Οι σύγχρονες Χίμαιρες κι ο Βελλερεφοντης.
Όπως μας λένε οι πληροφορίες στην ελληνική μυθολογία η Χίμαιρα ήταν ένα τρίμορφο ον, που ανέπνεε φωτιά. Είχε σύμφωνα με περιγραφές κεφάλι και σώμα λιονταριού, στη ράχη είχε άλλο ένα κεφάλι (μπορεί και παραπάνω από ένα) σε μορφή κατσίκας και για ουρά είχε ένα φίδι. Ήταν κόρη του Τυφώνος και της Έχιδνας ζούσε σε μια χαράδρα και την σκότωσε ο Βελλεροφόντης με τη βοήθεια του ιπτάμενου πασίγνωστου αλόγου του Πήγασου. Σύμφωνα με το μύθο την σκότωσε τραυματίζοντάς την βαριά με τα βέλη του, άλλη παραλλαγή του μύθου είναι ότι τη φόνευσε με το ακόντιό του, βάζοντας στη μύτη του μολύβι…
Στις μέρες μας εξακολουθεί να υπάρχει ως όρος, που χρησιμοποιείται να περιγράψει όντα ή αντικείμενα, που δημιουργήθηκαν από το συνδυασμό διαφορετικών και ετερόκλητων στοιχείων…Πιο γνωστή όμως είναι η έκφραση που χρησιμοποιούμε «κυνηγάω χίμαιρες«….
“Κυνηγάμε Χίμαιρες”, κυνηγάμε το ανέφικτο , το άπιαστο , ίσως και το ανύπαρκτο ,οπως το πλάσμα της μυθολογίας.
Τι είναι ομως αυτό που μας κάνει να επιδιώκουμε το ανέφικτο?
Είναι η υπέρμετρη αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση που τρέφουμε, ότι θα τα καταφέρουμε, οτι μπορούμε ικανοί να ξεπεράσουμε τα ανυπέρβλητα εμπόδια και καταστάσεις και να φτάσουμε στην πραγματοποίηση του στόχου μας ,του ονείρου μας?
Πρόκειται μήπως για φυσική ροπή του ανθρώπου ν’αναζητα κάτι παραπάνω από αυτό που έχει ήδη κατακτήσει? Και μπορεί να το πετύχει χωρίς πνευματική και ψυχική ανάταση,;.Μπορεί να φτάσει στον στοχο του εμμένοντας στις παρωδικές, εφήμερες απολαύσεις?
Άραγε μήπως όντως είναι μια εσωτερική ανάγκη, ένα ανήσυχο πνεύμα που δεν εφησυχάζει στιγμή και αναζητά κάτι άϋλο, την Αλήθεια, την Ευδαιμονία;
Η Χιμαιρα ,αν και πιστεύω οτι οι απαντήσεις βρίσκονται μέσα στην
πολυμορφία της ,μετατράπηκε σε κάτι που μπορούσε να παγιδεύσει επικίνδυνα και θανατηφόρα τους ανθρώπους. Πήρε τις διαστάσεις του άπιαστου,του μακρινού απο την ζωική πραγματικότητα, μιας ουτοπικής ψευδαίσθησης, τερατομορφης, ικανής να παρασύρει και να εξοντώσει . Κι ο Βελλερεφοντης που την νίκησε πήρε τις διαστάσεις της ανθρώπινης δύναμης, του ορθου λογου του ουμανισμού, με τον άνθρωπο να επιστρέφει χάρις στην νίκη του επί της Χίμαιρας , στο κέντρο της σκέψης ως νικητής φαντασματων και ανορθολογικών τεράτων.
Αν και πολλοί διανοούμενοι η καλλιτέχνες, ειδικά ποιητές, μεταξύ άλλων κι εγώ σε ποίηση μου, ύμνησαν την δύναμη της Χίμαιρας ως εργαλείο απελευθέρωσης απο κάποιες αγκυλώσεις του δυτικού κυρίως ορθολογισμού, ( συγκεκριμενα: ρασιοναλισμου ), εν τούτοις σήμερα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη ως άκρως επικίνδυνη Χιμαιρικη κατάσταση, με συνέπειες στην Πολιτική, την οικονομια, την Τεχνη και τα γραμματα, το περιβαλλον, τις στρατιωτικές αντιδράσεις, την γλώσσα, τα δύο φύλλα και τις ανθρώπινες κατ’ουσιαν σχέσεις.
Ας τα δούμε όσο γίνεται αναλυτικότερα.
Στην Πολιτική υπερισχύει το αγγλοσαξονικό μοντέλο διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι περνά σε θέματα γεωστρατηγικής ο αξονας ΗΠΑ-Βρετανία-Γερμανία. Οι όποιες αποφάσεις παίρνονται σε ζητήματα διεθνών γεωπολιτικών αποφάσεων, παιρνονταικαι καθορίζονται κατ’ουσιαν απο αυτόν τον άξονα. Ακόμη κι αν θεωρητικά η Γαλλία η κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν λόγο ,μιας και συμμετέχουν στις ομάδες αποφάσεων, εν τούτοις η γραμμή που κυριαρχεί είναι η αγγλοσαξονική με τους Γερμανούς πάντα στις τελικές αποφάσεις δίπλα. Έτσι έγινε και στην Ουκρανία, έτσι καθορίστηκε κι η αντι-Ρωσική πολιτική,( που ήδη είχε αποφασισθεί πολύ πριν την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία), ετσι παίρνονται οι αποφάσεις στην Μεση Ανατολή η Μεσόγειο, έτσι παίρνει ρόλο περιφερειακής δύναμης η Τουρκία, έτσι οργανώνεται η πολιτική που αφορά την Ασία και την Κίνα κλπ. Η Αγγλοσαξωνικη-γερμανικη πολιτική σε όλα είναι ηγεμονική. Είναι μια πολιτική που θέλει το παγκόσμιο “αφεντιλικι” και ζει πάντα με την χίμαιρα της μονο-πολικης αυτοκρατορίας, όπως ηταν για χρόνια οι ΗΠΑ. Δεν μπορεί να χωνέψει οτι μετά την πτώση του διπολισμού ( ΗΠΑ-ΕΣΣΔ) ,αντι να επιστρέψει ο κόσμος στον Αμερικανικό μονο-πολισμο, πήρε πολυ-πολικη μορφή ,με πρωταγωνιστικό πλεον ρόλο της Κίνας, αλλά και καθοριστικό επίσης περιφερειακό ρόλο χωρών όπως η Βραζιλία ( με τον Λουλα πλεον), η Ινδια κλπ. Η αγγλοσαξωνικη χίμαιρα της μονοπολικοτητας μπορεί αν δεν βρει τον Βελλερεφοντη της ( τον ορθο λογο) να γίνει επικίνδυνη λόγω της κατοχής πανίσχυρων όπλων που μπορεί να μετατραπούν μεσα απο το ανορθολογικό ( χιμαιρικο) πνεύμα της επιθυμίας για μονο-δυναμική εξουσία, σε ανεξελεγκτο πυρηνικο όλεθρο.
Στην οικονομία, αυτή η επιθετική εμμονή της παγκοσμιοποίησης, γέννημα ενός νεο-φιλελεύθερου πνεύματος, άκρως ανταγωνιστικής καπιταλιστικής προέλευσης, η οποία δίνει την βασική αξία στην ξέφρενη παραγωγή και το κέρδος αδιαφορώντας για της ανθρώπινες ζημιές αυτού του παγκοσμιοποιητικου οδοστρωτήρα, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια, στην καταστροφή την μεσαίας τάξης και την γέννηση δυο οικονομικών πόλων: αυτόν των λίγων, των πολύ πλούσιων κι ισχυρών ( κάποιοι τους ονομάζουν ολιγαρχες,) από την μια κι απο την άλλη, αυτόν των πολλών και φτωχότερων ως πολύ φτωχών πολιτών. Οσο γίνεται έντονα ανταγωνιστική κι ανεξέλεγκτη αυτή η οικονομική διαφορά, τόσο και θα υπάρχουν ολο και πιο λίγοι πλουσιότατοι κι όλο και πιο πολλοί φτωχότατοι. Η χίμαιρα της άνευ ορίων και κανόνων ” ελεύθερης ” οικονομίας, οδηγεί σ’επικινδυνες ατραπούς απ-ανθρωποποιησης της καθημερινοτητας κι απωλλεια της όποιας ευζωίας δικαιούται ο άνθρωπος ( υποχρεούται πλέον να ζει μόνο σε συνθήκες επιβίωσης).
Δεν ειναι τυχαίο άλλωστε οτι σε περιόδους σοβαρών οικονομικών κρίσεων εμφανίζονται φαινόμενα επικίνδυνης,κακόγουστης και λωποδυτικης ” κρισης αξιων”, όπου διαφοροι “σωτηριολογοι” η “ευτυχιολογοι” πουλουν μαθήματα “ευτυχίας ” και ” ψυχικης σωτηριας”. Πληρώνει πολύς κόσμος χρήματα για ν’ακουσει κάποιους λωποδύτες της φιλ-ασοφιας να τους μαθαίνουν σε λίγα ( συχνά δεκα) μαθήματα πως θα γίνουν ευτυχισμένοι. Απο την ιδιοτελή χίμαιρα της παγκοσμιοποίησης μπορούμε να γλυτώσουμε μόνο με την επιστροφή ενός οικονομικού Βελλερεφοντη ,ο οποίος θα βάλει μια νέα οικονομική τάξη με βάση τις ανθρώπινες ανάγκες και το δικαίωμα των ανθρώπων για ευζωία. ( Κι ας αυτήν την στιγμή λετε κάποιοι απο σας αναγνώστες οτι με τύλιξε κι εμένα η Χίμαιρα. ).
Στην Τέχνη τώρα και τα γράμματα, εν γένει τον Πολιτισμό.
Εχουμε απειλή της γλώσσας απο το παγκοσμιοποιημενο τεχνολογικό αλφάβητο. Οι άνθρωποι λιγότερο γράφουν, γνωρίζουν ορθογραφία η συντακτικό, λιγότερο συνομιλούν, διαβάζουν η συμμετέχουν σε πνευματικούς κόπους η προσπάθειες. Κρυμμένοι ,ως συνειδητά η ασυνείδητα φυλακισμένοι, πίσω και μέσα στην τεχνολογική οθόνη της ψηφιακής ζωής που ζούνε ( από κομπιούτερ μέχρι κινητά η αλλά τεχνοεργαλεια) ,έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη επαφή, δεν ερωτεύονται πάρα μέσω μηχανών, συναντιόνται μέσω αυτών, συνομιλούν κατ’εξοχην μέσω αυτών και ονειρεύονται η “ευτυχουν” μέσω αυτων, δηλαδή των τεχνομηχανων. Η γλώσσα έτσι, αυτο το ζωντανό εργαλείο και κύτταρο, όπου μέσα του κατοικούν σκέψη,πατρίδα,ρίζα, παράδοση, ιστορία, ανθρωπολογικές αναφορές, αρχίζει αποδυναμώνεται και να χάνεται, παίρνοντας μαζι της στην φθορά της και την ανθρωπιά, η οποία είναι βασικό συστατικό της γλώσσας. Η γλώσσα ήταν πάντα το θεμέλιο του πολιτισμού. Απο αυτήν την χίμαιρα της αντικατάστασης της γλώσσας απο μια τεχνογλωσσα( καθε μορφης τεχνολογικης γλωσσας, απο την γραφή των τεχνομεσων ως και την καθε είδους τεχνική ομιλία) ποιός Βελλερεφοντης θα μας σώσει; Χρειαζόμαστε εναν εξορθολογισμό της Τεχνολογίας. Δεν πρέπει να φτάσουμε να γίνουμε τεχνοφοβικοι. Απλά χρειαζόμαστε να ξαναβρούμε την ισορροπία μεταξύ τεχνολογικής προόδου κι ανθρώπινου μέτρου. Η ανάγκη επιστροφής ενος πολιτιστικού “ορθού λόγου” είναι επιτακτική. Αλλοιως καηκαμεεε!!!!.
Τέλος στο Περιβάλλον.
Υπάρχει πάντα η παγκοσμιοποιημενη αντίληψη οτι οι νέες τεχνολογίες μπορούν ν’αντικαταστήσουν την Φύση. Έτσι παράγουμε για παράδειγμα πετρέλαιο απο τον σχιστολιθο, η επεξεργασμένο αέριο κλπ. Κι όμως κι αυτό είναι μια επικίνδυνη χίμαιρα. Γιατί ο,τι γίνεται δεν γίνεται με μέτρο. Αλλά με υπερβολή, για τις ανάγκες κέρδους κι υπερπαραγωγής. Έτσι κουράζεται βιάζεται η Φύση κι έχουμε κατα περιόδους απρόβλεπτες και σκληρές αντιδράσεις εκ μέρους της.
Κοντολογίς μπορούμε να πούμε οτι η Χίμαιρα είναι επικίνδυνη γιατί αν δεν υπάρχει ο φόβος του Βελλερεφοντη μπορεί να εξαπλωθεί παντού στην ζωή μας και να ζούμε με οπτασίες. Ίσως κάποιοι να ισχυριστούν οτι κάποιες φορές η χίμαιρα βοηθά. Θα τους πω ίσως. Όμως η αίσθηση του μέτρου είναι αναγκαία. Κάθε χίμαιρα πρέπει να φοβάται τον “ορθο λόγο “, αυτον που χρειαζόμαστε κυρίως σήμερα, να φοβάται τον Βελλερεφοντη της.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
