Η εποχή της επιβίωσης
Ποια θα μπορούσαν ναναι τα δυο βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας , αυτής της παγκοσμιοποίησης ; Το πρώτο ξεκινησε εκεί στις αρχες του 2000 ως λόγος για την μεγάλη πατρίδα , αυτήν της Τεχνικής , όπου το άνοιγμα των συνόρων συνάδει με το άνοιγμα των αγορών ,με την ελεύθερη διακίνηση των προϊόντων και με το παθος της καινοτομιας εφαρμοζοντας στην πράξη την θεωρία του Σουμπετερ περί δημιουργικης καταστροφης. Ταυτοχρονα ο πολύ-πολιτισμός θα προχωρούσε δίχως δυσκολίες στο προγραμμα εφαρμογής μιας υπερεθνικής αδελφοποίησης λαών και πολιτισμών .
Το δεύτερο χαρακτηριστικό περιέργως είναι η αύξηση των πολεμικών επιχειρήσεων , η παγιοποίηση ,ως “φυσιολογικό ” πλέον φαινόμενο της καθημερινότητας μας, της τρομοκρατίας , η ανεξέλεγκτη (
μετανάστευση , η επιστροφή της θρησκειας , η απειλή του περιβάλλοντος κι η οικονομική και βιομηχανική κατάρρευση . Και τα δυο ανώτερα χαρακτηριστικά είναι ενδογενή στοιχεία της παγκοσμιοποίησης . Και προκαλούν πολλαπλές αντιδράσεις στους ανθρώπους . Οι πολίτες λειτουργούν ενστχτωδως ανάμεσα στο “εγώ “και το “μαζί “. Από την μια βλέπουμε ν’ανάπτυσσεται ενα είδος ατομικού φρουρίου προστασίας , μιας διάθεσης έντονης αυτοπροστασίας ως τα όρια ενος ατομισμού της επιβίωσης κι από την άλλη ένα κίνημα συλλογικής αντί-παγκοσμιοποιημένης συμπεριφοράς ( κάτι σαν alter mondialisme) που έχει τα εξής στοιχεία : αναζήτησή αυτονομίας μέσα στο σύνολο , επιστροφή στην φύση , δημιουργία μικρό-κυκλωμάτων και μικρό- συνόλων που επιδιώκουν το “ζούμε μαζί” γιατί κάποιος γενικος κίνδυνος τους απειλεί . Ποιος είναι αυτός ο κινδυνος; Πάνω απ’ολα είναι η αβεβαιότητα για το μέλλον . Είναι η ιδέα ότι το αύριο θάναι σίγουρα χειρότερο . Γι’ αυτό και κάποιοι γίνονται αναχωρήτες η ζουν σε κοινότητες. Τι φοβούνται ; Την κλιματική αλλαγή , την αποτυχία εξυγίανσης του διεφθαρμένου συστήματος η των κρατικών μηχανισμών , την πολιτισμική παρακμή θεωρώντας ότι σήμερα ζούμε σ’εναν πολιτισμό-σκουπίδια και κυρίως την αδυναμία των υπαρχόντων δομών ν’αμυνθουν σ’αυτη την επερχόμενη καταστροφή ; Μήπως ζούμε μια ψυχολογία Αποκάλυψης; Ο σοσιολογος Μπέρτραντ Βινταλ που ασχολήθηκε με το θέμα παρατήρησε ότι το φαινόμενο αυτό αναπτύσσεται σε χώρες όπου το επίπεδο ζωής είναι Σταθερο . Το φάντασμα της ανασφάλειας λοιπόν γεννιέται εκεί που υπάρχει τεχνο-υλικο παρόν ανεπτυγμένο . Εκεί αναπτύσσεται κι η αγωνία της επιβίωσης . ( κάτι βέβαια που δεν θα μπορούσε να γίνει στην Συρία όπως καταλαβαίνετε). Πρόκειται για ένα φαινόμενο που παίρνει της διαστάσεις κινήματος αυτό του “επιβιωτισμου”.( survivalism). Το κίνημα αυτό ξεκίνησε τα χρόνια του ’60 στις ΗΠΑ σαν αντίδραση προς τον κομμουνισμό και την πτώση των ηθικών αξιών των νέων . Σήμερα έχει επεκταθεί στην Ευρώπη ειδικά από τις αρχές του 2000, Οι πιο ακραίοι μιλούν για το πιθανό τέλος του κόσμου , για περιβαλλοντολογική καταστροφή ,για τρίτο παγκόσμιο πόλεμο κλπ. Τα ΜΜΕ δεν βοηθούν συχνά με τ’αναλογα ρεπορτάζ στον κατευνασμό αυτού του παροξυσμού . Είναι δε πολλοί οι πονηροί επιχειρηματιες και κυβερνώντες που καλλιεργούν τέτοιες καταστάσεις στην ψυχολογία του κόσμου. Πάνω απ’ολα όμως η ηρεμία της λογικής απειλείται από πολιτικούς πρωταγωνιστες όπως οι Πούτιν , Τραμπ η Ερντογκαν που μοιάζουν ναχουν βάλει ταφόπλακα στην κοινωνία της εμπιστοσύνης όπως αυτή γεννήθηκε και δομήθηκε τον 16ο αιώνα λέγοντας ότι το αύριο θάναι καλύτερο και που επέτρεψε στον Μαρξ να επαγγέλεται ότι θα περάσουμε από την τροφική ανάγκη στην ευζωία . Ο μύθος αυτός δείχνει ναχει σήμερα τελειώσει μπροστά στο συλλογικό πνεύμα επιβίωσης που κυριαρχεί .
Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης φιλοσοφίας της τέχνης στο Παρισι , ποιητής, εικαστικός.