Η Hannah Arendt κι ο εκχυδαϊσμός του «κακού»
Το πριν από λίγες μέρες εμφανισθέν στους Παρισινούς κινηματογράφους φιλμ, της Von Trotta, για την Hannah Arendt, έδωσε μια νέα ευκαιρία για ξαναδιάβασμα της σημαντικής φιλοσόφου, φίλης του Heidegger. Κυρίως όμως ξαναέφερε στην επικαιρότητα το διαχρονικό ερώτημα: το «κακό» σαν απ-ανθρωποποίηση υπάρχει μέσα μας;
Η πασίγνωστη κοινωνική εμπειρία του Stanley Milgram, ο οποίος κάλεσε ανώνυμους να προκαλέσουν στ’ όνομα της επιστημονικής εμπειρίας, βασανιστικά ηλεκτροσόκ σε άτομα που οι ίδιοι αγνοούσαν ότι ήταν ηθοποιοί, είχε βάση τις απόψεις της Arendt. Ήταν το 1961 που αυτή ζήτησε από γνωστό περιοδικό να καλύψει την δίκη του γνωστού Ναζί των SS, Adolf Eichmann στο Ισραήλ το 1961. Ήδη διάσημη από το βιβλίο της για τις καταβολές του ολοκληρωτισμού(1960), η Arendt, έγραψε πέντε άρθρα, που τα μάζεψε κι έκανε ένα βιβλίο. Σε αυτό, αναλύοντας τον τρόπο που μιλούσε ο Eichmann, τον τρόπο που απαντούσε και κινούσε το σώμα του, έφτασε στο συμπέρασμα πως η γλώσσα του ήταν φτωχή, γεμάτη κοινοτυπίες της ναζιστικής προπαγάνδας. Κι αυτό τον έκανε άδειο ουσίας, δίχως καμία δική του σκέψη. Τον έκανε ένα άριστο εργαλείο ενός μηχανικού συστήματος, ένα εργαλείο του κόσμου της «Τεχνικής», που ‘ναι η βάση του νεωτερικού κόσμου.
Η θέση αυτή, αν και προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις από φίλους της φιλοσόφους, όπως οι Jonas, Jaspers, εντούτοις έβαλε άμεσα το ζήτημα της επανεύρεσης της χαμένης μας ανθρωπιάς: πως θα ξαναέβρισκε ο άνθρωπος την ανθρωπιά του; Μέσω της αγωγής και της κουλτούρας υποστήριξε η Arendt. Μια θέση τόσο επίκαιρη σήμερα όπου τα σχολεία και η εκπαίδευση δίνουν προτεραιότητα μόνο στο τεχνικά και πρακτικά ωφέλιμο, μόνο στο υλικό κέρδος και την λατρεία της ανταγωνιστικής ικανότητας, ισοπεδώνοντας έτσι την προσωπικότητα των νέων. Αντί να δοθεί το βάρος στην εσωτερική ιδιαιτερότητα του νέου και στην δημιουργική καλλιέργεια, δίνεται αξία σε χιλιοειπωμένα, χιλιοεπαναλαμβανόμενα σλόγκαν που θυμίζουν διαφήμιση. Αδύνατον ένας νέος σήμερα σε γενικές γραμμές να περιγράψει ένα αντικείμενο, ένα γεγονός. Δοκιμάστε και θα το διαπιστώσετε. Για να ξαναγίνουν επίκαιρες οι φράσεις της Arendt: «Μέσω της αγωγής θα αποφασίσουμε αν αγαπάμε αρκετά τα παιδιά μας, ώστε να μην τ’ αφήσουμε να εγκαταλειφθούν στον εαυτό τους. Μέσω της αγωγής θ’ αποφασίσουμε αν αγαπάμε τον Κόσμο για ν’ αποδεχτούμε την υπευθυνότητά μας».