Το τέλος του στοχασμού;
Μια ματιά στην παραγωγή των εκδόσεων, στην προώθηση των ΜΜΕ και στα ενδιαφέροντα της καθημερινής ζωής και θα παρατηρήσουμε οτι, τα κείμενα στοχασμού ολο και λιγοστεύουν, ολο κι ενδιαφέρουν λιγότερο. Εκτός από τους παλιούς φιλοσόφους ,δηλαδή εκτός από πρωταγωνιστές της ιστορίας του στοχασμού,πολύ λιγότερα πρόσωπα προβάλλονται η απασχολούν το ευρύ κοινό. Στην καλύτερη περίπτωση ν’απασχολούν έναν κλειστό κύκλο ” διανοουμενων”, ” μυημενων” οι οποίοι ,έχοντας συνήθως μια δουλειά που τους δίνει τα βασικά τουλάχιστον να ζήσουν, περνούν την ώρα τους κάνοντας διανοητιστικες ασκήσεις σ’ενα κλειστό κλάμπ μιας ελίτ,που θυμίζει σε λαικο επίπεδο ,το καφενείο της γειτονιάς,όπου όλα τα προβλήματα, πάσης φύσεως, τοπικά η παγκόσμια λύνονται.
Κι έτσι είναι όλοι ευχαριστημένοι. Και το σύστημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης που δεν απειλείται απο τον στοχαστικό λόγο που ιστορικά προκαλούσε εξεγέρσεις και οι αυτοκαλούμενοι ” διανοουμενοι” που έχουν την ικανοποίηση οτι είναι οι πρωταγωνιστές της σκέψης και της διανόησης. Που είναι όμως ο πραγματικός στοχασμός ,αυτός που ξέρει να στοχεύει στην καρδιά των υπαρξιακων κι ανθρωπίνων προβλημάτων, είτε απο-καλυπτοντας τα ,είτε προτείνοντας λύσεις ( κι ας μην είναι πάντοτε επιτυχημένες) ,είτε προβλέποντας γεγονότα και καταστάσεις,αφουγκραζοντας την καρδιά του Κόσμου;
Ο στοχασμός αυτός ,αυτός που γεννήθηκε από τους κλασσικούς Έλληνες φιλοσόφους και συνεχίστηκε ως τους μοντέρνους ,Σοπενχάουερ, Κιρκεργκααρντ, Χέγκελ, Νίτσε, Χάιντεγκερ, Σαρτρ ,για ν’αναφερθω μόνο σε κάποιους ενδεικτικά, δείχνει να απειλείται να εκπνεύσει. Που είναι τα ζητήματα “ευδαιμονιας” ( ευτυχίας πιο καθημερινά αν και δεν είναι ακριβώς το ίδιο) που έβαλαν οι Αριστοτέλης και Σοπενχάουερ; Πουθενά. Έχουν αντικατασταθεί από κάτι δραχμοφονιαδες ,τσαρλατάνους, που πουλούν την ευτυχία σε 10 η 12 μαθήματα. Κι ο κόσμος, που του έχει στερηθεί με διεθνείς πολιτικές αποφάσεις η Παιδεία κι η καλλιέργεια, τρέχει πίσω από αυτούς τους, εμπόρους της ευτυχίας, τους “σοφιστες”της ευτυχιας, αναζητώντας μια κάποια λύση στα αγωνιώδη ερωτήματα του, στην γενικώς κατάθλιψη που κυριαρχεί και που γίνεται πλέον η φυσιολογική ασθένεια της εποχής μας. Τι προτείνεται σήμερα ,αν ξεπεράσουμε τους συγχρονους απατεώνες της ευτυχίας, ως αντικατάσταση του στοχασμού που για αιώνες υπήρξε το βασικό εργαλείο αυτογνωσίας ,κοινωνικής δράσης και προσωπικής,συλλογικής ευδαιμονίας; Το σώμα.
Ναι όλα πλέον κινούνται γύρω από την αποθέωση του σώματος. Οχι όμως ενος σώματος που έχει εσωτερική κι εξωτερική ζωή, ενός σώματος με δημιουργική καρδιά, ανθρωπιά και ψυχή, ενός σώματος αισθητικού η αισθαντικου, αλλά ενός σώματος αισθητικού .
Είτε μέσω της εξωτερικής “αισθητικης”, είτε μέσω των τεχνών ( χορού, θεάτρου,ζωγραφικής, κλπ) ,είτε μέσω του αθλητισμού, είτε μέσω της μόδας, είτε μέσω των διαφημίσεων, είτε μέσω των καθημερινων απασχολησεων, είτε,είτε,ειτε,αλλά κοντολογίς παντού γύρω μας μας, το σώμα, ως αισθησιακή γραμμή, ως εργαλείο ηδονής, κατανάλωσης, επικοινωνιας, η απλοικης ως απλουστευτικής ψευδοφιλοσοφιας, είναι η κυρίαρχη εικόνα. Δεν λειτουργεί ως θώρακας ουσίας, ως το φαινόμενο του ειναι μας , ως σήμα ( που έλεγαν οι Αρχαίοι μας, δηλαδή ως φύλακας ψυχής),αλλά λειτουργεί και σηματοδοτεί την αφετηρια και τον προορισμό αυτής της καλοοργανωμένης εκπαιδευτικά παγκοσμίως ( ειδικά στον Δυτικό κόσμο) προσπάθειας, να κατοχυρωθεί ως η κυρίως βασική εικόνα μας στην καθημερινή ζωή μας. Απο διαφημίσεις ,ως όλες τις εν γένει δραστηριοτητες μας ,αλλά κι ως ερωτισμός ,είναι το Σώμα που προωθείται. Προωθείται όμως ως ηδονοβλεπτικο είδωλο μας , ως πορνό του εαυτού μας, ως λύση στα όποια προβλήματα η ερωτήματα μας, ως η λύση που δεν οδηγεί βεβαίως στην αυτογνωσία, δεν οδηγεί στην συτοανακαλυψη ,αλλά οδηγεί στην αυτοεξαφανιση, δηλαδή στην εξαφάνιση του εαυτού μας, ως προσωπική η συλλογική μνήμη ,ως πολιτισμός, ως ιστορια ,ως αναγκαία ριζα που θα στηριχθεί το μέλλον μας. Προωθείται το σώμα ως εικόνα, ως ψευδαίσθηση μιας στιγμιαίας ,πρόσκαιρης αυτοικανοποιησης , ως χίμαιρα που προτείνει την τεχνητή λήθη, που οδηγεί στην αμνησία της ύπαρξης μας, της σχέσης μας με την περατότητα, με τον έρωτα, τον θάνατο, την αγάπη, την φιλία ,την συντροφικότητα, κοντολογίς την ανθρωπιά. Αυτή η επιβολή μιας φιλοσοφίας της επικοινωνίας της εικόνας του σώματος ( δεν πρόκειται ούτε καν πλέον για κατανάλωση) οδηγεί τους νέους σήμερα στην αποθέωση ενος τεχνητού ναρκισσισμου αυτοαγνοιας, ενος ναρκισσισιστικου εγωισμού που στηρίζεται στην δύναμη των εικονικών ψευδαισθήσεων, που στηρίζεται στον ετσιθελικο τεχνητό αυτοθαυμασμο, που στηρίζεται στην κάλυψη (ως τύφλωση) μπροστά στα φυσικά χαρίσματα μιας εσωτερικής ζωής κι αναστοχασμου τουλάχιστον. Έτσι μεγαλώνουν οι νέοι αλημερα ,με αυτα τα πρότυπα μιας θεοποίησης και λατρείας της εικονας-σιλουέτας του σώματος, ενος σώματος κατεξοχήν κορμιού. Αυτό το σωμα-κορμι ( ως επικοινωνιακή εικόνα ) απειλεί με επικίνδυνη περιθωριοποίηση τον Στοχασμό , απειλεί το ίδιο το σώμα ως δημιουργική ηδονή και το μετατρέπει ως εργαλείο αυτοτυρανιας, ως εργαλείο αυτοφυλάκισης, ενδεχομένως κι αυτοκαταστροφής του.
Το σημερινό “σωμα-κορμι” που ως εικονα δείχνει σφριγηλο,υγιές, ερωτικό , ζωντανό, είναι κατά βάθος τεχνητό. Είναι η ψευδαίσθηση μιας εικόνας του σώματος,είναι η φυλακή κι οχι ο φύλακας των ψυχών των νέων, για να θυμηθώ και πάλι τους κλασσικούς Ελληνες ,είναι ο αρνητής της φυσικής ενέργειας, είναι η μετατροπή του πραγματικού ερωτισμού σε πορνοοφθαλμαπατη ,είναι το εργαλείο της σοφιστικης κυριαρχούσας παγκοσμιως αντίληψης ,οτι όλα πλέον είναι μόνο ισχύς στην ζωή . Σημειολογικά μας λέει οτι μόνο η ισχύς( σ’ολα τα επίπεδα προσωπικής και συλλογικής ζωής) μετράει, καθότι αυτός που την έχει μπορεί να’ναι Ελεύθερος. Ζούμε λοιπόν και βιώνουμε μια συνειδητή κι οργανωμένη άρνηση εναντίον του στοχασμού ,μέσω της στρατηγικής εργαλειοποιησης της σιλουέτας του σωματος-κορμιου.
Ετσι οι άνθρωποι, εχουν λιγότερη αυτογνωσία, λιγότερη πνευματική ισχύ, λιγότερη πραγματική ευτυχία ,λιγότερο δημιουργική σκέψη.Οι όποιες εξαιρέσεις είναι μοναχικές περιπτώσεις που δεν επηρεάζουν. Βεβαίως κι ευτυχώς που υπάρχουν. Είναι μια ελάχιστη ακόμη ελπίδα.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
