Η καταστροφή της Παναγίας των Παρισιων , εκτός από πολιτιστική κι ιστορική φθορά, ανέδειξε κι ένα άλλο ζήτημα τόσο διαχρονικό και πάντα επίκαιρο , ειδικά στις μέρες μας. Αυτό της Εθνικης ταυτοτητας.
Η μεγάλη και συλλογική συγκίνηση που έδειξαν οι Γάλλοι , λες κι έτρεχε από τα σωθικά της καιγομενης Παναγίας των Παρισιων ταυτόχρονα , το αίμα του Χριστού , η μελαγχολική ματια του βασιλιά Λουδοβίκο του 4ου κι άλλων βασιλέων , το θριαμβευτικό στυλ του Ναπολέοντος και η παθιασμένη από έρωτα καρδιά του Κουασιμοδου,μ’αλλα λόγια το ιστορικό παρελθόν των Γάλλων , αφορούσε την αγωνία για το παρελθόν και το μέλλον τους σαν χώρα , δηλαδή την εθνική τους ταυτότητα .
Όταν μιλάμε για ταυτότητα συνηθίζεται να γίνεται ταύτιση με κάτι το στατικό , το κλειστό , το οροιοθετημενο , το ιστορικά ιερό σε σημείο συχνά να γίνεται αντιδραστικό . Κι όμως δεν είναι έτσι. Η ταυτότητα είναι κυρίως μια μήτρα που ασταμάτητα δίνει νεες ζωές. Δεν είναι μια νεκρή ύλη που έχει τις διαστάσεις μούμιας. Αντιθετως είναι ένας ζωντανός οργανισμός που επιτρέπει την διαρκή αναγέννηση κι επανεκκίνηση των θεμελιακών αρχών ενός λαού , περισσότερο υιοθετημένων στις αλλαγές και μεταβολές του χρόνου. Η μαυροκαπνισμένη Παναγία των Παρισιων δίνει την αίσθηση της απειλης εξαφάνισης των ζωντανών στοιχείων της Γαλλικής ταυτοτητας. Και ταυτόχρονα η εντυπωσιακή συγκίνηση των Γάλλων μπροστά σ’αυτή την απειλή , συμβολίζει την ανάγκη εθνικης ρίζας , τόσο αυθόρμητα και φυσικά εκφρασμένης, ακόμη κι αν κάποιοι “προοδευτικοί” έχουν επανειλλημένα προσπαθήσει να γελοιοποιήσουν και να σκοτώσουν αυτή την εθνική ριζα. Η Γαλλική ταυτότητα συμπεριλαμβάνει ταυτόχρονα θρησκεία , Μοναρχία, πνευματικότητα και επανάσταση . Είναι γνωστόν άλλωστε ότι η Παναγία των Παρισιων χτίστηκε μ’αναλογο πνεύμα όπως αυτό των Πυραμίδων και του Παρθενώνα. Με την διαφορα ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο της , σκλάβοι αλλά τεχνίτες που πληρώθηκαν από το κρατος . Η ελευθερια λοιπόν είναι επίσης θεμελιακό στοιχειο αυτού του καθεδρικού ναού. Κι όλα αυτά είχαν λησμονηθεί και περιφρονηθεί για πολλά χρόνια λόγω ” προοδευτικότητας” κάποιων. Να όμως που ένα τραγικό γεγονός τα ξαναφέρνει στην επιφάνεια της μνήμης. Να που η απειλή της πολιτιστικης ταυτοτητας τα ξαναζωντανεύει . Ένα είδος ευτυχίας γέμισε τους Γαλλους . Και βέβαια εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των ΜΜΕ που ως τώρα χλεύαζαν τα περί ταυτοτητας αναγνωρίζουν τώρα την μεγάλη σημασία της πολιτιστικης ρίζας. Αποδεικνύεται ότι η πολιτιστική ρίζα είναι φυσική ριζα όπως τα φυσικά στοιχεία για κάθε άνθρωπο επι γης. Αποδεικνύεται επίσης ότι η προσπάθεια ν’αντικατασταθει η ταυτότητα από ιδεολογία είναι βλακώδες . Μιας και η απωλλεια κάποιου τέτοιου στοιχείου οδηγεί στην καθαρή συνείδηση ότι το ιδεολογικό στοιχειο είναι μια αρρώστια που θέλει να επιβληθεί της ίδιας της φυσικής πραγματικότητας. Οι διαφορες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την εθνική “ταυτότητα ” όταν και όπως τους βολεύει. Θαθελαν πολύ να πουν ειδικά οι διαφορες ” προοδευτικές” κυβερνήσεις, ” τι μας νοιάζει τώρα η Παναγία των Παρισιων ! Ας βάλουμε στην θέση της κάτι μοντέρνα αρχιτεκτονικα γλυπτά κλπ” . Όμως οι λαικές αντιδράσεις κι η συλλογική συνείδηση τους έκανε όχι μόνο να σωπάσουν αλλά και να λυπηθούν (sic) για την καταστροφή . Βέβαια Μολις περάσει ο καιρός θ’αρχισουν και πάλι το βιολί τους για πολυπολιτισμικότητα , κι όλα τα γνωστά. Κι όμως τα πράγματα δεν είναι πια τα ίδια . Η καταστροφή της Παναγίας των Παρισιων μας έκανε να καταλάβουμε πως οι ριζες μας , η ταυτοτικη πολιτισμική μας μνήμη είναι πολύ καθοριστικό στην Ζωη μας . Την καθοδηγούν άμεσα η έμμεσα . Κι είναι Χαρις σ’αυτες τις πολιτιστικές ριζες μας που κάθε γενιά μπορεί ν’ανοιχθει σε μια καινούργια . Η αρχιτεκτονική της ουσίας και του νοήματος παραμένει περισσότερο από ποτε παρούσα και δυνατή. Η μήτρα της πολιτιστικης ζωής συνεχίζει να γεννά νεες ιδέες που θρέφουν την ταυτότητα μας . Κι αν ποτε ξαναρχίσουμε να την στοχοποιούμε τότε υπάρχει κινδυνος να μην ξαναγεννησει. Έχουμε περισσότερο από ποτε ανάγκη την δημιουργική δύναμη της πολιτιστικης μας μήτρας .
Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός.