμεταλλευτεί προς όφελός του την φύση. Το όφελος όμως αυτό είναι μόνο οικονομο-υλικό, κι όχι αυτογνωσιακό όπως πρέπει να ‘ναι κάθε όφελος που περιλαμβάνει εξωτερική ικανοποίηση (χρηματικό κέρδος κλπ.) κι εσωτερική ηθικά χαρά (η γνώση κι η καλυτέρευση του εαυτού μας). Στο όνομα της Προόδου και της Τεχνικής ανάπτυξης, μέσα από τον θεολογικό μύθο των επιστημών, όπως έλεγε κριτικά κι ο Νίτσε, επιχειρήθηκε να γίνει πράξη η ιδέα του Καρτέσιου, ότι «ο άνθρωπος μπορεί να γίνει κύριος και κάτοχος της Φύσης».
Η αναζητούμενη ποιότητα ζωής (με ηθικά και ευδαιμονικα οφέλη) μέσα από εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος με την βοήθεια της Τεχνικής δεν πέτυχε το ζητούμενο. Κι αυτό γιατί η Πρόοδος (progress) που στηρίζεται μονο στο στοιχειο της τεχνικής εξειδίκευσης και στην αγοραστική δύναμη, όχι μόνο δεν έκανε καλύτερο τον άνθρωπο, (γενοκτονίες, ρατσισμός, ολοκαύτωμα κλπ) άλλα και προκάλεσε φυσικές καταστροφές (ρυπάνσεις θαλασσών, τσέρνομπιλ, φουκουσίμα, καταστροφές δασών κλπ)
Από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ως σήμερα και κυρίως μετά από την ναζιστική βαρβαρότητα, άρχισαν να μπαίνουν ουσιαστικα ερωτηματα ως προς το τι ειναι πρόοδος, και να χάνεται η «ηθική» της Τεχνικής. Μ ‘αποτέλεσμα να ζούμε πια σε μια εποχή όπου η τεχνική υπάρχει για την αυτοϊκανοποίησή της, κι όχι στην όποια υπηρεσία εσωτερικής καλυτέρευσης του ανθρώπου. Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με το δυσάρεστο φαινόμενο αντί να χρησιμοποιούμε την σχέση μας με την Φύση για να μάθουμε περισσότερα για τον Κόσμο και για τον εαυτό μας, να την χρησιμοποιούμε προς οικονομικό-πολιτικα οφέλη. Η «συντηρητική» πλευρά δεν συντηρεί όπως πρέπει τον Οίκο-γη(εξ’ ου και το οικο-λογία) όπως έλεγαν οι κλασσικοί μας πρόγονοι. Ενώ η «προοδευτική» πλευρα , τον έχει μετατρέψει σε πολιτικό εργαλείο για τον αντιπολιτευτικό της λόγο που θα επιφέρει πολιτικα οφέλη. Μόνο που η Φύση μπορεί να τιμωρήσει (τσουνάμι, σεισμοί κλπ) όσους δεν την σέβονται. Όσους δεν μπορούν να δουν την Οικολογία σαν Οικο-σοφία.Δηλαδη σαν ενα μεσο αυτοβελτιωσης ,αυτογνωσιας.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Σύγχρονη Τέχνη μέρος πέμπτο. Μπέηκον - Τουομπλυ. (Ελεύθερος Τύπος 09.04.2022)
Σύγχρονη Τέχνη μέρος πέμπτο.
Μπέηκον – Τουομπλυ.
Ο Φράνσις Μπέηκον δεν έφυγε ποτέ από τον ζωγραφικό του δρόμο. Πάντα ως το τέλος ζωγράφιζε. Ενω έζησε έντονα την εποχη της δεκαετιας ’60-’70 ,οπου η avant-garde ήταν ακόμα ισχυρή κι ενώ δίπλα του κυριαρχούσε τα ίδια χρόνια η τεχνη των installations και των performances, αυτός δεν επηρεάστηκε καθόλου από το κλίμα γύρω του. Συνέχισε να ζωγραφίζει την περιπέτεια και τις παραμορφώσεις του ανθρώπινου σώματος ,γυρεύοντας πάντα ,μ’εμμονη κι υπομονή ,ένα νέο νόημα γι’αυτο ,ένα νέο νόημα ζωής και Τέχνης ,μέσω αυτού. Το σώμα έτσι στην περίπτωση του πήρε τις διαστάσεις ενός συμβόλου αναζήτησης της εσωτερικής και συνάμα εξωτερικής μας πραγματικότητας. Εσωτερικό κι εξωτερικό λειτουργούν ενωμένα στην εικαστική γλώσσα του Φρανσις Μπέηκον, υπάρχουν ως μια “νοηματική ” ( κι οχι εννοιολογική ) ενότητα. Το σώμα ως ενσάρκωση της ζωής είναι ταυτόχρονα κι η ενσωμάτωση της ύπαρξης μας. Οι νέοι καλλιτέχνες των χρόνων του ’80 πήραν τεράστια δύναμη κι ενέργεια από τον μεγάλο αυτόν Βρετανό καλλιτέχνη ,για να εξεγερθούν εναντίον του εννοιολογικου τότε κατεστημένου ,για να επαναφέρουν την ζωγραφική ως εικαστική τους έκφραση και βέβαια , για να βρουν την ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις της αγοράς και στην δημιουργία τους. Ο Μπέηκον θα μπορούσα να πω οτι υπήρξε μια” ηθικη” μορφή ,ενα “ηθικο” παράδειγμα για τους νέους καλλιτέχνες που ήταν γοητευμένοι απο την στάση του: μια αποκατάσταση της σχέσης ζωής και Τέχνης.
Ο Τουομπλυ.
Ο CY Twombly , αντίστοιχα με τον Μπέηκον ,εξ’αρχης ως το τέλος, έμεινε πιστός στην ζωγραφική. Παρότι στην αρχή της καριέρας του,αυτός ο γεννημένος Αμερικανός καλλιτέχνης, είχε δίπλα του έντονο το κίνημα της Ποπ Αρτ, εν τούτοις ,δεν επηρεάστηκε απο αυτό η απο διάφορες άλλες αντι-αρτ αντιδράσεις. Αντιθέτως έμεινε πιστός στην ζωγραφική παιδεία του που πήρε από τους ιμπρεσσιονιστες, τον Ταρνερ, τον Ματις κλπ..Είχε πάντοτε ανοιχτό διάλογο με την ποίηση και την ιστορία, κάτι που επιβεβαιώνουν κι οι θεματικές των έργων του. Η γεμάτη πάθος κι ελευθερία ,πάντα νεανική, γιατί ήταν δεμένη μόνιμα με την ζωή, ζω-γραφικη του ,ένα μίγμα ελλειπτικής “γραφικης” (ζωγραφικής) ,χρωμάτων , λέξεων και κίνησης ,έγινε αμέσως αντικείμενο έλξης κι επιρροής των νέων ζωγράφων της δεκαετίας του ’80. Μπασκια, Σναμπελ, Κλεμεντε, Μπαχσλερ , και τόσοι άλλοι ,δεν σταματούσαν ν’αναφερονται σ’αυτον θαυμαστικά.
Η Σύγχρονη Τέχνη, όταν θέλησε ν’αφεθει στα χέρια της απονοηματοδοτικης τάσης της αγοράς ,βρήκε μπροστά της ,μεταξύ άλλων, τον σκόπελο Τουομπλυ, ο οποίος με το έργο του και την καλλιτεχνική του στάση ,συνέβαλε στην ανανοηματοδοτηση της Τέχνης κι αντιστάθηκε στις speculations του χρηματιστηρίου Τέχνης και της αγοράς Τέχνης. Τα έργα του όντας σύγχρονα ,όπως κι αυτά των Μπαζελιτς, Κιφερ, μεταξύ άλλων, εμπόδισαν τον χρηματιστηριακό εκφυλισμό της Τέχνης και συνέχισαν να της δίνουν νοηματική ενέργεια.
Όσο όμως ως ένα σημείο μπορεί κάποιος να πει οτι οι Μπεηκον -Τουομπλυ ήταν λογικό να συμβάλλουν στην ζωγραφική ,όντας οι ιδιοι ζωγράφοι, αλλο τόσο είναι άξιο προσοχής να σταθώ στις περιπτώσεις των Μποις( Beuys)και Κουνέλλη ,οι οποίοι, όντας φιλοσοφικα και καλλιτεχνικά υποστηριχτές της αντι-ζωγραφικής αντίληψης, έγιναν μορφές παραδείγματος από τους νέους ζωγράφους .
Πώς εξηγείται αυτό;
Αυτό εξηγείται από την όλη εικαστική πορεία των δυο σπουδαίων “δασκαλων” οι οποίοι ,με τις εικαστικές τους προτάσεις,παρεμβάσεις, installations, performances, ομιλίες τους κι έργα τους ,δημιούργησαν μια πλαστική γλώσσα η οποία ξεπερνά τα όρια του μέσου έκφρασης τους. Για να το πω πιο απλά: είχαν τέτοια δύναμη σε ο,τι έκαναν ,αλλά κι είχαν τέτοια δύναμη ο,τι έκαναν ,ώστε δεν είχε καμμία σημασία σε τελευταία ανάλυση, αν το τελικό τους έργο ,ήταν γλυπτό, installation, performance, η οποαδήποτε αλλη μορφη ,η μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης . Το έργο τους ακτινοβολούσε ενέργεια, πνευματικότητα, ελευθερία, ανατροπή, δημιουργικότητα. Το έργο τους απαντούσε σε πολλαπλά αιτήματα των θεατών κι οχι σε μόνο περιοριστικά σε αισθητικά ζητήματα ιστορίας Τέχνης. Άγγιζε κι αγγίζει ακόμα σήμερα το έργο αυτών των δύο γιγάντων, ζητήματα υπαρξιακά, φιλοσοφικα, ηθικά, ιστορικά,πολιτικά, ακόμη κι αισθητικά με μη-παραδοσιακο τρόπο . Επρόκειτο για ένα είδος σφαιρικής πρότασης που ξεπερνούσε τα ειδικά ορια της ιστορίας της Τέχνης. Επρόκειτο για ανανεωτικες ,επαναστατικές ιδέες που,οχι μόνο άλλαξαν την ως τότε γνωστή και παραδεκτή ιστορία της Τέχνης, αλλά επίσης έδωσαν νεα δυναμική κι ενέργεια στον εικαστικό λόγο ,παντρεύοντας τον με τόσα άλλα μη-συμβατικα στοιχεία οχι μόνο απο την Τέχνη αλλά κι από την καθημερινότητα της ζωής. Κάθε τους εικαστική παρέμβαση ήταν από μόνο του εικαστικο, πολιτιστικό,πολιτικο,οικολογικό,οικονομικό,φιλοσοφικο, ιστορικό γεγονός. Κατάφεραν να συνδέσουν την εσωτερική αναζήτηση με την εξωτερική έκφραση. Δημιούργησαν ενα έργο σφαιρικό και ταυτόχρονα ανοιχτό. Ειδικά ο Beuys το μετέτρεψε και σε φιλοσοφία γνωστή με το όνομα art total,ορος που υπήρχε μεν από τις αρχές του 20ου αιώνα με τις πρωτοπορίες ,avant-garde, και με τα κινήματα αρχιτεκτονικής ,Ντιζαιν, Αρτ Ντεκο κλπ, όμως στην περίπτωση του επικεντρώθηκε ατην εικαστική γλώσσα και την ,διεύρυνε , την εμπλουτισε , την άλλαξε , την μεταμόρφωσε σε δρόμο σκέψης, στοχασμού, φιλοσοφίας, εργαλείο καθημερινού οδηγού τρόπου ζωής για τον καθένα.
Και σαν τέτοια που ήταν η καλλιτεχνική στάση των δύο αυτών δασκάλων , κέρδιζε τον σεβασμό και το ενδιαφέρον όλων των εικαστικών η μη , τοποθετώντας ετσι τους Μποις και Κουνέλλη σε μια πολύ υψηλή θέση πέρα από την ειδική ενος γλύπτη η performer κλπ. Που σημαίνει οτι και οι νέοι ζωγραφοι μάθαιναν από αυτούς ,από την μετααισθητική τους ελευθερία και πνευματικότητα ,από την δύναμη της ανανοηματοδοτησης της δημιουργικής τους γλώσσας. Έτσι εξηγείται το οτι έγιναν σεβάσμια αποδεκτοί αμφότεροι ,μαζί με τους Μπεηκον, Τουομπλυ και κάποιους άλλους , από τους διοργανωτές των μεγάλων εκθέσεων και από τους τόσο νεότερους ζωγράφους,που,επαναλαμβάνω, είχαν εξεγερθεί εναντίον γενικώς του εικαστικού πνεύματος που κυριαρχούσε τα Χρόνια ’60 και ’70 στην Τέχνη.
Θα μπορούσα μάλιστα να πω οτι οι τέσσερις προαναφερθέντες καλλιτέχνες έγιναν ενα είδος σημαίας για τους νεότερους. Οι Μπεηκον και Τουομπλυ για την νέου τύπου σημερινή ζωγραφική ,ολο και πιο ελεύθερη από κλασσικές,παραδοσιακές ζωγραφικες συμβάσεις. Οι τότε νέοι της δεκαετίας ζωγράφοι , επηρεάστηκαν και δημιούργησαν πίνακες οι οποίοι ως σήμερα χαρακτηρίζονται από εκείνη την υποκειμενική κοσμογονία, εκείνη την ελευθερία να χρησιμοποιήσουν, απο οποιαδήποτε ιστορική περίοδο της ιστορίας της Τέχνης, στοιχεία και να τ’αναμειξουν μεταξύ τους πετυχαίνοντας την ισορροπημένη συνύπαρξη ( μέσω της υποκειμενικής γονιμότητας του καλλιτέχνη) των πιο ετερόκλητων,αντιφατικών,αντιθετικων στοιχείων. Και συνεχίζουν και σήμερα έτσι περίπου ογδονταρηδες. Φτάνει να δει κάποιος εκθέσεις των Μπαζελιτς ,Κιφερ, Λουπερτζ, Κομπερλινγκ , Φετινγκ κι άλλων ,για να διαπιστώσει την σπουδαιότητα της δουλειάς τους και το πως τελικά κατάφεραν να ισορροπήσουν ανάμεσα στις απαιτήσεις της ζωγραφικής γι’ανανοηματοδοτηση και τις απαιτήσεις της αγοράς για ευπωλητα έργα ,για χοντρές μπίζνες.
Όσο για τους Μποις- Κουνελλη , πέτυχαν να ωθήσουν ( μαζί με άλλους βέβαια ικανότατους καλλιτέχνες) τις installations (εγκαταστάσεις) στο να γίνουν μια δομή εικαστικής γλώσσας μονίμως σε κίνηση, έτοιμη ν’απεγκατασταθεί, μια εικαστική γλώσσα νομάδα , αποσπασματική ,ελαστική και στέρεη ως νοηματική άρθρωση. Δουλεύοντας πάντα στα όρια του συμβολικού και του πραγματικού, του στοχαστικού και αινιγματικου ,οι δυο αυτοί γίγαντες της σύγχρονης Τέχνης, πέτυχαν να δώσουν στον εικαστικό λόγο την νοηματική διάσταση που χρειαζόταν ώστε ο θεατής να θαυμάζει και να ψάχνει, να μην έχει έτοιμη αισθητική απάντηση και να την γυρεύει μόνος του. Η πρόκληση ,το σκάνδαλο ,το μυστηριώδες και σε κάποιες περιπτώσεις το ανεξιχνίαστο ,έγιναν γόνιμα εργαλεία ανάμεσα στους δύο αυτούς καλλιτέχνες και την νοηματική αναβάθμιση του κοινού.
Δίχως αυτούς τους 4 προαναφερθέντες καλλιτέχνες ,μαζί με κάποιους άλλους ,όπως Gilbert and George, Mario Merz , Pascali, Rebecca Horn, Basquiat Haring ,Barcelo , Clemente Cuchi Chia, Cragg, κλπ, η σύγχρονη Τέχνη θα είχε νικηθεί από την ισοπεδωτική δύναμη της αγοράς Τέχνης που όλο και αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Δεν ξέρω αν θα υπάρξουν άλλες γενιές που θα κρατήσουν μια “ηθικη” αντίσταση απέναντι στους εμπόρους Τέχνης και στις speculations του χρηματιστηρίου Τέχνης. Δεν ξέρω αν στην σημερινή πλανητική τάση για εμπορευματοποιηση των πάντων σε σημείο ώστε το εμπόριο ναχει πια καθορίσει το τι είναι η όχι Τέχνη , μπορεί να υπάρξει η ακόμη και να χρειαστεί έργο με νοηματοδοτική λάμψη. Αυτό όμως που ξέρω είναι οτι αυτοί οι προαναφερθέντες καλλιτέχνες έβαλαν δυνατά κι ανεξίτηλα την σφραγίδα τους σε αυτό που ακόμα σήμερα ονομάζουμε Σύγχρονη Τέχνη. Μια Τέχνη που οσο αλλάζει η καθημερινότητα μας συνεχίζει ν’αλλάζει και αυτή.
Δημοσθένης Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής
Η παρεμβαση μου στο καναλι ΑΡΤ για τις γαλλικες εκλογες 08.04.2022
https://www.youtube.com/watch?v=NeD633xs4hU
Όχι στην φιλοσοφία του τίποτα. (Ελεύθερος Τύπος 07.04.2022)
Όχι στην φιλοσοφία του τίποτα.
Με αφορμή τα σοβαρά πολιτικά και πολεμικά γεγονότα που ταλανίζουν την ζωή μας κάνω αυτές τις προσωπικές διαπιστώσεις. Ο σημερινός κόσμος διαπερνάται πλήρως απο την μαρξίζουσα λογική ότι όλα είναι χρήμα. Και δεξιός κι αριστερός νεοφιλελευθερισμος έχουν αφαιρέσει πλήρως απο τις μορφωτικές μας αξίες καθε ανθρωπιστικο στοιχείο που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση της προσωπικότητας του Πολίτη. Μονο η οικονομία η πιο συγκεκριμένα τα προς επιβίωσην μετρούν πλεον στον καθένα. Οι μοναδικές στιγμές αγανάκτησης είναι όταν έχουμε χρηματική απώλεια . Μου παίρνεις κάτι από τον μισθό μου, άρα είσαι «κλέφτης» και εγώ αγανακτώ. Η αγανάκτηση είναι ψεύτικο στοιχείο έλεγε ο Νίτσε. Γιατί δεν δομείται στη λογική. Η λογική της μαρξίζουσας αγανάκτησης είναι το κενό. Που σημαίνει πρακτικά ζούμε μόνο για τις υλικές χρηματικές μας ανάγκες. Και οι πολιτιστικές αξίες; Πολυτέλεια θα μου πείτε. Είναι πλέον μόνο για τους λίγους. Και όμως ο πολιτισμός αφορά τους πολλούς, τον καθένα μας. Γιατί αν υπήρχε εκδημοκρατισμός του πολιτισμού κι οχι ελιτισμός, όπως τείνει και είναι σήμερα, τότε την θέση του «κενού», θα έπαιρνε η πληρότητα, σκέψης και αναγκών πνεύματος και ύλης.
Οι σοφοί πρόγονοί μας το είχαν καταλάβει για αυτό και έδωσαν πρωταρχική θέση στην φιλοσοφία. Τι έλεγε αυτή; Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί με τους άλλους, με την Φύση. Αυτό είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός. Η ισορροπία, η φιλία, η αδελφότητα, η παρουσία, η πνευματική ανάγκη, δηλαδή ο διάλογος πνευματικού, ανθρώπινου και φυσικού χρόνου, οδηγούν σε μία μορφή ευτυχίας, αυτήν της πληρότητας. Ο Περικλής έφτιαξε ταυτόχρονα την Δημοκρατία και τον Παρθενώνα αφιερωμένα στην θεά της Σοφίας, την Αθηνά. Οραματίστηκε μία κοινωνία όπου οι άνθρωποι θα ζουν συνδυάζοντας πνευματική, υλική και μυστηριακή ζωή. Δόθηκε έτσι δυνατότητα έκφρασης στην φυσική ανθρώπινη ανάγκη για αναζήτηση μέτρου μεταξύ πάθους και λογικής, μεταξύ ζωικών και θεϊκών δυνάμεων.
Η μαρξίζουσα σημερινή ιδεολογία είναι αρρωστημένη. Για αυτήν προέχει μόνο το χρηματικό. Μας ωθεί να ζούμε στο κενό. Και μας λέει ότι ο άνθρωπος είναι ολομόναχος, επιβεβαιώνοντας τον Σαρτρ που έλεγε ότι «ο άνθρωπος εφεύρε τον άνθρωπο». Όχι. Δεν είναι έτσι στους Έλληνες. Στην φιλοσοφία τους η Πόλη, ο Κόσμος, η Φύση, η ισορροπία Ουρανού-Γης, θεατού-αθεάτου, πρότεινε μία στάση ζωής, όπου η αναζήτηση της πληρότητας ήταν ταυτόχρονα πνευματικός και υλικός όρος για την Σοφία. Οι στρατευμένοι υλιστές δεν το δέχονται αυτό. Θα ήθελαν να εξαφανίσουν τον κόσμο, την Ανθρωπολογία, την Θεολογία. Κι όμως χρειαζόμαστε την ιερότητα ( ως προσήλωση, συγκέντρωση κι εμπιστοσυνη στις συναλλαγες μας), χρειαζόμαστε την πληρότητα. Οι λάτρεις του «κενού» οι «θεολόγοι» της αθεΐας και του τίποτα, οι “θεολογοι”του χρήματος , κάνουν λάθος. Για αυτό και ο Νίτσε μίλησε για «θάνατο Θεού» όχι δηλαδή για ανυπαρξία του.
Η Φιλοσοφία των Ελλήνων εφεύρε την Δημοκρατία και την ίδια στιγμή την κριτική της. Ο Πλάτων είναι το παράδειγμα. Πρώτος μας προειδοποίησε για την κοινωνία του θεάματος, τον συλλογικό ναρκισσισμό, την δημαγωγία, το απολυταρχικό πάθος του εγώ. Στηρίχτηκε στην θανάτωση του Σωκράτη, που εισήγαγε την δημοκρατία του διαλόγου, που θέλησε να ενεργοποιήσει την «Αγορά», και για αυτό τον σκότωσαν. Σήμερα, που ζούμε τον κυνισμό της μαρξίζουσας αποδόμησης, που όποιος πει ότι αγαπά την πατρίδα ή την θρησκεία, θεωρείται «φασίστας», «αντιδημοκράτης», «αντι-προοδευτικός», από την προοδευτικόστροφη λογική, η οποία επιτρέπει τα ελεύθερα ήθη αλλά όχι την ελεύθερη σκέψη, σήμερα λοιπόν, είναι περισσότερο από ποτέ ανάγκη να ξαναδιαβάσουμε τους Έλληνες. Για να χαρούμε την ζωή, να παθιαστούμε με την τέχνη, με την εσωτερική αναζήτηση, την αλληλεγγύη, την συγκίνηση μπροστά στην ομορφιά, την αναζήτηση της αλήθειας, την θεραπεία της πικροχολίας. Για να ξαναβρούμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, την ευγνωμοσύνη που είμαστε ζωντανοί, να τιμούμε τα ιερά, την χαρά της δημιουργίας, για να απολαύσουμε το μυστήριο της ενστικτώδους λογικής που ενυπάρχει στην Φύση.
Δημοσθένης Δαββέτας
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικος,γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Συνέντευξη στο ARTVIEWS και την Ζέτα Τζιώτη 04.04.2022
Δημοσθένης Δαββέτας: Ο Joseph Beuys στάθηκε για μένα πνευματικός πατέρας
Από τις εκδόσεις Κάκτος κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα, με τίτλο «Διάλογοι: Προσωπικές συζητήσεις με τους μεγάλους της σύγχρονης τέχνης».
Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
Όλη η αφρόκρεμα της σύγχρονης τέχνης, όλοι οι κορυφαίοι εικαστικοί έχουν εξομολογηθεί τα μυστικά της δημιουργικής τους πορείας στον Δημοσθένη Δαββέτα, καθηγητή Φιλοσοφίας της Τέχνης, συγγραφέα, εικαστικό, γεωπολιτιστικό αναλυτή. Ο Γουόρχωλ, ο Μπόις, η Αμπράμοβιτς, ο Μπάσκια, ο Τουόμπλι,ο Μπάζελιτς, ο Λόγκας, ο Σαμαράς, ο Γιάννης Κουνέλλης είναι κάποιοι από αυτούς που του έχουν ανοίξει την καρδιά τους και του έχουν αποκαλύψει τα κλειδιά της δουλειάς τους.
Ο Δαββέτας στο βιβλίο του με τίτλο “Διάλογοι -Προσωπικές συζητήσεις με τους μεγάλους της σύγχρονης τέχνη” μοιράζεται αυτή την εμπειρία του μαζί μας. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει τις συζητήσεις που είχε πραγματοποιήσει ο συγγραφέας, παλαιότερα, όταν εργαζόταν στη γαλλική εφημερίδα Libération.
Όλες αυτές οι συζητήσεις, οι διάλογοι, δημοσιεύτηκαν κατά ένα μέρος τους στην εφημερίδα Libération, ενώ το υπόλοιπο μέρος τους δημοσιεύεται σε αυτή την ελληνική έκδοση.
Ο συγγραφέας από πολύ νωρίς αντιλήφθηκε την αξία αυτών των καλλιτεχνών, όταν ήταν ακόμα νέοι, και τους στήριξε με άρθρα του από το ξεκίνημά τους, προτού γίνουν τόσο διάσημοι και δώσουν ισχυρό δείγμα γραφής της δουλειάς τους.
Δημοσθένης Δαββέτας
-Δημοσθένη, σε αυτό το βιβλίο παρουσιάζεις προσωπικότητες «θηρία» της σύγχρονης τέχνης. Θεώρησες εκείνη την εποχή φίλο σου κάποιον από αυτούς;
– Με πολλούς από αυτούς ήμουνα και είμαι φίλος. Θα μπορούσα ίσως να πω ότι ο πρώτος φίλος μου στην Τέχνη ήταν ο Joseph Beuys. Μετά ήρθε ο Twombly, ο Cragg , ο Disler, ο Basquiat, o Combas, η Abramovic κλπ. Όμως λόγω ηλικίας είχα πολύ στενούς φίλους τους Cragg και Disler, με τους οποίους είχαμε μόνο δέκα χρόνια διαφορά ηλικίας.
-Τι εθνικοτήτων ήταν οι καλλιτέχνες που πήρες συνέντευξη;
-Καταρχήν δεν ήταν συνεντεύξεις αλλά συζητήσεις σε βάθος χρόνου επαναληπτικές. Τους πλησίαζα ως ποιητής, συνδημιουργός κι όχι ως αποστασιωποιημένος δημοσιογράφος που απλά κατέγραφε ό,τι του έλεγαν. Οι καλλιτέχνες αυτοί είχαν πολλαπλές εθνικότητες. Ήταν το έργο τους που μ ‘ενδιέφερε κι όχι από ποια χώρα ερχόντουσαν.
-Μόνο στο Παρίσι, όπου εργαζόσουν, έγιναν οι συνομιλίες;
– Οι περισσότερες συνομιλίες έγιναν εκτός Παρισιού. Έγιναν στο Βερολίνο, στη Νέα Υόρκη, στη Ζυρίχη, στο Άμστερνταμ, στη Ρώμη κι αλλού.
-Ποιου καλλιτέχνη η δουλειά σε εντυπωσίασε περισσότερο;
– Η πιο εντυπωσιακή για μένα δουλειά ήταν του Beuys, παρότι λάτρευα κι αυτή του Warhol, του Twombly, του Basquiat, του Disler. Η εικαστική γλώσσα του Beuys ήταν επαναστατική, οργανική, ανθρωπολογική, ήταν σφαιρική κι άγγιζε όλα τα πεδία της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ήταν μια πλήρης δουλειά ενός πλήρους καλλιτέχνη, η πιο σωστά δημιουργού, μιας κι ο ίδιος προτιμούσε την δημιουργική έκφραση από την καλλιτεχνική.
Λέγοντας δημιουργική εννοώ μια δουλειά που ξεπερνά το αυστηρό πεδίο της γνώσης των καλών Τεχνών και ξεκινά από την ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει όχι μόνο μέσα από τους κανόνες και τους νόμους της παραδοσιακής εικαστικής παιδείας του ωραίου αισθητικά, αλλά και του ωραίου πνευματικά.
Ο ΙΟΛΑΣ ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΝΑΣ ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
-Ποια η σχέση σου με τον Ιόλα; Πώς ήταν σαν προσωπικότητα;
– Ο Ιόλας ήταν μια τεράστια προσωπικότητα, ένας πρίγκηπας της Τέχνης. Γνώριζε τους πάντες και τα πάντα. Ένοιωθε το ταλέντο ενός καλλιτέχνη και τον στήριζε. Δεν θα υπήρχαν πολλοί από τους μεγάλους καλλιτέχνες που ξέρουμε αν δεν τους είχε ο ίδιος ανακαλύψει. Παράδειγμα ο Warhol. Ο Ιόλας τον εξέθεσε για πρώτη φορά. Ήταν γενναιόδωρος στις αξίες.
Με μένα υπήρξε πολύ καλός. Ήμουνα πολύ νέος όταν τον γνώρισα. Εργαζόμουν ως αρθρογράφος στην Εφημερίδα Liberation κι ήρθε μόνος του στο γραφείο σύνταξης και μ’αναζήτησε. Το ίδιο βράδυ μου ζήτησε να τον συνοδεύσω στη Όπερα του Παρισιού. Εκεί μετά την παράσταση μου γνώρισε τον Νουρέγιεφ, που ήταν στενός του φίλος. Πήγαμε κι οι τρεις μετά για φαγητό. Ήταν απίθανος τύπος με γνώσεις και φοβερό ένστικτο Τέχνης.
Μου στάθηκε, με στήριξε, με εμπιστεύτηκε παρουσιάζοντας με συνέχεια με περηφάνια λέγοντας στις παρέες ” ο Δημοσθένης, ο Έλληνας ποιητής που γράφει στην Εφημερίδα Liberation”. Τι να πρωτοθυμηθώ. Μου γνώρισε τον Warhol. Μια φορά μου ζήτησε κάτι και αμέσως του το έκανα πράξη. Μου ζήτησε να του γνωρίσω τον Beuys. Πήγαμε μαζί στο Ντύσελντορφ στο σπίτι του Beuys. Φάγαμε το μεσημέρι εκεί και μιλήσαμε για ένα μελλοντικό πρότζεκτ. Αξέχαστες στιγμές όπως κι αυτές στο εργαστήριο του Warhol, το περίφημο factory, όπου με πήγε να τον συναντήσω. Υπήρχε μια απίθανη χημεία ανάμεσα τους.
-Αυτός (o Ιόλας) σε έφερε σε επαφή με τον Andy Warhol; Πώς σου συμπεριφερόταν στις συνεντεύξεις ο Andy; Ήταν απρόσιτος;
– Ο Warhol υπήρξε ευγενικός μαζί μου. Πάντα με καλούσε να φάμε μαζί ή να πάμε σε εγκαίνια εκθέσεων στις γκαλερί της Νέας Υόρκης. Μου γνώρισε τους Keith Haring και Jean Michel Basquiat. Κι όταν κάποτε σε μια “συνέντευξη” μας χάλασε το μαγνητόφωνο μου, έφερε το δικό του και ξανακάναμε από την αρχή την συνέντευξη μας. Είχε κάτι το επικοινωνιακά γενναιόδωρο ο Andy. Έδειχνε απρόσιτος αλλά δεν ήταν.
-Έχεις συναντήσει ξανά την Marina Abramovic; Πώς βλέπεις τη δουλειά της με το πέρασμα τόσων χρόνων;
– Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς υπήρξε ένα όμορφο αίσθημα στην ζωή μου. Ήταν πάντα μια γλυκιά, τρυφερή κι έξυπνη κοπέλα που γνώριζε τι ήθελε. Είχε στρατηγική και πέτυχε ο, τι επιθυμούσε. Υπήρξα ερωτευμένος μαζί της. Ο Beuys ήταν ο “εφευρέτης” της περφόρμανς.
Όμως η Μαρίνα την καθιέρωσε ως μια νέα “επίσημη” γλώσσα στο εικαστικό αλφάβητο. Τράβηξε την περφόρμανς στα άκρα. Δίχως την Αμπράμοβιτς η περφόρμανς δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα. Η εξέλιξη της δουλειάς της είναι εντυπωσιακή. Κατάφερε να παντρέψει τέχνη, μήνυμα και θέαμα. Και συνεχίζει. Ενώ θα μπορούσε ν ‘απολαμβάνει την δόξα και τα χρήματα της, εν τούτοις προχωρά ακάθεκτη σε νέες επικίνδυνες περιπέτειες .
– Στη συνέντευξη του Jean Michel Alberona αναφέρεται ότι ήταν επηρεασμένος και από τον Κουνέλη. Πώς θα τον χαρακτήριζες σαν προσωπικότητα και σαν ζωγράφο;
– Ο Alberola θαύμαζε τον Κουνέλλη κι όλο με ρώταγε γι’ αυτόν μιας κι εγώ έβλεπα συχνά τον Γιάννη. Ο Alberola είναι ένας ζωγράφος που συνδυάζει το εννοιολογικό και το ζωγραφικό. Αντί να επιλέξει ένα από τα δυο, τα πάντρεψε επιτυχημένα. Είναι ιδιαίτερη περίπτωση.
-Σε «έστησε» ο Basquiat στη πρώτη σας συνέντευξη; Είχατε δώσει rendez vous σε κάποιο μπαράκι. Σωστά;
– Δεν θα έλεγα ακριβώς ότι ο Basquiat με έστησε στην πρώτη μας συνάντηση στο μπαρ Σαν Μισέλ στην Νέα Υόρκη. Απλά ήταν φευγάτος μόνιμα λόγω της χρήσης των ναρκωτικών που έκανε. Ήταν μόνιμα “αλλού”. Γι’ αυτό και συχνά μπορούσε να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από επιτήδειους που του έπαιρναν εύκολα χρήματα. Ήταν σε συνεχή κινητικότητα και κάποιες φορές νευρικός. Η σχέση του με την Μαντόνα τον είχε κουράσει.
-Συνάντησες στον Joseph Beuys το 1985… Μίλησέ μας για αυτό…
– Τον Beuys τον συνάντησα το 1985 κι αμέσως υπήρξε μια αυθόρμητη φιλία ανάμεσα μας μέσω της ελληνικής φιλοσοφίας. Με κάλεσε στο Ντίσελντορφ στο σπίτι του και μετά μίλησε στον Wieland Schmidt και πήρα την περίφημη υποτροφία DAAD στο Βερολίνο.
Υπήρξε για μένα ο πνευματικός μου πατέρας ειδικά τότε που είχα χάσει από την ζωή τον πατέρα μου. Με έμαθε να έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου και κυρίως μου έμαθε ότι η Τέχνη δεν είναι το εμπορικό καρακιτσαριό που τείνει να επικρατήσει σήμερα στο όνομα μιας δήθεν ψευτο-μετα-νεωτερικότητας.
Ο Beuys μου μίλησε για το πνευματικό στην Τέχνη για μια σφαιρική Τέχνη που θέλει ν ‘αλλάξει τον Άνθρωπο και τον κόσμο βλέποντας τα και τα δύο ως γλυπτά που χρήζουν “θεραπείας”. Χωρίς τον Beuys σίγουρα δεν θα είχα την ενδιαφέρουσα και περιπετειώδη πνευματικά και καλλιτεχνικά ζωή που είχα.
-Ποια η σχέση του Warhol με τον Beuys;
-Αλληλοθαυμάζονταν. Ο Βeuys και ο Warhol ήταν καλοί φίλοι.
-Μίλησέ μας για τον Robert Combas…
– Ο Robert Combas είναι ένας διαρκής καλλιτέχνης. Μόνιμα σε ένταση, νευρικότητα και παραγωγικότητα. Είναι ο πρώτος Γάλλος που έφερε στον εικαστικό λόγο τα κινούμενα σχέδια ενώ ταυτόχρονα έχει πολιτικά ενεργά θέσεις. Παραμένει το χρυσό αγόρι της γαλλικής Τέχνης των χρόνων του ’80.
Ο GEORGE CONDO ΥΠΗΡΞΕ ΚΑΛΟΣ ΜΟΥ ΦΙΛΟΣ
-Είδωλο… George Condo. Μου αρέσει πολύ. Είχε χιούμορ και στην καθημερινότητά του;
– Ο George Condo υπήρξε καλός μου φίλος. Έγραψα το πρώτο κείμενο γι’ αυτόν στην Ευρώπη, στο Μόναχο. Παρά το καυστικό του χιούμορ είναι αγχώδης, μελαγχολικός κι ανταγωνιστικός. Είναι βέβαια κι ένας πανέξυπνος και ικανός “συνθέτης” των διαφορετικών στιγμών της ιστορίας της Τέχνης. Ξέρει να παντρεύει Πικάσο με Ρέμπραντ, με σουρεαλιστές, με τον Φράνσις Πικαμπια κλπ. Είναι μαέστρος της “σύνθεσης” των πιο ετερόκλητων ιστορικά ζωγραφικών εικόνων μεταξύ τους.
ΕΛΠΙΖΩ ΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ “ΔΑΙΜΟΝΙΟ” ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΝΕΙ ΠΑΛΙ ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΘΑΨΕΙ ΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΕΝΝΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΕΛΛΗΝΑ
-Τι σχέδια έχεις για το βιβλίο σου;
– Θέλω να το παρουσιάσω στις σχολές καλών Τεχνών στην Ελλάδα. Αρκεί βέβαια να μην αρχίσει ο γνωστός ελληνικός φθόνος. Προς το παρόν δεν μου έχει γίνει καμία πρόταση. Όπως επίσης και καμία πρόταση για τηλεοπτική παρουσίαση, κάτι που με εκπλήσσει. Ελπίζω το νεοελληνικό “δαιμόνιο” να μην κάνει πάλι το θαύμα του και θάψει ένα σπάνιο και μοναδικό βιβλίο γεννημένο από έναν Έλληνα. Ετοιμάζεται κι η μετάφραση του στα Ιταλικά.
Who is Who
Ο Δημοσθένης Δαββέτας γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι διδάκτωρ Αισθητικής στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Διδάσκει στο IESA στο Παρίσι. Έχει διδάξει Φιλοσοφία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, στο Strate Collège και στο Créapole στο Παρίσι. Έχει παραδώσει σεμινάρια Φιλοσοφίας της Τέχνης στο École des Beaux-Arts (Παρίσι), σεμινάρια φιλοσοφίας και μοντέρνας τέχνης στο Paris IV (Παρίσι) και Φιλοσοφία Εφαρμοσμένων Τεχνών στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών. Συχνά, δίνει διαλέξεις σε σχολές τέχνης και πανεπιστήμια.
Ποιητής και συγγραφέας, ζωγράφος και εικαστικός, γράφει ήδη από το 1982 σχετικά άρθρα και δοκίμια στα περιοδικά Art Forum, Art in America, Art Studio, Beaux Arts Magazine, Galleries Magazine, Parkett Risk, και στις εφημερίδες Libération, Figaro και Les Echos.
Πλήθος βιβλίων του έχουν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα εικαστικά του έργα έχουν εκτεθεί σε πολλές χώρες, και στην Ελλάδα. Το 2014 παρουσιάστηκε η έκθεση ζωγραφικής του στο Maison Européenne de la Photographie, στο Παρίσι, ενώ το 2017 συμμετείχε δύο φορές σε εκθέσεις στην πόλη Hangzhou στην Κίνα.
Ακόμη, είναι πολιτικός σχολιαστής και αναλυτής, στην τηλεόραση και στον έντυπο Τύπο. Διατηρεί εβδομαδιαίες στήλες στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος.
Στην Ρωμη 04.04.2022 στο Πανεπιστημιο Sapienza
Στην Ρωμη 04.04.2022 στο Πανεπιστημιο Sapienza. Στην τελευταια φωτο με τον εκλεκτο φιλο καλλιτεχνη Gianni Dessì μπροστα στο εργο του Καραβατζιο. Tonight in Rome my speech in university. The last photo with my friend great artist Gianni Dessì in front of the painting of Caravagio.
Σύγχρονη Τέχνη . Μέρος Τέταρτο. (Ελεύθερος Τύπος 02.04.2022)
Σύγχρονη Τέχνη . Μέρος Τέταρτο.
Ας δούμε όμως κάποια παραδείγματα καλλιτεχνών Ντυσαμπικης και Γουορχωλικης επίδρασης που οχι μόνο έπαιξαν με την αγορά αλλά ενσωμάτωσαν τα έργα τους στην λογική της και τα μετέτρεψαν ας μου επιτραπεί ο όρος σε προϊόντα χρηματιστηρίου. Θα πάρω την πιο ενδεικτική περίπτωση, αυτή του Τζεφ Κουνς.
Ο Τζεφ Κουνς.
Ο Αμερικανός καλλιτέχνης από την αρχή της καλλιτεχνικής του πορείας έδειξε ξεκάθαρα τα βασικά στοιχεία που θα δομούσαν την εικαστική του προσωπικότητα.
Ποιά είναι αυτά;
1. Η μεγάλη ικανότητα επικοινωνίας και 2. Η επιθυμία του να “παιξει” συνειδητά, όπως ένας χρηματιστής στο χρηματιστηριο , με την αγορά Τέχνης. Δύο στοιχεία που όπως είδαμε τα είχε έντονα κι ο Αντυ Γουορχωλ..
Παράλληλα όμως ο Τζεφ Κουνς , ενσωμάτωσε στην καλλιτεχνική του γλώσσα και την βασική αντίληψη του Μαρσελ Ντυσαμπ περί της χρήσεως των βιομηχανικών αντικειμένων στην Τέχνη. Κοντολογίς ο πασίγνωστος παγκοσμίως Αμερικανός καλλιτέχνης είναι ένα δημιούργημα συνδυασμού φιλοσοφιων Ντυσαμπ και Γουορχωλ. Το βλέπει αμέσως κάποιος στα έργα του.
Είχα την ευκαιρία να τον συναντήσω προσωπικά σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις και να συνομιλήσω μαζί του για θέματα Τέχνης. Οφείλω να ομολογήσω οτι είχα απέναντι μου εναν καλλιεργημένο συνομιλητή,με καλή γνώση της ιστορίας της Τέχνης κι απόλυτα συνειδητό σ’αυτο που κάνει..
Επιβεβαίωσα λοιπόν στις συζητήσεις μας αυτό που ήδη είχα σκεφτεί κι αναλύσει μόνος μου ακτινογραφωντας τα έργα του.
Πρόκειται πρώτα απ’ολα και κυρίως γι’αντικειμενα. Αντικείμενα ready made τις περισσότερες φορές. Εκτός από όσα γλυπτά παραγγέλνει ο ίδιος με βάση φωτογραφίες που δίνει σ’επαγγελματικα εργαστήρια . Κατ’εξοχην όμως πρόκειται για ready made αντικείμενα. Σ’αυτο είναι επηρεασμένος απο τον Ντυσαμπ, από την φιλοσοφία του. Παράλληλα όμως τ’αντικειμενα αυτά είναι δημοφιλή. Πχ το πασίγνωστο γλυπτό του με τον Μικελ Τζακσον. Η την μπάλα του Μπάσκετ. Η ακόμη την ηλεκτρική μηχανή που καθαρίζει πατώματα κλπ..
Η έννοια του δημοφιλούς (Pop) μας θυμίζει τον Αντυ Γουορχωλ και την Ποπ Αρτ του,την δημοφιλή του Τέχνη, την Pop Art. Αρα βλέπουμε αμέσως μια πρώτη συγγενική σχέση, σχέση επιρροής από τους Ντυσαμπ και Γουορχωλ..
Δεν σταματά όμως εδώ ο Τζεφ Κουνς. Φροντίζει πολύ καλά τα στοιχεία επικοινωνίας κι αγοράς Τέχνης που είναι συστατικά βασικά της σύγχρονης Τέχνης και κληροδότησαν συνειδητά οι δύο μεγάλοι δάσκαλοι του.
Τι κάνειλοιπόν ;
Από το ξεκίνημα του επιδιώκει την χρήση των μίντια στην εικόνα του. Παντρεύεται με την Τσιτσιολινα, την διάσημη Ιταλίδα (ουγγρικής καταγωγής) πορνοστάρ και μετατρέπει τις τολμηρές ερωτικές μεταξύ τους σκηνές σε γλυπτά.Και μάλιστα απο Πορσελάνη. Έτσι από φωτογραφίες στιγμών ερωτικών τους επαφών ,απόλυτα ρεαλιστικές ,δημιούργησε μια σειρά από όμορφα γλυπτά Πορσελάνης . Μέσω του σκανδάλου άρχισε να γίνεται γνωστός διεθνώς. Το στοιχείο λοιπόν της επικοινωνίας μέσω της πρόκλησης λειτούργησε. Το ίδιο έκανε και στην συνέχεια ως σήμερα. Έπαιρνε “σημεια” η σύμβολα της καθημερινότητας που ηταν συνδεδεμένα δημοφιλως με το κοινό και τα έκανε έργα του χρησιμοποιώντας μάλιστα συχνά ευτελή υλικά. Όπως πχ μπαλόνια φουσκωμένα κλπ.
Ταυτόχρονα συνεργαζόταν με τους μεγαλέμπορους κι έκανε έργα με τα προϊόντα τους ,όπως με την μάρκα αυτοκινήτων BMW. Και μόνο η υπογραφή του στο αυτοκίνητο δημιουργούσε καλλιτεχνικο κι εμπορικό γεγονός. Θα μπορούσα ν’αναφερθω σε πολλά άλλα διαφορετικά έργα του Τζεφ Κουνς, όμως θα φεύγαμε από το θέμα μας .Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε από το παράδειγμα του Κουνς είναι οτι ενσάρκωσε στην δουλειά του τις αντιλήψεις των Ντυσαμπ και Γουορχωλ ,αλλά με ένα τρόπο που έδωσε πολύ μεγάλη έμφαση στην αγορά. Τα έργα του έγιναν κάτι σαν μετοχές στο χρηματιστήριο,. Και βέβαια όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο το έργο επηρεάζεται από τις “υποδείξεις ” η “απαιτήσεις ” της αγοράς. Δεν υπάρχει άλλο νόημα παρα αυτό της αγοραστικής ισχύος ως βασικό συστατικό της γέννησης ενος έργου, το οποίο αυτόματα έτσι μετατρέπεται σε προιον. Δεν είναι κάποιο άλλο “Νοημα” που έχουν τα έργα του παρα αυτό της ευτέλειας, του εφήμερου, της ελαφρότητας ,του επίκαιρου και του γλωσσικού ευφυολογήματος.
Θα μου πείτε βέβαια: γιατί αυτό είναι κάτι το μεμπτό; Και θα σας απαντήσω : όχι. Όμως δεν είναι Τέχνη με βάση αυτό που ξέραμε ως Τέχνη, που έχει κάποια νοηματική αξία. Είναι κυρίως κάτι ως “σχολιο” στην ιστορία της Τέχνης, ως γλωσσικο εικαστικο παιχνιδισμα ( κι οχι παιχνίδι ,όπως θα έλεγε ο Ηράκλειτος) ,είναι κάτι που γεννιέται από πολιτική στρατηγική . Δεν έχει αυτονομία ,είναι ετερόνομο. Γιατί εξαρτάται από την επικοινωνία και την αγορά. Μάλιστα κάποιος ίσως έλεγε οτι επιβάλλεται σε συχνότατες περιπτώσεις από τις ανάγκες επικοινωνίας κι αγοράς. Δίχως αυτά τα δύο το έργο δεν στέκει αυτόνομα Κι αυτό θα το δείτε μόλις πατε σε μια έκθεση του. Όλοι μένουν κάπως με ερωτήματα του τύπου ” τι είναι αυτο;”. Όμως όλοι θα σχολιάσουν οτι κοστίζει πολλά εκατομμύρια και θ’αναρωτηθουν γι’αυτο.
Ο Τζεφ Κουνς κι αλλοι σαν αυτον είναι η πλευρά των εικαστικών που έχουν παραδοθεί πλήρως στα παιχνίδια της αγοράς και παίζουν με αυτα, τα χρησιμοποιούν.Είναι η δεύτερη τάση της σύγχρονης Τέχνης που δεν μπορεί να υπάρξει δίχως την αγορά και συμβάλλει στην απονοηματοδοτηση της Τέχνης. Η πρώτη όμως ,αυτή των ζωγράφων όπως οι Κιφερ και Μπαζελιτς ,όπως είδαμε μπορεί να υπάρξει και ταυτόχρονα συμβάλλει στην ανανοηματοδοτηση της Τέχνης δίχως ν’αρνειται την σχέση της με την αγορά Τέχνης.
Τα στοιχεία και την ενέργεια αντίστασης στην διαβρωτική διάθεση της αγοράς, αλλά και τα υλικά ,τα εργαλεία που θα συνέβαλαν σε μια ισορροπημένη σχέση Τέχνης – Αγοράς , τα θεμελίωσαν κάποιοι καλλιτέχνες που κατάφεραν ,αν και παλαιότερων γενιών κι εκ θέσεως αντίθετοι με τους νεους ζωγράφους, να γίνουν οι πνευματικοί κι σισθητικοι τους φάροι. Γι’αυτο και στις μεγάλες εκθέσεις των χρόνων του ’80 σε Λονδίνο. ( a new spirit in painting), η σε Βερολίνο (ZEIT Geist) συνεκθεσαν με την πληθώρα των σημαντικών νέων ζωγράφων που ηδη αναφέρθηκα. Αυτοί οι “βετερανοι ” “συγχρονοι” είναι οι Μποις , Κουνέλλης, Τουομπλι και Μπεηκον.Αναφέρομαι μόνο σ’αυτους ,οχι γιατί δεν υπάρχουν κι άλλοι, αλλά βασικά γιατί αυτοι συμμετείχαν στις εκθέσεις που ανέφερα .
Θα χωρίσω και τους τέσσερις σε δύο ομάδες. Κάθε μια αντιπροσωπεύει τις δύο χαρακτηριστικές τάσεις οι οποίες επηρέασαν την δημιουργία των δύο αντίστοιχων διαφορετικών τάσεων την σύγχρονης Τέχνης. Στην μια ομάδα είναι οι Τουομπλυ και Μπεηκον. Και στην άλλη είναι οι Μποις και Κουνελλης.
Οι δύο πρώτοι ενέπνευσαν καθοριστικά τους νέους ζωγράφους των χρόνων του ’80. Οι δύο δεύτεροι περιεργως επηρέασαν και την πρώτη και την δεύτερη ομάδα. Θαλεγα όμως, κι αυτό αξίζει υπογράμμισης οτι,ενώ κι οι δύο τους ( μιλάω για Μποις , Κουνελλη) δεν ήταν θεράποντες της ζωγραφικής αλλά βασικα των installations και των performances, εν τούτοις είχαν μεγαλύτερη επίδραση στους “ανανοηματοδοτικους” ζωγράφους και λιγότερη σ’εκεινους τους “απονοηματοδοτικους” καλλιτέχνες που “παραδοθηκαν” δίχως ενοχές η αντιστάσεις στην λαίλαπα της αγοράς Τέχνης. Το ποια είναι η αιτία αυτής της αντινομικής όπως φαίνεται πραγματικότητας θα τα δούμε αμέσως παρακάτω. Στο επόμενο άρθρο, την επόμενη εβδομάδα.
Δ. Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης,ποιητης,εικαστικος,γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Στο Ραδιο Παραπολιτικά και τον Λαμπρο Καλλαρυτη 01.04.2022
https://www.youtube.com/watch?v=l70sFmOINNM
Σύγχρονη Τέχνη . Μέρος Τέταρτο. (Ελεύθερος Τύπος 02.02.2022)
Σύγχρονη Τέχνη . Μέρος Τέταρτο.
Ας δούμε όμως κάποια παραδείγματα καλλιτεχνών Ντυσαμπικης και Γουορχωλικης επίδρασης που οχι μόνο έπαιξαν με την αγορά αλλά ενσωμάτωσαν τα έργα τους στην λογική της και τα μετέτρεψαν ας μου επιτραπεί ο όρος σε προϊόντα χρηματιστηρίου. Θα πάρω την πιο ενδεικτική περίπτωση, αυτή του Τζεφ Κουνς.
Ο Τζεφ Κουνς.
Ο Αμερικανός καλλιτέχνης από την αρχή της καλλιτεχνικής του πορείας έδειξε ξεκάθαρα τα βασικά στοιχεία που θα δομούσαν την εικαστική του προσωπικότητα.
Ποιά είναι αυτά;
1. Η μεγάλη ικανότητα επικοινωνίας και 2. Η επιθυμία του να “παιξει” συνειδητά, όπως ένας χρηματιστής στο χρηματιστηριο , με την αγορά Τέχνης. Δύο στοιχεία που όπως είδαμε τα είχε έντονα κι ο Αντυ Γουορχωλ..
Παράλληλα όμως ο Τζεφ Κουνς , ενσωμάτωσε στην καλλιτεχνική του γλώσσα και την βασική αντίληψη του Μαρσελ Ντυσαμπ περί της χρήσεως των βιομηχανικών αντικειμένων στην Τέχνη. Κοντολογίς ο πασίγνωστος παγκοσμίως Αμερικανός καλλιτέχνης είναι ένα δημιούργημα συνδυασμού φιλοσοφιων Ντυσαμπ και Γουορχωλ. Το βλέπει αμέσως κάποιος στα έργα του.
Είχα την ευκαιρία να τον συναντήσω προσωπικά σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις και να συνομιλήσω μαζί του για θέματα Τέχνης. Οφείλω να ομολογήσω οτι είχα απέναντι μου εναν καλλιεργημένο συνομιλητή,με καλή γνώση της ιστορίας της Τέχνης κι απόλυτα συνειδητό σ’αυτο που κάνει..
Επιβεβαίωσα λοιπόν στις συζητήσεις μας αυτό που ήδη είχα σκεφτεί κι αναλύσει μόνος μου ακτινογραφωντας τα έργα του.
Πρόκειται πρώτα απ’ολα και κυρίως γι’αντικειμενα. Αντικείμενα ready made τις περισσότερες φορές. Εκτός από όσα γλυπτά παραγγέλνει ο ίδιος με βάση φωτογραφίες που δίνει σ’επαγγελματικα εργαστήρια . Κατ’εξοχην όμως πρόκειται για ready made αντικείμενα. Σ’αυτο είναι επηρεασμένος απο τον Ντυσαμπ, από την φιλοσοφία του. Παράλληλα όμως τ’αντικειμενα αυτά είναι δημοφιλή. Πχ το πασίγνωστο γλυπτό του με τον Μικελ Τζακσον. Η την μπάλα του Μπάσκετ. Η ακόμη την ηλεκτρική μηχανή που καθαρίζει πατώματα κλπ..
Η έννοια του δημοφιλούς (Pop) μας θυμίζει τον Αντυ Γουορχωλ και την Ποπ Αρτ του,την δημοφιλή του Τέχνη, την Pop Art. Αρα βλέπουμε αμέσως μια πρώτη συγγενική σχέση, σχέση επιρροής από τους Ντυσαμπ και Γουορχωλ..
Δεν σταματά όμως εδώ ο Τζεφ Κουνς. Φροντίζει πολύ καλά τα στοιχεία επικοινωνίας κι αγοράς Τέχνης που είναι συστατικά βασικά της σύγχρονης Τέχνης και κληροδότησαν συνειδητά οι δύο μεγάλοι δάσκαλοι του.
Τι κάνειλοιπόν ;
Από το ξεκίνημα του επιδιώκει την χρήση των μίντια στην εικόνα του. Παντρεύεται με την Τσιτσιολινα, την διάσημη Ιταλίδα (ουγγρικής καταγωγής) πορνοστάρ και μετατρέπει τις τολμηρές ερωτικές μεταξύ τους σκηνές σε γλυπτά.Και μάλιστα απο Πορσελάνη. Έτσι από φωτογραφίες στιγμών ερωτικών τους επαφών ,απόλυτα ρεαλιστικές ,δημιούργησε μια σειρά από όμορφα γλυπτά Πορσελάνης . Μέσω του σκανδάλου άρχισε να γίνεται γνωστός διεθνώς. Το στοιχείο λοιπόν της επικοινωνίας μέσω της πρόκλησης λειτούργησε. Το ίδιο έκανε και στην συνέχεια ως σήμερα. Έπαιρνε “σημεια” η σύμβολα της καθημερινότητας που ηταν συνδεδεμένα δημοφιλως με το κοινό και τα έκανε έργα του χρησιμοποιώντας μάλιστα συχνά ευτελή υλικά. Όπως πχ μπαλόνια φουσκωμένα κλπ.
Ταυτόχρονα συνεργαζόταν με τους μεγαλέμπορους κι έκανε έργα με τα προϊόντα τους ,όπως με την μάρκα αυτοκινήτων BMW. Και μόνο η υπογραφή του στο αυτοκίνητο δημιουργούσε καλλιτεχνικο κι εμπορικό γεγονός. Θα μπορούσα ν’αναφερθω σε πολλά άλλα διαφορετικά έργα του Τζεφ Κουνς, όμως θα φεύγαμε από το θέμα μας .Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε από το παράδειγμα του Κουνς είναι οτι ενσάρκωσε στην δουλειά του τις αντιλήψεις των Ντυσαμπ και Γουορχωλ ,αλλά με ένα τρόπο που έδωσε πολύ μεγάλη έμφαση στην αγορά. Τα έργα του έγιναν κάτι σαν μετοχές στο χρηματιστήριο,. Και βέβαια όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο το έργο επηρεάζεται από τις “υποδείξεις ” η “απαιτήσεις ” της αγοράς. Δεν υπάρχει άλλο νόημα παρα αυτό της αγοραστικής ισχύος ως βασικό συστατικό της γέννησης ενος έργου, το οποίο αυτόματα έτσι μετατρέπεται σε προιον. Δεν είναι κάποιο άλλο “Νοημα” που έχουν τα έργα του παρα αυτό της ευτέλειας, του εφήμερου, της ελαφρότητας ,του επίκαιρου και του γλωσσικού ευφυολογήματος.
Θα μου πείτε βέβαια: γιατί αυτό είναι κάτι το μεμπτό; Και θα σας απαντήσω : όχι. Όμως δεν είναι Τέχνη με βάση αυτό που ξέραμε ως Τέχνη, που έχει κάποια νοηματική αξία. Είναι κυρίως κάτι ως “σχολιο” στην ιστορία της Τέχνης, ως γλωσσικο εικαστικο παιχνιδισμα ( κι οχι παιχνίδι ,όπως θα έλεγε ο Ηράκλειτος) ,είναι κάτι που γεννιέται από πολιτική στρατηγική . Δεν έχει αυτονομία ,είναι ετερόνομο. Γιατί εξαρτάται από την επικοινωνία και την αγορά. Μάλιστα κάποιος ίσως έλεγε οτι επιβάλλεται σε συχνότατες περιπτώσεις από τις ανάγκες επικοινωνίας κι αγοράς. Δίχως αυτά τα δύο το έργο δεν στέκει αυτόνομα Κι αυτό θα το δείτε μόλις πατε σε μια έκθεση του. Όλοι μένουν κάπως με ερωτήματα του τύπου ” τι είναι αυτο;”. Όμως όλοι θα σχολιάσουν οτι κοστίζει πολλά εκατομμύρια και θ’αναρωτηθουν γι’αυτο.
Ο Τζεφ Κουνς κι αλλοι σαν αυτον είναι η πλευρά των εικαστικών που έχουν παραδοθεί πλήρως στα παιχνίδια της αγοράς και παίζουν με αυτα, τα χρησιμοποιούν.Είναι η δεύτερη τάση της σύγχρονης Τέχνης που δεν μπορεί να υπάρξει δίχως την αγορά και συμβάλλει στην απονοηματοδοτηση της Τέχνης. Η πρώτη όμως ,αυτή των ζωγράφων όπως οι Κιφερ και Μπαζελιτς ,όπως είδαμε μπορεί να υπάρξει και ταυτόχρονα συμβάλλει στην ανανοηματοδοτηση της Τέχνης δίχως ν’αρνειται την σχέση της με την αγορά Τέχνης.
Τα στοιχεία και την ενέργεια αντίστασης στην διαβρωτική διάθεση της αγοράς, αλλά και τα υλικά ,τα εργαλεία που θα συνέβαλαν σε μια ισορροπημένη σχέση Τέχνης – Αγοράς , τα θεμελίωσαν κάποιοι καλλιτέχνες που κατάφεραν ,αν και παλαιότερων γενιών κι εκ θέσεως αντίθετοι με τους νεους ζωγράφους, να γίνουν οι πνευματικοί κι σισθητικοι τους φάροι. Γι’αυτο και στις μεγάλες εκθέσεις των χρόνων του ’80 σε Λονδίνο. ( a new spirit in painting), η σε Βερολίνο (ZEIT Geist) συνεκθεσαν με την πληθώρα των σημαντικών νέων ζωγράφων που ηδη αναφέρθηκα. Αυτοί οι “βετερανοι ” “συγχρονοι” είναι οι Μποις , Κουνέλλης, Τουομπλι και Μπεηκον.Αναφέρομαι μόνο σ’αυτους ,οχι γιατί δεν υπάρχουν κι άλλοι, αλλά βασικά γιατί αυτοι συμμετείχαν στις εκθέσεις που ανέφερα .
Θα χωρίσω και τους τέσσερις σε δύο ομάδες. Κάθε μια αντιπροσωπεύει τις δύο χαρακτηριστικές τάσεις οι οποίες επηρέασαν την δημιουργία των δύο αντίστοιχων διαφορετικών τάσεων την σύγχρονης Τέχνης. Στην μια ομάδα είναι οι Τουομπλυ και Μπεηκον. Και στην άλλη είναι οι Μποις και Κουνελλης.
Οι δύο πρώτοι ενέπνευσαν καθοριστικά τους νέους ζωγράφους των χρόνων του ’80. Οι δύο δεύτεροι περιεργως επηρέασαν και την πρώτη και την δεύτερη ομάδα. Θαλεγα όμως, κι αυτό αξίζει υπογράμμισης οτι,ενώ κι οι δύο τους ( μιλάω για Μποις , Κουνελλη) δεν ήταν θεράποντες της ζωγραφικής αλλά βασικα των installations και των performances, εν τούτοις είχαν μεγαλύτερη επίδραση στους “ανανοηματοδοτικους” ζωγράφους και λιγότερη σ’εκεινους τους “απονοηματοδοτικους” καλλιτέχνες που “παραδοθηκαν” δίχως ενοχές η αντιστάσεις στην λαίλαπα της αγοράς Τέχνης. Το ποια είναι η αιτία αυτής της αντινομικής όπως φαίνεται πραγματικότητας θα τα δούμε αμέσως παρακάτω. Στο επόμενο άρθρο, την επόμενη εβδομάδα.
Δ. Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης,ποιητης,εικαστικος,γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Τιμωρουμε τον Πούτιν η τους Ρώσους πολίτες; (Ελεύθερος Τύπος 31.03.2022)
Τιμωρουμε τον Πούτιν η τους Ρώσους πολίτες;
Ακούγοντας τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντιμιρ Ζελενσκυ ,στο Γαλλικό κοινοβούλιο ,να ζητά με τρόπο πιεστικό να φύγουν άμεσα, δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό, οι Γαλλικες εταιρείες κι επιχειρήσεις από την Ρωσία , με το επιχείρημα οτι με την οικονομική τους παρουσία και δραστηριότητα στηρίζουν ουσιαστικά ” την μηχανή πολέμου του Πούτιν ” μου ήρθαν οι εξής σκέψεις. Κατ’αρχην μπορεί να γίνει κατανοητό το αίτημα του Ουκρανου προέδρου στα πλαίσια της συνολικής προσπάθειας του να υπερασπίσει την χώρα του. Στην συνέχεια όμως μπαίνει μπροστά μας το ερώτημα: πρέπει οι μεγάλες αυτές επιχειρήσεις στο όνομα μιας “ηθικης” ( εδω μιλώ για το θεολογικό moral κι οχι για το Ελληνικο – ηθικη-),να φύγουν απο την Ρωσία; Ακόμη κι οι ενδιάμεση πρόταση που ακούγεται απο τις αντι-καπιταλιστικές φωνές, οτι δηλαδή, να φύγουν μεν οι μεγάλες διεθνείς εταιρείες, αλλά μόνο οσο διαρκεί η Ρώσικη επίθεση και μετά να επιστρέψουν, ακόμη κι αυτό λοιπόν, το πιο κάπως συμβιβαστικο, προβληματίζει ως προς την ηθική αποτελεσματικότητα του. Κι η αιτία είναι μια κι επώδυνα ουσιαστική. Τι θα γίνει με τόσο κόσμο, τοσους Ρώσους εργαζόμενους που θα βρεθούν δίχως δουλειά στον δρόμο; Είναι οι επιχειρήσεις εργαλείο πολέμου; Δεν φτάνουν τόσα μέτρα που χτυπούν σκληρά την Ρωσική οικονομία; Δεν μπορούν να βρεθούν τρόποι που μπορούν να χτυπήσουν το Ρωσικό γκαζ; Είναι ανάγκη να χτυπηθούν οι φτωχοί εργαζομενοι; Άλλωστε έτσι όπως είναι πλέον η διεθνής πραγματικότητα, κάθε ρώσος χρησιμοποιειται σήμερα ως “κοινωνικό απόβλητο “. Κι αυτό είναι άδικο για τον απλό ρωσο πολίτη. Στην πλάτη των “κυρωσεων” πλήττονται πλέον και οι Ρώσοι πολίτες αλλά και οι Ευρωπαίοι με τις απίθανες αυξήσεις κι ανατιμήσεις. Η δε αισχροκέρδεια δίνει και παίρνει εγχωρίως και διεθνώς. Το ερώτημα λεω μένει: δεν μπορεί να βρεθει ειρηνικη διπλωματική λύση η ο πόλεμος συμφέρει τους οικονομικά ισχυρούς;
Όμως πάνω απ’ολα το ζήτημα είναι ανοιχτό : Θέλουμε να τιμωρησουμε τον Πούτιν η τους Ρώσους; Καιρός να λειτουργήσουμε “ηθικα” αλλά με γνώμονα πάντα το καλό των πολιτών. Γιατί αλλιώς απλά επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά οτι η δικαιοσύνη και κυρίως η ηθική έχει ενα μόνο πρόσωπο, αυτό των ισχυρών, που την χρησιμοποιούν κατά το δοκούν.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης,ποιητής, εικαστικος, γεωπολιτιστικος αναλυτής
Συγχρονη τεχνη Μερος τριτο. (Ελεύθερος Τύπος 26.03.2022)
Συγχρονη τεχνη Μερος τριτο.
Η επιστροφή της ζωγραφικής που είδαμε στο προηγούμενο άρθρο δεν σήμαινε ταυτόχρονα κι άρνηση των ως τότε καινοτόμων επιτευγμάτων στην Τέχνη . Το αντίθετο σηματοδοτούσε μια συνύπαρξή του “παληου”που επέστρεφε με το νέο ,αυτο που ήδη είχε περάσει στην εικαστική αισθητική, δηλαδή, μια συνύπαρξη του παραδοσιακού με το μοντέρνο. Αυτή η συνύπαρξη οδήγησε στην αισθητική του σύγχρονου. Δυο ειναι οι βασικές τάσεις που συνυπάρχουν κι αντιτίθενται συνάμα μέσα στην σύγχρονη Τέχνη. Αντιτίθενται σε σχέση με τον ρόλο της αγοράς Τέχνης. Η πρώτη είναι αυτή των ζωγραφων κι η δεύτερη είναι αυτή των εικαστικών που εργάζονται κυρίως με τα τεχνολογικα προιοντα ,τα αντικείμενα, τις εγκαταστάσεις (installations) και τις Περφορμανς ( performances). Ας τις δούμε λίγο πιο αναλυτικά.
Η πρώτη τάση.
Η πρώτη τάση είναι αυτή των ζωγράφων επισυρεφει και ξαναχρησιμοποιει τον καμβα ,με τον ενθουσιασμο εκεινο οσων επαναφερουν κατι το απαγορευμενο. Η ζωγραφικη γι’αυτους ειναι νικη,αντιδραση, απενοχοποιηση ,εκφραστικη χαρα, ελευθερια. Ταυτοχρονα ομως χρησιμοποιουν και πολλες απο τις κατακτησεις των “τεχνολογικων” η μοντέρνων, οπως πχ φωτογραφιες, βιντεο, περφορμανς κλπ. Αρα η ζωγραφικη τους δεν ειναι η αναζητηση μιας νεας “καθαροτητας” αλλα το δικαιωμα να χρησιμοποιουν ελευθερα ο,τι εκφραστικο μεσο θελουν διχως τις απαγορευσεις ενος εικαστικου ” πολιτικα ορθον”. Δεν θελουν να παγιδευονται στις εννοιολογικο μακαρθισμο κι επιδιωκουν ναναι διχως ταμπελες του τυπου ” πρωτοπορος” κλπ. Απλά ζωγραφίζουνβιωματικά κι εμπειρικά. Ζωγράφοι οπως οι Μπαζελιτς, Κιφερ, Φετινγκ, Λουπερτς , Κλεμεντε, Μπασκια ,Μπαρτσελο κλπ., εκφράζονται μέσα απο το ζωγραφικό βίωμα την στιγμή της ζωγραφικής πράξης κι οχι μέσα απο εννοιολογικές κατασκευές. Δίπλα τους ως ενισχυτικά πρότυπα της στάσης τους έχουν σπουδαίους παλιούς μετρ που ποτέ δεν σταμάτησαν να ζωγραφίζουν ακόμη και την εικοσαετία (1960- 1970) του εννοιολογικου παραληρήματος. Αυτοί είναι, μεταξύ άλλων κυρίως οι Φρανσις Μπεηκον , Ο Γκερχαρντ Ρίχτερ κι ο Τουομπλι. Ας δούμε τι συνέβη με αυτούς τους τρείς.
Ο Ιρλανδο-βρετανος Φρανσις Μπεηκον , ποτε δεν ξέφυγε απο την ζωγραφική του πορεία κι έκλεισε τ’αυτιά στις εννοιολογικές σειρήνες, τις οποίες σε μια συζήτηση μας αποκάλεσε ” εξαπατησεις”. Συνέχιζε να ζωγραφίζει απτόητος μέσα απο τις εμπειρίες της ζωής ,μετατρέποντας την ζωγραφική σε ζω-γραφικη ,οπως λεει κι ο Αριστοτέλης ,δηλαδή σε ζωικη εμπειρια. Δεν ειναι έτσι τυχαίο οτι στις σημαντικές τους εκθέσεις οι Ροζενταλ κι Ιωακειμιδης τον είχαν ως “ηθικη” στήριξη των νεότερων ζωγράφων.
Ο Γερμανος Γκερχαρντ Ρίχτερ, υπηρξε ενας ιδιαίτερος ζωγράφος που συνδύασε την ζωγραφική με αφηρημένο λογο, δίχως ποτέ να ενδώσει στην εννοιολογική μόδα .Τον ενδιεφερε πάντα η καταγωγή της ζωγραφικής πράξης ως πράξης, δηλαδη, ως πινελιάς, ως χρωμα, ως υλικό, ως φυσικό και νοηματικο ταυτόχρονα εργο. Γι’αυτο και στα εντυπωσιακά συχνά μονόχρωμα έργα του η αίσθηση της ζωγραφικής κίνησης, η φυσική επαφή με τον πίνακα είναι εμφανής και χαρακτηριστική.
Ο Τουομπλυ , ο Αμερικανός καλλιτέχνης που έζησε και μεγαλούργησε στην Ρώμη, κατάφερε κα συνδυάσει ζωγραφική και γραφή. Στους πίνακες του η ζωγραφική ως γραφή που γράφει αλλά κι ως “γραφικη” (στα ελληνικά σημαίνει ζωγραφική) που ζωγραφίζει, καταφέρνει να ισορροπήσει δημιουργικά και να φτιάξει έργα που μοιάζουν με κρυπτογραφηματα, με κρυπτική γραφή.
Ο Τουομπλυ επηρέασε καθοριστικά ως σήμερα τους νέους καλλιτέχνες. Οι Ζαν Μισελ Μπασκια, ο Φραντσεσκο Κλεμεντε, ο Μιγκελ Μπαρτσελο , ο Τζουλιαν Σναμπελ κι αλλοι σημερινοί σουπερ σταρ οφείλουν πολλά και ομολογούν Αλλωστε,στο Τουομπλυ. Η επίδραση του απο τον Ταρνερ και τον Ματις ,οπως κι απο τους ποιητές έδωσε μια νέα πνοή στην ζωγραφική πορεία επιτρέποντας σε ποίηση και ζωγραφική να συνυπάρξουν δημιουργικά ,επιβεβαιώνοντας την φράση του αρχαίου ποιητή Σιμωνίδη οτι η ζωγραφική είναι μια σιωπηλή ποίηση κι η ποίηση είναι μια ζωγραφική που μιλά.
Αυτοι οι προαναφερθέντες Τρεις “βετερανοι” ζωγράφοι έγιναν το ηθικο παράδειγμα και στήριγμα στους νεους ζωγραφους των χρόνων του ’80. Αυτοί οι νέοι ζωγράφοι αν και δεν αρνήθηκαν τις χαρές των αγορων Τέχνης εν τουτοις κατάφεραν να συνδυάσουν νοηματοδοτηση του εργου κι εμπορικη του διάσταση. Ποτέ δεν παραδόθηκαν στις σειρήνες της αγοράς και στις κρυφές χαρές της ως “Καλυψω”.
Η Δεύτερη τάση
Η δεύτερη τάση η “τεχνολογικη “, η αν θέλετε η “Τεχνικη” χαρακτηρίζεται απο μια στροφή των νέων καλλιτεχνών ,ιδιαίτερα τα Χρόνια του ’90 ,προς τα ποπ αντικείμενα, και το τεχνητό ( artificial) έργο. Τους ενδιαφέρει ο μετ-‘ανθρωπος ,δηλαδή κάτι το περα απο αισθήματα και ψυχολογία, κάτι το περα απο ανθρωπιστικό πολιτισμο ,Ειναι παιδια της Τεχνικης εξέλιξης. Οι δυο σημαντικές γι’αυτην την αντίληψη εκθέσεις που διοργάνωσε ο Αμερικανος κριτικός Τζεφρυ Νταιτς ( Jeffrey deitch), ειναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι εκθέσεις ” post-human” και “artificial nature” οργανωμένες με την ενεργή συμμετοχή του ελληνικού Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, ( προεδρος π Δακης Ιωαννου), άφησαν έντονο το αποτύπωμα αυτης της “αντι-φυσικης” και “μετα-ανθρωπινης” αντιληψης στην Τέχνη . Απο αυτες τις εκθεσεις πηρε και μεγαλη διασταση το εργο του Αμερικανού τζεφ κουνς . Αλλα κι ο άλλος διάσημος της παρέας αυτων που φλερτάρουν με την άνευ όρων υποταγή στην αγορά Τέχνης ,ο Βρετανός Νταμιαν Χηρστ ,κι αυτός σε ενα ανάλογο πνεύμα ,επικοινωνίας κι εμπορίου κινήθηκε. Θα μπορούσα ν’αναφερω κι άλλα ονόματα αυτής της τάσης . Όμως μας ενδιαφέρει εδώ η αντίληψη που υπηρετησαν και προέβαλαν.
Η αντίληψη αυτη είχε δυο παλιούς σημαντικούς καλλιτέχνες που άνοιξαν τον δρόμο της συγχρονης Τέχνης με τα έργα και τις απόψεις τους. Αυτοι ειναι ο Μαρσελ Ντυσαμπ κι ο Αντυ Γουορχωλ.
Ο Μαρσελ Ντυσαμπ.
Με τα ετοιμοφτιαγμενα βιομηχανικά προϊόντα (ready made) που χρησιμοποίησε αυτος για την Τέχνη του άνοιξε τον δρόμο σε μια Τέχνη που εξ ορισμού της ήταν συνδεδεμένη με τις νέες τεχνικές, την καινοτομική εμπειρία ,την τεχνολογική εξέλιξη και επίσης το εμπόριο και τις αγορές. Απο μοντέρνος λοιπόν καλλιτέχνης που ξεκίνησε ( μεταιμπρεσσιονιστης,εξπρεσιονιστης, σουρεαλιστης, ντανταιστης κλπ), εγινε πρόδρομος της σύγχρονης Τέχνης. Επίσης οι θέσεις που υποστήριζε περί “αντι-τεχνης” ,η της Τέχνης ως ειρωνικό γλωσσικό υπαινιγμό και απομυθοποίησης του νοήματος της, ώθησαν στην αντίληψη σήμερα περι απονοηματοδοτησης της συγχρονης τεχνης.
Διπλα σ’αυτον συνοδοιπορος του ο Αμερικανος Αντυ Γουορχωλ.
Ο Αντυ Γουορχωλ.
Κι αυτός υπήρξε μοντερνος και σύγχρονος όπως ο Ντυσαμπ .
Θα μπορούσα να πω οτι έχει δυο δημιουργικές περιόδους. Η πρώτη είναι η μοντέρνα ταυτότητα του. Καθότι φτιάχνει έργα που έχουν σχέση με την κοινωνία της κατανάλωσης και της καινοτομίας. Η δεύτερη περίοδος του είναι αυτή από τα Χρόνια του ’80 ως τον θάνατο του. Ειναι η περίοδος που επηρεασμένος απο τον Ζαν Μισελ Μπασκια και τους νέους ζωγράφους ,”επιστρεφει” κι ο ίδιος μαζί τους στην ζωγραφική. Αυτός που πάντα δούλευε την τεχνική της σεριγκραφη (serigraphie) , την φωτογραφία, τα βίντεο, τα φιλμ, κατ’εξοχην δηλαδή μοντέρνα εικαστικα μέσα έκφρασης, τώρα επιστρέφει στα παραδοσιακά και ζωγραφίζει. Και βέβαια με τις ιδέες του συμβάλλει καθοριστικά στην εμπορευματοποιηση της Τέχνης και στην μετατροπή του έργου Τέχνης σε προιον.
Την γραμμή αυτών των δυο σημαντικών,καινοτόμων και ριζοσπαστικών για την εποχή τους καλλιτεχνών, ακολουθούν οι νέοι καλλιτέχνες ειδικά απο το τέλος της δεκαετίας του ’80 . Μόνο που όπως συμβαίνει συνήθως με τους επιγόνους ιδεών σπουδαίων δημιουργών ,οι νέοι εικαστικοί έδωσαν τέτοια δύναμη και σημασία στον ρόλο της αγοράς Τέχνης ,ώστε συνέβαλαν καθοριστικά (έστω και άθελα τους 
στην απόλυτη κυριαρχία ,ειδικά σήμερα ,της αγοράς Τέχνης και στην προσπάθεια των “συγχρόνων “( sic και παλι sic) για απονοηματοδοτηση του έργου Τέχνης. Αυτο το τελευταίο, από “γλωσσα” που το είχε μετατρέψει ο Ντυσαμπ ,τώρα με τους νεότερους ταλιμπαν της αγοράς ( καλλιτέχνες,κριτικούς Τέχνης ,υπευθύνους εκθεσιακων χώρων, γκαλερί κλπ) που ακολούθησαν κι ερμήνευσαν κατα πως τους συμφέρει την Ντυσαμπικη και Γουορχωλικη πορεία, μετατράπηκε στην καλύτερη περίπτωση σε σημειολογικο ευφυολόγημα . Η συνέχεια στο επόμενο άρθρο. Την επόμενη εβδομάδα.
στην απόλυτη κυριαρχία ,ειδικά σήμερα ,της αγοράς Τέχνης και στην προσπάθεια των “συγχρόνων “( sic και παλι sic) για απονοηματοδοτηση του έργου Τέχνης. Αυτο το τελευταίο, από “γλωσσα” που το είχε μετατρέψει ο Ντυσαμπ ,τώρα με τους νεότερους ταλιμπαν της αγοράς ( καλλιτέχνες,κριτικούς Τέχνης ,υπευθύνους εκθεσιακων χώρων, γκαλερί κλπ) που ακολούθησαν κι ερμήνευσαν κατα πως τους συμφέρει την Ντυσαμπικη και Γουορχωλικη πορεία, μετατράπηκε στην καλύτερη περίπτωση σε σημειολογικο ευφυολόγημα . Η συνέχεια στο επόμενο άρθρο. Την επόμενη εβδομάδα.Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Έρως Ελευθερίας 24.03.2022
Η παρεμβαση μου για τον Μ. Ναπολεοντα με αφορμη την σημερινή εθνική μας επετειο
https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Ffb.watch%2FbYCFCGFuqb%2F%3Ffbclid%3DIwAR23DuWhNKemHrXghc9nPaHB9QT5V5pA3ZtJWpbkDZddqHo5izwsyJAuX5M&h=AT0NURQGhV4FDHpTxc8Zk-426N–8AUdFkagFDJQdLXsNrbaoXWD9bN9OgLVOqGB6CB7qU8E75_BYEHGtpu5IYf7JEhlyP7oPKVES9yvwrNn2nGr6jaUiYhmwl6T0gj-mE6_&__tn__=-UK-R&c[0]=AT0qoUrxKgHXHYTsCLvTDxzE2WoZEuUfFlAARYpXe05i4manHdVMnCgqqS__6OMhbFn6r-VirJj-3t0MypNxzRPru0o4vSa3k9McUcjXvdbE_scL54aoScvnbQPEVUl8-IBGaMA1jvy84X8akZrUW_Yxdk0ObzvA0noVCOnvE4EgtUu_xTeHx_llayNl4NqgqtAwyw
Ποια η στρατηγική λύσης για την Ουκρανία; (Ελεύθερος Τύπος 24.03.2022)
Ποια η στρατηγική λύσης για την Ουκρανία;
Απεναντι στην σημερινή κατάσταση στην
Ουκρανία, με τους Ρώσους να βομβαρδίζουν συμβολικούς στόχους και την Ουκρανικη κυβέρνηση , με βοήθεια των Δυτικών να μην υποτάσσεται στην λογική του Πουτιν, δυο δρόμοι διανοίγονται ξεκάθαροι για μια έστω προσωρινή λύση του προβλήματος.
Ο ένας είναι να συνεχιστεί έτσι όπως είναι η κατάσταση, με την Δύση να βοηθά ακόμη περισσότερο με νέα σύγχρονα όπλα την Ουκρανία.
Ο αλλος είναι να ξεκινήσουν όσο πιο άμεσα γίνεται οι διαπραγματεύσεις και να σταματήσει ο αδελφοκτονος πόλεμος μεταξύ Σλάβων.
Η πρώτη περίπτωση, στηρίζεται στην αντίληψη οτι ο Πουτιν δεν καταλαβαίνει με όρους ειρήνης αλλα καταλαβαίνει μόνο με όρους δύναμης κι ισχύος. Έχει σίγουρα μια βάση αλήθειας αυτή η ανάλυση. Όμως αυτή η ίδια παλι ανάλυση στην προέκταση της μας φέρνει αντιμέτωπους με ενα πραγματικο δίλλημα: αφού ο Πούτιν δεν καταλαβαίνει πάρα μόνο την γλώσσα της ισχύος, τότε οσο νοιώθει εμπλοκή των Δυτικών στα σχέδια του, αλλο τόσο θα πεισμωνει λόγω χαρακτήρα και ,αναμφισβήτητα στρατιωτικής δύναμης της Ρωσίας και θα εντείνει ακόμα περισσότερο την πολεμική σύρραξη. Γιατί ας μην κοροϊδευόμαστε, δεν νικιέται εύκολα η Ρωσία, δεν είναι μικρή αδύναμη χώρα. Σε μια τέτοια περίπτωση όξυνσης της κατάστασης ποιός σκέφτεται τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης, αλλά πιθανότατης χρήσης πυρηνικών όπλων; Ποιός θ’αναλαβει την ευθύνη απέναντι στις Δυτικές κοινωνίες που δεν θέλουν να εμπλακούν σε πόλεμο;
Η δεύτερη περίπτωση στηρίζεται στην αντίληψη οτι ένας διάλογος τώρα θα μπορούσε ισως να δώσει μια αίσθηση αμοιβαίας υπερηφάνειας και στους δύο αντιπάλους. Ήδη η Τουρκία παίζοντας πονηρό πάντα παιχνίδι, δεν αναγνωρίζει μεν τις Δυτικές κυρωσεις ,αλλα ταυτόχρονα καταδικάζει την Ρωσική εισβολή και καλεί στα εδάφη της τους υπουργούς εξωτερικών των δύο εμπόλεμων χωρών για να διαπραγματευτούν. Κάτι που κάνει τελευταία κι ο Ζελενσκυ, διαπιστώνοντας την αργή αλλά σταθερή στρατιωτική υπεροχή των Ρώσων.
Τι θα μπορούσε όμως να πείσει τους Ρώσους σε διάλογο; Η απάντηση είναι ρεαλιστική αν και για κάποιους ίσως οδυνηρή.
Πρωτον η ουδέτερη στάση της Ουκρανίας σε σχέση με ΝΑΤΟ κι Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάτι που αν εξαρχής είχε γίνει ,για λόγους γεωπολιτικής ασφάλειας της Ρωσίας, (όπως αντίστοιχα θα συνέβαινε και με τις ΗΠΑ αν μια υπερδύναμη έβαζε πυρηνικούς πυραύλους στο Μεξικό) θαχε ενδεχομένως αποφευχθεί ο πόλεμος.
Δεύτερον ν’αφησουν οι Δυτικοί στα χέρια των Ρώσων την Κριμαια και το Ντονμπας εδαφη δεμένα με την Ρωσία, γλωσσικά, ιστορικά, πολιτισμικά.
Στην ροή της Ιστορίας η διπλωματία κι ο ρεαλισμός ειναι πάντοτε η καλύτερη λύση. Ας την εφαρμόσουμε για να μην παγιδευτουμε σε λογικές καταστροφικής σύρραξης.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης,ποιητής, εικαστικος,γεωπολιτιστικος αναλυτής.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)