Η ΑΡΙΣΤΕΙΑ στο στόχαστρο.
Αν ακούσετε κάποιους ιδεολογους του πολιτικά ορθόν ( απο τ’αριστερα κατ’εξοχην αλλα κι απο μια πλευρα της εκσυγχρονισμενης δεξιας)να μιλούν για την ΑΡΙΣΤΕΙΑ ίσως εκπλαγειτε: θεωρούν την προσπάθεια Αριστείας στους νέους και γενικώς στην εκπαίδευση ως λάθος. Ουσιαστικά εφαρμόζουν τις απόψεις της ” θετικής ψυχολογιας” αυτής της πολιτικής κι εκπαιδευτικης τάσης που κυριαρχεί σήμερα στην Αμερική και που υποστηρίζεται από τον διακεκριμένο καθηγητή του Χάρβαρντ Κριστόφ Αντρέ. Υπάρχει μάλιστα το βιβλίο του Ταλ Μπεν-Σαχαρ με τίτλο ” η εκπαίδευση του Ατελούς” ,του ελλειματικου, του προβληματικου, το οποίο θεωρείται κορυφή στην ” θετική ψυχολογια” και το οποίο εξηγεί κι εκπαιδεύει τους νέους αλλά και τους δασκάλους στο πως θα αντιτεθουν στην τάση για ΑΡΙΣΤΕΙΑ.
Ήδη από τον Μάη του ’68 οι ιδέες της Αριστείας είχαν αρχίσει να περιθωριοποιουνται σταδιακά προς όφελος μιας ιδέας της ευτυχίας η οποία υποστηρίζει ότι στόχος είναι το μη-αριστο, το ατελές.
Μην εκπλήσσεστε καθόλου. Η ιδέα της Ατελούς απόδοσης είναι σύμφωνα με αυτήν την αντίληψη και το σημείο εκκίνησης αλλά και το σημείο άφιξης αυτής της εκπαιδευτικης πολιτικής. Πρόκειται για μια άλλη προσέγγιση η οποία πιστεύει οτι προσφέρει μεγαλύτερη ” ανθρωπια”(sic), όπως λέει και το βιβλίο του Ταλ Μπεν-Σαχαρ .
Θα συμφωνήσω εδώ ότι οι Άνθρωποι είναι ατελεις. Δεν αντιλέγω. Όμως αυτήν την ατέλεια προσπαθούν να την διορθώσουν μέσα από την πολιτιστική η εργασιακή καλλιέργεια. Η αναζήτηση του Άριστου, αυτή δηλαδή η διαρκής προσπάθεια βελτίωσης του εαυτού μας , είναι η ομορφιά της ζωής και η ικανοποίηση ότι μαθαίνουμε κάτι. Μιλώ για βελτίωση μέσω της καλλιέργειας κι όχι για υποχρέωση όπως συμβαίνει σε στρατιωτικά καθεστώτα. Η υποχρεωτική, καταναγκαστικη Αριστεια είναι το ίδιο με την υποχρεωτική, καταναγγαστικη άρνηση της Αριστείας όπως την προτείνει η εξ Αμερικης θετική ψυχολογία σήμερα .
Πρόκειται για την ίδια παθογένεια της ακραίας υποχρεωτικοτητας η οποία στοχεύει το να περνά κάποιος καλά με τα κινητά του, την νέα τεχνολογία , να ζει χωρίς προσπάθεια βελτίωσης ξεχνώντας ότι, όλες αυτές οι έννοιες που συχνά στην ιστορία αναφερόμαστε, δηλαδή έννοιες όπως ελευθερία, αυτονομία, γνώσεις, πολιτιστική καλλιέργεια, επιστήμη, έχουν δώσει σπουδαία ωφέλιμα αποτελέσματα στην ανθρωπότητα. Αν δεν υπήρχε η επιθυμία της διαρκούς βελτίωσης ( αναζητώντας το Αριστο το οποίο και μπορεί να μην βρεθει) τότε δεν θα είχαμε τόσο σπουδαία αποτελέσματα στην έρευνα, την ιατρική, στις μηχανές κλπ. Είναι η προσπάθεια αναζήτησης του Αριστου που φέρνει τις δημιουργικές επιτυχίες. Κι όχι η φιλοσοφία του Ατελούς ως αυτοσκοπός.
Αν ακολουθήσουμε αυτήν την τελευταία τότε θα πρέπει ν’απορριψουμε όλες τις προηγούμενες φιλοσοφίες από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Ρουσω και τόσους άλλους που στο όνομα του Αριστου μας έδωσαν σπουδαίες ιδέες για το τι είναι η μπορεί να είναι η ευτυχία στην ζωή μας.
Θαταν σωστό κάτι τετοιο;
Εκτός κι αν στα πλαίσια του τέλους της Ιστορίας,του στοχασμού και της Αισθητικής που τείνουν να επιβληθούν σήμερα από τον ” ιμπεριαλισμο” των χειριστών της Τεχνολογίας, θεωρήσουμε ότι περνάμε στην μετα-ανθρωπινη ύπαρξη μας. Εκτός κι αν μεταθέσαμε την βελτίωση και την αναζήτηση του Αριστου μόνο στην Τεχνική. Τότε οι άνθρωποι δεν χρειάζονται βελτίωση μιας και φροντίζουν για την βελτίωση τους οι μηχανές κι η Τεχνολογία. Το Άριστον τότε παύει ναναι ανθρώπινη δυνατότητα και γίνεται μόνο τεχνολογική.
Δημοσθένης Δαββετας καθηγητής φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.