Προς Σένγκεν 2;
Η συμφωνία του Σένγκεν, όταν γεννήθηκε υπηρετούσε μια λαμπρή ιδέα. Να καταργηθούν τα σύνορα μεταξύ των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έτσι ώστε να απλοποιηθούν οι οικονομικές κι ανθρώπινες συναλλαγες. Οι Βρυξέλλες έπρεπε να στηρίξουν οικονομικά κι υλικά τη δράση των χωρών αυτών που βρίσκονταν στα σύνορα της Ε.Ε. Χώρες όμως όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Γαλλία κι η Ισπανία αναλάμβαναν έτσι έναν δύσκολο ως δυσβάσταχτο ρόλο και ευθύνη. Όσο δε τα όρια της ανεκτικότητας δεν ξεπερνιόνταν σε σχέση με τη μετανάστευση, η μηχανή φαινόταν να λειτουργεί. Όμως, σε περιόδους κρίσης άρχισαν τα προβλήματα. Παράδειγμα ήταν η Αραβική Άνοιξη του 2011. Οι Βρυξέλλες εμπόδισαν τη Γαλλία να ελέγξει τα σύνορά της με την Ιταλία. Τότε ο Σαρκοζί είχε πει: «Πρέπει να υπάρχει μια κυβέρνηση πολιτικής Σένγκεν, όπως υπάρχει μια κυβέρνηση ευρωζώνης. Πρέπει να υπάρχει μια κοινή αντιμετώπιση στον συνοριακό έλεγχο, όπως γίνεται στη δημόσια οικονομία στην Ευρωζώνη». Η ιδέα αυτή δεν προχώρησε γιατί δεν άρεσε στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο Brexit, το οποίο αποδυναμώνει έμμεσα τον χώρο Σένγκεν. Η μεταναστευτική κρίση κι η αδυναμία ελέγχου της αποσταθεροποίησε τους κανόνες της ελεύθερης διακίνησης στην Ε.Ε. Αποδεικνύεται ότι τα ‘’hot spots’’ στην Ευρώπη δεν βοηθούν σε τίποτα. Γιατί η έρευνα δείχνει ότι οι οικονομικοί μετανάστες μένουν και δεν φεύγουν. Το συριακό πρόβλημα το επιβεβαιώνει. Οι «δικτάτορες» των Βρυξελλών το βλέπουν και το ξέρουν. Δεν ξέρουν όμως ή δεν θέλουν να το αντιμετωπίσουν με μία αναθεωρημένη συμφωνία Σένγκεν. Στη Γαλλία, κι ο Ολλάντ κι ο Σαρκοζί συμφωνούν σ’ ένα σημείο: Χρειάζεται μια νέα πολιτική Σένγκεν. Κι οι δύο μιλούν για μια κυβέρνηση Σένγκεν. Με τη διαφορά ότι ο πρώτος τη θέλει ν’ αποτελείται από τους υπουργούς εσωτερικών των χωρών-μελών της Ένωσης με έναν σταθερό πρόεδρο που θα διοικεί την Frontex, ενώ ο δεύτερος τη θέλει ν’ απαγορεύει την ελεύθερη διακίνηση των κατοίκων των κρατών-μελών ώσπου να υιοθετηθεί μια νέα πολιτική Σένγκεν. Προτείνει μάλιστα ο Σαρκοζί αυτή η νέα πολιτική να εναρμονιστεί με την αναλογική ισορροπία των κοινωνικών επιδομάτων όσων ζητούν άσυλο, αποφεύγοντας έτσι τον κοινωνικό τουρισμό. Που σημαίνει: όσοι καινούργιοι μπαίνουν στην Ε.Ε., δεν θα έχουν επίδομα πριν μία διάρκεια πέντε χρόνων, όπως κάνουν ήδη οι Βρετανοί και σχεδιάζουν να κάνουν οι Γερμανοί. Αν και λόγω του πολέμου και των άθλιων συνθηκών του δεν εφαρμόζεται εύκολα άμεσα στην πράξη ένα τέτοιο σχέδιο, εντούτοις η ανάγκη ενός Σένγκεν είναι έτοιμη στο μυαλό των Ευρωπαίων ηγετών.
Δημοσθένης Δαββέτας
καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός