Η εποποιία των Στεφανοπουλων – Κομνηνων. Μέρος δεύτερο: Απο την Γένοβα στην Παομια της Κορσικης.
Συνεχίζοντας απο το αρθρο μου του προηγούμενου Σαββάτου (23/1/21), οι Έλληνες της Μάνης, οταν έφτασαν στην Γένοβα ,μετα απο αρκετές συζητησεις με την γερουσια συμφώνησαν σε βασικά σημεία για την μεταβαση κι εγκατασταση τους στην Παομια της Κορσικης. Στην γραπτή τους συμφωνία με τιτλο des capitulations ,την οποία βρίσκουμε στα εθνικά αρχεία της Γένοβας ( liasse graecorum) κι η οποία περιλαμβάνει 14 άρθρα, μπαίνουν οι βάσεις της οργάνωσης της αποικιας στην Παομια της Κορσικης. Μεταξύ 1663 και 1671, υπήρξαν περισσότερα πιο εξειδικευμένα άρθρα που αφορούσαν την συμφωνία για την οργάνωση της ζωής τους στην νεα τους πατρίδα. Αυτο που εδω θα θελα να τονίσω είναι ότι ήδη απο το πρωτο κιόλας αρθρο διαβάζουμε οτι οι Έλληνες της Παομια θα πρεπε να προσαρμοσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα συμφωνα με τους κανόνες που έχουν τεθεί κι αναγνωριστεί απο τον Ποντιφικα της Ρώμης, εγκαταλείποντας έτσι την ορθόδοξη θρησκεία τους. Βλέπουμε δηλαδή πόσο μεγάλη σημασία έδιναν τοτε οι καθολικοί στο να επιβάλλουν τους θρησκευτικούς τους κανόνες όπως εκσναν παντα με τους ορθόδοξους απο πριν την πτωση της Κωνσταντινούπολης. Ήθελαν κι επεδίωκαν παντα τα πρωτεία του Παπα. Γι’αυτο οι Μανιάτες δεν είχαν αλλη επιλογή.. Οι αρχηγοί τους ( ο apostoli stephanopoulos πιο ειδικά ) ,ο κοσμογυρισμρνος και μορφωμενος ,μετεφρασε στους συμπατριωτες του συτο το πρωτο αρθρο λιγο διαφορετικα απ’οτι οι Γενοβεζοι.
Έκανε λαθος; Η το κανε ηθελημένα για να μην αντιδρασουν; Καθε ιδέα να επιστρέψουν στην Μανη η να ψάξουν γι’αλλη πατρίδα φάνταζε Γολγοθάς για τους ήδη ταλαιπωρημένους απο το ταξίδι Έλληνες. Τους είπε λοιπόν πως οταν πεθαιναν οι ιερωμενοι τους ,θα πηγαιναν στην Ρωμη όπου ο Παπας θα εκλέξει τον νεο ορθοδοξο ιερωμένο τους. Κατι που δεν ισχυε . Διότι η στα ιταλικά γραμμενη συμφωνία ήταν ξεκαθαρη: μετα των θσνατο των ιερωμενων( δεσπότη,ιερέων και μοναχων) που ηταν μαζι τους στο ταξιδι, στην συνέχεια ο Πάπας θα όριζε τους ιερωμένους απο την Εκκλησία της Ρώμης. Ετσι μετα την αποδοχη της παρερμηνευομενης γραπτής συμφωνίας των des capitulations η Γενοβεζικη εξουσία έβαλε τους Έλληνες σε γαλέρες με προορισμό την Κορσικη.
Όπως γράφει στις επιστολές του προς τους συγγενείς που έμειναν πίσω στην Μανη στο Βιτυλο , ο Apostoli Stefanopoli, ήδη το ταξίδι τους προς την Γενοβα ,δεν ήταν ευκολο. Ο ίδιος προσωπικά εχασε απο την ζωη τον εγγονο του ,τον πατέρα του ,την γυναίκα του . Συνολικά εφυγαν απο την ζωή 120 συμπατριώτες τους. Ο προορισμός τους όμως παρέμενε σταθερός.
Ετσι με τις Γενοβεζικες γαλέρες κι αφού άφησαν τους αρρώστους τους για νοσηλεία στην Γένοβα κι έθαψαν και τους νεκρούς τους, εφτασαν κάποια στιγμή στην Παομια της Κορσικης. Εκεί αφου οι αρχές τους βοήθησαν να οικοδομήσουν κάποια σπίτια, τους έδωσαν ενα χρηματικο ποσο κι επιπλέον σπορους φακης,φαβας,σιταριού,φασόλια κι άλλες τροφές, όπως και κάποια ζωα . Ηταν η αρχη για νσ φτιαξουν την ζωη του.Αυτα δεν τους τα έδωσαν δωρεαν.. θα έπρεπε να ξεπληρωθουν απο τους Έλληνες σε διάστημα 6 χρόνων δίχως τόκους. Μπορούσαν δε να διατηρήσουν ως ιδιοκτησια τους τα εργαλεία που είχαν και μετα τα 6 χρόνια.
Πριν απο την εγκατάσταση των Μανιατών ,η Παομια ήταν ενα εγκαταλελειμμένο χωριό. Υπήρχαν μονο κάποιες γκρεμισμενες εκκλησίες και σπιτια. Πανω σ’αυτό τα συντριμια οι Έλληνες θα χτίσουν 7 εκκλησίες, των οποίων η κυριότερη στο κέντρο της πόλης, ονομάστηκε η εκκλησία της Αναληψεως. Οι Κορσικανοι αρχικά βοήθησαν τους νέους εποίκους στην εγκατάσταση τους. Ο Δεσποτης Παρθενιος Καλκανδης εχτισε ενα μοναστήρι με εκταση γης γύρω του. Η γεωγραφική θέση της Παομια στην Δυτική πλευρά του νησιού, 50 χιλιόμετρα μακρια απο την πρωτεύουσα το Αιακειο, μεταξύ των δυο κόλπων του Porto και της Sagone, κοντά σ’ένα δασος ,που θα ητσν και φυσικο τοπιο και επισης θα τους εδινε ξυλα για θερμανση,ηταν ενας προσφορος τοπος, που γρηγορα μετατράπηκε απο τους έξυπνους και δημιουργικούς Έλληνες, σε μικρο παραδεισο. Ελάφια, αγριογούρουνα, πολλα ειδη ζώων, που βοσκουσαν εκεί, αλλά και η αφθονία ψαριών, μετέτρεψαν την Παομια σε μικρή γη της επαγγελίας. Οι επιστολές του Apostoli Stephanopoli το φανερώνουν.
Όμως δυο στοιχεία οι “ευτυχισμενοι” Μανιάτες δεν τα υπολόγισαν σωστά. Το πρωτο ήταν η διπλογλωσσια των αρχών της Γένοβας και η εντονη ζήλια που προκλήθηκε στους ντόπιους. Στην πρωτη περίπτωση αυτο φάνηκε αμέσως απο πολλά άρθρα των capitulations .Γραμμένα αυτα στα ιταλικά,( όπως και το αρθρο 1 που είδαμε ηδη), έκρυβαν αποχρωσεις-παγίδες της γλώσσας που οι κατα τ’άλλα μορφωμένοι Έλληνες δεν μπόρεσαν να δουν εγκαιρα.
Το δεύτερο στοιχείο, αυτο των σχέσεων με τους ντόπιους, έπαιξε σημαντικό ρόλο.Άρχικα ολα έδειχναν ειρηνικά και φαινόντουσαν ως μια ομαλή συνύπαρξη. Οι Έλληνες έδειξαν καλη διάθεση κι ήθελαν να γίνουν αποδεκτοί. Αμφοτεροι ομως και οι Γενοβεζοι και οι Κορσικανοι επαιζαν διπλο παιχνιδι.Οι πρώτοι ήθελαν τους Έλληνες γι’αντιβαρο στις εξεγέρσεις των Κορσικανων αλλά και ταυτόχρονα ανα πάσα στιγμή εστρεφαν φανερά η έμμεσα τους Κορσικανους εναντίον τους.Επρόκειτο για παιχνιδι ελέγχου κι εξουσίας . Οι δευτεροι ,οι Κορσικανοι, απο την μια ήθελαν τους Μανιάτες ως “ομηρους” και αντικείμενα εκβιασμού εναντίον της Γένοβας κι απο την άλλη τους ζήλευαν γιατί ήταν έξυπνοι,παραγωγικοί,καλλιεργημένοι,κοσμοπολίτες, με πρωτοποριακές αποτελεσματικές ιδέες, σ’οικονομια, αγροτικη παραγωγή και διακυβέρνηση. Τους ζήλευαν επίσης γιατί οι Έλληνες ήταν ,όταν πρωτοπηγαν εκει, μια κλειστή κοινωνία, που δεν ανοιγόταν εύκολα, ηταν περηφανοι και με τις φορεσιές και το καθημερινό τους στυλ, διατηρούσαν στο ακέραιο την γλώσσα τους ,τα ήθη κι έθιμα τους ,τον πολιτισμο τους.
Τα δυο πρωτα Χρόνια μεταξύ 1676 και 1677 υπήρξαν τα πιο δημιουργικα κι ευτυχισμένα της διαμονής των Μανιατών στην Παομια. Έχτισαν τα σπίτια τους, τις εκκλησίες τους,το μοναστηρι τους, φυτευσαν τα δέντρα και τα φυτα τους και οργάνωσαν όπως ήθελαν την ζωή τους. Η διοίκηση της αποικίας τους δόθηκε στά 9 πρόσωπα που έπαιξαν ηθική ρόλο στο ταξίδι τους απο την Μανη στην Κορσική. Πανω ομως απο αυτούς βρισκόταν ο στρατιωτικός Buti, ο εκπρόσωπος των Γενοβεζικων αρχών.Ήταν ένας ειδικός κομισαριος.Ό κυβερνήτης τους. Τους διοικούσε ως προς τα οικονομικά, τους φόρους, τα θεματα δικαιοσύνης . Ηταν επίσης ο βασικός παράγοντας- μεσάζοντας μεταξύ των Ελλήνων και των Κορσικανων σ’όλα τα ζητήματα της καθημερινότητας τους ,απο τις κοινές αποφάσεις που αφορούσαν το νησι ως τις οποιες διαφορές τους. Ηταν ενα πρόσωπο αμφιλεγόμενο που έπαιρνε τις αποφάσεις παντα με σκοπο να υπάρχουν αντεγκλήσεις στο νησί μεταξύ των δυο κοινοτήτων, ώστε η εξουσία της Γένοβας να μην απειλείται.
Ποια ήταν η αφορμή ομως σύγκρουσης Κορσικανων και Μανιατων;
Νοιώθοντας οι ντόπιοι, που δεν ήθελαν κανένα ξένο στα μέρη τους ,οτι οι Μανιάτες ήρθαν για να μεινουν ,άρχισαν να δημιουργουν προβληματα για να συγκρουστούν μαζί τους. Κι η πιο εύκολη αφορμή ήταν το εδαφικό. Άρχισαν να διεκδικουν τα εδάφη της Παομιας.. Έλεγαν ότι οι ηταν δικα τους κι ότι οι Γενοβεζοι είπαν ψέμματα στους Μανιάτες. Ηταν πραγματικά ετσι; Ενδεχομένως. Ο ρόλος της Γένοβας ήταν παντα το διαιρει και βασίλευε μεταξύ την ντόπιων και των Ελληνων. Κι έτσι ακολούθησαν τα πολυ δυσάρεστα γεγονότα που θα γραψω στο άρθρο μου το επόμενο Σάββατο. Όπως θα γράψω επίσης για την οικογενεια του Μεγάλου Ναπολεοντα στο Αιακιο. Πριν τελειώσω όμως θέλω να σας αναφέρω ενα γεγονός. Συμφωνα με τις τοτε μαρτυρίες, οταν οι πρώτοι Ελληνες εφτασαν με τις γαλέρες στο λιμάνι της Sagone, μερικοί απο τους Κορσικανους ήταν εκεί. Περίμεναν να δουν ανθρώπους εξαθλιωμένους, τους οποίους κάποιοι ήθελαν μάλιστα ν’αγορασουν για σκλάβους. Τι έκπληξη λοιπόν οταν είδαν να κατεβαίνουν απο τα πλοία ψηλοι δυνατοί άνδρες, περηφανοι ,αξιοπρεπείς,καλλιεργημένοι, έτοιμοι να γίνουν τ’αφεντικα!. Ούτε καν τους πλησίασαν. Έφυγαν νοιώθοντας ότι αυτοί οι Μανιάτες είχαν στυλ και συμπεριφορά περηφανών αρχόντων. Πως λοιπόν να μην γεννηθεί μεσα τους μια ζήλεια που όπως θα δούμε στην συνέχεια εφτασε τα όρια επικίνδυνου και δολοφονικου φθονου;
Βιβλιογραφια; Επιστολές Apostoli Stephanopoli, des capitulations ( αρχεία της Γενοβας), Πριγκιπας Δημητριος Στεφανόπουλος .
Δημοσθένης Δαββετας Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης ,ποιητής,εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.