Την εποχη της βιαιης πολιτισμικής αποψιλωσης.
Ζούμε την εποχή του "απολιτισμου", της πολιτισμικής αποψιλωσης η αν θελετε της σταδιακης πολιτισμικής απογυμνωσης για να θυμηθώ τον Γερμανό κοινωνιολογο Νόρμπερτ Ελίας και το διάσημο έργο του Uber den Prozess Der Zivilisation, για την εξέλιξη του πολιτισμού. Αυτός ο τελευταίος έχοντας χάσει την μητέρα του στο Άουσβιτς κατά την διάρκεια των πρώτων θυμάτων της γενοκτονίας με γκάζι, μας μίλησε για την πικρή αλήθεια ότι έτσι όπως πάει ο πολιτισμός μας χάνεται κι απογυμνωνομαστε από αυτόν.
Τον όρο "απο-πολιτισμιοποιηση" ("decivilizasion") χρησιμοποίησε πρόσφατα κι ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν σε πολιτική του δήλωση.
Κι αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας θα διαπιστωσουμε ότι παγκοσμίως η βία έχει γίνει η κυρία έκφραση στην καθημερινότητα μας . Από τις προσωπικές, ως τις κοινωνικές,τις διακρατικές σχέσεις οι όποιες διαφορές δεν συζητούνται, αλλά επιβάλλονται κατ'εξοχην με βίαιο τρόπο. Ο διάλογος σημαίνει σήμερα " ισχυς" και " βια" κι όποιος δεν το καταλάβει θαχει δυσάρεστες εκπλήξεις. Το πρώτο λογικά είναι στρατηγικά το ζητούμενο. Το δεύτερο είναι η μέθοδος,η Τεχνική για την επίτευξη του πρώτου.
Σε λίγο διάστημα πρόσφατα ζήσαμε δύο θανάτους φιλάθλων, στην Θεσσαλονίκη με τον Άρη και στην Αθήνα με τον Μιχάλη. Πολλά λόγια, πολλές αναλύσεις και συζητήσεις γύρω από το θέμα. Όμως το φαινόμενο δεν δείχνει να κοπαζει. Αντιθέτως θαλεγα φουντώνει.
Ζώντας στην Γαλλία βιώσω καθημερινά γεγονότα ανάλογα και στην φίλαθλο πραγματικότητα αλλά και στην απλή καθημερινότητα. Δεν τολμάς να κοιτάξεις μπροστά σου στο μετρό η το λεωφορείο από φόβο μήπως το βλέμμα σου διασταυρωθεί με αυτό κάποιου αγνώστου ο οποίος μπορεί να το ερμηνεύσει όπως θέλει και να σου επιτεθεί για να σε χτυπήσει η να σε μαχαιρώσει. Γι'αυτο και συχνά το κεφάλια είναι κατεβασμένα η στραμμένα αλλου για να μην συμβεί " ατύχημα ". Ζούμε φοβισμένα κι οι γονείς συχνά εύχονται να μην συμβεί κάτι στα παιδιά τους μιας κι η βία έχει εισχωρήσει για τα καλά στα σχολεία και στην μαθητική νεολαία. Τα λόγια έχουν αντικατασταθεί από βίαιες κουβέντες η πράξεις.
Που θα πάει αυτο;
Σίγουρα άμεσα οδηγεί σε έναν ατομικό και κοινωνικό "ρεαλισμο" : μην ανακατεύεται πουθενά και κάτσε ήσυχα . Δηλαδή μην μιλάς γιατί κινδυνεύεις και κυρίως κατανοησε το παιχνίδι της " ισχυος" που είναι ο σημερινός κανόνας σε όλα τα επίπεδα ζωής: πολιτικής,οικονομίας, περιβάλλον, δικαιοσύνης, διακυβέρνησης, επαγγελματικών σχέσεων, κλπ. Π
Καποιος θα μου πει ίσως ότι πάντα έτσι ήταν τα πράγματα από καταβολής κόσμου κι η ισχύς με τον Α ή Β τρόπο επιβάλλετο. Δεν θα πω όχι αρχικά. Όμως στην πορεία των αιώνων η έννοια του " πολιτισμου" έγινε σημαία, ένα είδος " υπογραφης" που έδινε νόημα στην ανθρώπινη εξέλιξη. Οι τέχνες,τα γράμματα,οι επιστήμες, η θρησκεία, η παιδεία, η ιστορία,η έρευνα, συνέβαλαν καθοριστικά στην πρόοδο αυτού που ονομάστηκε " πολιτισμος". Αυτός ο τελευταίος ήταν ζητούμενο, ένα είδος αυτογνωσίας κι αυτοβελτιωσης με πρότυπο πάντα την ισορροπία ,την δικαιοσυνη θαλεγαν οι προσωκρατικοι φιλοσοφοι ,των ανθρώπων.
Σήμερα συμβαίνει το αντίθετο. Η βελτίωση περνά από την βία που γίνεται έμμεσα αποδεκτη . Ο πολιτισμός είναι μπροστά μας ως βίαια θρυμματισμενος καθρεφτης ,ως κομματιασμενο πρότυπο. Είναι σαν να μας λέει κάποιος ότι ο πολιτισμός ήταν ψευδαίσθηση. Και θέλουμε να γκρεμίσουμε τις " ψευδασθησεις" μας. Άρα Δεν θέλουμε πολιτιστικά παραδειγματα. Κι ερωτω: Είναι η αρχή μιας νέας βαρβαροτητας; Πολλοί το υποστηρίζουν άλλοι είναι πιο καθησυχαστικοι. Το άμεσο μέλλον θα δείξει. Ο,τι και ναναι όμως ένα είναι βεβαιο: ζούμε μέσα στην πολιτισμική απογυμνωση , ζούμε σε ένα κόσμο όπου ο Λόγος δεν είναι ισορροπημένη αξιοκρατική συμβίωση αλλά βίαιη επιβολή ισχύος. Ο πολιτισμός έστω κι ως "ψευδαίσθηση" ηταν μια κάποια λύση για να παραφρασω τον αγαπημένο μου Καβάφη.
Δημοσθένης Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός ,γεωπολιτιστικός αναλυτής.