Ο joseph Beuys κι η πολιτική ως θεραπεία (Ελεύθερος Τύπος 21.05.2020)

 Ο joseph Beuys κι η πολιτική ως θεραπεία .                                                                                                 

Η ιστορία έχει δείξει ότι,οποτε εισακούστηκαν ιδέες σοβαρών καλλιτεχνών ,η Πολιτική έδειξε το πραγματικό της πρόσωπο, αυτό που την γέννησε, όπως την όρισε ο Αριστοτέλης . Σκοπός της, όχι μόνο να λύνει προβλήματα, αλλά να προβλέπει καταστάσεις η να προτείνει νέους πιο δημιουργικούς τρόπους ζωής.

Νοιώθω ήδη από την πρώτη μου αυτή παράγραφο ότι κάποιοι πολιτικοί μειδιουν με ειρωνική διάθεση για τα λεγόμενα μου .

Κι όμως ας δουν πόσο άλλαξε με τις προτάσεις του ο Αντρέ Μαλρω τον πολιτικοπολιτιστικο χάρτη της χώρας του της Γαλλίας γιατί τον πίστεψε ο Ντε γκολ πούχε κότσια και συνεργάστηκαν ισορροπημένα.

Μια άλλη τεράστια μορφή ανάλογης περίπτωσης είναι κι ο Joseph Beuys, ο γερμανός καλλιτέχνης, που τον γνωρισα καλα ως τον θανατο του ,υπηρξα μαθητης του κι εκανα μαζι του πολλές, διαφορετικων μορφων ,συνεργασιες. Αμεσως μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αηδιασμένος από την βία των Ναζί ,το ολοκαύτωμα και τις τόσες σφαγές η καταστροφές, βάλθηκε να προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης. Είδε την πολιτική ως θεραπεία. Ειδε την κοινωνία ως ένα πλαθομενο πολιτικό υλικό. Κάθε τι, από τέχνη, καθημερινότητα,ένδυση,διατροφή, παιδεία, τρόπος ομιλίας, τα πάντα για τον Beuys, ήταν πολιτική. Κι όχι με την κομματικά στενή διάσταση αλλά με την έννοια της συνειδητοποίησης της θέσης του πολίτη στην κοινωνία.

Ο Beuys θεωρούσε την πολιτική ως ένα γλυπτό και τον Πολιτικό ως γλύπτη, δηλαδή ως γόνιμο και δημιουργικό θεραποντα.Που σημαίνει πρακτικά: όπως στο γλυπτό ο γλύπτης ψάχνει να βρει την άριστη μορφή ,Έτσι κι ο πολιτικός πρέπει να ψάχνει το άριστο για τους πολίτες. Να κερδιζει την εμπιστοσύνη τους βγάζοντας τους το Άριστο τους.Και πως θα γίνει αυτό; Δια της μεθόδου της αφα

ίρεσης, της ελαστικότητας και της κινητικότητας .

Ο πολιτικός, όπως ο γλύπτης αφαιρεί τα περιττά της κοινωνίας, οτιδήποτε την κρατά αγγυλωμενη και δύσκαμπτη.

Στόχος του ,δια της αφαίρεσης των περιττών η ελαστικότητα των δομών, των θεσμών και της καθημερινότητας του πολίτη. Αυτός ο τελευταίος δια της σωστής παιδείας που η κυβέρνηση μπορεί να του προσφέρει, αλλα και των βιωματων του, φτιάχνει μια ελαστική σκέψη, που τον καθοδηγεί στο να’ναι ελαστικος στην ζωή του ,όπως οι πρωταρχικές ελαστογενεις οργανικές μορφές της ζωής.

Δια της ελαστικότητας ο πολίτης κι η κοινωνία γίνονται ευκινητοι. Κι η ευκινησια είναι η βάση της καινοτομίας, της ανάπτυξης, της αυτογνωσίας.

Ο Joseph Beuys , άλλαξε όλη την τέχνη με τις εγκαταστάσεις του και της Περφορμανς του . Όμως άλλαξε και τον Πολιτικό λόγο.

Εισήγαγε στην πολιτικη τον οικολογικό λόγο, όντας μαζί με λίγους άλλους ο ιδρυτής του οικολογικού κινήματος των πρασίν

ων στην Γερμανία, πριν γίνουν κόμμα. Άλλαξε τις δομές του πανεπιστημίου, ανοίγοντας το κι όχι κλείνοντας το μόνο στους εκλεκτούς του χρήματος. Έβαζε πάντα προτεραιότητα την πνευματική κι εκπαιδευτική Αριστεία.

Συνομίλησε με τον Δαλαι Λάμα από το ξεκίνημα του . Και υπήρξε ίνδαλμα νέων πολιτικών και καλλιτεχνων στην χώρα του και διεθνώς.

Υπήρξε ο ιδρυτής του γνωστού κινήματος Fluxus,του τόσο επαναστατικού σε τέχνη, πολιτική και ζωή, μέσα από την σφαιρική σκέψη προσέγγισης του κόσμου. Γενικώς, ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης, που πίστευε βαθιά στην πολιτική ως ύψιστη των τεχνών,όπως έλεγε κι ο Αριστοτέλης, στα ” Ηθικά ” του ” Νικομαχεια”, έδωσε στον κόσμο μια διευρυμένη σκέψη, με κέντρο τον άνθρωπο ,που ο άνθρωπος ταυτόχρονα ενσαρκώνει το σύμπαν. Ο άνθρωπος είναι το μικροσυμπαν .Και σαν τέτοιο πλάθει και πλάθεται.

Αυτές τις ιδέες πρέπει να τις γνωρίζουν οι νέοι μας ,οι πολίτες αλλά κι οι πολιτικοί,αν θέλουν να υπηρετούν την κοινωνία κι όχι τα συμφέροντα των ολίγων και συνήθως ψευτοελιτ.

Κι αυτά που λέω μπορεί να φαίνονται ουτοπικά σε κάποιους, όμως τους ενημερώνω, ότι αυτή είναι η κυρίαρχη σύγχρονη προσπάθεια στις ανεπτυγμένες τουλάχιστον χώρες, που ακόμη υπάρχει και δεν απειλείται ο Πολιτισμός, τ’ανθρώπινα δικαιώματα, οι νόμοι κι κι η Δημοκρατία.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός.

See translation

Ο Ρουσω και η Ευρώπη σήμερα. (Ελεύθερος Τύπος 28.05.2020)

Ο Ρουσω και η Ευρώπη σήμερα.                                                                                                                 

Το μεγάλο ερώτημα των μοντέρνων κοινωνιών παραμένει περισσότερο από ποτέ επίκαιρο: η Φιλοσοφία ερμηνεύει η μετασχηματίζει τον κόσμο ;

Δυο τάσεις προσπάθησαν ν’απαντησουν στο ερώτημα, καθεμιά με τον τρόπο της. Η μια είναι ο Γαλλικός Διαφωτισμός, με τον εμπειρικό, αντι-κληρικο κι αυταρχικό και λιγοτερο πολιτικό τρόπο σκέψης του Βολταίρου. ” Τσακιστε οτιδήποτε βγαίνει από τους κανόνες του κάδρου ” ήταν η πασίγνωστη φράση του. Κι η άλλη είναι ο Γερμανικός Ιδεαλισμός με την ” μεταφυσικη” του.

Από το 1750 ως το 1830 , χρονικό διάστημα που γεννιούνται με τους Λοκ και Μοντεσκιέ οι φιλελεύθερες ιδέες,

οι δυο τάσεις αντιμαχονται ,δίχως αποτέλεσμα, για το τι ειναι ελευθερία.

Χρειάστηκε να ρθει, το ” χρυσό παιδι” του Διαφωτισμού και ταυτόχρονα σκληρός στην κριτική του στον Διαφωτισμό, ο Ζαν Ζακ Ρουσω.

Αυτός επιχειρεί κάτι δύσκολο αλλά μ’επιτυχία. Θέλει να οδηγηθούμε στην ελευθερία μέσα από την σχέση μας με την πραγματικότητα. Η Φιλοσοφία του ,πολιτική σκέψη,

βρίσκει το νήμα που ενώνει τις δύο αντίπαλες τάσεις. Ποιο είναι αυτο; Το ότι και οι δύο αναζητουν με τον τροπο τους την ελευθερία.

Γεννηθήκαμε ελεύθεροι αλλά είμαστε αλυσοδεμενοι ,μας λέει ο Ρουσω.

Το να’σαι όμως Ελεύθερος πρέπει να το θέλεις,να’χεις την βούληση να εγγραφείς στην Ιστορία. Όπως έγινε με την Γαλλική Επανάσταση, που τόσο γοήτευε τους Γερμανούς κι ειδικά τον Καντ.

Η δύναμη του Ρουσω που θέλει να γεφυρώσει τις δύο τάσεις είναι ότι αρνιέται το προπατορικό αμάρτημα. Συνδέει ελευθερία κι ισότητα,που τα θεωρεί αδιαχωριζτα μεταξύ τους, δέχεται την λαϊκή κυριαρχία και θεωρεί, όπως ο Σωκράτης,ότι ο άνθρωπος γε

ννιέται καλός αλλά διαφθειρεται από τις κοινωνικές σχέσεις.

Η ελευθερία είναι μια αξία που πρέπει να θεσμοθετηθεί πολιτικά.

Για να σπάσει το εμπόδιο των κοινωνικων σχεσεων που “διαφθειρουν” χρειάζεται πολιτική δράση, μας λέει στο βιβλιο του “κοινωνικό συμβόλαιο”, που είναι κατά βάση πολιτικό συμβόλαιο.

Είναι ένα συμβόλαιο με τον εαυτό μας. Είναι η πρακτική απόφαση κάποιου να γίνει πολίτης, υποχωρώντας ακόμη, αν χρειαστεί, κι από το ιδιωτικό του συμφέρον, χάριν του γενικού.

Ο Ρουσω δεν δέχεται την υπέροχη μιας αστικής σύμβασης έναντι των νόμων. Δεν του φτάνει η κρατική εγγύηση για την λειτουργία του νόμου. Ούτε δέχεται να’ναι η κρατική προστασία μόνο ο φύλακας της ατομικής ιδιοκτησίας και της κοινωνικής ειρήνης. Ο Ρουσω θέλει το κράτος να συμβάλλει για την υλοποίηση της ελευθερίας. Δεν θέλει την ατομική ελευθερία ως ατομισμό, ούτε ως μια μορφή ανεξαρτησίας. Αποδέχεται τις υποχρεώσεις, αρκεί αυτές να’ναι γέννημα ατομικής ελευθερίας και συλλογικής συγκατάθεσης.

” Η ελευθερία των μεν ξεκινά εκεί που αρχίζει αυτή των αλλων” έλεγε. Μαζί με τους Χέγκελ, Καντ ,Χανα Αρεντ, θεωρούσε ότι η ελευθερία είναι πολιτική έννοια,δημόσια κι όχι ιδιωτική. Ο δημόσιος χώρος πρέπει να επιτρέπει σε κάποιον να φτάσει στην “αυτονομια” και να μην είναι ” ετερονομος”.

Η έννοια της επιθυμίας που τόσο καλλιεργείται σήμερα δεν είναι αυτονομία. Ο πολίτης θα’ναι δέσμιος της λογικής των αγορών,των επιχειρήσεων και των κυριαρχουντων κοινωνικών αξιών. Φτάνει όμως αυτό για να’ναι Ελεύθερος κατά τον Ρουσω;

Σήμερα που η Ευρώπη ταλανίζεται ανάμεσα στις Γερμανικές αντιλήψεις και τις αντίθετες της,μηπως η σκεψη του Ρουσω θα βοηθουσε σε μια πιο αλλυλεγγυα, κοινωνικα κι οικονομικα Ευρωπη , ενω ταυτοχρονα ο πολιτης δεν θα στερηθει την ελευθερια του;

Δημοσθένης Δαββετας

Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός.

See translation

Η συνέντευξη μου στο ράδιο FLASH 99 4 στις 20.05.2020

 

Ο joseph Beuys κι η πολιτική ως θεραπεία (Ελεύθερος Τύπος 21.05.2020)

 Ο joseph Beuys κι η πολιτική ως θεραπεία .

Η ιστορία έχει δείξει ότι,οποτε εισακούστηκαν ιδέες σοβαρών καλλιτεχνών ,η Πολιτική έδειξε το πραγματικό της πρόσωπο, αυτό που την γέννησε, όπως την όρισε ο Αριστοτέλης . Σκοπός της, όχι μόνο να λύνει προβλήματα, αλλά να προβλέπει καταστάσεις η να προτείνει νέους πιο δημιουργικούς τρόπους ζωής.

Νοιώθω ήδη από την πρώτη μου αυτή παράγραφο ότι κάποιοι πολιτικοί μειδιουν με ειρωνική διάθεση για τα λεγόμενα μου .

Κι όμως ας δουν πόσο άλλαξε με τις προτάσεις του ο Αντρέ Μαλρω τον πολιτικοπολιτιστικο χάρτη της χώρας του της Γαλλίας γιατί τον πίστεψε ο Ντε γκολ πούχε κότσια και συνεργάστηκαν ισορροπημένα.

Μια άλλη τεράστια μορφή ανάλογης περίπτωσης είναι κι ο Joseph Beuys, ο γερμανός καλλιτέχνης, που τον γνωρισα καλα ως τον θανατο του ,υπηρξα μαθητης του κι εκανα μαζι του πολλές, διαφορετικων μορφων ,συνεργασιες. Αμεσως μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αηδιασμένος από την βία των Ναζί ,το ολοκαύτωμα και τις τόσες σφαγές η καταστροφές, βάλθηκε να προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης. Είδε την πολιτική ως θεραπεία. Ειδε την κοινωνία ως ένα πλαθομενο πολιτικό υλικό. Κάθε τι, από τέχνη, καθημερινότητα,ένδυση,διατροφή, παιδεία, τρόπος ομιλίας, τα πάντα για τον Beuys, ήταν πολιτική. Κι όχι με την κομματικά στενή διάσταση αλλά με την έννοια της συνειδητοποίησης της θέσης του πολίτη στην κοινωνία.

Ο Beuys θεωρούσε την πολιτική ως ένα γλυπτό και τον Πολιτικό ως γλύπτη, δηλαδή ως γόνιμο και δημιουργικό θεραποντα.Που σημαίνει πρακτικά: όπως στο γλυπτό ο γλύπτης ψάχνει να βρει την άριστη μορφή ,Έτσι κι ο πολιτικός πρέπει να ψάχνει το άριστο για τους πολίτες. Να κερδιζει την εμπιστοσύνη τους βγάζοντας τους το Άριστο τους.Και πως θα γίνει αυτό; Δια της μεθόδου της αφαίρεσης, της ελαστικότητας και της κινητικότητας .

Ο πολιτικός, όπως ο γλύπτης αφαιρεί τα περιττά της κοινωνίας, οτιδήποτε την κρατά αγγυλωμενη και δύσκαμπτη.

Στόχος του ,δια της αφαίρεσης των περιττών η ελαστικότητα των δομών, των θεσμών και της καθημερινότητας του πολίτη. Αυτός ο τελευταίος δια της σωστής παιδείας που η κυβέρνηση μπορεί να του προσφέρει, αλλα και των βιωματων του, φτιάχνει μια ελαστική σκέψη, που τον καθοδηγεί στο να’ναι ελαστικος στην ζωή του ,όπως οι πρωταρχικές ελαστογενεις οργανικές μορφές της ζωής.

Δια της ελαστικότητας ο πολίτης κι η κοινωνία γίνονται ευκινητοι. Κι η ευκινησια είναι η βάση της καινοτομίας, της ανάπτυξης, της αυτογνωσίας.

Ο Joseph Beuys , άλλαξε όλη την τέχνη με τις εγκαταστάσεις του και της Περφορμανς του . Όμως άλλαξε και τον Πολιτικό λόγο.

Εισήγαγε στην πολιτικη τον οικολογικό λόγο, όντας μαζί με λίγους άλλους ο ιδρυτής του οικολογικού κινήματος των πρασίνων στην Γερμανία, πριν γίνουν κόμμα. Άλλαξε τις δομές του πανεπιστημίου, ανοίγοντας το κι όχι κλείνοντας το μόνο στους εκλεκτούς του χρήματος. Έβαζε πάντα προτεραιότητα την πνευματική κι εκπαιδευτική Αριστεία.

Συνομίλησε με τον Δαλαι Λάμα από το ξεκίνημα του . Και υπήρξε ίνδαλμα νέων πολιτικών και καλλιτεχνων στην χώρα του και διεθνώς.

Υπήρξε ο ιδρυτής του γνωστού κινήματος Fluxus,του τόσο επαναστατικού σε τέχνη, πολιτική και ζωή, μέσα από την σφαιρική σκέψη προσέγγισης του κόσμου. Γενικώς, ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης, που πίστευε βαθιά στην πολιτική ως ύψιστη των τεχνών,όπως έλεγε κι ο Αριστοτέλης, στα ” Ηθικά ” του ” Νικομαχεια”, έδωσε στον κόσμο μια διευρυμένη σκέψη, με κέντρο τον άνθρωπο ,που ο άνθρωπος ταυτόχρονα ενσαρκώνει το σύμπαν. Ο άνθρωπος είναι το μικροσυμπαν .Και σαν τέτοιο πλάθει και πλάθεται.

Αυτές τις ιδέες πρέπει να τις γνωρίζουν οι νέοι μας ,οι πολίτες αλλά κι οι πολιτικοί,αν θέλουν να υπηρετούν την κοινωνία κι όχι τα συμφέροντα των ολίγων και συνήθως ψευτοελιτ.

Κι αυτά που λέω μπορεί να φαίνονται ουτοπικά σε κάποιους, όμως τους ενημερώνω, ότι αυτή είναι η κυρίαρχη σύγχρονη προσπάθεια στις ανεπτυγμένες τουλάχιστον χώρες, που ακόμη υπάρχει και δεν απειλείται ο Πολιτισμός, τ’ανθρώπινα δικαιώματα, οι νόμοι κι κι η Δημοκρατία.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός.

See translation

3232

4 comments

Like

Share

Η μετά- covid 19 πολιτική εξέλιξη. (ΕλεύθεροςΤύπος 14.05.2020)

Η μετα- covid 19 πολιτικη εξελιξη. 

Λίγο πριν την εμφάνιση του covid 19 και τις γνωστές αναγκαίες καθ’ όλα υγειονομικές προφυλάξεις, η διεθνής σε γενικές γραμμές πολιτική κατάσταση, βρισκόταν στην κορύφωση μιας μάχης δύο παραδοσιακά ιστορικά πλέον αντίπαλων.

Από την μια πλευρά βρίσκεται το πολιτικά ορθόν κι η παγκοσμιοποίηση που στηρίζεται μεταξύ άλλων, στην αντίληψη του Καντ περί διαρκούς διεύρυνσης. Κι από την άλλη, το εκ νέου ξύπνημα, αυτών των πολιτισμικών κι ανθρωπολογικων αναφορών ,μεταξυ αλλων όπως, η θρησκεία, η πατρίδα, οι παραδόσεις, το κράτος πρόνοιας κι ο προστατευτισμός, η συνοριακή προφυλαξη. Με άλλα λόγια, η επιστροφή του ταυτοτικο στοιχείου.

Οι φιλοσοφικές διαφορές τους είναι σημαντικές.

Η πρώτη πλευρά, αυτή της παγκοσμιοποίησης , από την κυριαρχία των αγορών και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, την θεωρία του κοινωνικού φύλου, τον διαχωρισμό Εκκλησίας-κράτους, τις υπερεθνικές κοινωνικές δομές η ακόμη την άρνηση των παραδόσεων ως και το μόνιμο άνοιγμα των συνόρων, στηρίζεται στην αντίληψη της “Α-τοπιας” και στην τεχνητή,τεχνολογική πατρίδα. Που σημαίνει παντού και πάντα, σ’όλη την γη είναι η πατρίδα μας . Η δύναμη αυτής της αντίληψης στηρίζεται στην πρόοδο, την εξέλιξη , την διαρκή τεχνολογική καινοτομία ,στο τέλος της Ιστορίας όπως διακήρυξε ο Αμερικανός φιλόσοφος Φουκουγιαμα ,την δεκαετία του ’90 ,στο ομότιτλο βιβλίο του.

Η δεύτερη πλευρά αυτή της ταυτοτικης πορείας πιστεύει στην “εν-τοπια ” ( η αν προτιματε την εν-τοπιοτητα”). Που σημαινει κυριως στηρίζεται στην φυσικη ” πατριδα” και την ιστορικη συνεχεια .

Η μάχη των δύο πλευρών ήταν σκληρή μέσα στην Ευρώπη ,μεταξυ κρατών και πολιτικών, αλλά και ειδικά στην Γαλλία, όπου το κίνημα των κίτρινων γιλεκων με την ψυχολογική στήριξη των μισών γάλλων πολιτών, ανάγκασαν τον Μακρόν, να υπαναχωρήσει από πολλά νομοσχέδια του ,όπως πχ το συνταξιοδοτικό η ζητήματα αστυνόμευσης,για ν’αναφερθω ενδεικτικά.

Στην κορύφωση της μάχης ο covid 19, υποχρέωσε σε ηρεμία και τα δύο στρατόπεδα.

Τώρα όμως τι θα γίνει;

Κι οι δυο πλευρές ακονίζουν τα μαχαίρια τους . Στην Γαλλία τα κίτρινα γιλέκα δήλωσαν ότι επιστρέφουν. Μαζί τους δηλώνουν παρών πολλοί νέοι και ώριμοι της μεσαίας τάξης που έχασαν τις δουλειές τους λόγω της κορωνα-κρισης. Κι όπως ” ψιθυριζεται” υπάρχει μεγάλο υπόγειο κύμα οργής που μπορεί να φουντώσει και να γίνει οργισμένη θάλασσα.

Η τεχνολογία προσφέρεται ως μια λύση εκτόνωσης και εδραίωσης σταδιακά της κοινωνικής αποστασιοποίησης και της ισχυροποίησης της νέας τεχνολογικής πατρίδας με τους τεχνολογικούς πολίτες της ειδικά τώρα που είμαστε στην περίοδο της Ρομποτικής επανάστασης. Μάλιστα οι μισθοί που προτείνονται σε νέους ανθρώπους που ασχολούνται με νέες τεχνολογίες, είναι εντυπωσιακα αντιστρόφως αναλογοι αυτων ,που απασχολούνται στσ παραδοσιακα επαγγελματα η τους δημοσιους θεσμους. Αυτοί οι τελευταίοι υφίστανται διαρκείς μειώσεις μισθών και συντάξεων.

Αυτή όμως η τεχνολογική δυναμική θα’ναι ικανή να στρέψει τον θυμό αλλού κι όχι στην μετωπική σύγκρουση με τις κυβερνήσεις ειδικά στην Γαλλία, που βιώνω καθημερινά και γνωρίζω προσωπικα; Κάνεις δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η σύγκρουση των δύο πλευρών θα συνεχιστεί, είτε ως μαζική ρήξη είτε ως πετροπόλεμος. Οι πληροφορίες το επιβεβαιώνουν σταθερά. Μένει να δούμε τι μέλλει γενέσθαι. Όμως αν έχουμε υπ’ όψη μας τις αναλύσεις και τις στατιστικές, ίσως ναμαστε προετοιμασμένοι κι ευρηματικοι σε λύσεις. Για το καλό των πολιτών και της Δημοκρατίας. Για το καλό της κοινωνικής ισορροπίας.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής,εικαστικός.

See translation

Share

"Έκτακτη ανάγκη " Δημοκρατίας. (Ελεύθερος Τύπος 07.05.2020)

“Έκτακτη ανάγκη ” Δημοκρατίας.

Για την αντιμετώπιση το κορωνα-ιου, επιστρατεύτηκαν πολλά μέτρα: από τα υγειονομικά, τα ιατρικά, ως και τα τεχνολογικά.

Τα πρώτα αφορούν τους κανόνες προστασίας των πολιτών στην κοινωνική ζωή και τους τρόπους συμπεριφοράς της καθημερινής ζωής, όπως, μάσκες, ειδικά τζελ καθαρισμού, αποστάσεις μεταξύ των ανθρώπων, κλείσιμο μαγαζιών κλπ. Με λίγα λόγια η ήδη γνωστή σ’ όλους μας καραντίνα. Κι ορθώς έγινε, γιατί το πρώτο αγαθό είναι η ζωή και πρέπει να την προστατεύουμε από τον επικίνδυνο κι απρόβλεπτο,κυρίως άγνωστο ως σήμερα, ιό.

Τα Δευτερα, αφορούν τις έρευνες για την θεραπεία του ιου. Οι έρευνες, που όπως συχνά ανακοινώνεται η θά’πρεπε, έχουν εντατικοποιηθει. Και θα εντατικοποιηθουν. Στόχος, η ανακάλυψη του εμβολίου, όπως συμβαίνει και με την γρίπη, έτσι ώστε, να προλαμβάνεται όσο γίνεται, η επέλαση του ιου στο μέλλον. Άλλωστε η ιατρική, έχει ως λόγο ύπαρξης την θεραπεία και οι έρευνες για την ανεύρεση των κατάλληλων φαρμάκων, είναι η ουσία της λειτουργίας της. Όσο προχωρά η Ιατρική επιστήμη, τόσο και μεγαλώνει, η διάρκεια της ζωής.

Τώρα φτάνουμε στα τρίτα μέτρα.

Την χρήση της τεχνολογίας στα πλαίσια της υγειονομικής προστασίας των πολιτών. Χρειάστηκε να βγει σε υπηρεσία το βαρύ τεχνολογικό “πυροβολικό “.Δηλαδη ,στην Αμερικη ,μεσω των νεων τεχνολογιων ,που εφαρμοζονται στα κινητα, μπορουν να εντοπιστουν οι πολιτες που έχουν κορωνα- ιό. Στην Κινα η Τεχνητη νοημοσυνη ειναι πια επισημα εργαλειο παρακολούθησης ” κορωνα-υποπτων”. Χρησιμοποιήθηκε πολύ κατά την διάρκεια της πανδημίας, ως μέθοδος υγειονομικής παρακολούθησης. Οι θεσμικοί σαρωτές που είναι εγκατεστημένοι στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, εντοπίζουν ασθενείς με πυρετό.

Στην Ρωσσια ,τα συστήματα αναγνώρισης προσώπου ,χρησιμοποιουνται ,για την προσταδια υποπτων κρουσματων κορωνα-ιου. Και σ’όλες χώρες ξεδιπλώνονται όλα τα τελευταία συστήματα τεχνολογικής χρήσης στο όνομα της υγειονομικής ασφάλειας.

Κι όμως, πολύ εύκολα η παρακολούθηση του ιού στην Αμερικη μπορεί να μετατραπεί σε παρακολούθηση τρομοκρατών. Η ακόμη πιο χειρότερα: σε παρακολούθηση, οποιων η κυβέρνηση θεωρεί γενικώς ύποπτους αντιφρονούντες. Η ιστορία τό’χει αποδείξει πολλάκις. Η μέθη της εξουσίας δεν έχει όρια.

Όσο για την Κίνα και την Ρωσία ,είναι πια σ’ όλους γνωστό ότι, η τεχνολογία χρησιμοποιείται για δικτατορικούς σκοπούς.

Με το σύστημα ΑΙ ,οι αρχές μπορουν να γνωρίζουν πια ,μέχρι και τι ψάχνουμε στο διαδίκτυο. Για σκεφτείτε, τι θα γίνει, αν όλες αυτές οι πληροφορίες ενωθούν μέσω της τεχνητης νοημοσύνης; Τεράστιοι είναι πλέον οι κίνδυνοι για την δημοκρατική κι ατομική ελευθερία του πολίτη. Απειλείται ο ιδιωτικός του χώρος. Κι αν αυτό είναι ήδη πραγματικότητα για δικατορικα καθεστώτα, δεν θά’πρεπε να γίνει ποτέ πραγματικότητα για τα δημοκρατικά.

Η Δύση δεν θα πρέπει να γοητεύεται από το αμετρο της κυβερνητικής δύναμης. Η τεχνολογία μοιάζει σήμερα σαν το κουτί της Πανδώρας. Από την στιγμή που άνοιξε δεν ξανακλεινει . Η και να ξανακλεισει γιατι η αναγκη το απαιτησει και παλι κατι θαχει ξεφύγει.

Στο όνομα της υγειονομικής προστασίας δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε τις πολιτικές μας ελευθερίες που για αιώνες αγωνιστήκαμε να κατακτήσουμε. Θα πρέπει να φροντίσουμε ώστε στο όνομα της “εκτάκτου αναγκης” οι υπηρεσίες ασφαλείας, να μην καταργούν οπότε θέλουν, τ’ατομικα μας δικαιώματα. Οι υποστηρικτές της ” δρακοντιας” διακυβέρνησης, θέλουν να εκμεταλλευτούν, την συνθήκη της “εκτάκτου αναγκης”. Κι έτσι να σβήσει η αντιπαράθεση,η διαφωνία,ο αντίλογος που είναι οι κολόνες της Δημοκρατίας.

Αντι να ορεγεται η κάθε μορφής διακυβέρνησης να χρησιμοποιήσει την σύγχρονη τεχνολογία, προς καταστολή και μείωση της ελευθερίας, το καλύτερο και κρισιμότερο που πρέπει να κάνει είναι να στρέψει τις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες γι’ανακάλυψη ,όσο γίνεται πιο γρήγορα, του εμβολίου εναντίον του κορωνα-ιου. Είναι αυτό και μόνον που άμεσα χρειαζόμαστε.

Κι η τεχνολογία να’ναι στα μέτρα του ανθρώπου κι όχι στα πλαίσια της αυτοευχαριστησης της. Γιατί τότε η έρευνα για την έρευνα μετατρέπεται σ’ ένα αυτοκαταστροφικό όπλο, που δεν κάνει καλό στην ανθρωπότητα.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής κι εικαστικός.

Ο κορωνοιος κι η νεωτερικοτητα. (Εφημερίδα των Συντακτών 04.05.2020)

Ο κορωνοιος κι η νεωτερικοτητα.

Με την κρίση του κορωνοιου μπήκαμε απροειδοποίητα, σε μια λογική αν-ιστορική η αν θέλετε ίσως ( μετα-ιστορικη. Ο,τι βλέπαμε στον κινηματογράφο το ζούμε στην πραγματικότητα. Είναι ο πρώτος “απροβλεπτος” σεισμός που γεννήθηκε στην κορύφωση της παγκοσμιοποίησης. Όλα είναι πιθανα: υγειονομική καταστροφή πλανητικής διάστασης,χρηματοπιστωτική η οικονομική κατάρρευση και εντάσεις μεταξύ χωρών για το κλείσιμο η οχι των συνόρων. Πρόκειται για ένα μίγμα παμπάλαιου φόβου θανατηφόρων επιδημιών, ( ακόμη κι αν ως τώρα δεν υπάρχουν τέτοια ακραία δείγματα στην περίπτωση του κορωνοιου), μέσα στα πλαίσια δημιουργίας ενός ” παγκόσμιου χωριου” ( όπως προφητικά ονόμασε την παγκοσμιοποίηση ο Marshall Mcluhan το 1970), το οποίο γέννησε ο τεχνολογικος παροξυσμός.

Κι είναι ακριβώς αυτός ο συνδυασμός ενός πανάρχαιου φόβου και νεωτερικοτητας που φανερώνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα αυτής της κρίσης.

Ο Μακρόν αλλά κι οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες μίλησαν για ιερή ενότητα, εθνική αλληλεγγύη, αντιδράσεις σοβαρές, με μια τραγικότητα που θυμίζει κρίσεις ,όπως οι τρομοκρατικές πράξεις, ( οπως αυτη πχ στις 13 Νοεμβριου με τους 130 νεκρους), ακομη κι αν η φυση των γεγονοτων μεταξυ τους ειναι τοσο διαφορετικη.

Η κριση του κορωνοιου , σε σχεση με τις προηγουμενες εχει την ιδιαιτεροτητα ν’αφορα αμεσα και κατευθειαν καθε πολιτη του πλανητη μας στην προσωπικη κι επαγγελματικη του ζωη. Ολοι οι τομεις της κοινωνικης μας ζωης ειναι στοχοποιημενοι. Μεταφορες,εμποριο,σχολειο,εργασιακος χωρος,πανεπιστημιο. Οπως διανοιγεται μπροστα μας αυτη η κριση,αντιλαμβανομαστε πως δεν ειναι μια απλη υποθεση κρατους η μονο δημοσιων αποφασεων. Η εκβαση της, ξεπερνα την εθνικη πολιτικη και εξαρταται επισης απο μια ατομικη και συλλογικη πειθαρχια σε χειρονομιες της καθημερινοτητας μας.

Σε τέτοιες καταστάσεις ισχυροποιείται πάντα η ιδέα του έθνους, η οποία παίρνει διαστάσεις συλλογικής ενότητας έναντι της απειλής. Αν δούμε ήδη τα μέτρα που πήραν πολλά κράτη, όπως ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Αγγλια, τα σύνορα τέθηκαν υπό έλεγχο και κάθε χώρα φρόντισε τις δικές της πρώτα ανάγκες. Ο κορωνοιος ξύπνησε την ιδέα του εθνους-κρατους κατ’ εικόνα της οικογένειας στην οποία προσφεύγουμε ως σωσίβιο όταν απειλουμαστε από κάτι έντονο. Σ’αυτες τις περιπτωσεις οι κυβερνήσεις ψαχνουν να βρουν τον ισορροπημενο χειρισμο γιατί,αν υπερβάλλουν μπορούν να κατηγορηθούν για δραματική ακρότητα. Αν δε δεν φροντίσουν όπως πρέπει την κατασταση ,κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για αδιαφορία.

Όταν υπάρχει τέτοια κρίση οι πολιτικές και κομματικές εντάσεις περνούν σε δεύτερη μοίρα. Το αίσθημα ευθύνης υποχρεώνει σε απουσία από πάθη περιεχομένου με πολεμικές η μικροπολιτικές διαμάχες. Είναι βέβαιο ότι κάθε απόπειρα χρήσης τέτοιων κρίσεων για πολιτικά η κομματικά ωφελη, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ως δημαγωγία. Άλλωστε Θα ρθει η ώρα μετά το πέρας της επώδυνης κατάστασης γι’αναλυσεις,κριτικές κι αναζήτηση των όποιων,αν υπάρχουν ευθυνών, για το Α η Β θέμα που αφορά την διαχείριση της κρίσης.

Αυτό πάντως που είναι σίγουρο είναι ότι μετά από την όλη κατάσταση τα πράγματα δεν θα’ναι τα ίδια. Θα χουν αλλάξει. Η κρίση αυτή ανοίγει το πεδίο για μια δραματική αμφισβήτηση του ιδεολογικού μοντέλου της παγκοσμιοποίησης, όπως αυτό είχε αναγγελθεί και υιοθετηθεί από τον Francis Fukuyama το 1992 , στο βιβλίο του ” το τέλος της Ιστορίας κι ο τελευταίος Ανθρωπος”.

Σύμφωνα με αυτό το ιδεολογικό μοντέλο, η παγκοσμιοποίηση. ως ένας ενιομορφος κοσμος, λόγω των αγορών , των τεχνολογικών δεδομένων της επικοινωνίας και της δίχως σύνορα ελεύθερης συναλλαγής, ήταν το μέλλον κι η εξέλιξη. Κι όμως η πραγματικότητα έδειξε το πόσο είναι εύθραυστος ένας κόσμος μετα-συνοριακος και υπέρδια-δικτυωμενος.

Η χρηματοπιστωτική κι οικονομική κατάρρευση, έγινε όπως ένας πύργος από Άμμο στην παραλία. Που σημαίνει ότι η περίπτωση με τον κορωνοιο, είναι κι ένα μάθημα ταπεινότητας απέναντι στον νεωτερικό εγωισμό, ο οποίος πίστεψε ότι έλεγχε πια την φύση και την μοίρα του.

Η κρίση αυτή είναι επίσης η απόδειξη ότι, παρά την τεχνολογική αισιοδοξία που κυριαρχούσε παντού, η Ιστορία δεν είναι ελεγχόμενη. Τα μυστικά της Φύσης παραμένουν μυστικά, παρά την όποια πρόοδο μας. Κι όσοι νομίζουν ότι ξέρουν τον μηχανισμό απολύτου ελέγχου της Φύσης και της εξελικτικής πορείας, θά’πρέπει να μετριάσουν την βεβαιότητα τους η τον όποιο ναρκισσιστικο ενθουσιασμό τους.

Η Ιστορία επίσης δεν είναι γέννημα ενός μηχανισμού τεχνικής αρτιότητας κι ελέγχου. Εμπεριέχει πολλά απροσδόκητα, πολλά απρόβλεπτα, Η ιστορία, αντιθέτως με όσα μπορούν να υποστηρίξουν πολλοί ενθουσιώδης της νεωτερικοτητας, εμπεριέχει η ίδια μέσα στην διαλεκτική της εξέλιξη, μια μυστηριώδη κι απρόβλεπτη πλευρά . Παραμένει πάντα η ίδια κάτι το μυστηριώδες.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής κι εικαστικός.

Ο Πολιτισμός στον αστερισμό του covid19 (Ελεύθερος Τύπος 30.04.2020)

Ο Πολιτισμός στον αστερισμο του covid19.

Το ερώτημα παραμενει ουσιαστικο: τι κάνει ο πολιτισμός,οι τέχνες κι οι καλλιτέχνες, την περίοδο του κορονα-ιου; Ας χωρίσουμε την απάντηση σε δύο μέρη.

Το πρώτο αφορά την δημιουργική πλευρά του καλλιτέχνη. Ως γνωστόν, ο αυθεντικός δημιουργός δεν καταλαβαίνει από καραντίνα, γιατι όλη του την ζωή την περνά σε καραντίνα. Που σημαίνει ότι οι συνθήκες της δημιουργίας είναι συνθήκες κρίσης. Μοναχικοί, άλλοτε μελαγχολικοί, άλλοτε ενθουσιώδεις, άλλοτε απαθείς, οι καλλιτέχνες έχουν πάντα ιδιαίτερη σχέση με την απομόνωση, γιατι χάρις σ’αυτήν μπορούν κι αυτοσυγκεντρωνοντσι, μπορούν και πειραματίζονται, μπορούν και φαντάζονται γόνιμα. Άρα δεν τους ενοχλεί η καραντίνα γιατί στην πιο απλή περίπτωση θα την χρησιμοποιήσουν ως εστία παραγωγής και δημιουργίας του έργου τους.

Κι εδώ ας δούμε το δεύτερο μέρος της ανάλυσης μου.

Είναι γνωστό επίσης ότι, το έργο τους, οι δημιουργοί, θέλουν να το παρουσιάσουν. Είναι ” παιδί ” τους και θέλουν να το δείξουν στον κόσμο. Είναι στην φύση του καλλιτέχνη αυτό. Θρεφεται από την επαφή του με το κοινό. Ζει γι’αυτήν την σχέση. Και ψαχνει παντα τροπους για να το πραγματοποιησει.

Κανένας κορωνα-ιος δεν μπορεί, παρά την σοβαρότητα του ,να τον καθηλώσει και να του στερήσει την επιθυμία δημιουργικότητας και “κοινωνίας” του έργου του με το κοινό.

Το είδαμε άλλωστε όλοι τις μέρες της Καραντινας, το πώς οι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν την τεχνολογία. Πολλοί γνωστοί η άγνωστοι δημιουργοί με αναρτήσεις,βίντεο,συναυλίες, η οτιδήποτε άλλο μπορούσαν, βγήκαν στο διαδίκτυο. Τραγούδησαν,έπαιξαν θέατρο,διάβασαν ποίηση, έκαναν εκθέσεις

 ζωγραφικές,πρόβαλαν φιλμ τους κλπ. Και βέβαια το κοινό ανταποκρίθηκε κι η σχέση τεχνης-θεατη παρέμεινε ζωηρή,ζωντανή όπως ήταν πάντα.

Όμως υπάρχει μια βασική διαπίστωση. Καλή και χρήσιμη η τεχνολογία, καλή η διαδυκτιακη επικοινωνία και ζωή, όμως η ανάγκη για φυσική επαφή δημιουργών-κοινού, παραμένει επιτακτική. Πόσοι και πόσοι καλλιτέχνες δεν τους ακούσαμε, ν’αδημονουν να τελειώσει αυτή η περίοδος της κοινωνικής απομόνωσης, για να επιστρέψουν στην πιο άμεση και ζεστή επαφή με τον κόσμο!.

Όταν λοιπόν ακούν ότι η κανονικότητα θα’ναι διαφορετική,ότι θα’ναι περίπου το μισό κοινό σε θέατρα, συναυλίες, χορευτικές παραστάσεις, κινηματογράφο κλπ, τους κυριεύει η ανησυχία. Γιατί πως θα τα βγάλουν πέρα οικονομικα; Πώς θα λειτουργήσουν εμπορικά, μιας κι η οικονομία βοηθά στην υλοποίηση των σχεδίων τους;

Κι αυτό είναι ένα μεγάλο στοίχημα

Και εύχομαι να’ναι κάτι διαρκές. Γιατί ο Πολιτισμός είναι επίσης διπλωματία,είναι η πιο αποδοτική ειρηνική στρατηγική ώστε να ξεπεραστούν πολλά κρατικά εμπόδια με γείτονες μας η άλλους διαφωνούντες.μα και για την ελληνική κυβέρνηση και για τις άλλες διεθνώς που πρέπει να κερδηθεί. Γιατί πολλά μπορεί να στερηθεί ο κόσμος, αλλά όπως γνωρίζουμε από αρχαιοτάτων χρόνων, την τέχνη δεν την στερείται ποτέ. Όποτε δεν λειτούργησε η τέχνη κι ο πολιτισμός, η δικτατορία, ο αυταρχισμός κι η έλλειψη Δημοκρατίας αναπτύχθηκαν. Η τέχνη είναι μια πνευματική κι αισθητική τροφή, που θρέφει αλλά και θεραπεύει. Τις στιγμές που η Δημοκρατία ανθιζε ανθιζε ταυτόχρονα κι Τέχνη. Συνεπώς, οι κυβερνώντες θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπ’ όψη τους την κοινωνική και πολιτική ανάγκη του πολιτισμού. Θα πρέπει να την στηρίξουν με τον Α η Β τρόπο. Χρειάζεται φαντασία και πολιτική βούληση. Κι η Ελληνική κυβέρνηση τουλάχιστον δείχνει ότι την έχει.

Η Τέχνη, σ’ όλες της τις μορφές μπορεί να συμβάλλει ποιοτικά στην κοινωνική και ανθρώπινη εξωστρέφεια ενός σύγχρονου κράτους. Άλλωστε είναι πια ιστορικά αποδεδειγμένο ότι, οποτε Πολιτικη και Πολιτισμός συνεργησαν, τ’ αποτελέσματα ήταν θετικά, ήταν δημιουργικά και γόνιμα. Ασ το λάβουμε αυτό υπ’όψιν μας για την μετα-κορωνα-ιο περίοδο.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης,ποιητής, εικαστικός.