Λαϊκισμός: Ιδεολογία η στυλ;
Ο όρος λαϊκισμός είναι σ’ολα τα χείλη. Απ’ολες τις πολιτικές πλευρές ακούγεται ηχηρά η λέξη . Τι είναι όμως ; Έχουμε ξεκαθαρίσει ; Είναι βρισιά και κατηγορία; Είναι μια ιδεολογία; Είναι ένα στυλ; Είναι όλα μαζί;
Εδώ και πολλά χρόνια η έννοια του λαϊκισμού χρησιμοποιήθηκε ως βρισιά και κατηγορία για να βγει εκτός παιχνιδιού δημοκρατίας ο αντίπαλος . Ταυτίστηκε με την Ακροδεξιά και τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες των χρόνων του ’30. Είναι η βασική για παράδειγμα στρατηγική του Μακρον όταν μιλά για » λαϊκίστικη λέπρα»αναφερόμενος στους Ορμπαν η Σαλβινι. Αυτή όμως η κινδυνολογικη στάση μοιάζει σήμερα όλο και περισσότερο ν’ αποδυναμωνεται μιας και οι οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι ως «λαϊκιστές» ηγέτες , διεκδικούν οι ίδιοι » περήφανα» αυτόν τον όρο.
Ο λαϊκισμός επίσης έχει συχνά συσχετιστεί με την δημαγωγία . Κάτι που δεν είναι λάθος. Όμως αναρωτιέται εύλογα την ίδια στιγμή κάποιος : τα παραδοσιακά κόμματα δεν εμπίπτουν συχνά σε δημαγωγικές τακτικές; Συχνά μοιάζει το φαινόμενο της δημαγωγίας να έχει μπει τόσα μέσα στις σύγχρονη πολιτική ώστε να μπορεί κάποιος να τολμήσει να πει ότι η σημερινή μορφή Δημοκρατίας είναι ο ανταγωνισμός των δημαγωγιών.
Είναι δύσκολο να ξεκαθαριστεί απόλυτα τι σημαίνει λαϊκισμός μιας και φαινομενικά υπάρχουν διαφορετικοί λαϊκισμοί.
Στ’ ανατολικά ο Ορμπαν παρουσιάζεται ως μη-φιλελεύθερος ,ενώ στην Αγγλία η στις Κάτω-Χώρες ,Φαρατζ και Βιλντερς αντίστοιχα , στο οικονομικό πλάνο κι αυτό των ηθών εμφανίζονται μέσα στην φιλελεύθερη παράδοση . Κάποιοι λαϊκισμοί είναι της δεξιάς και κάποιοι της αριστεράς . Εάν θα έπρεπε οι ίδιοι οι λαϊκιστές να ορίσουν τον εαυτό τους είναι βέβαιο απ’ όσα κατά καιρούς ακούμε , ότι θα έλεγαν ότι είναι οι εκφραστές της πραγματικής επιθυμίας του λαού τους. Κι εδώ βέβαια καλό θα ήταν να ξεκαθαριστεί τι θα πει πλέον λαός .
Οι λαϊκιστές της δεξιάς όπως και της αριστεράς διεκδικούν κυρίως την αποκατάσταση της κυριαρχίας του » δήμου» . Αυτή κλάπηκε , κατά την γνώμη τους, από ένα » δημοκρατικό» μοντέλο όλο και πιο απομακρυσμένο , λιγότερο αντιπροσωπευτικό του λαού , ένα μοντέλο κυριαρχούμενο από τις αγορές , τις μη-εκλεγμένες υπερεθνικές δομές όπως πχ η ΕΕ , οι ειδικοί του ΟΗΕ , το ανώτατο δικαστήριο στις ΗΠΑ κλπ. Οι λαϊκιστές της αριστεράς στέκονται πολύ σ’ αυτό το σημείο. Καθότι ο λαός είναι πάνω απ’ όλα μια πολιτική γέννηση δεμένη με ιδεολογικές αξίες . Οι λαϊκιστές της δεξιάς αντιμετωπίζουν τον λαό ως μια σωματική πραγματικότητα δουλεμένη δια μέσου της ιστορίας. Γι’ αυτό άλλωστε εν μέσω μεταναστευτικής κρίσης κι εν μέσω αδυναμίας η έλλειψης ενός μεταναστευτικού η δημογραφικού μοντέλου , φωνάζουν ότι πρέπει να προστατευτεί το Έθνος , κάτι που τους επισύρει συχνά την κατηγορία του ρατσισμού η της ξενοφοβίας. Όμως το κύριον μέλημα αυτών των λαϊκιστών δεν είναι να διατηρήσουν την εθνική καθαρότητα του λαού αλλά κυρίως τον τρόπο ζωής τους , το κοινωνικό τους μοντέλο και την κουλτούρα τους που πιστεύουν ότι απειλείται από το μοντέλο ενός επιθετικού πολυπολιτισμού κι ενός κατακτητικού ισλαμισμού. Είναι μια προσπάθεια προστασίας του ιστορικού πολιτισμού τους, προστασίας δηλαδή μιας άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που εξασφαλίζει την ιστορική τους συνέχεια.
Γενικώς πάντως οι λαϊκιστές της αριστεράς και της δεξιάς απευθύνονται στον λαό και την μεσαία τάξη ως τους μεγάλους χαμένους της παγκοσμιοποίησης . Θέλουν να παλέψουν ισχυρίζονται για την προστασία της κοινωνικής και πολιτισμικής τους αποσύνθεσης . Κι είναι μέσα από αυτήν την λογική που οι «λαϊκιστές» μπήκαν σφήνα στην εξουσία των Δυτικών Δημοκρατιών.
Που σημαίνει λοιπόν ότι οι λαϊκιστές χαρακτηρίζονται λιγότερο από μια πολύ καθορισμένη ιδεολογία και περισσότερο από μια ιδιότυπη σχέση με την σημερινή δυτική δημοκρατία. Ο λαϊκισμός δεν είναι ούτε πολιτική ιδεολογία ούτε ένας τύπος διακυβέρνησης όπως ισχυρίζεται ο ιστορικός Αντρε Ταγκιεφ στο πρόσφατο βιβλίο του περί λαϊκισμού . Είναι κυρίως ένα πολιτικό στυλ θεμελιωμένο σε μια μόνιμη αναφορά στον λαό . Και υπογραμμίζει : » εάν κερδίζουν σε πολλές χώρες οι λαϊκιστές αυτό οφείλεται στην ικανότητα τους να προσαρμόζονται στα λαϊκά αιτήματα . » Και τελειώνει «Ο λαϊκισμός του λαού επιβάλλει και σε μεγάλο βαθμό καθορίζει σήμερα την κοινωνική , οικονομική και πολιτιστική πολιτική. «. Ο λαϊκισμός είναι πάνω απ ‘όλα μια μορφή αποτυχίας των πολιτικών ελίτ που δεν έχουν καταφέρει να καταλάβουν τον θυμό των λαών;