Η σημερινή μου 31/10/21 συνέντευξη στον Ελ. Τύπο.
Δημοσθένης Δαββέτας γράφει για τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, στο νέο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος
«Με γοήτεψε με την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα του και την “ελληνικότητα” του.
Με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, τον μεγάλο Γάλλο στρατηλάτη, που κατέκτησε μεγάλο μέρος της Ευρώπης τον 19ο αιώνα, ασχολείται στο νέο του βιβλίο «Είχε ελληνικές ρίζες ο Μ. Ναπολέων;», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος αυτή την εβδομάδα, ο καταξιωμένος συγγραφέας, εικαστικός, Καθηγητής Αισθητικής και Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο IESA και Paris IV στο Παρίσι, Δημοσθένης Δαββέτας. Το βιβλίο ρίχνει φως σε άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του Μεγάλου Ναπολέοντα, καθώς και στο θέμα της ελληνικής ρίζας από την πλευρά του πατέρα του, κάτι που ο ίδιος ο στρατηλάτης έκρυβε επιμελώς.
Τι προσέλκυσε τον συγγραφέα στο να ασχοληθεί με τον αυτοκράτορα της Γαλλίας;
«Η προσωπικότητα του. Το μίγμα φιλοσοφικών, πολιτιστικών αξιών κι οραμάτων που είχε, μαζί με μια ατομική ψυχολογία, που δεν μου φαινόταν παραδοσιακά γαλλική», λέει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, αποκλειστικά ο Δημοσθένης Δαββέτας. «Υπήρχε ταυτόχρονα η αίσθηση των ορίων και της θεσμικής ταυτότητας, αλλά και της ανατροπής τους. Τολμούσε, ονειρευόταν κι ήθελε να κάνει πράξη τα όνειρα του.
Ο Ναπολέων είχε μεγάλο πάθος και αγάπη για την Ελλάδα και τον ελληνικό Υπήρχε κάτι πιο βαθιά οικείο μεταξύ του Βοναπάρτη και της Ελλάδας, κάτι που ξεπερνούσε τον φλογερό φιλελληνισμό. Είχε μέθοδο, στρατηγική, όραμα, ήθελε ν ‘αναβιώσει την Ανατολική αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, την οποία λάτρευε. Αλώστε είχε κι ενα παιδί που δεν αναγνώρισε, για ευνόητους κληρονομικούς λογούς, με μια αριστοκράτισσα Ελληνίδα του Φαναριού. Ο Μ. Ναπολέων ήταν πολεμιστής πολιτισμού, ιδεών, ήταν θεμελιωτής του συγχρόνου θεσμικού κράτους, έδωσε αξία στα ατομικά δικαιώματα και γενικώς ήταν εντυπωσιακά μορφωμένος ” ελληνικά”. Γνώριζε τα πάντα για την Ελλάδα, μάθαινε γι’ αυτήν, ζούσε με την αγωνία να γίνει ο “ελευθερωτής” της, όπως ο ίδιος εξομολογήθηκε στο memorial. Τέτοιες προσωπικότητες που συσπειρώνουν και εμπνέουν τον κόσμο λείπουν σήμερα. Όλη η τότε Γαλλία αλλά κι εκτός της χώρας τον λάτρευαν. Όπως και φιλόσοφοι σαν τον Χέγκελ τον πίστεψαν και τον θεωρούσαν σύγχρονο μοντέλο κοινωνικής δομής. Κοντολογίς ο Ναπολέων με γοήτεψε με την προσωπικότητα του, τον χαρακτήρα του και την “ελληνικότητα” του.
Είχε πράγματι ελληνική καταγωγή ο Μ. Ναπολέοντας; Ποια στοιχεία το αποδεικνύουν;
Ο Ναπολέων όπως όλα συνομολογούν είχε εκ πατρός ελληνικές ρίζες. Παρόλο που δεν υπάρχει η ληξιαρχική πράξη που να δηλώνει ότι ο Έλληνας Καλόμερος (το μανιάτικο όνομα καταγωγής του πατερά του) άλλαξε το όνομα του, το ιταλοποίησε και το έκανε Βuona-Parte, ωστόσο τα κείμενα, οι μαρτυρίες, η σιωπή του Ναπολέοντα που δεν αρνιόταν το γεγονός, αλλά ούτε και το δεχόταν επίσημα, όλα τέλος πάντων τα στοιχεία που θα διαβάσετε στο μικρό αλλά πυκνό βιβλίο, οδηγούν στο ότι ο Βοναπάρτης είχε μια προσωπική, πέρα από στενά φιλική, σχέση με την Ελλάδα και τους Έλληνες. Θα δείτε πολλά στοιχεία ντοκουμέντα στο βιβλίο και θα εκπλαγείτε.
Γιατί αφού είχε ελληνικές ρίζες, όχι μόνο δεν το ανέφερε αλλά αντιθέτως το απέκρυπτε;
Ήταν αδιανόητο για τους Γάλλους και το νέο αστικό θεσμικό σύστημα που τότε θεμελιωνόταν, να δεχτούν ότι ο Μ. Ναπολέων δεν ήταν μόνο Γάλλος. Σκεφθείτε ότι ακόμη και το γεγονός ότι γεννήθηκε στην Κορσική το αποσιωπούσαν όσο γινόταν, κάτι που κι ο ίδιος καλλιεργούσε, λέγοντας συχνά ότι δεν ήταν τίποτα άλλο πάρα Γάλλος. Η δύναμη του Βοναπάρτη ήταν ο λαός. Τον λάτρευαν. Ορκίζονταν στο όνομα του, ήταν έτοιμοι να πεθάνουν γι’ αυτόν. Δεν μπορούσε λοιπόν πάρα να ενσαρκώσει τον ρολό αυτό. Αλώστε η εξουσία γύρω από αυτόν δεν τον συμπαθούσε και τον επιβουλεύονταν. Δεν μπορούσε να χάσει το στήριγμα του, το γαλλικό πλήθος. Δεν ήθελε να δώσει τροφή για υπονόμευση στους πολίτικους του αντιπάλους. Έπρεπε να δείχνει πιο Γάλλος από τους Γάλλους. Ακόμα και όταν έλεγε “η καταγωγή ξεκινά από εμένα” δεν αρνούνταν ευθέως το ενδεχόμενο άλλης ρίζας ή καταγωγής του. Είναι μια απάντηση διπλωματική και μοντέρνα ταυτόχρονα μια και στην μοντέρνα σκέψη η καταγωγή είναι ο τόπος που γεννιέσαι. Και η Κορσική ήταν Γαλλική.
Η σχέση με τη μητέρα του πιστεύετε ότι έπαιξε ρόλο στην μετέπειτα πορεία του;
Η μητέρα του τον επηρέασε πολύ. Ήταν σκληρή κι αυστηρή γυναίκα. Έβλεπε λίγο αφ’ υψηλού τον άντρα της τον πατέρα του Ναπολέοντα, ο οποίος είχε λεβαντίνικο στυλ, ως Έλληνας του εξωτερικού. Ήθελε ο γιος της να μεγαλώσει με τον δικό της, καθολικό τρόπο. Δεν χαριζόταν στον Ναπολέοντα ,ο οποίος επιζητούσε την επιδοκιμασία της συχνά. Τον ενθάρρυνε μεν αλλά τον προσγείωνε ταυτόχρονα. Παράλληλα του έλλειπε η μητέρα του, καθώς από μικρός πήγε σε στρατιωτικές σχολές. Η Ζοζεφίνα που βασάνιζε τον Βοναπάρτη ήταν μια κακή απομίμηση της. Αξιοσημείωτο είναι ότι στη στέψη του Ναπολέοντα ως αυτοκράτορα δεν παραβρέθηκε. Πολλές οι εξηγήσεις. Θα το δείτε στο βιβλίο.
Ποια πιστεύετε ότι είναι τα προτερήματα στον χαρακτήρα του που τον ανέδειξαν ως Μέγα στρατηγό;
Η υπομονή, η πειθαρχία, η αντοχή στην σκληρότητα, το όραμα, ο ελληνικός πολιτισμός που του διεύρυνε το πνεύμα η καλλιέργεια του, η στρατηγική νικητή, η αποφασιστικότητα, το πάθος του για τον Μ. Αλέξανδρο του οποίου την πολεμική πρακτική και στρατηγική μέθοδο διαρκώς μελετούσε, η διάθεση κι η ικανότητα του να κάνει συμμαχίες ακόμη και με χώρους που κατά βάθος δεν συμπαθούσε κι η βούληση αλλά κυρίως η πιστή του ότι είχε έρθει με μια αποστολή στον κόσμο. Αυτά κι ακόμη τόσα αλλά έχτισαν την στρατιωτική ιδιοφυΐα του. Ήταν μονίμως ενα αουτσάιντερ έτοιμος να εκπλήξει. Κι είχε δυσπιστία σε όσους τον περιτριγύριζαν. Ήταν επίσης υπηρέτης των νέων αστικών θεσμών που εκσυγχρόνισαν την κοινωνία. Ήταν ένας μεγάλος εκσυγχρονιστής.
Μέγας Αμέξανδρος-Μέγας Ναπολέων: Ήταν και οι δυο τους εκσυγχρονιστές.
Τη σχέση του Ναπολέοντα Βοναπάρτη με τον Μέγα Αλέξανδρο διερευνά στο βιβλίο του ο Δημοσθένης Δαββέτας. Συγκρίνοντας τις δύο αυτές μεγάλες προσωπικότητες, επισημαίνει:
«Ήταν σκληροί κι οι δυο, πρώτα με τον εαυτό τους, πειθαρχημένοι κι απείθαρχοι, υπομονετικοί και προσηλωμένοι, λάτρεις της φιλοσοφίας και των γραμμάτων, με μια διάθεση διαρκούς σύγκρουσης και οικουμενικότητας. Τα κοινά τους σημεία ήταν ο εγκεφαλικός, ανορθόδοξος ως και κάποιες φορές υβριδικός πόλεμος που κι οι δυο έκαναν. Πολεμούσαν πάντα με στρατηγική το στοιχείο της έκπληξης και του ρίσκου. Είχαν τόλμη, θάρρος, πιστή στον εαυτό τους, ήταν συγκρατημένοι κι αυτοπειθαρχημένοι, άκουγαν κι αποφάσιζαν τελικά οι ίδιοι, είχαν πολιτιστικό όραμα και στόφα εμπνευσμένου κι εμπνευστή ηγέτη. Είχαν αξίες με τον ελληνικό πολιτισμό ως βάση. Κι οι δυο τους ήταν εκσυγχρονιστές εγκαταλείποντας το παλιό.
Οι διάφορες τους ήταν ίσως στο ότι ο Ναπολέων ήταν πιο κρυψίνους και υπόγειος. Κι υποχρεώθηκε να συγκρουστεί με όλους όσοι στράφηκαν εναντίον του. Ενώ ο Αλέξανδρος ήταν πιο μετωπικός και συσπειρωτικός. Ο Αλέξανδρος είχε πρότυπο τον Αχιλλέα, ο Ναπολέων τον Αλέξανδρο.
Ποιος ο ρόλος του Μεγάλου Ναπολέοντα στην Ελληνική Επανάσταση;
Σημαντικότατος. Συμβολικά και πρακτικά. Η μορφή του σπουδαίου στρατηλάτη που ενεργούσε ανοιχτά υπέρ της ελληνικής επανάστασης έδινε θάρρος κι ελπίδα στους σκλαβωμένους Έλληνες. Ο Ναπολέων ενσάρκωνε τη βοήθεια της Ευρώπης αλλά κυρίως του ιδίου του μεγάλου νικητή προσωπικά. Ήταν πρωταγωνιστής κι άφησε ακριβώς το στίγμα του γιατί είχε βαθύτατη ελληνική παιδεία και συνείδηση.
Γιατί σας ελκύουν οι μεγάλες προσωπικότητες της Ιστορίας;
Γιατί πάντα πίστευα και πιστεύω ότι αυτές οι εκτός ορίων ασυνήθιστες προσωπικότητες συνδυάζουν κι ενσαρκώνουν ικανότητες που δεν μπορούν να διαθέσουν οι “μηχανικές ” συλλογικές μορφές διοίκησης και διακυβέρνησης. Δηλαδή διαθέτουν ευφυΐα, ταλέντο, ελευθέρια, πολιτισμό και αδυναμίες. Είναι πιο συναρπαστική η ζωή κι η πορεία ενός ασυνήθιστου ανθρώπου για μένα πάρα ενός υπάκουου τυπικά σε ενα μηχανικό σύστημα. Γοητεύομαι από το ανορθόδοξα ανθρώπινο. Ανάλογα γραφώ και για την τέχνη. Όσους καλλιτέχνες αγαπώ κι ασχολούμαι έχουν κάτι το, ακραία κάποιες φορές, ασυνήθιστο, ανυπάκουο κι επαναστατικό. Μου αρέσουν οι εμπνευσμένοι αντιρρησίες.
Ποια είναι η επόμενη μεγάλη ιστορική προσωπικότητα με την οποία σκέφτεστε να ασχοληθείτε;
Μ ‘ ενδιαφέρει ο Γκάντι για τη μη-βία του, ο Μαντέλα για τη δύναμη συγχώρεσης που τον χαρακτήριζε και γενικά οι προσωπικότητες που είτε είχαν πολιτιστική σχέση με την Ελλάδα, είτε συγκεκριμένη φιλοσοφία όταν διοικούσαν. Μ ενδιαφέρει ο “βασιλιάς φιλόσοφος” που ονειρευόταν κι ο Πλάτων, που ήταν χαρακτηριστικό των σπουδαίων αρχαίων πολιτισμών με σύγχρονες προεκτάσεις.
Τρία ακόμα βιβλία μέσα στο Νοέμβριο
Μέσα στον Νοέμβριο κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κάκτος τρία ακόμα βιβλία του Δημοσθένη Δαββέτα. Πρόκειται, όπως μας ενημερώνει ο ίδιος για τα: «Η ιστορία κι η φιλοσοφία του Ντιζάιν», το μυθιστόρημα «Το πορτρέτο ενός τρομοκράτη”, οπού ” τρομοκράτης” είναι ακριβώς ο επαναστάτης καλλιτέχνης, ο επαναστάτης δημιουργικός άνθρωπος.
Επίσης το πολυαναμενόμενο βιβλίο ” Διάλογοι”. Πρόκειται για μετάφραση στα ελληνικά των συζητήσεων που για 25 περίπου χρόνια είχα με όλους τους διεθνείς πρωταγωνιστές εικαστικούς της σύγχρονης τέχνης. Μερικά ονόματα: Αντί Γουόρχολ, Γιόζεφ Μπόις, Μπασκιά, Αμπράμοβιτς, Χέλμουτ Νιούτον, Κουνέλλης, Σαμαράς, Τόνι Κραγκ, Άντονι Τάπιες, Κιθ Χάριγκ, Μπάζελιτς, Λούπερτς, Γκίλμπερτ και Τζωρτζ, Μάριο Μερτς και τόσους μα τόσους άλλους. Ενα χρησιμότατο εργαλείο κυριολεκτικά για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν για την σύγχρονη τέχνη.
Info:Δημοσθένης Δαββέτας: «Είχε ελληνικές ρίζες ο Μ. Ναπολέων;», εκδόσεις Κάκτος, κυκλοφορεί μέσα στην βδομάδα.
Λεζάντες:
Δύο ζωγραφικά έργα του Δημοσθένη Δαββέτα που αναπαριστούν τον Μεγάλο Ναπολέοντα.
