Ο Πατριωτικός καπιταλισμός της Κίνας
Πριν βρεθώ την προηγούμενη βδομάδα στην Κίνα, καλεσμένος της ακαδημίας γραμμάτων και τεχνών στο Hangzhou, άκουγα πολλά γι’ αυτήν τη χώρα και για το ρόλο της στη σημερινή κρίση της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Τα βασικότερα αρνητικά σχόλια αφορούσαν την οικονομική πολιτική της. Με τη συνεχή ενίσχυση απειλούμενων επιχειρήσεων κινέζων επιχειρηματιών αλλά κι ακόμη με την επαναλαμβανόμενη υποτίμηση του νομίσματός της, έπληττε τον ελεύθερο ανταγωνισμό (λόγω του κρατισμού και προστατευτισμού της), στοιχείο θεμελιακό της ανάπτυξης στην αγορά. Ένα άλλο επίσης σύνηθες σχόλιο είναι πως οι κινέζοι ζουν με ελάχιστα χρήματα την οικογένειά τους. Και τα δύοεξαρτώνται από την οπτική ματιά που θα τα προσεγγίσει κάποιος. Το δεύτερο με βάση αυτά που είδα είναι αρκετά αναληθές. Οι πιο φτωχοί ζουν με περίπου 500-600 ευρώ το μήνα. Όμως έχουν καλυμμένη την ιατρική φροντίδα κι έχουν ένα κράτος που δημιουργεί ασταμάτητα υποδομές. Έχουν τις πιο καινοτόμες κι ανεπτυγμένες τεχνολογίες. Φτάνει κάποιος να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς τους (ειδικά τα TGV) ή ακόμα και τααεροπλάνα τους για να το παρατηρήσει. Η κυβέρνηση προσφέρει δε, σ’ όσους εργάζονται κι αποδίδουν, μια σειρά από μπόνους που μπορούν να αυξήσουν κατά πολύ το μισθό τους. Η παιδεία στηρίζεται σε όλο κι αυξανόμενα κονδύλια. Η νεολαία μαθαίνει. Υπάρχει μια εικόνα σιωπηλής συλλογικής συμφωνίας για την πνευματική άνοδο της χώρας. Η επίσκεψή μου στα πανεπιστήμια που προσκλήθηκα αποτέλεσε μια εντυπωσιακή εμπειρία. Αποζητούν όλο και περισσότερο την ποιότητα. Οι διψασμένοι φοιτητές τους δεν σταμάτησαν να με ρωτούν για την ελληνική φιλοσοφία.Μου πρότειναν επίσης να αναλάβω τη διεύθυνση πολλών προγραμμάτων που θα έχουν σαν στόχο την προσέλκυση σημαντικών διανοουμένων. Αυτό μου το επεσήμανε ο πρόεδρος όταν με υποδέχτηκε στο γραφείο του: «θέλουμε μόνο την αφρόκρεμα, την ελίτ του πνεύματος κι είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε καλά γι’ αυτό». Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε το γεγονός ότι πολιτικά πρόσωπα, οικονομικοί παράγοντες κι άνθρωποι της τέχνης εργάζονται από κοινού με στόχο η Κίνα να ανεβεί σε επίπεδο διανόησης. Δεν θέλουν να παραμείνει οικονομική μόνο υπερδύναμη αλλά να γίνει και πνευματική, καλώντας την παγκόσμια πολιτιστική ελίτ να διδάξει σε πανεπιστήμια κι εκπαιδευτικά ιδρύματα. Μέσα από το πρίσμα αυτό μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον προστατευτοισμό της κινέζικης κυβέρνησης έστω κι αν δεν συνάδει με τις δυτικές αξίες περί ελευθερίας. Αν το δούμε από την πλευρά του πατριωτισμού τότε είναι αυτό που σήμερα χρειάζεται ίσως για την ανάπτυξη ενός κράτους: ενίσχυση των επιχειρήσεών της, στήριξη απέναντι στον αναρχικό συχνά ανταγωνισμό της παγκοσμιοποίησης αλλά και ταυτόχρονη επένδυση στην πιο τελευταία καινοτομία κι έρευνα. Αυτό που βίωσα στην Κίνα είναι ο πατριωτικός καπιταλισμός. Ναι δηλαδή στην ελεύθερη αγορά αλλά το κύριο βάρος δεν είναι το κέρδος για το κέρδος αλλά το κέρδος που στηρίζει ταυτόχρονα τη συλλογική ενότητα. Γι’ αυτό κι έχουν ανάγκη να στηρίζουν αυτήν τους την προσπάθεια με πολιτιστική και διανοητική ενδυνάμωση. Βρίσκονται πολύ κοντά στο να επιτύχουν ένα θαύμα συμβίωσης ιστορικού παρελθόντος κι εκσυγχρονισμένου παρόντος.
Δ.Δαββέτας, καθ. Φιλοσοφίας της τέχνης, ποιητής, εικαστικός