Το σημερινό μου αρθρο που δημοσιευω στον Ελευθερο τυπο, ειναι το αρθρο που θα δημοσιευτει σε δυο περιπου εβδομαδες στην ιταλικη εφημεριδα il manifesto. My article about Joseph beuys which will be published in the Italian newspaper il manifesto.
Beuys : ο τελευταίος μοντέρνος ουμανιστης.
Πρίν λίγες μέρες η ιστορική ιταλική εφημερίδα il manifesto μου ζήτησε, να δημοσιεύσω στις σελίδες της ενα αρθρο-μαρτυρια για τον Joseph beuys. Ήθελαν να γράψω και για τον τρόπο που πρωτοσυναντηθηκα με τον τεράστιο αυτόν καλλιτέχνη αλλά και για το έργο του. Κατι εν ειδει πορτραίτου. Το έγραψα λοιπόν και τους το έστειλα. Δημοσιεύεται σε λίγες εβδομάδες στην ιταλική εφημερίδα. Το προδημοσιευω ομως στον Ελευθερο τυπο στα ελληνικά.
Η αφορμή που μου πρότειναν να μιλήσω για τον Beuys ήταν η βαθιά φιλια μαζί του και τα 100 χρόνια από την γέννηση του.
Η αιτία όμως σε μενα είναι πιο βαθιά, είναι η ανάγκη να μιλήσω,γι’αυτον τον σπουδαίο καλλιτέχνη με βάση την προσωπική μου εμπειρία μαζί του και να δείξω το πόσο τέχνη και ζωή ήταν ένα αδιαχώριστο πράγμα σ’αυτον. Να προσπαθήσω να δείξω το πώς η τέχνη για τον Beuys, δεν εγκλωβιζόταν σ’αισθητικα διλλήματα, αλλά αντιθέτως ,ήταν ένα εργαλείο πνευματικής αφύπνισης που μπορούσε ν’αφυπνισει καθέναν που ερχόταν σ’επαφη με το έργο του ,τα λόγια του, τον ίδιο, γενικώς την ολική του συμπεριφορά του.
Ο Joseph Beuys έβλεπε την τέχνη σαν εργαλείο αυτογνωσιακης,καλλιτεχνικής και συνάμα κοινωνικής αλλαγής. Όπως τα έργα του μπορούσαν να επιδράσουν στην ζωή κάποιου και να του δείξουν έναν νέο δρόμο, έτσι κι ο ίδιος είχε αυτήν την “μαγικη” ικανότητα ν’αλλάξει προς το καλύτερο την ζωή ενός ανθρώπου. Και για να καταλάβετε τι εννοώ θα σας μιλήσω λίγο για την σχέση του μαζί μου και το πόσο επηρέασε την πορεία της ζωής μου.
Ήμουν φοιτητής Νομικής. Ήμουν περίπου 25 χρονών. Και μια ζεστή μέρα του Ιουνίου κατέβαινα συντροφιά με έναν φίλο μου την οδό Πλουτάρχου κοντά στην πλατεία Κολωνακίου στην Αθήνα. Περνώντας α6πο την βιτρίνα μιας γκαλερί σταμάτησα ξαφνικά. Κοίταξα μέσα στο βάθος κάποια σχε6δια κρεμασμένα με κάδρα στον τοίχο. Μπήκα αυθόρμητα στην γκαλερί και άρχισα να κοιτάω τα εκτιθέμενα σχέδια. Είχα προσηλωθει σε ένα από αυτά και προσπαθούσα να το εξηγήσω στον φίλο μου. Κι εκεί που του μιλούσα μας πλησίασε ξαφνικά ένας γύρω στα 60 άνδρας ,με τσοχινο καπέλο και φορώντας τζιν με γιλέκο αεροπορου. Με ρώτησε στα Αγγλικά :” τι δείχνεις και τι εξηγείς στον συνοδό σου με τόσο παραστατικές κινήσεις; Σε παρακολουθώ από ωρα”. Τον κοίταξα κι ένοιωσα λίγο παράξενα απο το εκκεντρικό του ντύσιμο. Όμως τα μπλε μάτια του είχαν κάτι το τρυφερό κι ανθρώπινο,κάτι το φιλικό που μου έδιωξε την όποια αρχική μου φοβία. ” Μου αρέσει αυτή η ροη του σχεδίου ,αυτή η fluidity των γραμμών του” του απάντησα. Για να μου αναφωνήσει αμέσως ” :” Fluxus yes Fluxus”.
Δεν κατάλαβα τίποτα.” Τι τρελαρας είναι αυτός” σκέφτηκα. Άλλωστε δεν γνώριζα τίποτα από σύγχρονη τέχνη. Συνεπώς δεν ήξερα με ποιόν συνομιλούσα. Ήμουν απλά ένας φοιτητής Νομικής που λάτρευε την ποίηση και την φιλοσοφία. Κι επειδή η λέξη “Fluxus “μου φάνηκε κάτι άγνωστο και παράξενο, θέλησα να του εξηγήσω ακόμη καλύτερα γιατί νόμιζα οτι μάλλον δεν κατάλαβε τι του είπα. Κι έτσι του συμπλήρωσα: “Με κάνει να σκεφτώ τον Ηράκλειτο και την φράση του οτι τα πάντα είναι εν ροη”. Και τότε ο άγνωστος απέναντι μου εξηντάρης ανεβάζοντας με έντονο ενθουσιασμό την φωνή του μου φωναξε” Heraclitus!!! Heraclitus!!!”. Και συμπλήρωσε στα Ελληνικά : ” παντα ρει”. Αυθόρμητα τότε εγώ αντιδρων του απάντησα με μια φράση του Ηράκλειτου που μου ήρθε στο μυαλό :” πόλεμος πάντων πατηρ”. Μου απάντησε αμέσως με μια άλλη ,πάντα του Ηράκλειτου φράση , εγώ του ανταπάντησα με μια άλλη και ο διάλογος με ηρακλειτειες φράσεις συνεχίστηκε για δύο περίπου λεπτά. Ο κόσμος μας κοίταζε περίεργα ακούγοντας μας. Ώσπου τον ρωτώ στα αγλλικά: “ειστε Έλληνας;” ,για να πάρω την απάντηση ” οχι είμαι Γερμανος”. Κι αμέσως μετά με ρώτησε:” θέλεις ναρθεις με την παρέα μας για δείπνο;”. ” Ναι ” του απάντησα δίχως δισταγμό καταγοητευμένος απο την προσωπικότητα αυτού του αγνώστου του οποίου την ταυτότητα και ιδιότητα, επαναλαμβάνω, δεν γνώριζα καθόλου . Δεν γνώριζα τίποτα γι’αυτον.
Ο φίλος μου έφυγε κι εγώ 20 λεπτά πιο μετά ήμουνα στην ταβ6ερνα του ” Φιλιππου” στο Κολωνάκι μαζί με μία μεγάλη παρέα ξένων. Όλοι τους ,όπως έμαθα αργότερα μετά από μήνες όταν ανακάλυψα ποιός ήταν αυτός ο ασυνήθιστος κύριος με το τσοχινο καπέλο και το στρατιωτικό γιλέκο, ήταν σημαντικές τότε προσωπικότητες της σύγχρονης Τέχνης ,όπως μεταξύ άλλων ο Τομ Κρεντς ( διευθυντής τότε του μουσείου μοντέρνας τέχνης στην Νεα Υόρκη)η ο γκαλεριστας Μπερντ Κλυσερ κλπ. Αν και με κοίταξαν περίεργα δεν είπαν τίποτα και μ’αφησαν να συζητάω για φιλοσοφία, ολη την διάρκεια του δείπνου, με τον Beuys του οποίου αγνοούσα όνομα και ιστορία. Απλά με είχε μαγέψει . Είχε κάτι το αέρινο λες και δεν πατούσε στην γη αν και περπατούσε πάνω της .
Μετά το τέλος του δείπνου μουδωσε όνομα, διεύθυνση και τηλέφωνο. Ακόμη όμως ολ’αυτα δεν σήμαιναν τίποτα για μένα. Χρειάστηκε λίγους μήνες αργότερα να επισκεφτώ μια φίλη μου στο Παρίσι .Περνώντας κάποια μέρα από το πασίγνωστο βιβλιοπωλειο la Une, είδα στην βιτρίνα την τεράστια φωτογραφία του Beuys. Είπα αμέσως στην φίλη μου οτι τον ξέρω και δεν με πίστεψε. Πήγαμε σπίτι της και του τηλεφώνησα. Από την άλλη γραμμή ακουσα” Ya Beuys”. “Ε Joseph είμαι ο Δημοσθένης ο έλληνας ποιητής “. Δεν τελείωσα την φράση μου κι αμέσως με κάλεσε την επόμενη στο Ντυσελντορφ. Πήγα κι έμεινα 3 μέρες φιλοξενούμενος του. Μιλήσαμε για Τέχνη ,για ποίηση,του διάβασα τα ποιήματα μου και του έδειξα τα σχέδια μου. Μουδωσε πολλές συμβουλές. Την Τρίτη μερα δίχως να με ρωτήσει με έστειλε στο Βερολίνο όπου ο πρόεδρος της περίφημης υποτροφίας D.A.A.D μου έδωσε τετράμηνη υποτροφία. Εκεί γνώρισα κι άλλους υποτροφους όπως ο Ταρκοφσκη, Ο Χελμουτ Μπεργκερ κλπ.
Άλλαξε η ζωή μου από αυτήν την συνάντηση γιατί με τον κόσμο που γνώρισα πρότεινα συνεντεύξεις στην Εφημερίδα Liberation και δημοσιεύτηκαν αμέσως. Έτσι λοιπόν ξαφνικά μπήκα στον χώρο της Τέχνης απο το πουθενά , με ένστικτο ποιητή ,κι άρχισα να γράφω για τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του κόσμου, οπως οι Warhol , Basquiat, Baselitz, jasper Johns ,Abramovic κλπ.
Αυτός ήταν ο Joseph Beuys. Ήθελε να εμπλουτίζει την τέχνη με νέα πρόσωπα κι ας μην ήταν αυτα ειδικευμένοι. Ήθελε όπως και το κίνημα Fluxus που ήταν απο τους ιδρυτές του, να ενώσει όλες τις δημιουργικές εκφράσεις, απο όπου και να προέρχονταν, σ’ ενα κοινό τόπο : αυτόν της δημιουργικότητας. Γι’αυτο δεν ήθελε να κλειστεί η Τέχνη μόνο στον κύκλο των Βeaux arts, γι’αυτο κι έλεγε οτι” καθένας είναι καλλιτεχνης”, εννοώντας οτι καθένας έχει μέσα δημιουργική δύναμη φτάνει να την βρει, γι’αυτο και μιλούσε για την κοινωνία ως ενα γλυπτό( sculpture sociale), γι’αυτο και έλεγε οτι η Τέχνη πρέπει ναναι “ανθρωπολογικη” γιατί είχε μέτρο τον Άνθρωπο. Ο Beuys έβλεπε την τέχνη ως “θεραπεια”. Όταν έπεσε ,στρατιώτης ων, απο το αεροπλάνο του και θεραπεύτηκε από τους Σαμαν στην Κριμαία, πήρε το σύμβολο των Σαμαν και το χρησιμοποίησε στην τέχνη του. Οταν αποθεραπευτηκε και γύρισε σπίτι του σπούδασε ,αντι γιατρός που πάντα ήθελε ,στην Ακαδημία Τεχνών του Ντυσελντορφ. Που σημαίνει οτι εξ αρχης είδε την τέχνη ως “θεραπεια”. Όταν τελείωσε τις σπουδές του έμεινε για λίγα χρόνια στην φαρμα κάποιων Φίλων. Εκει παρατήρησε την ΦΥΣΗ, μυήθηκε σ’αυτην . Κι όταν άρχισε αρχές της δεκαετίας του ’60 να κάνει τις διάσημες performance του και τις installations του,τα υλικά που χρησιμοποίησε ( λιπος, μελι κλπ), ήταν υλικά σε ρέουσα κατάσταση. Πέτυχε να κάνει πράξη το όνειρο του ,να δημιουργήσει έργα ρευστά, σε ρέουσα μορφή όπως τοθελε η φιλοσοφία του,,όπως ρεει η ζωή ,όπως ρεει το ποτάμι, που έλεγε κι ο αγαπημένος του Ηράκλειτος με το ” παντα ρει”. Τέχνη και ζωή ειναι αδιαχωριστα στο συνολικό του έργο. Το ένα συμπληρώνει το άλλο κι αντιστρόφως. Οι Νίτσε και Σοπενχάουερ ονειρεύτηκαν την ζωή να γίνεται Τέχνη. Ο Beuys το έκανε πράξη. Όλο του το έργο είναι μια εν ενεργεία κι εν δυνάμει σκέψη και δράση ταυτόχρονα, για να θυμηθώ τον Αριστοτέλη.
Δεκα μέρες περίπου πριν πεθάνει με κάλεσε να δειπνήσουμε στο σπιτι των liliane and Michel durand desert ,στο παρισι.Τον είδα λίγο με το βλέμμα αλλού. Τον ρωτησα: ολα οκ Joseph;”Και μου απάντησε δείχνοντας μου με το δάχτυλο του προς τον ουρανό ” όλα οκ. Είμαι κσθ’οδον”. Δεν κατάλαβα η δεν ηθελανα καταλάβω. Είχε ήδη ξεκινήσει το ταξίδι του για τον παράδεισο.
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητης,εικαστικος.
