Η συλλογική Ηθική ως βάση της οικονομικής Ανάπτυξης
Aκούμε γύρω μας συνέχεια ότι δεν υπάρχει οικονομική ανάπτυξη γιατί δεν υπάρχουν αρκετές επενδύσεις , υπάρχει λίγη εργασία και βέβαια υπάρχει κι έλλειψη τεχνολογικής καινοτομίας. Συμφωνούμε όλοι ότι είναι σωστές τέτοιες θέσεις. Φτάνει όμως αυτή η ανάλυση για να δείξει το βάθος του προβλήματος; Φτάνουν οι αποφάσεις επιχειρηματιών κι επιχειρήσεων, νοικοκυριών, αλλά και δημοσίων φορέων , δίχως να γίνει λόγος για ποιότητα των θεσμών , επίπεδο εμπιστοσύνης, συμμετοχική διάθεση, πολιτισμικές αξίες , ώστε να μπει σε ρυθμό ανάπτυξης μια χώρα ; Γιατί η καρδιά μιας αναπτυξιακής πορείας ενός έθνους είναι κυρίως η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΗΘΙΚΗ.
Μεγάλοι οικονομολόγοι όπως μεταξύ άλλων οι Εντμουντ Φελπς, Σερζ-Κριστόφ Κολμ, εδώ και πολλά χρόνια επιμένουν στην μεγάλη αξία της Συλλογικής Ηθικής , στην δυναμική της Ανάπτυξης. Πως μπορεί να γίνει αυτό;
Η ανάπτυξη είναι ένα φαινόμενο όπου το κεφάλαιο , η ποιότητα εργασίας κι η τεχνική πρόοδος δείχνουν τ’ αποτελέσματα τους μακροπρόθεσμα. Γιατί είναι προϊόν συμπεριφοράς των οικονομικών πρωταγωνιστών σε μεγάλες χρονικές περιόδους . Η ανάπτυξη είναι προϊόν συνεργασίας γενεών . Στην γενική λειτουργία της οικονομίας υπάρχουν στιγμές όπου απέναντι σε μεγάλα σοκ ( κρίση τραπεζών , χρηματιστηρίου η πιστωτική κρίση ) οι πολίτες αδυνατούν να πάρουν σωστές αποφάσεις λόγω ελλείψεων ισορροπίας μεταξύ των ανωτέρω προαναφερθέντων παραγόντων ( κεφάλαιο , ποιότητα εργασίας , τεχνική πρόοδος). Η ισορροπία μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν υπάρχει η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Είναι αυτή η τελευταία που μπορεί να λειτουργήσει ως «διαιτητής» ώστε οι κοινές αξίες να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κρίσης. Δεν πρέπει να παγιδευτεί μια χώρα στην λογική ότι μόνο η ιδιωτική «τρέλα» μπορεί να λειτουργήσει στην οικονομία των αγορών . Λάθος μεγάλο! Μαζί με την ιδιωτική πρωτοβουλία η συλλογική ηθική συντελεί καθοριστικά στην οικονομική Ανάπτυξη . Άλλωστε αυτό επιβεβαιώνεται κι από τις στατιστικές διαφθοράς που υπάρχουν σε διαφορετικές χώρες . Όπου υπάρχει μεγάλη διαφθορά η ανάπτυξη όλο και μικραίνει . Αντιθέτως όπου υπάρχει μικρότερη διαφθορά υπάρχει και μεγαλύτερη ανάπτυξη. Κοντολογίς, το Ηθικό κεφάλαιο μιας χώρας είναι αναλόγως καθοριστικό όπως και οι επενδύσεις , η ποιότητα της εργασίας κι η τεχνική πρόοδος . Και τα τέσσερα από κοινού μπορούν να γίνουν η βάση της οικονομικής ανάπτυξης ενός έθνους. Πρόσφατα σε μια στατιστική ο Γάλλος οικονομολόγος Ζαν -Φιλιπ Βανσεν έδειξε ότι μια μείωση της τάξεως του 20% του Ηθικού κεφαλαίου στην Γαλλία, τα τελευταία είκοσι χρόνια , συνέβαλε στην κατά 0,45% μείωση του ποσοστού ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες στην Γαλλία. Απ’ όλα τα προειπωθέντα λοιπόν γίνεται κατανοητό ότι η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΗΘΙΚΗ και πτώση η παρακμή των πολιτισμικών αξιών , στοιχίζει ακριβά στην ανάπτυξη . Εδώ όμως να τονίσω το εξής : δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση αυτού που ονομάζω εδώ Συλλογική ηθική με ηθικό «πληθωρισμό» η νομική ηθικολογία . Γιατί τότε χάνεται η ικανότητα των ατόμων να λειτουργήσουν συνειδητά μέσα στην συλλογικότητα και να συμβάλλουν στην παραγωγή ενός ήθους , ικανού να βοηθήσει καθοριστικά στην ταυτότητα του πολίτη και κατ’ επέκταση στην συλλογική συνείδηση αποφάσεων που προέρχονται με βάση τις κοινά διαμορφωμένες αξίες κι όχι τις εκ των άνω ξένες προς την κοινή ηθική των πολιτών αποφάσεις. Προς αυτή την πορεία πρέπει να πορευτούμε για να έχουμε μακροχρόνια σταθερή ευημερία κι ανάπτυξη , συλλογική οικονομική και κοινωνική ευδαιμονία για να χρησιμοποιήσω τις έννοιες του Αριστοτέλη.
Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφίας της τέχνης , ποιητής, εικαστικός.