Καρλ Λαγκερφελν(τ.) Ο αριστοκράτης της Αισθητικής (Ελεύθερος Τύπος 24.07.2021)

Καρλ Λαγκερφελν(τ.) Ο αριστοκράτης της Αισθητικής.

Ώσπου να συναντήσω τον Καρλ Λαγκερφελντ, ο οποίος ,για να κάνει το ονομα του πιο εμπορικό ,αφαίρεσε το “τ” απο το τέλος και το έκανε Καρλ Λαγκερφελν, πίστευα οτι η μόδα ήταν κυρίως η ικανοτητα του σχεδιαστη να σχεδιάζει ενα ρουχο,το οποίο στην συνέχεια μπορούσε να γίνει μαζική παραγωγή. Ως παραδείγματα είχα παντα τον Κρίστιαν Ντιορ, τον Υβ Σαιντ Λωραν κι άλλους σπουδαίους στην ιστορία της μόδας που έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στο να σχεδιάζουν πρωτα το ρουχο πριν στην συνέχεια παρει μορφή και βγει στην παραγωγή. Από τότε όμως που ήρθα σ’επαφη με την μόδα και την αισθητική δουλειάς του Λαγκεφερλν, κατάλαβα οτι υπάρχει και μια άλλη επίσης οδός δημιουργίας, αυτή του στυλιστα, δηλαδή αυτου του δημιουργού που συνθέτει όπως ένας άριστος συνθέτης τα ήδη υπάρχοντα υλικά η ακομη και υλικά που ο ίδιος επιλέγει ως στοιχεία της ενδυματολογικης του γλώσσας. Κατι σαν ενα καλλιτέχνη που δημιουργεί μ’αφορμη την προσωπικότητα και το σωμα αυτου που έχει απέναντι του. Καποιου που αφουγκράζεται την καρδιά και την ενέργεια 9των υλικών του. Φανταστείτε κάποιον που μόλις μπείτε σ’ένα μαγαζί με ρούχα για να ψωνίσετε ,σας υποδέχεται ως ο αρμόδιος υπάλληλος και με μία αστραπιαία ματια σας εχει ψυχολογησει κι ακτινογραφήσει την προσωπικότητα σας. Πρίν ακόμα καλά καλά του πείτε τι θέλετε ,αυτός έχει βρει τι σας αρέσει, τι σας πηγαίνει στο σώμα και στην όλη σας εικόνα και μάλιστα, όταν προβάρετε το ρούχο είστε κατενθουσιασμενοι με την πρόταση του. Ενας συνδυασμός προσωπικής ευφυίας με ικανότητα να πουλά το προϊόν του γοητεύοντας η αν θέλετε “ναρκωνοντας” ,για να χρησιμοποιήσω τον ορο που χρησιμοποιούσαν τοτε οι Αθηναίοι για τον Σωκράτη, τον απέναντι του “πελάτη “, ηταν η προσωπικοτητα του Καρλ Λαγκεφερλν(τ). Πολυμαθής, κοσμοπολίτης ,ευφυής, με εκκεντρικό ντύσιμο, κι ευγενείς αλλα αριστοκρατικους ως τα όρια του σνομπισμου τρόπους ( και κινήσεις) και βεβαίως λαμπερά απρόβλεπτος ,ο “Karl”, όπως κι έτσι ονόμασε την πρώτη του συλλογή, δεν περνούσε απαρατήρητος και κέρδιζε αμέσως την προσοχή των γύρω του. Η εικόνα του με τα μεγάλα άσπρα κυρίως γυαλιά του έμενε, θα έλεγα καρφωνοταν ,στην μνήμη των γύρω του.

Τον γνώρισα στο σπίτι του Αζεντιν Αλαια. Ήταν φίλος και συμμαθητής του Κριστοφ, του συντρόφου του διαχρονικού μου( επι τριάντα αδιάκοπα χρόνια) φιλου Αζεντιν στο Παρισι, οπου ζω κι εργαζομαι αδιαλειπτα απο τα εικοσιδυο μου ως σημερα. Μιλούσε αποστασιωποιημενα στα όρια ενός νταντη σνομπ. Έτρωγε προσεκτικά κι επιλεκτικα. Παρά την αίσθηση ενός αριστοκρατικου χιουμορ που διέθετε, επισης είχε κατι που έμοιαζε με την γνωστή γερμανική αποστασιοποίηση, κάτι που θα λέγαμε στην καθομιλουμένη “ατσαλακωτο” στυλ και υφος. Πάντα όμως στα πλαίσια μιας ευφυούς κι εκτός συνηθισμένων ορίων προσωπικοτητας του. Για να καταλάβετε λίγο τι εννοώ θα σας αναφέρω ενα περιστατικό απο το δείπνο που παρέθεσε ο Αζεντιν Αλαια κι είχα την τιμή και χαρά να παρευρεθώ. Ο Αζεντιν είτε γιατί κατά βαθος δεν συμπαθούσε τον Λαγκεφερλντ, είτε γιατί αντιθέτως τον συμπαθούσε, είτε γιατί απλά εκ φύσεως ήταν πειραχτηρι ,συνήθιζε να πειράζει τον Καρλ. Αυτός ομως ο τελευταίος έδειχνε να αντιμετωπίζει αφ’υψηλου αυτά τα πειράγματα και ν’ αδιαφορεί πλήρως. Γεγονός που είχε κάνει τον Αζεντιν να σκάσει και να θέλει οπωσδήποτε να βρει κάτι που να του ταράξει την ακλόνητη ηρεμία. Έπρεπε λοιπόν να ενοχλήσει και να ταρακουνήσει από την “ατσαλακωτη” θέση του τον Λαγκεφερλντ. Σκαρφίστηκε λοιπόν το εξής: όπως καθόταν( Ο Αλαια) δίπλα του έστρεψε το βλέμμα του έντονα προς ενα σημείο του σακακιού του Λαγκεφερλντ. Καμμία αρχικά αντίδραση από την μεριά του Καρλ. Το γεγονός επαναλήφθηκε πολλές φορές με το πειραχτηρι Αζεντιν να καρφώνει κάθε τόσο επίμονα το βλέμμα του στο συγκεκριμένο σημείο του σακακιού του Λαγκερφελντ. Ώσπου συνέβη το απρόσμενο. Ξαφνικά ο Λαγκεφερλντ γυρίζει μ’ενοχλημένο σνομπισμο το βλέμμα του προς το μέρος του σακακιού που κοιτουσε ο Αλαια και το κοιταξε καπως με διακριτικη ανησυχια. Λεει δε στον Αζεντιν: τι εχω; Τι εχω; Γιατι κοιτας συνεχεια; Υπαρχει καποιο προβλημα στο σακάκι μου και δεν το εχω προσεξει; Ο “αθωος”Αλαια που με το ζόρι κρατούσε τα γέλια του κι ήταν έτοιμος να σκάσει ,του απάντησε “τίποτα…τίποτα…έτσι απλά κοιτουσα”. Καταλαβαίνοντας ο Καρλ οτι μάλλον δεχόταν πείραγμα κι είχε χάσει την περίφημη γαλήνη του γύρισε με αποστροφή το κεφάλι του αλλού σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Κοίταξα τον Αζεντιν κι αυτός είχε ξελιγωθεί στα γέλια. Το περιστατικό αυτό σας το αναφέρω ως ενδεικτικό της προσωπικότητας ενός σπουδαίου προσώπου στην ιστορία της Μόδας που με τους τρόπους ,τα λεγόμενα του και τα ντεφιλε του σημάδεψε καθοριστικά την σύγχρονη μόδα.

Ο Καρλ Λαγκερφελντ, γεννήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου του 1933 στο Αμβούργο της Γερμανίας. Από οικογένεια πλουσίων επιχειρηματιών. Ανατράφηκε με ανέσεις ενω παράλληλα είχε αντισυμβατική προσωπικότητα. Πάντα ήθελε να φύγει απο την προτεσταντική συντηρητική Γερμανία. Ως τα 6 του χρόνια είχε μάθει μόνος του γαλλικα κι αγγλικά. Το 1952 μετακόμισε στο Παρίσι και παθιαστηκε με την Μόδα βλέποντας ενα ντεφιλε του Ντιορ. Δύο χρόνια αργότερα έγινε βοηθός του σχεδιαστή Πιερ Μπαλμεν. Το 1959 πήρε την διεύθυνση του οίκου Ζαν Πατου, το 1964 εντάσσεται στον οίκο Chloe κι εντυπωσιάζει με τα έτοιμα ενδύματα και τα αξεσουάρ, αλλά και τα κομμάτια του που ήταν πολυτελή ,μποεμ, ρομαντικά όπως ο ριζοσπαστισμός της δεκαετίας του ’70. Το 1965 εντάχθηκε στην Fendi κι ασχολήθηκε με την γούνα. Το 1983 εντάσσεται στον οίκο Chanel. Με την προσωπικότητα του έγινε σύντομα διευθυντής και παρέμεινε σ’αυτην την θέση ως τον θάνατο του. Η περιουσία του Λαγκερφελντ υπολογίζεται στα 125 εκατομμύρια δολλάρια. Ήταν ο πιο ακριβοπληρωμένος καλλιτεχνικος διευθυντής στον κόσμο. Ήταν επίσης ιδιοκτήτης εστιατορίων, ομάδας μαζορετων αλλά είχε και το δικό του εμπορικά σήμα βοτκας. Τ’αγαπημενα του μοντέλα,αυτά που ο ίδιος πίστευε οτι εξέφραζαν το στυλ της Chanel, ήταν μεταξύ άλλων η Vanessa Paradis, η Kirshten Stiouart, η Delevin….

Ήταν γνωστός για την ωμή ,”απρεπη” γλώσσα του η οποία συχνά προκαλούσε διαμάχες. Είχε πει για παράδειγμα δημόσια για την Πιπα Μιντλετον ( αδελφή της Δούκισσας του Κειμπριτζ) οτι δεν του άρεσε καθόλου η “φατσα ” της κι οτι θα’πρεπε να δείχνει μόνο την πλάτη της. Ενώ είχε αποκαλέσει την τραγουδίστρια Αντελ “χοντρη”, την δε Μεριλ Στριπ “φτινιαρα”. Είχε διαμάχη με τους φιλόζωους ακτιβιστές γιατι χρησιμοποιούσε γούνες. Στην προσωπική του ζωή δεν έκρυβε την ομοφυλοφιλία του, διατηρώντας μάλιστα πολυετή δεσμό με τον Ζακ ντε Μπασιε.

Ήταν γνωστός για την λατρεία που είχε στην διάσημη γάτα του την Choupette. Της είχε ανοίξει μάλιστα λογαριασμό στο διαδίκτυο ,όπου και την ακολουθούσαν πάνω απο 100000 ακόλουθοι στο Instagram. Της είχε προσωπικό βοηθό για να την περιποιείται,να την χαϊδεύει, να της φοράει κολάρα με διαμάντια εκατομμυρίων και να φροντίζει ώστε να’ναι πάντα παρούσα στις επιδείξεις μόδας της Chanel. Είχε μάλιστα ο ίδιος δηλώσει οτι θα παντρευόταν την γάτα του αν ήταν νόμιμο.

Ο Καρλ Λαγκερφελντ έφυγε απο την ζωή στις 19 Φεβρουαριου του 2019 στο Αμερικανικό νοσοκομείο του Παρισιού, μετά απο μια μακρά περίοδο ασθένειας. Δεν ήθελε να ταφεί υποστηρίζοντας οτι ήθελε απλά να χαθει” όπως τα ζώα του παρθένου δασους”. Αποτεφρωθηκε. Κι όπως έγραψε η γαλλική εφημερίδα Le Monde ,είχε ζητήσει να μοιραστεί η τέφρα του σε 3 μέρη. Ενα μέρος τοποθετήθηκε με αυτήν της μητέρας του. Ενα άλλο με την τέφρα του Ζακ ντε Μπασε του συντρόφου του. Και το τρίτο μέρος δόθηκε στην οικογένεια του συντρόφου του. Η ανακοίνωση του θανάτου του προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση. Και μεγάλα ονόματα έσπευσαν να στείλουν συλλυπητήρια. Οι μουσες του Πενελοπε Κρουζ, Μονικα Μπελουτσι, Κλοντια Σιφερ συμμετείχαν συγκροτημένες στην επίδειξη μόδας που διοργάνωσε ο οίκος Chanel ως αφιέρωμα στην διαδρομή του. Η προσωπική του περιουσία την στιγμή του θανάτου του (περίπου 172 εκατομμύρια ευρώ) με την διαθήκη του μοιράστηκε στην πολυαγαπημένη του γάτα και στον 11χρονο βαφτισιμιο του. Ωστόσο το θέμα της Διαθήκης παραμένει νομικό ζήτημα που πρέπει να λύσει η ομάδα Λαγκερφελντ καθότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές δικαίου μεταξύ Γαλλικών και Γερμανικών νόμων. Ειδικά για το αν μπορεί να’ναι κληρονόμος ενα κατοικίδιο ζώο. Η ζωή και οι ενδυματολογικές προτάσεις του τρομερού Καρλ Λαγκερφελντ έγιναν και παραμένουν ενα μυθιστόρημα με πολλές πάμπολλες αναγνώσεις.

Δημοσθένης Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

4040

6 comments

3 shares

Like

Share

Σχολιάζοντας την Επικαιρότητα 20.07.2021

Η παρέμβαση μου στα κανάλια Vergina tv κι Αττικα tv για το κυπριακό.

 

Στο Corfu TV "Θεσεις και Αντιθεσεις" 17.07.2021

https://youtu.be/Xc8mSmPzqnc

Αναζητείται νέου τύπου άνδρας. (Ελεύθερος Τύπος 22.07.2021)

Αναζητείται νέου τύπου άνδρας.

Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται έξαρση εγκλημάτων κατά των γυναικών. Είναι απλά μεμονωμένα περιστατικά η οφείλονται σε ενα ουσιαστικό ζήτημα αλλαγής του ως τώρα ρόλου των φύλων στην κοινωνία; Υπάρχει μήπως κάποιο θεμα αποδοχής και προσαρμογής των αρσενικών στα νεα κοινωνικά δεδομένα; Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε αυτήν την καινούργια λοιπόν πραγματικότητα.

Κάποτε ξέραμε ότι σε γενικες γραμμες ο αρσενικός ορίζοντας ήταν αυτος της ώριμης υπευθυνότητας , δια μέσου της δημιουργίας της οικογένειας και της εμπλοκής στην κοινωνία . Σήμερα ζούμε ήδη το τέλος αυτής της πραγματικότητας .

Η είσοδος των νέων στην Ζωη κι η προετοιμασία μιας εργασιακής εξέλιξης έχει εκ βαθέων αλλάξει για τα νέα αγόρια. Η σεξουαλικότητα τους έχει διαφοροποιηθεί . Οι γυναίκες θεωρούν φυσικό ( κι είναι ορθο στα πλαίσια της ισότητας)την κατάληψη ρόλων άλλοτε χαρακτηριζομενων “αντρικών”. Οι άντρες αντιθέτως έχουν χάσει την σημασία των άλλοτε “ρόλων” τους. Ικανοποιούνται σύμφωνα με τις στατιστικές με την δημιουργία μικροσυμπαντων και τους κώδικες τους όπως πχ το μικροσυμπαν της σύγχρονης τεχνολογίας που κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από άντρες. Αυτό βέβαια δεν έχει να κάνει τίποτα με την κλασσικη αρρενωπότητα .

Ζούμε , παρά το ότι ακόμα υπάρχουν σε πολλές χώρες ανισότητες που πρέπει να βελτιωθούν, ένα παράξενο φαινόμενο : όχι μόνο η θεση του παραδοσιακά αρσενικού έχει αλλάξει αλλά κι παραδοσιακή συμπληρωματικότητα των φύλων επίσης έχει αλλάξει .

Ήδη από τα χρόνια του ’70 με το κίνημα υπέρ της ατομικότητας είχε ξεκινήσει η αλλαγή η οποία και κατάργησε την ιεραρχία στην κοινωνική Ζωη και κυρίως στο τελευταίο θύλακα της την οικογένεια .

Η ως τότε ανδρική καθοδήγηση ήταν μέρος της θρησκευτικής οργάνωσης των κοινωνιών . Η κοινωνική λειτουργία των θρησκειών είχε σκοπό να παράγει αυτή την θεσμική διάσταση τους ,έτσι ώστε να συνεχίζεται και ν’αναπαραγεται αντίστοιχα η πορεια στα μέλη της κοινωνίας. Η παραγωγή και η συλλογική διάρκεια προϋποθέτει βιολογικά νέα μέλη παιδιά που γεννούνται από γυναίκες. Κι είναι σ’αυτο ακριβως το σημείο που βασίστηκε η επελθούσα αλλαγή. Η έξοδος από την επίδραση της εκκλησίας και το πέρασμα της γέννησης από δημόσια υπόθεση σε ιδιωτική άλλαξε τα δεδομένα .

Παρά την αρχική πτώση γεννήσεων εν τούτοις η ιδιωτικοποίηση των γεννήσεων έδωσε άλλο ρόλο στην γυναίκα . Στα πλαίσια του selfrealisation η γυναικεία απελευθέρωση συνέβαλε και σε μια ανθρωπολογική αλλαγή που βιώνουμε σήμερα . Από την αναζητούμενη ισότητα φτάσαμε σε μια νέα κουλτούρα αυτήν της εν συνεχή εξελίξει δύναμη της γυναίκας . Η νέα θέση των ανδρών σ’ενα κόσμο όπου ολη η προσοχή είναι συγκεντρωμένη στην γυναικα είναι η συνεχής αποδυνάμωση του .

Η αρρενωπότητα πέρασε από τα στάδιο της προφανοτητας σ’αυτο της συνεχούς αμφισβήτησης. Ο υποσχόμενος πολλά και γόνιμα πράγματα ,διαχωρισμός των φύλλων λόγω της επιδιωκόμενης ισότητας , δεν ισχύει η δεν έγινε πραγματικότητα . Ισως ναταν κι ένα στάδιο που γρήγορα άφησε την θέση του σ’οτι βιώνουμε σήμερα : στην αμφισβήτηση του άντρα σ’ολα τα επίπεδα από την κοινωνία , την ψυχολογία , την Ζωη του ζευγαριού , την σχέση με την πατρότητα .

Βιώνουμε την θηλυκοποιηση των επαγγελμάτων , της μεταβίβασης τους ακόμη και κληρονομικής , την θηλυκοποιηση του κύρους και της κοινωνικής ζωής . Ακόμη κι η σεξουαλικότητα έχει γείρει υπέρ των γυναικείων εμμονών .Πχ Η πορνογραφια ως ακραία έκφραση της σεξουαλικοτητας και της αμεσης ηδονής , που άλλοτε χρησιμοποιούσαν την γυναίκα ως το “αδύναμο ” εργαλείο των ανδρών , τώρα έχει αναποδογυρίσει τους ρολους . Το άλλοτε ισχυρό πατριαρχικό μοντέλο τελείωσε ,ακομη κι αν υπαρχουν καποιες εστιες συντηρητικης ( ως αντιδραστικης) αμυνας. Κι αυτο γιατι στηριζόταν στον μη-προσωπικό , κάτι σαν “αντικειμενικό” γενικό νόμο ,αρνουμενο την ατομική, συναισθηματική κι υποκειμενικη διάσταση των πραγμάτων .

Σήμερα βλέπουμε ότι για ναναι αποτελεσματικό το κυρος των πράξεων και πραγμάτων , το κυρος των αποφάσεων ( προσωπικών και συλλογικών),πρέπει να στηρίζεται στο “εμ-παθες “της μοναδικότητας κάποιου σε συνδυασμό με το αίσθημα υπευθυνότητας του. Κι αυτό το μοντέλο το προσφέρει το μητρικό κύρος . Καταφέρνει να συνδυάζει το συναισθηματικά” εμ-παθες “με την ανάληψη της προστασίας του υψηλού ενδιαφέροντος των προσώπων . Συνενώνει δηλαδή και συνδυάζει τα δυο πράγματα που το πατρικό κύρος διαχώριζε.

Διαπιστώνοντας λοιπόν την θηλυκοποιηση της κοινωνίας ποια είναι και ποια πρέπει να είναι η θέση του άντρα ; Πιστεύω ότι πρέπει με βάση τις ανωτέρω παρατηρήσεις αλλά κι άλλες των επιστημόνων να ” επανευρεθεί” ο αντρας. Χρειαζόμαστε έναν άντρα ανταγωνιστικό , διεκδικητικό , υπεύθυνο που δεν θα στηρίζεται πια στους μυς μόνο του κυνηγού αλλά ταυτόχρονα και στην ψυχολογική στρατηγική , στην συναισθηματική προσωπικότητα απελευθερωμένη από τις μητρικές ενοχές , μια προσωπικότητα που μπορεί να συνδυάσει σεξουαλικότητα και τρυφερότητα , ανδρισμό κι όχι ματσισμο, εξυπνάδα κι ευαισθησία και κυρίως ανάληψη ευθυνών και διεκδίκηση ρόλων στα πλαίσια μιας δημιουργικής ανταγωνιστικότητας με το άλλο φύλο . Δύσκολο ισως πουν κάποιοι . Αναγκαίο θα πω εγώ για την αναλογική ισομέρεια των παραγωγικών και γόνιμων δυνάμεων κι ενεργειών της κοινωνίας . Για την υγιή πορεία της ανθρωπότητας.

Δημοσθένης Δαββετας

Καθηγητης φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής , εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτης.

3535

11 comments

5 shares

Like

 

Share

Πάμπλο Πικάσο. Ο γίγαντας του 20ου αιώνα. (Ελεύθερος Τύπος 17.07.2021)

Πάμπλο Πικάσο. Ο γίγαντας του 20ου αιώνα.

Ο Πάμπλο Ρουιθ Πικάσο, γνωστός κυρίως παγκοσμίως ,ως Πάμπλο Πικάσο, γεννημένος Ισπανός αλλά ζώντας με δική του απόφαση, την περισσότερη ως το τέλος ζωής του εκτός Ισπανίας, υπήρξε ολα οσα λίγο πολύ μπορεί να φέρει στην φαντασία μας εύκολα η λέξη “καλλιτεχνης” : υπήρξε ζωγράφος, χαρακτης, γλύπτης,ποιητής,σκηνογράφος, δραματουργός , δημιουργός κεραμικών, σχεδιαστής , συνομιλητής κι εμπνευστής της μεγάλης μόδας πλαι στον Πωλ Πουαρε και την Κοκο Σανέλ κι ακόμη ειδικός σε γραφικά για διάφορες έντυπες μορφές. Θα μπορούσε να πει κάποιος εύκολα οτι είναι ένας απο τους κυριότερους Ισπανούς ζωγράφους της Τέχνης του 20ου αιώνα ,της μοντέρνας( νεωτερικής) Τέχνης, συνιδρύοντας μαζί με τον άλλο μεγάλο του μοντερνισμού Ζωρζ Μπρακ τον κυβισμό,αλλά και πρωταγωνιστής όλων των ριζοσπαστικών εικαστικών λύσεων και προτάσεων που σημάδεψαν καθοριστικά την μοντέρνα και την σύγχρονη ως σήμερα Τεχνη. Ήταν πολλοί αυτοί που έγραψαν κι είπαν οτι δεν θα μπορούσε να εκφραστεί τόσο επιτυχημένα η ανάγκη της νεωτερικής ,καινοτομικης Τέχνης ,αν δεν υπήρχε το κατάλληλο πρόσωπο που θα μπορούσε άριστα να ενσαρκώσει τα αιτήματα της. Υπήρξαν μάλιστα πολλοί που ισχυρίστηκαν οτι με τον εντυπωσιακά ενεργητικό κι ακούραστο χαρακτήρα του υπηρ6ξε η ουσιαστική δύναμη της μοντέρνας τέχνης αλλά και ταυτόχρονα αυτός που την “ενταφιασε” μιας και καμμία άλλη προσωπικότητα στον εικοστό αιώνα ( κυρίως ως το ήμισυ του) δεν τόλμησε ριζοσπαστικά οσα αυτός τόλμησε να κανει στην τέχνη βάζοντας τα ιστορικά και ποιοτικά θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής. Ο πατέρας του ο Χοσε Ρουιθ ι Μπλασκο, ήταν επίσης ζωγράφος, ενώ η μητέρα του, ήταν η Μαρια Πικασο για Λοπεθ. Ο Πάμπλο Πικάσο γεννήθηκε στην Μάλαγα της Ισπανίας. Εκεί πέρασε τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής του και πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής απο τον πατέρα του ,ο οποίος υπήρξε Καθηγητής σε διάφορες σχολές Τέχνης. Από πολύ μικρός ,από παιδί,ο Πικάσο έδειξε κλίση στην ζωγραφική ,ζωγραφίζοντας μ’ευχερεια παντού κι ασταμάτητα. Αρχικά οι γύρω του θεώρησαν αυτό ως παιδικό παιχνίδι ,όπως συμβαίνει συχνά με την παιδική συμπεριφορά. Όμως γρήγορα έγινε αντιληπτό οτι επρόκειτο περι” φυσικου” πάθους που ελεύθερα κι ακομπλεξαριστα εκφραζόταν. Το 1891 η οικογένεια του μετακόμισε στην Λα Κορουνια για τέσσερα χρόνια. Εκεί σπούδασε στην τοπική σχολή Καλών Τεχνών.Το φθινόπωρο του 1895 η οικογένεια του εγκαταστάθηκε στην Βαρκελώνη και ξεκίνησε να φοιτήσει στην τοπική σχολή Καλών Τεχνών ,σ’αυτήν που προσλήφθηκε ο πατέρας του ως Καθηγητής του σχεδίου. Οι γονείς του κι ειδικά ο πατέρας του, ήταν βέβαιοι οτι με τα πρώτα εντυπωσιακά καθ’ομολογιαν δείγματα του ταλέντου του, θα είχε εξασφαλίσει μια σίγουρη μελλοντική επιτυχία ως ακαδημαικος ζωγράφος. Ήδη απο το 1897 γινόταν λόγος γι’αυτον κι οι συζητήσεις έδιναν κι έπαιρναν. Αιτία το έργο του “επιστημη και συμπονοια” όπου ως το πρόσωπο του ιατρού που εμφανιζόταν στον πίνακα είχε ποζάρει ο πατέρας του. Ήταν επίσης τότε την εποχή που ο Πικάσο ,ως Πάμπλο Ρουιθ ( το πατρικό του όνομα) έφυγε το φθινόπωρο του ίδιου έτους κι έγινε δεκτός στην Βασιλική Ακαδημία του Σαν Φερναντο. Ακριβώς εκείνο το διάστημα ήρθε σε “προσωπικη” ρήξη με το ύφος ,το στυλ και την αντίληψη της Ακαδημαϊκής Τέχνης, αυτης που εκπροσωπούσε κι ο πατέρας του . Βρίσκοντας τα μαθήματα στην Ακαδημία δίχως νόημα κι ενδιαφέρον ,άρχισε να περνά τον περισσότερο καιρό του σχεδιάζοντας και ζωγραφίζοντας την ζωή γύρω του, στα καφενεία της περιοχής,τους δρόμους, τα πορνεία και το μουσείο Πραδο όπου κι ανακάλυψε τους Ισπανούς ζωγράφους και την ισπανική ζωγραφική. Και μάλιστα δεν δίστασε με το δημιουργικό “θρασος” κι ελευθερία που χαρακτήριζε τους να σημειώσει τότε οτι ο Βαλασκεζ ήταν ζωγράφος “πρώτης κατηγοριας” ,ο Ελ Γκρεκο ” έχει ζωγραφίσει κάποια υπέροχα κεφαλια” ,ενώ ο Μουριγιο δεν τον έπειθε με τα έργα του. Δίπλα σ’αυτούς τους καλλιτέχνες ,που επηρέασαν την φαντασία του ,ας προστεθεί κι ο Γκογια που τον γοήτεψε έντονα. Την Άνοιξη του 1898 ο Πικάσο αρρώστησε απο Οστρακια και πέρασε την υπόλοιπη χρονιά του αναρρωνοντας στο Καταλανικο χωριό Ορτα ντε Εμπρο συντροφιά με τον φίλο του απο την Βαρκελώνη Μανουελ Παλαρες. Όταν επέστρεψε μετά την περιπέτεια της υγείας του στην Βαρκελώνη ήταν ένας άλλος άνθρωπος. Η ασθένεια τον είχε φέρει αντιμέτωπο με όλα τα μεγάλα υπαρξιακά ανθρώπινα ζητήματα: τον θάνατο ,την υγεία , την σωματική και βιολογική περατοτητα ,την μοναξιά, τον χρόνο. Είχε περάσει πολύ καιρό μόνος του,είχε παχύνει, είχε γνωρίσει κι αγαπήσει την ύπαιθρο, είχε μάθει καταλανικά και πάνω απ’ολα είχε πάρει την μεγάλη για τον ίδιο και την ζωγραφική (του)απόφαση ,να μην ακολουθήσει πλέον καμμία καλλιτεχνική εκπαίδευση σε σχολές καλών Τεχνών,ερχόμενος σ’αντιθεση με τα σχέδια που έκαναν οι γονείς του κι ειδικά ο πατέρας του για το καλλιτεχνικό του μέλλον.Επέλεξε δε στο εξής να υπογράφει τα έργα του με το επίθετο της μητέρας του δηλαδή ως Π.Ρ. Πικάσο, ενώ απο το 1901 εγκατέλειψε εντελώς το επίθετο Ρουιθ απο το όνομα του. Η εννοιολογική κι αισθητική ρήξη με τον πατέρα είχε ολοκληρωθεί. Η νέα του ζωή πλέον ήταν δική του απόφαση κι οχι υπο την καθοδήγηση του ζωγράφου πατέρα του . Ο Πάμπλο Πικάσο ,ως καλλιτέχνης με την απόλυτα δική του πορεία που γνωρίζουμε ,γεννήθηκε τότε. Χάρις στην έξυπνη και διπλωματική παρέμβαση της μητέρας του, πήρε τελικά το πράσινο φώς απο τον πατέρα του ,τον οποίο πάντα σεβόταν, παρά τις αντιθέσεις τους και το 1900 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και συγκεκριμένα στην Μοντμαρτη ,που αποτελούσε τότε το σημαντικό κέντρο της διεθνούς καλλιτεχνικής ζωής. Ως τον θάνατο του το 1973 σε ηλικία 92 ετών, υπήρξε πιστός στην απόφαση του για την νέα του ζωή. Δηλαδή ήταν ένας διαρκώς αντισυμβατικα ανήσυχος ριζοσπαστικός καλλιτεχνης με μια πολυτάραχη και πολυσυζητητη συναισθηματική και προσωπική ζωή.

Το 1966 φιλοξενήθηκε στο Γκραντ Παλε στο Παρίσι μια πολύ μεγάλη έκθεση του 85χρονου τότε Πικάσο. Περισσότερα απο 1000 έργα εκτέθηκαν. Επρόκειτο για την μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση που είχε ποτέ οργανωθεί για ζώντα καλλιτέχνη. Τεράστιες ήταν οι ουρές θεατών που υπομονετικά περίμεναν για να θαυμάσουν το εικαστικό σύμπαν του Πικάσο. Πίνακες, γλυπτά,κεραμικά,σχέδια,γκραβούρες, ελαιογραφίες,υδατογραφιες,παστέλ,έργα απο κάρβουνο,μολύβι, μελάνι κι άλλες τεχνικές ,απλώθηκαν στα μάτια των θεατών που έμοιαζαν εντυπωσιασμένοι απο την περιπλάνηση τους στον γεμάτο εκπλήξεις ,βια,χαρά,τρυφερότητα, αμεσότητα,ριζοσπαστικοτητα,τόλμη και γόνιμο ποιοτικό “θρασος” της εικαστικής δουλειάς του μεγάλου Ισπανού καλλιτέχνη. Σκηνές σύνθετες, γεωμετρικές μορφές κυβισμού που συχνά θύμιζαν κυκλαδικα γλυπτά η Αφρικανικές μάσκες, Σουρεαλιστικές τάσεις και ψυχαναλυτικες επιδράσεις , έδωσαν απλόχερα δείγματα των φυσικών δεξιοτήτων και του ταλέντου του Πικάσο, αυτού του ιδιοφυους καλλιτέχνη που δεν σπούδασε με ακαδημαϊκή παιδεία, όπως είδαμε πιο πάνω στο άρθρο. Όμως ο ίδιος είναι η ενσάρκωση ,ταλέντου,ελευθερίας,θέλησης και σκληρής εργασίας,ένα υψηλό αίσθημα καθήκοντος που ει6χε πάντα ως το τέλος της μακρόχρονης ζωής του.

Η προσωπική και συναισθηματική ζωή του υπήρξε περιπετειώδης. Αρχικά παντρεύτηκε την Ρωσίδα χορεύτρια Ολγα Κοκλοβα. Έζησε κι έκανε δύο παιδιά με την διάσημη γαλλιδα φεμινίστρια Φρσνσουαζ Ζυλο, είχε πολλές ερωτικές παθιασμένες ιστορίες μια των οποίων ήταν με την σπουδαία φωτογράφο Νορα Μααρ, είχε επίσης ερωτικούς συντρόφους τις Νους Ελυαρ, Φεραντ Ολιβιε, Μαρι Τερεζ Ουολτερ, Φρανσουαζ Πικασο και Εβα Γκουελ. Ενω το 1961 σε ηλικία 79 ετών, παντρεύτηκε την 34χρονη Ζακλιν Ροκ, μοντέλο, μελαχρινή με πράσινα μάτια ,η οποία κι υπήρξε το θέμα πολλών πινάκων του. Τάφηκαν μάλιστα δίπλα δίπλα στον κήπο του κάστρου Βωβεναργκ στο ομώνυμο Γαλλικό χωριό.

Συνολικά το έργο του μπορεί να χωριστεί σε 4 περιόδους.1.Στην Μπλε περίοδο (1901-1904), τότε δηλαδή που πρωτοξεκινησε στην Γαλλία και τα έργα χαρακτηρίζονται απο την συναισθηματική του φόρτιση που άφηνε την Ισπανία.2. Στην Ροζ,κόκκινη περίοδο, (1905-1907), την περίοδο που επηρεάζεται απο την Γαλλική ζωγραφική.3. Τον Αναλυτικό κυβισμό ,την προσπάθεια του δηλαδή, μαζί με τον Μπρακ, να ζωγραφίσουν και την εσωτερική και την εξωτερική διάσταση των θεμάτων τους, μέσα απο τον οπτικό συμβολισμό του κυβου . Και 4. Τον συνθετικό κυβισμό (1912-1915), όπου πραγματοποιείται η σύνθεση κυβιστικών έργων μέσα απο την τεχνική του κολάζ. Ενδιαφέρθηκε για τον πολιτισμό της Μεσογείου(1916-1924), τον υπερρεαλισμό (1920), και την γλυπτική όπως και για συνεργασίες με μπαλέτα χορού,θέατρα,ποίηση, φιλοσοφια και πολιτική( υπήρξε ένας ουμανιστης αριστερός που δεν δίστασε να κάνει κριτική στον Στάλιν).Υπήρξε αναντίρρητα ο πιο σημαδιακός καλλιτεχνης, ένας γίγαντας της Τέχνης του 20ου αιώνα ως και σήμερα.

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Ο Έρωτας ως μεταφυσική κι ελπίδα. (Ελεύθερος Τύπος 15.07.2021)

Ο Έρωτας ως μεταφυσική κι ελπίδα.

Πρίν καιρό στην Γαλλία, το κρατικό συμβούλιο δια του εισηγητή του, πρότεινε να γίνει ευθανασία σε έναν τετραπληγικό παρά την αντίθετη άποψη της οικογενείας του. Ανεξάρτητα από την τελική απόφαση, η απόφαση θανάτου «εκ συμπαθείας» (στ’ όνομα της λύπης) κινδυνεύει να μετατρέψει τον γιατρό σε νόμιμο «κατά-συρροή δολοφόνο». Γιατί όμως οδηγήθηκε το κράτος σε μια τέτοια εισήγηση; Ταυτίζοντας την ζωή μόνο με την άμεση ικανοποίηση και ευχαρίστηση θεωρούμε εχθρό τον πόνο ή το τραύμα. Ξεχνούμε όμως ότι αυτό είναι ο καθρέπτης της συνείδησης μας, είναι ο,τι μας θυμίζει την ουσία της ζωής: την ευλογία να είμαστε εδώ παρόντες, στο θαυμάσιο της ζωής. Ξεχνώντας αυτή την αλήθεια αντιμετωπίζουμε τον Άνθρωπο μόνο ως υλικό που μπορεί κάποιος να το διαχειριστεί τεχνικά. Παραβλέπουμε έτσι το θαύμα της ζωής και την χειριζόμαστε μέσα από ένα τεχνικό κλικ.

Τι γέννησε ένα τέτοιο φαινόμενο; Αυτό γεννήθηκε ως προϊόν νεωτερικής και σύγχρονης (μετανεωτερικής) σκέψης. Ενώ ο Άνθρωπος ως έμβιον ζώον μπορεί να στραφεί σε κάτι άλλο περά από αυτόν τον ίδιο (στο Θεό ή και τα μυρμήγκια κλπ, σ’οτι θελετε για να μην θεωρησετε οτι μιλω μονο θεολογικα ) η νεωτερική σκέψη ,του έβαλε στο μυαλό την ιδέα ότι μπορεί να γίνει κυρίαρχος του εαυτού του. Οχι ως αυτοσυνειδηση αλλα ως ενα ειδος μικρου αυτοθεου .Στα πλαίσια, λοιπόν, της αυτό-κυριαρχίας του, ο Άνθρωπος θέλησε να κόψει μόνος του τον ομφάλιο λώρο. Και οδηγήθηκε στην πεποίθηση ότι ως «μοντέρνος» (νεωτερικός) θα ξαναφτιαχτεί από μόνος του. Και ως μετά-μοντέρνος (σύγχρονος) θα καταστραφεί από μόνος του. Στα πλαίσια αυτά σήμερα έφτασε να βλέπει τον εαυτό του μόνο ως υλικό διαχειρίσιμο από την τεχνική. Η άλλοτε σύγκρουση καπιταλισμού-κομμουνισμού έχει πια αντικατασταθεί από άλλες συγκρούσεις: τεχνικισμού (με την λατρεία του κομπιούτερ), του οικολογισμού (με την επιστροφή στην φύση), και του θρησκευτικού φανατισμού (με την συντριβή του ανθρώπινου από την πίστη)

Σε αυτά τα πλαίσια, το χρήμα του καπιταλισμού και η κομμουνιστική ιδεολογία συνυπάρχουν γύρω από την γοητεία της τεχνολογίας. Έτσι, σήμερα ο σημερινός άνθρωπος μοιάζει με ένα είδος χορτοφάγου με Smartphone. Στρέφεται προς το Θεό φοβούμενος την κουλτούρα και την Ιστορία. Ο υπολογισμός και η συγκίνηση συνυπάρχουν επίσης ως ύψιστο μετρό αυτο-κυριαρχίας. Τεχνοκρατία και παθοκεντρισμός ταυτίζονται. Πως μπορούμε να βγούμε από αυτή την πορεία που οδηγεί στην καταστροφή του Άνθρωπου; Μετά την γροθιά του Άουσβιτς και της Φουκουσίμα, μετά την διαπίστωση ότι ο Άνθρωπος, είναι πια ένα συνοθύλευμα, δεν μένει παρά να ενσκύψουμε μέσα στο συνοθύλευμα και να δούμε τι θα μπορούσε να μείνει ακόμα ως ανθρώπινο, ως γνήσια ενέργεια και δύναμη.

Αυτό είναι ο Έρωτας. Ως πράξη, ως στάση ζωής. Ας ξαναβρούμε την ορμή του Έρωτα. Μέσα από αυτόν θα ξανανοίξει το νέο κεφάλαιο της Ιστορίας και της μεταφυσικής.

Δημοσθένης Δαββέτας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητης, εικαστικος, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Η μυθολογια του προοδευτισμου. (Ελεύθερος Τύπος 08.07.2021)

Η μυθολογια του προοδευτισμου.

Η πιο συνήθης πολιτική φρασεολογία του καιρού μας είναι η διαμάχη μεταξύ ” προόδου και συντήρησης”. Αν όμως για τον συντηρητισμό γράφτηκαν ουκ ολιγα ( αλλα μ’ενδιαφερον κι αλλα μ’εμπαθεια) για τον προοδευτισμό πιστεύω ότι δεν έχει τολμηθει μια κριτική προσέγγιση που να φέρνει στο φως κάποια βασικά χαρακτηριστικά του . Το επιχειρώ ξέροντας ότι δεν έχω το μονοπώλιο της αληθειας .

Από τον όρο ήδη ” προοδευτικός” καταλαβαίνουμε ότι το κεντρικό του σημείο είναι η πρόοδος. Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ρόμπερτς Νισμπετ στο βιβλίο του ” η ιστορία της ιδέας της προόδου ” μας εξηγεί για το πως αυτή η τελευταία από την σύλληψη της ήταν δεμένη με την εννοια της ιστορίας πουχε ο Χριστιανισμός . Αυτή την ριζα αρνήθηκαν οι προοδευτικοί , οι οποίοι προτίμησαν την μυθοποίηση της . Την μετέτρεψαν δηλαδή σ’ενα είδος ατελείωτου παγκόσμιου ορίζοντα , δίχως ριζες ιστορίας , δίχως πολιτισμικές η παραδοσιακές μνήμες, απογυμνωμένος από τις εξελιξεις του εκάστοτε συγκεκριμένου και ρεαλιστικού που πρέπει να διέπει την Ζωη μας. Η “πρόοδος”μεταξύ άλλων των προοδευτικών πήρε τις διαστάσεις ενός γενικού αορίστου ονείρου . Πολλά βιβλία μιλούν γι’αυτην την αέρινη κι αιθεροβάμονα αντίληψη : αυτά του Ζυλ Ρομάν ( το “άνθρωποι μ’αγαθη θέληση “) η του Ρομέν Ρολαντ( το ” Ζαν Κριστοφ”) κλπ. Οι συνήθως μεγαλοσχημες λέξεις-κλειδιά των ” προοδευτικών “είναι : ” επανάσταση ” ,” η μεγάλη μέρα “, ” ανθρωπιά”, ” προλεταριάτο ” η αξεπέραστη φιλοσοφία “( ο μαρξισμός), “για το καλό των άλλων” κλπ. Ο Ραιμον Αρον τις αναλύει με εντυπωσιακή λεπτομέρεια στο πασίγνωστο βιβλίο του ” το όπιο των διανοουμένων”.

Όλοι αυτοί οι προοδευτικοί ” μύθοι” είναι η ουσία του προοδευτισμού κι όχι βέβαια της προόδου .

Η αρχιτεκτονική ενσάρκωση αυτής της μυθολογίας είναι ο ναός της παγκοσμιοποίησης . Είναι εκεί που ποτίζεται ιδεολογικά ο προοδευτισμός. Τους βρίσκουμε όλους αυτούς τους άντρες που θεμελίωσαν αυτήν την μυθολογία ενταφιασμενους στο περίφημο “Πανθεον” στο Παρισι. Το Νασαι όμως ενταφιασμενος σ’ενα μέρος πουναι στην θέση μιας εκκλησίας , σηματοδοτεί ακριβως αυτό που ανεφερα στην αρχή του κειμένου μου . Ότι δηλαδή , η προοδος κι όχι ο προοδευτισμός και οι μύθοι του ,είναι θεμελιωμένη παρά την φαινομενικοι αρνηση των προοδευτικών , στην θρησκευτική πίστη και την ιστορία της θρησκειας. Άλλωστε υπάρχει και το βιβλίο του Καρδινάλιου Λουμπακ που μιλά Γι’αυτο .

Βέβαια δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο προοδευτισμός του 2019 είναι διαφορετικός του ιστορικού προοδευτισμού. Όμως το πνεύμα και των δυο είναι ουσιαστικά κοινό: να δράς και να σκέφτεσαι κάτω από την Φωτεινη επίδραση μιας ουτοπίας προβαλλομενης σ’ενα ιδεαλιστικό μέλλον. Νασαι κοντολογίς μέσα ” στην αίσθηση της Ιστορίας”. Ενώ αντιθετως η προοδος αλλά κι συντηρητικός, δρουν και σκέφτονται στο παρόν υπό την επίδραση μιας ιστορικής εμπειρίας.

Το Δράμα αν θέλετε , όπως πιστεύω , του προοδευτισμού είναι ότι , όλες οι σκέψεις και πράξεις του που διαδηλώνουν την υπαρξη τους σ’αυτή την ” αίσθηση της ιστορίας”, γέννησαν πικρες καταστροφικες ιστορικές ψευδαισθήσεις : οι ολοκληρωτισμοι του 20ου αιώνα το μαρτυρούν .

Γι’αυτο και σήμερα οι προοδευτικοί πενθούν τις άλλοτε πλούσιες σ’ουτοπια ελπίδες τους . Η πραγματικότητα είναι σκληρή : δεν τους αγαπά όπως αυτοί δεν την αγαπούν.

Συνεπώς τι απομένει πλέον από αυτούς τους συνοδοιπόρους της προοδευτικής μυθολογίας; Απ’οτι φαίνεται τίποτα το ιδιαίτερα ελκυστικό. Μοιάζουν με άλλοτε “θεολογουντες” πουχουν πια χάσει την πίστη τους. Τι κάνουν λοιπόν ; Πως αντιδρούν σ’αυτην την οδυνηρή πραγματικότητα; Συμπεριφέρονται ,ως αυτοί που προσφεύγουν για να επιβιώσουν, στην Τεχνική, στον εμπειρισμό και σε μια κενή ρεαλισμού καθημερινότητα. Άλλωστε στην Γαλλία η κρίση των κίτρινων γιλεκων είναι ενα παράδειγμα , που αντιμετωπίστηκε μέσα από αυτόν τον γηρασμένο προοδευτισμό. Αντιμετωπίστηκε δίχως όραμα , δίχως καλή θέληση εκ μέρους της Δημοσιας πολιτικής, δίχως διάθεση πραγματικής προόδου που βασίζεται στην ίδια την πραγματικότητα : αυτήν του λαού και των αιτημάτων του . Δίχως την πραγματικότητα του λαού, η προοδος παίρνει το προσωπείο του προοδευτισμού κι αποτυγχάνει όπως το γνωρίζουμε ήδη πολιτικά κι ιστορικά σήμερα.

Δημοσθένης Δαββετας

Καθηγητης Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

Κοκο Σανέλ. Έκανε την ζωή της μόδα.

Γεννημένη στην κοιλάδα του Λιγηρα της Γαλλίας, στο γνωστο Saumur ( Σωμυρ), η Κοκο Σανέλ, γεννήθηκε σε φτωχή οικογενεια και μόλις επέζησε απο τα δύσκολα παιδικά της χρόνια. Μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο και κάθε Κυριακή περίμενε μάταια να εμφανιστεί ο πατέρας της που τόσο αγαπούσε για να την επισκεφτεί όπως συνέβαινε με τα άλλα παιδιά που ολο και κάποιος οικείος τους τα επισκεπτόταν. Αυτό το γεγονός σκληρυνε τον χαρακτήρα της κι είχε επίδραση στην μετέπειτα συμπεριφορά της. Το άκαμπτο και απλο στυλ των φορεμάτων των καλογραιων την επηρέασε στην αισθητική αργότερα των ρούχων της. Οι δυσκολίες ζωής της την οδήγησαν στο να ξεκινήσει να κερδίσει τα προς το ζην τραγουδώντας,με την αδελφή της, σε καμπαρέ, όπου και γεννήθηκε το παρατσούκλι της ως “Κοκο”. Ο τρόπος ζωής της όμως στο καμπαρέ δεν της άρεσε και εκμεταλλεύτηκε μια γνωριμία της ενός πελάτη για να φτιάχνει καπελλα για την υψηλή κοινωνία. Το 1912 γνώρισε κι αγάπησε παράφορα τον Αγγλο Αρθουρ Μποι Καπελ (Arthur “Boy” Capel) ,ο οποίος και την βοήθησε ν’ανοιξει το 1913 το πρωτο της κατάστημα. Πουλώντας καπέλα και ενδύματα ,τα καταστήματα Σανέλ, διαμόρφωσαν μια αντίληψη ρούχων ,όπου το πρακτικό,το αθλητικό και το κομψό έδειχναν να συνυπάρχουν ισορροπημένα. Τότε η Σανέλ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το Jersey, μια επιλογή υφάσματος που χρησιμοποιούσαν ως τότε γι’ αντρικά εσώρουχα. Η ασυνήθιστη και γεμάτη συμβολισμό ,εμπνευσμένη κίνηση της έδειξε εξ’αρχης οτι η Σανέλ εισήγαγε στην μόδα της μια σμομπλεξαριστη ιδέα ντυσίματος των γυναικών με αντρικά ως τότε ρούχα όπως θα δούμε και στην συνέχεια. Η ” γκαρσονα” ,δηλαδή μια μορφή θηλυκού που εισβάλλει στον αντρικό χώρο και συνήθειες γεννιέται έτσι με την Κοκο Σανέλ. Το Jersey βεβαια το προτίμησε και για το χαμηλό του κόστος μιας και στα πρώτα της βήματα είχε οικονομικές δυσκολίες. Όμως το ύφασμα αυτό απο τις ιδιότητες του μπορούσε να πέφτει ωραία στο σώμα. Γι’αυτό και με τον καιρό παρέμεινε ως ένα απο τα βασικά υλικά της δουλειάς της. Το πρακτικό στοιχείο ήταν κάτι που την ενδιέφερε. Παράλληλα ενδιαφέρθηκε για τις στρατιωτικές αντρικές στολές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’20 και μετά τον πόλεμο η Σανέλ έχει τις μπουτίκ της στο Ντωβιλ, στο Μπιαριτς και στο Παρισι. Βρισκόμαστε την εποχή των τρελλών χρόνων ( les annees folles) κι η Σανέλ είναι πρωταγωνίστρια στον χώρο της μόδας. Body γραμμές, κοντές φούστες, αφαίρεση του κορσέ δίνουν ελευθερία, πρακτική δύναμη κι υπερηφάνεια στις γυναίκες. Εκείνη την περίοδο δημιουργεί και το περίφημο ως σήμερα, πασίγνωστο άρωμα της ,No 5. Από την δεκαετία του ’20 μεταφέρει την βάση της στην οδό Cambon 31 στο Παρίσι. Από το 1920 ως το 1940 η Σανέλ καινοτομησε. Εισήγαγε το 1925 τις πλεκτες ζακέτες και το 1926 το μαύρο φόρεμα. Το 1931 έντυσε τις Κάθριν Χεμπουρν, Γκρεις Γκελυ, Ελίζαμπεθ Τέιλορ και Γκλόρια Σουανσον. Την ίδια εποχή σχεδίασε κοσμήματα εμπνευσμένα απο την Art Deco και το Βυζάντιο. Τα ταγιερ της με την λιτή γεωμετρική τους μορφή εντυπωσίασαν. Είχε καταφέρει να συνδυάσει την ζωή της την ταυτότητα της μέσα απο την σχεδιαστική της γραμμή που ήταν κάτι σαν στυλ shick pauvre. Δηλαδή ένας συνδυασμός κομψότητας και λιτότητας μαζί, κάτι σαν πολυτελή απλότητα.Την πορεία της σταμάτησε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος . Όμως στο μεταξύ, αυτήν την εικοσαετία των “τρελλών χρόνων”,πρόλαβε να σημαδέψει ποιοτικά την μόδα με τις καινοτομίες της. Αν και είχε ταυτιστεί με φεμινισμό απο τους γύρω της εν τούτοις η ίδια έδωσε έμφαση στην θηλυκότητα ως στοιχείο της γυναικείας απελευθέρωσης.Η ανάγκη κι η ανυπακοή εκφράστηκαν μέσα απο τα ρούχα της. Σπορ jackets, γραβάτες που φορούσαν οι άντρες,Jersey ταγιερ και φορέματα, μπλούζες χωρίς γιακα,ντραπε τουρμπανια, πουκάμισα, πλισε φούστες, blazer, πλεχτα ταγιερ, διχρωμες γοβες δίχως φτέρνα, καμπαρντίνες, μικρό μαύρο φόρεμα, ζωνη-αλυσιδα,κοσμήματα στα ρούχα, γυναικείες πυτζάμες, unisex style, gypsy look, γυναικεία παντελόνια, τα κοντά μαλλιά στις γυναίκες, τα ζωηρά χρώματα, μεταξύ άλλων είναι απο τις σημαντικές προτάσεις της Κοκο Σανέλ ,η οποία δήλωνε μαχητρια της νεωτερικότητας και του μοντέρνου κόσμου , πλαι στους Πικασσο, Ντιαγκιλεφ, Στραβίνσκι και Κοκτω.Θηλυκά τυπωμένα χρώματα και σιφον στα φορέματα πρωινής εξόδου αλλά και βραδυνα σύνολα με την γνωστή μακριά σιλουέτα και λεπτή γραμμή ,όπως κι ενσωματωμένο τουλι, δαντέλα και διακοσμητικά στοιχεία, δίνουν έναν τόνο ρομαντισμού στα ρούχα της. Η Σανέλ κατάλαβε οτι μόδα και κοινωνία συμβαδίζουν. Στηρίχτηκε πολύ στις προσωπικές της ανάγκες κι επιλογές που κατάφερε να τις κάνει μόδα για όλους. Ήταν συλλεκτρια έργων τέχνης, αγαπούσε το θέατρο, κι εμπνέονταν απο αυτά ,όπως τότε που ντύθηκε ,σ’έναν χορό μεταμφιεσμένων, σαν μια φιγούρα πινάκων του Βατω ( Watteau). Λίγο μετά τον πόλεμο εξαφανίστηκε απο την επικαιρότητα,όμως επανήλθε δυναμικά το 1954. Βελτιώνοντας τα σχέδια του 1930, ο φυσικός casual τρόπος ντυσίματος που προτείνει ,αλλά και το κοστούμι, τράβηξαν την προσοχή και το ενδιαφέρον των γυναικών. Ακόμη εισήγαγε τα μεσατα σακάκια και τα παντελόνια καμπάνα για τις γυναίκες. Τις δεκαετίες του ’50 και του’60, εργάστηκε στο Χόλυγουντ κι έντυσε μεταξύ άλλων τις Ωντρευ Χεμπουρν ( Audrey Hepburn), η οποία και πρωταγωνίστησε το 1969 στο μιουζικαλ του Μπροντγουαιη “Coco” βασισμένο στην ζωή της Σανέλ και την Ανν Μπαξτερ (Anne Baxter).

Σε γενικές γραμμές μπορώ να πω οτι η Κοκο Σανέλ δημιούργησε ενα δικό της στυλ βασισμένο στην ζωή της που λειτούργησε σαν εικόνα προς την κοινωνία και τις γυναίκες. Από τον τρόπο που ζούσε αντλούσε τις ιδέες της. Πρώτη αυτή λανσαρε το κονσεπτ total look ,που σημαίνει μόδα και καθημερινότητα ζωής είναι ένα πράγμα, κι επηρέασε όπως αργότερα ειδαμε την γέννηση του κονσεπτ total art στην τέχνη. Επηρέασε την ζωή των γυναικών οχι μόνο στο πώς να ντύνονται αλλά και στο πώς να συμπεριφέρονται κοινωνικά μέσα από την ενδυματολογικη τους εικόνα. Οι προσωπικές της ανάγκες έγιναν στυλ ,όπως πχ όταν δημιουργησε τα παντελόνια καμπάνα για να μπαινοβγαίνει ευκολότερα στις γονδολες της Βενετίας. Η παλι όταν έκοψε κοντά τα μαλλιά της γιατί απο μια απροσεκτη κίνηση της ταχε καψει. Κι έτσι γεννήθηκε το κοντό κούρεμα τρελλή μόδα. Η παλι όταν μαύρισε η ίδια στον ήλιο ,προκαλώντας νεο στυλ ,ερχόμενη σ’αντιθεση με την κυριαρχούσα ταξική και φυλετική αντίληψη οτι το λευκό δέρμα ήταν η απόδειξη της αριστοκρατίας και της υπεροχής. Δεν δίστασε δε στην μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο περίοδο της να αμφισβητήσει τον Ντιορ, ανατρέποντας το New Look του. Αναγκάστηκε μάλιστα ο ίδιος ο Ντιορ να δηλώσει οτι η Κοκο Σανέλ ” με ενα μαύρο πουλόβερ και δέκα σειρές μαργαριτάρια ξεσήκωσε την μοδα”. Όποια καινοτομία και να πρότεινε το έκανε απο πρακτική ανάγκη. Όταν ,ενώ τα καπέλα ήταν πλατιά ,η ίδια φόρεσε μικρό καπέλο και ρωτήθηκε γι’αυτο απαντησε: πως μπορεί να λειτουργήσει το μυαλό κάτω απο αυτές τις συνθηκες”;. Απαντούσε κοφτά ,απλά, δίχως διανοητικα παιχνίδια ,κάτι που έκανε αργότερα κι ο Αντυ Γουορχωλ ,με το ύφος του στην τέχνη. Είτε πρόκειται για το ethnic ντύσιμο, είτε πρόκειται για τα μονόχρωμα της ρούχα του total look, είτε πρόκειται για τις τσάντες καπιτονε με αλυσίδα ,είτε πρόκειται για τα ταγιερ της,τα κοσμήματα,η το άρωμα της η Κοκο Σανέλ πορεύτηκε πάντα σύμφωνα με τις ανα6γκες της προσωπικής της ζωής. Όπως η ίδια το επιβεβαίωσε :” Δεν μπήκα στην κοινωνία αυτή επειδή έπρεπε να σχεδιάσω ρούχα. Σχεδίασα ρούχα επειδή ακριβώς μπήκα στην κοινωνία αυτή.Επειδή ήμουν η πρώτη που έζησε την ζωή αυτού του αιώνα”. Πέθανε μόνη στην Λωζανη της Ελβετίας το 1971.

Δημοσθένης Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός γεωπολιτιστικος αναλυτής.

3636

5 comments

4 shares

Like

Share

Συνεντευξή μου στο ΚΡΗΤΗ TV

Αλέξανδρος Ιόλας. Ο Νουρεγιεφ της Σύγχρονης Τέχνης. (Ελεύθερος Τύπος 03.07.2021)

Αλέξανδρος Ιόλας. Ο Νουρεγιεφ της Σύγχρονης Τέχνης.

Ήταν ,αν θυμάμαι καλά,μια μέρα του 1984, όταν ως νέος χρονικογράφος της σύγχρονης Τέχνης, βρισκόμουνα, στο γραφείο συντακτών της εφημερίδας που εργαζόμουν. Της περίφημης Liberation στο Παρίσι. Καθόμουν στο μικρό μου γραφείο, ανάμεσα στα γραφεία άλλων συντακτών. Ηταν μεσημέρι. Και ξαφνικά χτυπά το τηλέφωνο εργασίας μπροστά μου. Ήταν η γνωστή φωνή του υπαλλήλου στην είσοδο της εφημερίδας. “Κυριε Δαββετα, ένας λίγο ασυνήθιστος κύριος επιμένει να σας μιλήσει στο τηλέφωνο. Να σας τον περάσω;” “Ναι”απσντησα. Κι απο την άλλη μεριά της συσκευής ο ασυνήθιστος άντρας μου συστήνεται “Αλεξανδρος Ιόλας. Πρέπει να σας δω.”. Ο χρόνος να σκεφτώ μήπως επρόκειτο για φαρσα ,κι η πόρτα της αίθουσας συντακτών ανοίγει κι ο ασυνήθιστος κύριος μπαίνει μέσα, ακολουθούμενες απο τον φύλακα της εξόδου που μου απολογήθηκε” προσπάθησα να τον αποτρέψω αλλά δεν τα κατάφερα, μπήκε σαν σίφουνας. Συγγνωμη”.”Δεν πειράζει”του είπα και αφέθηκα στον επισκέπτη μου ,που μου μιλούσε ελληνικά στα έκπληκτα μάτια των γάλλων συναδέλφων μου. Ήταν ντυμένος με γούνα κι εκκεντρικα παπούτσια. Ήταν ο Αλέξανδρος Ιόλας. Ήταν μπροστά μου κι εγώ τον άκουγα να μου μιλά. Γοητευτηκα αμέσως απο αυτόν τον Έλληνα θρύλο της Μοντέρνας Τέχνης.Μου μίλησε για πολλά, για τον Ντε Κιρικο ,τον Γουορχωλ, τον Μαξ Ερνστ, Τον Μπραουνερ, την Νομινικ Ντεμενιλ κλπ.”Ηθελα να σας γνωρίσω” μου είπε” προσθέτοντας μου” αγαπάω τους ποιητές που γράφουν για την Τεχνη. Έχουν ενα δημιουργικό θρασος”.” Τι μπορώ να κάνω για σας” του είπα. Και μου απάντησε ” για σήμερα τίποτα”. Απλά σας προσκαλώ απόψε στην Όπερα του Παρισιού.Έχω ένα επιπλέον εισιτήριο. Θέλω να γνωρίσετε τον Νουρεγιεφ. Είναι φίλος μου. Του μίλησα για σας ,θα χαρεί να σας γνωρίσει. Μας περιμένει.” Ταχασα κι εντυπωσιάστηκα αμέσως. Πως ήταν δυνατόν να χάσω τέτοια ευκαιρία να γνωρίσω τον απίθανο αέρινο χορευτή; Και το δέχτηκα αμέσως. Το βράδυ την καθορισμένη ώρα, ο Ιόλας πέρασε με τον οδηγό του μπροστά απο το cafe floral οπου είχαμε ραντεβού, με πήρε και λίγο μετα βρεθήκαμε στην Όπερα, στις πρώτες θέσεις. Ήταν η πρώτη μου φορά που βρέθηκα στον”ναο” της Μουσικής. Μέχρι ν’αρχισει η παράσταση ο Αλέξανδρος με ρωτούσε πολλά για μένα.Κυρίως ήθελε να μάθει πως βρέθηκα να γράφω σε μια από τις καλύτερες εφημερίδες της Ευρώπης, δίχως να περάσω απο κυκλώματα της εξουσίας της Τέχνης. Την απάντηση μου,αυτήν που έδωσα στον Ιολα θα σας την δώσω αλλη φορά, σε αλλο αρθρο που θ’αφορα το θέμα. Στην συνέχεια αφέθηκα στο απίθανο ταξίδι που μου πρόσφεραν οι κινήσεις του Νουρεγιεφ οταν χόρευε υπο τις διθυραμβικές ιαχές του ξετρελαμένου κοινού κι είχα την αίσθηση οτι είχε ξεφύγει απο την γήινη βαρύτητα. Μετά το τελος της παράστασης, οπως ειχε προγραμματιστεί, πήγαμε στα καμαρίνια κι είχα απέναντι μου τον θεο του χορού. Όπως χόρευε , ανεξέλεγκτος κι ελεγχόμενος ταυτόχρονα, έτσι ήταν και στον τρόπο που μιλούσε.Εντυπωσιακα.

Απλός , ευγενής και στυλ νταντη ,ο Ρούντολφ Νουρεγιεφ ήταν όπως τον περιέγραφαν. Φιλικός κι αποστασιωποιημενος ταυτοχρονα.Θα σας μιλήσω όμως για τον Νουρεγιεφ σε άλλο πιο ειδικό άρθρο μου. Τωρα γραφω για τον Ιολα. Ο Αλέξανδρος τηρούσε, τουλάχιστον απο την δική μου εμπειρία τις υποσχέσεις του. Ήταν άρχοντας. Ήταν γενναιόδωρος. Ήταν ευφυής και διορατικος.Ένας Έλληνας απο τους τελευταίους μεγάλους που είχαν τότε απομείνει. Αριστοκρατικός, με τρόπους που μπορούσαν ν’αλλαξουν απο το πώς καποιος του φερόταν, όμως πάντα με ένα στυλ αρχοντικό που είχε πολλά κοινά σημεία με το στυλ του Νουρεγιεφ ,όταν μιλούσε η κινούνταν, αλλά και του Καρλ Λαγκερφελντ, όταν κινούνταν στον χώρο, όπως αργότερα τον γνώρισα στο σπίτι του Αζεντιν Αλαια.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ως Κωνσταντίνος Κουτσουδης.Γόνος ευκατάστατης οικογένειας βαμβακεμπορων το 1927 μετακομίζει στην Αθηνα ,όπου εκτός του οτι συναναστρέφεται όλους τους σπουδαίους της εποχής, ταυτόχρονα ξεκινά μαθήματα χορού και μουσικής. Το 1931 με προτροπή του Δημήτρη Μητρόπουλου φεύγει για Βερολίνο κι αφιερώνεται στον χορό. Τότε γνωρίζει την κόρη του διάσημου χορευτή Νιζινσκυ,την Κιρα. Λόγω της ανόδου του ναζισμού φεύγει από το Βερολίνο και πηγαίνει στο Παρίσι. Συνεχίζει να χορεύει και παράλληλα συναντά εικαστικούς καλλιτέχνες ποζαροντας ως μοντέλο για τους Ραουλ Ντιφυ, Τζορτζιο Ντε Κιρικο και Χερμπερτ Λιστ.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 φεύγει για Νεα Υόρκη και χορεύει στο “Ballet Theatre Company”. Ως κορυφαίος χορευτής συνεργαζεται με τον Τζωρτζ Μπαλανσιν και την Υβον Γκεοργκι. Ενώ αργότερα αναλαμβάνει την διεύθυνση των μπαλετων του Μαρκησίου de Cuevas ,τον οποίο προσπαθεί να φέρει σ’επαφη με τους Μπαλανσιν, Προκοφιεφ, Ιγκορ Στραβινσκυ. Μετά από ενα ατύχημα στο πόδι εγκαταλείπει τον χορό κι αποφασίζει να δραστηριοποιηθεί στον χώρο της αγοράς της Τέχνης. Οχι όμως ως ένας απλά “εμπορος” αλλά ως γκαλεριστας που θ’ αναδείξει και θ’ ανακαλύψει καλλιτέχνες αλλά και που θα’ναι παραγωγός σημαντικών διεθνών εικαστικών πρότζεκτς. Το 1946 ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στην Νεα-Υορκη, την Hugo gallery, σε συνεργασία με τον Ζαν Ουγκώ, τον εγγονό του Βίκτωρα Ουγκώ. Με την βοήθεια της γοητευμένης απο αυτόν μεγάλης συλλεκτριας Ντομινικ Ντεμενιλ ,την υποστήριξη της Μαρίας ντε Γκραμον και της Ελιζαμπεθ Αρντεν και τις προσωπικές του φιλίες με καλλιτέχνες, αυτός που δεν είχε προσωπικά κεφάλαια, κατάφερε να γίνει το μεγάλο ονομα της παγκόσμιας Τέχνης.Κατάφερε να κάνει γνωστούς τους σουρεαλιστές στις ΗΠΑ, υπήρξε, αποκλειστικός εκπρόσωπος στην Αμερική των Μαξ Ερνστ και Ρενε Μαγκριτ ως τον θάνατο τους, διοργάνωσε το 1953 την πρώτη έκθεση του Αντυ Γουορχωλ, συνδέθηκε στενά με το κινημα της Ποπ Αρτ, συνεργάστηκε λίγο αργότερα με το κινημα των nouveaux realists ( συγκεκριμένα τους καλλιτέχνες Νικι ντε Σαντ Φαλ, Ζαν Τινγκελι, Μαρσιαλ Ραις), εξέδωσε καταλόγους Τέχνης σε συνεργασία με μεγάλους λογοτέχνες και κριτικούς Τέχνης οπως αντίστοιχα οι Αντρε Μπρετον ,Πιερ Ρεστανι και Νικολας Καλας, εξέδωσε βιβλία περιορισμένου αριθμού αντιτύπων (συλλεκτικά κομμάτια) με καλλιτέχνες οπως ο Μαξ Ερνστ η ποιητές οπως οι Γιάννης Ρίτσος κι Οδυσσέας Ελύτης, προώθησε στο εξωτερικό Έλληνες καλλιτέχνες όπως τους Χατζηκυριάκο Γκικα, Μόραλη, Τσαρούχη, ενώ επίσης συνεργάστηκε με νεότερη γενιά Ελλήνων καλλιτεχνων οπως οι Τσοκλης, Παύλος, Τακις , Κουνελης, ενώ ήταν απο τους πρώτους που ανέπτυξαν ενα είδος δικτύου Τέχνης ανοίγοντας γκαλερί σε πολλές πόλεις διεθνώς όπως Γενεύη, Παρίσι, Μιλάνο, Ζυρίχη, Μαδρίτη, Ρώμη ,Νεα Υόρκη. Δώρισε και πούλησε έργα σε μεγάλα μουσεία όπως ,μεταξύ άλλων, τα Μετροπολιταν μουσείο και μουσείο μοντέρνας Τέχνης στην Νεα-Υορκη, το Μέγαρο Ζωρζ Πομπιντου, την Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών. Έκλεισε όλες του τις γκαλερί το 1976, τηρώντας την υπόσχεση του στον Μαξ Ερνστ οτι θα τις έκλεινε μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη. Απο την δεκαετία του 1960 περνούσε τον περισσότερο χρόνο του στην Ελλάδα και συνεργάστηκε με γκαλερί οπως οι Ζουμπουλακη, Μεδουσα, Βικυ Δρακου ,Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Σκουφά. Έχτισε το “παλατι -σπιτι” του στην Αγία Παρασκευή και μετέφερε εκεί τα φοβερά έργα της συλλογής του. Θέλησε να δωρίσει αθτην την συλλογή στο Ελληνικό κράτος αλλ’αυτο, ως συνήθως ακαλλιεργητο και ζηλοφθον ως προς τα ταλέντα και τους διεθνώς επιτυχημένους Ελληνες, δεν το δέχτηκε. Υπέκυψε στην κίτρινη αθλιότητα μερίδας τύπου που άρχισε απο το 1983 ,εποχής κυβερνήσεων Παπανδρέου να επιτίθεται στον Ιολα λόγω του εκκεντρικόυ τρόπου ζωής του και της σεξουαλικής του επιλογής. Διεθνείς προσωπικότητες τον στήριξαν δημόσια. Το 1984 δώρισε στο Μακεδονικό Μουσείο σύγχρονης Τέχνης 47 έργα σύγχρονης Τέχνης απο την προσωπική του συλλογή.Οταν πεθανε το 1987 στην Νεα Υόρκη, ιδιο χρονο θανάτου με τον Γουορχωλ, απο το απροστάτευτο σπίτι του στην Αγία Παρασκευή, το οποίο έπρεπε ναταν ενα διεθνες μουσείο υπο την προστασία του Ελληνικού κράτους, εκλάπησαν όλα σχεδόν τα έργα του. Τι άδοξο τέλος για εναν Έλληνα που δοξασε την Ελλάδα.συνηθισμένο θα μου πείτε. Όποιος ξεχωρίζει στην Ελλάδα του κόβουν το κεφάλι. Ειδικά οι άσχετοι απο πολιτισμό που κατέχουν υψηλές διοικητικές θέσεις και φθονούν καθε τι που λάμπει πραγματικά .

Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.

5151

14 comments

6 shares

Like

Share

Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)