Πολιτική και Ηθική
Πίσω από την διαμάχη συστημικών κι αντισυστημικών, ευρωσκεπτικιστών και «ευρωκρατών» (των γραφειοκρατών των Βρυξελλών), κρύβεται και μια φιλοσοφική διαμάχη ανάμεσα στην Ηθική και την Πολιτική. Ακούγοντας προσεκτικά τους λόγους των Ευρωπαίων υποψηφίων και τις προγραμματικές τους προτάσεις, θα διαπιστώσουμε ότι, ως Ευρωπαίοι πολίτες, είμαστε αντιμέτωπο με το εξής ερώτημα: προτιμούμε την καλή ζωή ή μία ζωή καλή; Περίεργη ερώτηση, θα μου πείτε. Και είναι. Εξηγούμαι με το εξής παράδειγμα: Πηγαίνοντας σ’ ένα μαγαζί ρωτήστε τον ιδιοκτήτη: Θα προτιμούσε έναν καλό πωλητή ή έναν πωλητή καλό; Στην δεύτερη περίπτωση ο πωλητής δεν θα εξηγήσει στον υποψήφιο αγοραστή μόνο τα καλά του προϊόντος που πουλά, αλλά και τις πιθανές του αδυναμίες. Με αποτέλεσμα ίσως να τον προβληματίσει πολύ περισσότερο και να τον κάνει να ακυρώσει την πιθανή του αγορά. Στην πρώτη περίπτωση, ο πωλητής θα σταθεί κυρίως στις δυνατότητες του προϊόντος και στον ρεαλισμό της αναγκαιότητας της χρήσης του. Κι είναι αυτή η τελευταία συμπεριφορά που, όπως λένε οι στατιστικές, αποδίδει εμπορικά, δίχως ο αγοραστής να’ χει την αίσθηση ότι τον κορόιδεψαν, μιας κι η πώληση βασίστηκε στις χρηστικές ικανότητες του προϊόντος και τίποτα περισσότερο.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την σημερινή διεθνή πολιτική. Τι προτείνουν μεταξύ άλλων τα ευρωσκεπτικιστά κόμματα ή, όπως τα κατηγορούν, τα λαϊκιστικά; Έναν «ηθικό» λόγο που στηρίζεται στην διάσταση μεταξύ όσων ζήτησαν από τις πολιτικές ελίτ οιπολίτες και δεν πήραν, στην απειλή της παραδοσιακής τους ταυτότητας και στην διεκδίκηση θέσεων εργασίας που λείπουν, κυρίως από τους νέους.
Ποιοι είναι οι εκπρόσωποί τους, π.χ. στη Γαλλία; Θα φανεί έκπληξη, αλλά είναι η Λεπέν, ο Χαμόν κι ο Μελανσόν. Δηλαδή η «ακροδεξιά», ο σοσιαλιστής κι ο ριζοσπάστης αριστερός. Γιατί; Επειδή ο πολιτικός τους λόγος είναι κατ’ εξοχήν ηθικός και διαφοροποιείται από την σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα. Το να προτείνει έξοδο από το ευρώ η Λεπέν ή ο Μελανσόν(έστω και κάτω από ένα διαφορετικό πολιτικό όραμα) ή ακόμα, το να προτείνει έναν κοινό παγκόσμιο ελάχιστο μισθό ο Χαμόν, είναι μεν κάτι ελκυστικό, αλλά εκ πρώτης όψεως όχι ιδιαίτερα εφικτό. Θα χρειαστεί κοινωνική κι οικονομική αναστάτωση που μπορεί να υποθάλψει σοβαρούς κινδύνους για την παγκόσμια ισορροπία, μιας κι οι αντίπαλοι των ιδεών αυτών θ’ αντιδράσουν βίαια. Δίπλα σ’ αυτόν τον «ηθικό» πολιτικό λόγο, υπάρχει ο Άλλος. Ένας συνδυασμός πολιτικού ρεαλισμού και αναμόρφωσης πολιτικών κανόνων, ώστε η διαφθορά της ως τώρα ελίτ της εξουσίας να μειωθεί προς το συμφέρον του κοινωνικού καλού. Στο πλαίσιο αυτό εκλέχτηκε ο Φρανσουά Φιγιόν κι ενισχύεται ο Εμανουέλ Μακρόν. Όμως τα πρόσφατα σκάνδαλα του πρώτου κη η απειρία του δεύτερου δεν βοηθούν προς μία βεβαιοτητα νίκης τους, παρότι η λογική θέλει ένας από τους δύο για πρόεδρο της Γαλλίας.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται το αίτημα της αποφυγήςτου πολιτικού ατυχήματος στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη ζωή μας. Αν δεν υπάρξει κάποιο άλλο πρόσωπο να πετύχει την σύνθεση των δύο (ιδέες και προσωπικότητα), αν δεν καταφέρει ούτε ο Φιγιόν(λόγω σκανδάλων) ούτε ο Μακρόν (λόγω απειρίας) να πάρουν κεφάλι και να εκφράσουν τη μεγάλη πλειοψηφία των λογικών πολιτών, τότε ας μην εκπλαγούμε αν δούμε στον τελικό γύρο των προεδρικών εκλογών της Γαλλίας το δίδυμο Λεπέν-Χαμόν. Και τότε τι θα γίνει; Αν εκφράσουν το πρόγραμμά τους και στη μία και στην άλλη περίπτωση, θα υπάρξουν αναταραχές, συγκρούσεις και πιθανότατα κοινωνική ανισορροπία. Και κάτι τέτοιο δεν ευνοεί την παγκόσμια ειρήνη. Πέρα από φιλία, ιδεολογική φιλία, ηθική ή πειραματισμούς, η Πολιτική είναι -και θα’ λεγα, κυρίως- μια υπόθεση ρεαλισμού και κοινωνικής υγείας. Η Πολιτική είναι κυρίως η αποφυγή της καταστροφής. Εκτός κι αν η κρίση οδηγήσει σε γόνιμες ρήξεις. Πάντως, η πολιτική σωφροσύνη λέει ότι ίσως να πλησιάζει η ώρα όπου Πολιτική κι Ηθική πρέπει να συγκατοικήσουν, όπου οι ευρύτερες πολιτικές συμμαχίες πρέπει να πραγματοποιηθούν, ακόμα κι αν σε κάποιες περιπτώσεις οι ιδεολογικές διαφορές είναι έντονες. Γι αυτό κι η κουλτούρα των συμμαχιών πρέπει να μπει στον πολιτικό λόγο των ευρωπαϊκών κομμάτων σήμερα
Δημοσθένης Δαββέτας,
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Παρίσι, ποιητής, εικαστικός