"Ο Διπλός Πόλεμος στη Μέση Ανατολή" (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 21.09.2014)

“Ο Διπλός Πόλεμος στη Μέση Ανατολή”
Η θέση της πρόσφατης συνόδου στο ΝΑΤΟ ως προς το Ισλαμικό κράτος, είναι ξεκάθαρη: υπάρχει συμφωνία δέκα ισχυρών κρατών(οι ΗΠΑ και τα υπόλοιπα εννιά που έχουν μεγάλη οπλική δύναμη κι οικονομική ισχύ), να χτυπήσουν το χαλιφάτο, διότι αυτό το βαρβαρικό έκτρωμα, είναι μία σημαντική απειλή, που υποχρεώνει τον πολιτισμένο κόσμο να δράσει, για το καλό της ανθρωπότητας. Αυτή η Συμμαχία των στρατιωτικά δυνατών είναι ομόφωνη στο «να γίνει επέμβαση» με απώτερο σκοπό «να καταστραφεί το Ισλαμικό κράτος», όπως έγινε λίγα χρόνια πριν με την Αλκάϊντα.
Παρά το άμεσα θετικό αυτής της ομόφωνης απόφασης που απαντά στο αίσθημα διεθνούς δικαίου της ανθρωπιάς, εν τούτοις βλέπω μία αντίφαση, που ίσως θα έπρεπε να κάνει πιο προσεκτική την φρασεολογία της κοινής απόφασης. Κι αυτό γιατί η Αλκάϊντα καταρχήν δεν καταστράφηκε. Ηττήθηκε μεν και διαλύθηκε στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν, όμως δεν ηττήθηκε σαν ιδεολογία μιας τρομοκρατικής αντίληψης και στρατηγικής, μίας και την βρίσκουμε ισχυρά παρούσα κι άμεσα ενεργή στην Ανατολική Αφρική, στο Σαχέλ και σε πολλά άλλα σημεία του Αραβικού κόσμου, όπως πχ. στην Συρία, το Ιράκ ή την Λιβύη. Είναι στοιχείο διαλυτικό γι΄ αυτές τις περιοχές προκαλώντας καταστροφές κι εμφυλίους πολέμους. Πολλοί λένε ότι αυτή η λογική της Ισχύος της Αλκάϊντιανής διασποράς θα χάσει από την στιγμή που θέλησε να γίνει κράτος-χαλιφάτο όπως παλαιότερα έχασε στο Αφγανιστάν. Κι αυτό γιατί με συνεχείς βομβαρδισμούς αυτό το βαρβαρικό μόρφωμα μπορεί εύκολα να διαλυθεί σαν κρατική οντότητα. Όμως και να διαλυθεί, όπως είδαμε, πάλι στη διασπορά θ’ αρχίσει να κινείται. Η Αλκάϊντα δεν νικιέται μόνο με βομβαρδισμούς. Όσο αναγκαία και να ‘ναι τα όπλα, εν τούτοις η τρομοκρατία των τζιχαντιστών μπορεί να νικηθεί πραγματικά μέσα από την ήττα της ιδεολογίας τους. Κι ο δρόμος για κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολος. Είναι μακρύς και θέλει πολύ δουλειά. Γιατί ο Αραβικός κόσμος βρίσκεται σε κρίση ταυτότητας. Ψάχνει να βρει διέξοδο, ανάμεσα σ’ ένα Ισλάμ που θ’ ήθελε να’ ναι η πίστη προσωπική υπόθεση του καθένα (το δημοκρατικό Ισλάμ) και σ’ ένα άλλο Ισλάμ αυτό των τζιχαντιστών, που προσφέρει χίμαιρες, μυθολογία, λαμπερό κατακτητικό παρελθόν κι επικίνδυνες ιστορικές ψευδαισθήσεις. Βάζοντας οι τζιχαντιστές την θρησκεία (με την ερμηνεία που της δίνουν) ως κινητήριο μοχλό πολιτικών αποφάσεων, εκμεταλλεύονται το πάθος των νέων και διχάζουν τους Άραβες. Έτσι ο Αραβικός κόσμος πολεμά σε δύο μέτωπα: το εξωτερικό ( σε επίπεδο κρατών) και το εσωτερικό (σουνίτες εναντίων σιϊτών, ή επαναστάτες εναντίον ορθολογιστών κ.λ.π). Οι πιο παθιασμένοι νέοι γοητεύονται από το απόλυτο και ολοκληρωτικό του «Ισλαμικού κράτους». Αυτή η εισαγωγή του «Ἱερού» στην αναζήτηση ταυτότητας του Αραβικού έθνους, προκαλεί εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των εθνικών και Θρησκευόμενων. Για παράδειγμα στη Παλαιστίνη η Χαμάς εκφράζοντας το θρησκευτικό συναίσθημα συγκρούεται με την ΟΛΠ (Οργάνωση Απελευθερώσεις Παλαιστίνης) που εκφράζει το εθνικό συναίσθημα.
Ανάλογα βέβαια μπορεί κάποιος να πει ότι συμβαίνει (πάντα σε μικρότερη κλίμακα πάθους αυτοκαταστροφής) και στο Ισραήλ όπου διαμάχη νεοσιωνιστών και διαφωτιστών αντανακλά τα ζητήματα ταυτότητας της χώρας. Ή ακόμη ότι αντίστοιχα συμβαίνει και στο χριστιανικό κόσμο, όπου η αντιπαλότητα θεοκρατικών και κοσμικών σε κάποιες περιπτώσεις οξύνεται. Όμως και στην Εβραϊκή κοινωνία και στις χριστιανικές, η ιστορική ωριμότητα έχει καταφέρει ώστε τα εσωτερικά προβλήματα, να λύνονται χωρίς αιματοχυσίες, τουλάχιστον στους καιρούς μας. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στον Ισλαμικό κόσμο. Οι φανατικοί τζιχαντιστές έχοντας αποβάλλει από την σκέψη και την ιδεολογία τους κάθε συμβιβασμό, οπαδοί ενός «παλαιολιθικού» απόλυτου, απειλούν να επιβληθούν των εθνικών αράβων, οι οποίοι είχαν δείξει ότι μπορούν να συζητήσουν με τους «ξένους». Κι αν αυτό τελικά επιτευχθεί τότε η πίστη και η θρησκεία, από εσωτερικές δυνάμεις και πνευματικές ενέργειες, θα μετατραπούν οριστικά σ’ εξωτερικευμένες πολιτικές δράσεις, που θα έχουν στόχο την «εθνοκάθαρση» και τον «αφανισμό» του διαφορετικού. Γι αυτό είναι αναγκαίο εκτός από στρατιωτικά μέσα να γίνει και κατάλληλη πολιτιστική δουλειά, ώστε οι φανατικοί τζιχαντιστές να ηττηθούν πολιτισμικά, δηλαδή στη ρίζα της ιδεολογίας τους. Αυτό θα είναι ο πραγματικός θάνατός τους.
Δημοσθένης Δαββέτας
Καθηγητής Πανεπιστημίου, εικαστικός, ποιητής
Σύμβουλος του Πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά σε θέματα πολιτισμού