Ελλάδα : το τέλος ή η αρχή της Ιστορίας;
Εδώ και ένα περίπου χρόνο όλος ο κόσμος έχει βυθιστεί λόγω covid σε βαθιά κρίση. Κορυφαίοι πολιτικοί αλλά και οικονομολόγοι διεθνούς επιπέδου καταθέτουν τις απόψεις τους για την μεταcovid κατάσταση. Από τα γενικά σχόλια κάποιος αντιλαμβάνεται ότι το πρόβλημα του χρέους, οι υποχρεώσεις, το χρηματοπιστωτικό συμφέρον, η αθέτηση πληρωμών, η φτώχεια, συγκεντρώνονται μόνο γύρω από το θέμα της οικονομίας.
Κι αν η κρίση δεν ήταν αποκλειστικά οικονομική; κι αν είχε και πολιτισμικό βάρος;
Το να προσπαθήσει μια κυβέρνηση να στηρίξει μόνο με μικροποσά τους πολίτες της, τις υποχρεώσεις της ή μέσω διευκόλυνσης δανείων είναι κάτι σωστό, αναγκαίο αλλά κι εύκολο. Και μπορεί όμως ταυτόχρονα να γίνει επικίνδυνα απλουστευτικό ως ερώτημα εάν απαντηθεί με λόγια κλισέ όπως ” να μάθουμε να ζούμε με λιγότερα”, “ναμαστε πιο παραγωγικοί για να έχουμε “, και άλλα τέτοια. Πίσω όμως από τα εύκολα λόγια μήπως κρύβεται μια (συνειδητή ή ασυνείδητη) προσπάθεια των κυβερνώντων να κάμψουν την αντίσταση σε αυτό που ονομάζεται Τέλος της Ιστορίας; Ο “νέος” κόσμος, ο παγκοσμιοποιημένος, ο δομημένος κατά το πρότυπο της άψογης και λειτουργικής τεχνολογίας, ο κόσμος αυτός που απ-ανθρωποιείται διαρκώς στην υπηρεσία της Τεχνικής, προκαλεί τα ισχυρά κατάλοιπα μιας κλασικής αισθητικής που παραμένει ζωντανή .
Πρόκειται για την Ελληνική αισθητική. Η Μοντέρνα κουλτούρα που έχει ως θεά Αφροδίτη, ως θεά της ομορφιάς, την Τεχνική, αυτή η κουλτούρα της υπερεθνικής πατρίδας που θεμελιώθηκε στην ανθρωπιστική απο-δόμηση, δεν αρέσει σ ‘όσους πιστεύουν ακόμη στην πολιτισμική μνήμη ,στην γλώσσα, στην ανάγνωση της Ιστορίας, στην καθημερινή ανθρωπιά. Σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή που κυριαρχεί η Δύναμη, όχι με την λογική του Δύναμαι, όπως το έβαζε ο Νίτσε (δηλαδή με την φιλοσοφία του δύναμαι με την εσωτερική μου προσπάθεια να κυριαρχήσω στον εαυτό μου), αλλά με την λογική της εξουσίας που κυριαρχεί μέσω της μηχανικής αρτιότητας της Τεχνικής, οι χώρες κι ειδικά η Ελλάδα δυσκολεύεται να προσαρμοστεί. Αυτή η σημερινή Ελλάδα που διατηρεί πάντα ζωντανό μέσα της το πολιτισμικό και ιστορικό “ανήκειν” που ζει με τις ταυτοτικές της ρίζες μέσω της γλώσσας, της παράδοσης, και της ιστορικής περηφάνειας, δείχνει ν’ αδυνατεί να μπει εύκολα στην απρόσωπη και ισοπεδωτική πραγματικότητα του Τέλους της Ιστορίας. Αδυνατεί να δεχτεί το τέλος της Φιλοσοφίας, της Ποίησης και της Τέχνης στα πλαίσια μιας τεχνοποιημένης ζωής όπου ο έρωτας γίνεται πορνό, η πολιτισμική ταυτότητα γραφικότητα, η ιστορικότητα χολιγουντιανό κιτς, η ανθρωπιά αδυναμία, η γενναιοδωρία βλακεία, η ενασχόληση με την σφαιρική κουλτούρα χάσιμο χρόνου. Η χρηματοπιστωτική κυριαρχία, όπου όλα είναι αριθμοί και εξουσία αριθμών, δεν αρέσει και φοβίζει όσους λειτουργούν με παράδοση ανθρωπιστικής κουλτούρας , αυτούς που ακόμα δίνουν μεγάλη σημασία σε πατριωτικές, οικογενειακές και συναισθηματικές αξίες. Διατηρώντας πάντα στην καθημερινότητά τους ένα μίγμα τραγικότητας και Αριστοφανισμού, οι σημερινοί Έλληνες ειδικά δυσπιστούν απέναντι , στην γραφειοκρατία των Βρυξελλών, που την θεωρούν κάτι σαν δούρειο ίππο για την υποταγή στην σκληρή παγκοσμιοποίηση. Μια προσέγγιση ίσως της θέσης τους θα μπορούσε να ωθήσει την σημερινή Ευρώπη, ώστε να μην παραδοθεί ολοκληρωτικά στην Κίρκη της Τεχνικής. Να μην δει τον άνθρωπο μόνο ως λειτουργική οντότητα σε μια άριστη μηχανική ζωή, αλλά να δώσει εκ νέου ώθηση σε μια επανεκκίνηση της ανθρωπιστικής κουλτούρας η οποία μαζί με την καινοτομική ευεξία της Τεχνικής μπορούν να δώσουν νέα όνειρα.
Πρόκειται για την Ελληνική αισθητική. Η Μοντέρνα κουλτούρα που έχει ως θεά Αφροδίτη, ως θεά της ομορφιάς, την Τεχνική, αυτή η κουλτούρα της υπερεθνικής πατρίδας που θεμελιώθηκε στην ανθρωπιστική απο-δόμηση, δεν αρέσει σ ‘όσους πιστεύουν ακόμη στην πολιτισμική μνήμη ,στην γλώσσα, στην ανάγνωση της Ιστορίας, στην καθημερινή ανθρωπιά. Σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή που κυριαρχεί η Δύναμη, όχι με την λογική του Δύναμαι, όπως το έβαζε ο Νίτσε (δηλαδή με την φιλοσοφία του δύναμαι με την εσωτερική μου προσπάθεια να κυριαρχήσω στον εαυτό μου), αλλά με την λογική της εξουσίας που κυριαρχεί μέσω της μηχανικής αρτιότητας της Τεχνικής, οι χώρες κι ειδικά η Ελλάδα δυσκολεύεται να προσαρμοστεί. Αυτή η σημερινή Ελλάδα που διατηρεί πάντα ζωντανό μέσα της το πολιτισμικό και ιστορικό “ανήκειν” που ζει με τις ταυτοτικές της ρίζες μέσω της γλώσσας, της παράδοσης, και της ιστορικής περηφάνειας, δείχνει ν’ αδυνατεί να μπει εύκολα στην απρόσωπη και ισοπεδωτική πραγματικότητα του Τέλους της Ιστορίας. Αδυνατεί να δεχτεί το τέλος της Φιλοσοφίας, της Ποίησης και της Τέχνης στα πλαίσια μιας τεχνοποιημένης ζωής όπου ο έρωτας γίνεται πορνό, η πολιτισμική ταυτότητα γραφικότητα, η ιστορικότητα χολιγουντιανό κιτς, η ανθρωπιά αδυναμία, η γενναιοδωρία βλακεία, η ενασχόληση με την σφαιρική κουλτούρα χάσιμο χρόνου. Η χρηματοπιστωτική κυριαρχία, όπου όλα είναι αριθμοί και εξουσία αριθμών, δεν αρέσει και φοβίζει όσους λειτουργούν με παράδοση ανθρωπιστικής κουλτούρας , αυτούς που ακόμα δίνουν μεγάλη σημασία σε πατριωτικές, οικογενειακές και συναισθηματικές αξίες. Διατηρώντας πάντα στην καθημερινότητά τους ένα μίγμα τραγικότητας και Αριστοφανισμού, οι σημερινοί Έλληνες ειδικά δυσπιστούν απέναντι , στην γραφειοκρατία των Βρυξελλών, που την θεωρούν κάτι σαν δούρειο ίππο για την υποταγή στην σκληρή παγκοσμιοποίηση. Μια προσέγγιση ίσως της θέσης τους θα μπορούσε να ωθήσει την σημερινή Ευρώπη, ώστε να μην παραδοθεί ολοκληρωτικά στην Κίρκη της Τεχνικής. Να μην δει τον άνθρωπο μόνο ως λειτουργική οντότητα σε μια άριστη μηχανική ζωή, αλλά να δώσει εκ νέου ώθηση σε μια επανεκκίνηση της ανθρωπιστικής κουλτούρας η οποία μαζί με την καινοτομική ευεξία της Τεχνικής μπορούν να δώσουν νέα όνειρα.Δημοσθένης Δαββέτας
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός.