Ο Μπαλζακ , η Δουκισσα Στεφανοπουλου -Ντ’Αμπραντες κι ο Ναπολεων.
Στ’απομνημονευνατα της ( Memoires) ,η Δούκισσα Λάουρα Στεφανοπουλου- Ντ’ Αμπραντες ( Duchesse Laure Stefanopoli- d’Abrantes) ,δεν διστάζει να μιλήσει για την Ελληνική ριζα του Ναπολεοντα και συγκεκριμένα για την Μανιατικη καταγωγή του. Παραλληλίζει το όνομα καλομερος η κατα την γνωμη μου πιο σωστά Καλημέρης( μιας κι ακόμα και σήμερα υπάρχει το ονομα αυτο ως συνηθως στην Μανη) με το Buonaparte . Buona(καλος) ,parte(μερος). Για την ιστορια του ονόματος και την οικογενεια του Ναπολεοντα στην Κορσική θα μιλήσω στα επόμενα αρθρα μου μιας και θ’ασχοληθω πιο επισταμένα σε συνεχειες με το θεμα. Αυτο που μας ενδιαφέρει εδω είναι το πορτρετο της ίδιας της Δουκισσας Στεφανοπουλου- Ντ’ Αμπραντες. Και γιατι; μπορεί εύλογα να ρωτήσει κάποιος. Κι απαντω: γιατί αμφισβητήθηκε απο κάποιους ” ιστορικους” (sic) ως ιδιαίτερα ευφανταστη. Αρα μ’ενδιαφέρει να ρίξω περισσότερο οσο γίνεται φως στην προσωπικότητα της.
Η Δούκισσα λοιπόν ήταν κόρη της Πανωριας Στεφανοπουλου συζύγου του Permon κι αδελφής του Πρίγκηπα Δημητρίου Στεφανοπουλου Κομνηνού, για τον οποίο μίλησα στο προηγούμενο άρθρο μου (9/1/21. Ελεύθερος Τυπος).Παντρευτηκε τον Δούκα Ντ’Αμπραντες κι εγινε Δουκισσα. Όταν έγραψε τ’απομνημονεύματα της,αυτα πηραν μεγάλη δημοσιότητα κι έγιναν best-seller.
Πως όμως εφτασε να γραψει ενα τόσο καλογραμμενο εργο, οπως πολλοι παραδεχονται ,αυτη που δεν ήταν συγγραφεας; Είχε ξαφικα “θεια εμπνευση” η υπήρχαν και κάποιοι άλλοι λόγοι πιο συγκεκριμενοι;
Αν κάποιος διαβάσει την αλληλογραφία μεταξύ του νεαρού τοτε ιδιοφυους συγγραφεα Ονορε ντε Μπαλζακ και της Λωρ Ντ’Αμπραντες θα διαπιστώσει αμέσως το ερωτικο πάθος του για την Δούκισσα ..
Το πάθος κι η επιμονή του νεαρού Μπαλζακ για την Δούκισσα , παρα τον αρχικο της δισταγμο,15 χρόνια μεγαλύτερης του και με ταμπεραμέντο ερωτικο ,ηταν τέτοιο, ώστε ουτε τα σκληρά εμπόδια που έβαλε στην διαφαινόμενη σχέση τους ,η τοτε ερωμένη του η ευγενής Mme de Berny ,ούτε το οτι παρενέβη εχθρικά και η μητέρα του συγγραφεα, μπορεσε να τον σταματήσει. Σε μια του επιστολή της γραφει:” Αφήστε με να πιστεύω ότι οι φοβερές εντάσεις της ζωής σας , προέρχονται απο την δυναμη του χαρακτήρα σας .Κι είναι αυτη η δυναμη που σας δίνει υψηλές κι όμορφες σκέψεις μέσα στο θεαματικα μεταβαλλόμενο περιβάλλον
που βρίσκεστε ,ζωντας αποσυρμενη κι αναμένοντας ,η νύχτα σας να φέρει μια καινούργια μέρα. “.
Αναντίρρητα η Λωρ Ντ’Αμπραντες ξεσήκωνε όπου περνούσε παθη,εντάσεις,συζητήσεις, διαφωνίες,θαυμασμο. Έζησε κι αυτη κι η οινογενεια της στην καρδια μιας εποχής που περιελάμβανε την Γαλλικη Επανάσταση και την εποποιία ενός Τιτάνα, του Μ.Ναπολεοντα ..
Πως μπορούσε λοιπόν να περάσει απαρατήρητη απο εναν γίγαντα της λογοτεχνιας ,τον νεαρο Μπαλζακ ,που όπως έλεγαν οσοι τον γνώριζαν καθηλωνε τους πάντες με την φινέτσα, την εξυπνάδα και την διορατικότητα του; Το ματι του “γυαλιζε” , διψούσε ναναι μερος της ιστοριας ,μεσα στα γεγονοτα και να τα καταγραφει ως βιωματικος παρατηρητης.Η θεματολογία των βιβλίων του δεν ηταν ποτέ φανταστικη αλλά μεσα απο την πραγματικότητα. Μεσα σ’αυτήν εύρισκε φαντασία,οράματα, κρυμμένες αλήθειες. Τα σπουδαία μυθιστορήματα του Μπαλζακ δεν ήταν παρα “γεωτρησεις” στην καρδια της πραγματικότητας.
Μεσα απο την Δουκισσα ξαναζουσε ολο την ατμοσφαιρα της προσωπικότητας του Ναπολεοντα που τόσο ο ίδιος θαύμαζε. Έπαιρνε στοιχεία για τα μυθιστορήματα του. Η Λωρ Ντ’Αμπραντες εγινε το μοντελο του ,η πηγή έμπνευσης μιας ολόκληρης εποχής που ο ίδιος θαύμαζε.
Στα βιβλία του όπως “la femme de trente ans ” σχεδιάζει το εντυπωσιακο πορτρέτο της κόρης της Josephine .Στο έργο του ” la femme abandonnee” η Δούκισσα είναι η κεντρική ηρωίδα. Της αφιέρωσε μάλιστα το βιβλίο. Στα μυθιστόρημα του ” Le Lys dans la vallee” , ” le message” ,” la psychologie du mariage” , ” une tenebreuse affaire ” ,” medecin de champagne ” ,είναι τόσο εμφανής η παρουσία της Λωρ Στεφανοπουλου ,ώστε όλοι αντιλαμβάνονται πως δεν θα μπορούσε να γράψει ο Μπαλζακ για την κ.Aiglement (κάτω απο αυτο το ονομα κρυβόταν αυτη) ,η να περιγραψει την ιδια καταπληκτικα στο le message ,η να μιλήσει με τόσες ακριβείς λεπτομέρειες για την απαγωγή του γερουσιαστή Clement de Ris (στο βιβλίο του une tenebreuse affaire) , δίχως τις πληροφορίες της . Ούτε επίσης θα μπορούσε να γράψει με τοση ακρίβεια για τον Μ.Ναπολεοντα αν δεν έπαιρνε τα στοιχεια απο την Λωρ Στεφανοπουλου ..
Κι η Δούκισσα τι πηρε απο αυτον; Εκτός της νιότης του και του εκπληκτικού πνευματος του, πηρε και το κουράγιο αλλά και την ιδέα να ξεκινήσει να γράψει τις αναμνήσεις της.
Ξεκίνησε τις Memoires της το 1826. Κι αφού πριν του προτεινει να την βοηθησει επεμεινε γι’αυτό ο Μπαλζακ. Αυτος την βοήθησε στο στυλ και στην ποιότητα της γραφής, ( αναγνωριστηκε αμεσως απο τους κριτικους)αλλά επίσης έγραψε πολλά μέρη του πρώτου τόμου της .
Συγ-γράφοντας μαζι με την Δούκισσα ο Μπαλζακ, ηταν σαν να ηταν παρων ,παρατηρητης στις προσωπικές στιγμές της με τον Ναπκλεοντα. Ηταν τόσο χαρούμενος οταν εκεινη του ζητησε να την βοηθησει στο γραψιμο, ώστε της εγραψε: ” η πρόταση σας κυρία μου είναι τόσο σαγηνευτικη, τόσο ωραία, ώστε δεν μπορώ ν’αποσυρω το χέρι μου απο το δικο σας”.
Μεσα απο την ερωτική τους λοιπόν φιλια μπήκαν οι βάσεις για να γραφτούν οι Memoires της Λωρ Ντ’Αμπραντες. Αυτος με τις ερωτήσεις και παρατηρήσεις του έσκαβε την μνήμη της κι αναπηδουσαν ορμητικες και τολμηρες οι αναμνήσεις της. Η Ελληνική ριζα του Ναπολεοντα, παρότι ως τοτε έπρεπε να μείνει στην σιωπή ( θα εξηγήσω σ’ένα επόμενο άρθρο μου το γιατί), βγήκε τώρα στην επιφάνεια, λογω της επίδρασης του Μπαλζακ. Δημιουργήθηκε θόρυβος με την δημοσιευση του εργου. Αυτο έγινε best seller. Κι ο Μπαλζακ ήθελε να γίνει λόγος για την συμμετοχή του ετσι ώστε να’χει μερίδιο δοξας . Η πανέξυπνη όμως Λωρ δεν το επέστρεψε και πηρε ολο το μερίδιο για τον εαυτό της . Άλλωστε τον είχε βοηθήσει αρκετά και ως λογοτεχνικος χαρακτήρας που τον ενέπνευσε, ως δίαυλος κρυφών πληροφοριών που χρησιμοποίησε στα μυθιστορήματα του ,αλλά και με γνωριμίες στον Αριστοκρατικό κυκλο που τόσο επιθυμούσε ο νεαρος ιδιοφυής συγγραφέας. Τον γνώρισε ενα βράδυ του 1829 στο σπίτι της Mme Recamier, με την κομησσα d’Hautpoul, τον δούκα de Laval, τον κομη de Montbel και Delecluze , τις δεσποινίδες Duvidal, την αφρόκρεμα δηλαδή τότε. Τον ίδιο μάλιστα χρόνο τον γνωρίζει στην πριγκίπισσα Bagration. Παρ’ολ’αυτα το γεγονός ότι δεν μοιράστηκε μαζί του την επιτυχία της τον ενόχλησε. Έγιναν πλέον μονο φίλοι. Αυτος που της έγραφε ” Μην νομίζετε κυρία μου ότι δεν αγαπιεστε. Τι μπορώ να κάνω έτσι ώστε να περάσει στην ψυχή σας η εμπιστοσύνη που εχω στην δική μου; Αυτη η διαπεραστική βεβαιότητα να μ’αγαπω, που τόσο θαύμασα κι άγγιξε την καρδια μου και τώρα σας αγαπω;”. Αυτος λοιπόν στράφηκε προς τον επόμενο ερωτα του προς την κ.Hanska. Πηρε ο,τι είχε να πάρει απο την Δούκισσα όπως κι αυτη πηρε ο,τι είχε να πάρει απο αυτον.
Μέχρι το 1835 είχαν βγει όλοι οι τόμοι των αναμνήσεων της Στεφανοπουλου Ντ’Αμπραντες.
Και το ερώτημα τίθεται αμέσως. Όλοι γνώριζαν τον ρολο του Μπαλζακ στην συγγραφή του έργου. Ηταν δυνατόν αυτος ο μεγάλος συγγραφέας, αυτος που πάσχιζε για το αληθές της πραγματικότητας ,και που την καθοδηγούσε στην γραφη, ν’αφήσει να γραφουν πράγματα ευφανταστα για την καταγωγή του Ναπολεοντα; Ηταν δυνατόν να έβαζε το πνευμα και την προσωπικότητα του ,αλλά και σε πολλές περιπτώσεις το στυλ της γραφής του ,σε ιστορικα γεγονότα που θα ταν ευφανταστη επινόηση κι οχι αληθεια; Λιγο δύσκολο για εναν συγγραφεα του ” πραγματικου”.. Άλλωστε στην κηδεία της Δουκισσας Ντ’Αμπραντες παραβρέθηκαν τιμωντας την ο Μπαλζακ ,ο Σατωμπριαν κι ο Βίκτωρ Ουγκώ. Θα την τιμούσαν τρεις γίγαντες της παγκόσμιας λογοτεχνίας αν έλεγε απλώς ψευδη; Όμως όπως σας είπα θα επανέλθω ειδικά με νεο μου αρθρο για την καταγωγή του Ναπολεοντα.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.