Ο “πολιτιστικός” εθνικισμός της Τουρκίας
Ο θησαυρός της Τροίας, η συλλογή κοσμημάτων προερχόμενη από την ομηρική πόλη (που σήμερα θεωρείται οτι βρίσκεται στην Δ. Τουρκία) και η οποία έχει αφαιρεθεί τον 19ο αιώνα, “επεστράφη” τον Σεπτέμβριο από το πανεπιστήμιο της Φιλαδέλφιας. Αν και πολλοί αμφισβητούν το αν ανήκουν στην “Ωραία Ελένη”, εν τούτοις λίγη σημασία έχει για τους Τούρκους, οι οποίοι αδημονούν να τα δουν να εκτίθενται στην Άγκυρα. Το μπούστο του Ηρακλή από την σχολή καλών τεχνών της Βοστόνης που “επέστρεψε” επίσης πέρυσι στην Τουρκία, ταξίδεψε στο αεροπλάνο του Ερντογάν, που το συνόδεψε ο ίδιος. Το ίδιο πανηγυρικά, τον Δεκέμβριο γιορτάστηκε η “επιστροφή” ενός μωσαϊκού του 194 π.Χ. που αναπαριστάνει τον Ορφέα να γοητεύει τα άγρια ζώα, στο μουσείο της Κων/πολης.
Συνολικά 3.700 αντικείμενα, νομίσματα, εκθέματα κάθε λογής κλπ. έχουν επιστραφεί στην Τουρκία από το 2007 στα πλαίσια μιας άνευ προηγουμένου εκστρατείας του τουρκικού Υπ. Πολιτισμού. Αυτή η επίμονη πολιτική πίεσης είναι συχνά εκβιαστική: απειλούνται θρασύτατα μ’ απαγόρευση εργασιών, οι διάφοροι αρχαιολόγοι, αν δεν επιτευχθεί η επιστροφή των ζητούμενων αντικειμένων. Ή ακόμη πρόσφατα ένας Τούρκος δικηγόρος δήλωσε τι θα κάνει μήνυση στο Βρετανικό Μουσείο, αν δεν επιστραφούν τ’ αγάλματα του μαυσωλείου της Αλικαρνασσού.
Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις τ’ αποτελέσματα δεν είναι θετικά (π.χ. το Λούβρο αρνήθηκε την “επιστροφή” κάποιων ισλαμικών αντικειμένων), εν τούτοις η Τουρκική πολιτιστική πολιτική δείχνει μεγάλη όρεξη. Θέλει τον θησαυρό του Πριάμου που’ναι στο μουσείο Πούσκιν στην Μόσχα, ζητά τη σφίγγα Χατούσα από το μουσείο Περγάμου κλπ.
Αυτού του έιδους η πίεση οφείλεται στην πολιτική πολιτιστικής υπεξαίρεσης που διαπερνά την Τουρκία (κάτι αντίστοιχο που συμβαίνει με τα Σκόπια).Το θράσος κάποιου που δεν έχει στέρεες ιστορικές βάσεις τον οδηγεί σε τυφλό πολιτιστικό εθνικισμό. Κι η υπεξαίρεση πολιτιστικής μνήμης είναι βασικό στοιχείο αυτής της συμπεριφοράς.
Απέναντι σ’ αυτή την πολιτική, η υποστήριξη των δικών συμβόλων και πολιτιστικών ριζών δε φτάνει να γίνεται με αρνήσεις τύπου ” αυτό δεν είναι δικό σου, είναι δικό μου”. Γίνεται κυρίως κι επιπλέον, με εκαπιδευτική αγωγή που τονίζει την πολιτιστική ελληνική αυτογνωσία. Δεν είναι κακό να χτίζουμε έναν εαυτό που να μπορεί να συνδυάζει μνήμη και ενεργό παρόν. Πότε επιτέλονυς θα σταματήσουμε ν’ αυτοπουροβολούμαστε”; Πότε θα καταλάβουμε οτι το καλύτερο όπλο που θα μας βγάλει από την κρίση είναι η πολιτιστική μας ενίσχυση; Πότε θα καταλάβουμε οτι δεν είναι ντροπή, οτι δεν πρέπει να ‘χουμε ενοχές για το ότι είμαστε Έλληνες με πλούσια ιστορία; Η οικονομική κρίση θα λυθεί μέσα από την πολιτιστική μας αυτοεκτίμηση κατ’ αρχήν και κύρια.
Δ. Δαββέτας