Ταλιμπανισμός και Γκραφίτι (Ελεύθερος Τύπος 19.03.2015)

Ταλιμπανισμός και Γκραφίτι

Με αφορμή τα γκράφιτι στους τοίχους του Πολυτεχνείου, αναπτύχθηκε από τους υποστηρικτές αυτής της παρέμβασης ότι επρόκειτο για καλλιτεχνική πράξη. Το επιχείρημά τους στηρίζεται στην άποψη ότι τα γκράφιτι αποτελούν συνέχεια ντανταϊστικού ή φουτουριστικού ύφους. Από εδώ ακριβώς ξεκινώ και τον αντίλογό μου. Τα γκράφιτι υπήρξαν από τις αρχές του 20ού αιώνα, με αποκορύφωμα τη δεκατία του ’60 και το Μάη του ’68, ένα είδος πολιτικό-κοινωνικής αντίδρασης. Ο μεγάλος αφροαμερικανός καλλιτέχνης Ζαν Μισέλ Μπασκιά είχε γεμίσει τους δρόμους της Νέας Υόρκης, από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, με ποιητικές φράσεις υπογράφοντας με το ψευδώνυμο SAMO. Όμως, τα γκραφίτι του τα ζωγράφιζε σε άδειους ή έρημους χώρους και όχι σε κτήρια με αισθητική, ιστορία και παράδοση. Δεν ήθελε να βεβηλώσει αρχιτεκτονήματα. Δεν ήθελε να καταστρέψει. Ήθελε απλά η γλώσσα των γκραφίτι του να μιλά στην καρδιά και το μυαλό των πολιτών σε σχέση με την καθημερινότητά τους. Συμπεριφερόταν δηλαδή σαν καλλιτέχνης και όχι σαν καταστροφέας. Πολλοί επίσης μίλησαν για το έργο Μόνα Λίζα του Ντα Βίντσι, το οποίο ο Ντυσάμπ έφτιαξε εκ νέου, βάζοντας μουστάκια στη Μόνα Λίζα. Αυτή η ντανταϊστική του πράξη δεν στόχευε στην καταστροφή του γνήσιου έργου καθώς έγινε πάνω σε φωτοτυπία του αυθεντικού. Ο Ντυσάμπ, σαν γνήσιος δημιουργός, σεβάστηκε το αυθεντικό έργο τέχνης. Συμπεριφέρθηκε σαν εικαστικός καλλιτέχνης. Κάτι που συνέβη και τα χρόνια του ’80 όταν τα γκράφιτι του Μπασκιά εισήχθησαν στην καλλιτεχνική γλώσσα ως νέο αλφάβητο. Συνεπώς τα γκράφιτι, είναι τέχνη από μόνα τους και δεν χρειάζονται καταστροφικές δράσεις για να υπάρξουν. Η τέχνη από την ίδια της τη φύση επιθυμεί να εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία κι αυτό εκαναν και οι δυναμικές πρωτοπορίες ( Avant-Gardes ) του 20ού αιώνα. Θέλησαν να ανοίξουν διάλογο με τις παραδόσεις, να τις εκσυγχρονίσουν και όχι να τις αφανίσουν, ακόμη κι αν χρειάστηκε πολλές φορές να έρθουν σε εννοιολογική κι αισθητική ρήξη με αυτές. Μόνο ο σοβιετικοί κομμουνιστές, ο εθνικοσοσιαλισμός του Χίτλερ και οι τζιχαντο-ταλιμπάν θέλησαν να καταστρέψουν. Κατέστρεψαν αντίστοιχα έργα του Μάλεβιτς και του Μπέκμαν μεταξύ άλλων και ανατίναξαν τους Βούδες στο Αφγανιστάν και την προϊσλαμική τέχνη στη Μοσσούλη του Ιρακ. Θέλω να πιστεύω πως αυτοί που έκαναν τα γκράφιτι στο Πολυτεχνείο δεν σκέφτονται έτσι, όμως η πράξη τους εκ των πραγμάτων εμπεριέχει ταλιμπανιστική ιδεολογία. Η τέχνη δεν χρειάζεται ούτε ιδεολογία, ούτε ταλιμπανισμό. Από μόνη της είναι μια δημιουργική καλυτέρευση ζωής. Γι’ αυτό και ο μεγάλος ποιητής Φερνάντο Πεσσόα έλεγε «το γεγονός ότι υπάρχει τέχνη είναι η απόδειξη ότι η ζωή από μόνη της δεν φτάνει».

Υβριδική Στρατηγική (Παρασκήνιο 14.03.2015)

Υβριδική Στρατηγική

Ουκρανία, Συρία, Ιράκ, χώρες με διαφορετικά προβλήματα. Οι Δυτικοί έχουν έρθει αντιμέτωποι μ’ένα νέου τύπου πόλεμο: τον υβριδικό. Πρόκειται για έναν συνδυασμό παραδοσιακών μαχών, ανταρτοπόλεμου με απλούς τρόπους ή πολύ σύγχρονους, μαζικές προπαγανδιστικές εκστρατείες στα διαδικτυακά μέσα, ένα είδος ανοιχτού κυβερνοπόλεμου. Σ’αυτήν τη στρατιωτική αλχημεία, η Ρωσία του Πούτιν και οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού κράτους είναι πρωτοπόροι. Πρόσφατα, το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών (I.I.S.S.), στην ετήσια ανακοίνωσή του έγραψε: «οι διαφορετικές όψεις του υβριδικού πολέμου, με διαφορετικούς πρωταγωνιστές σε διαφορετικούς τόπους, εμφανίζουν ομοιότητες». Γι’ αυτό και οι παραδοσιακοί τρόπο μάχης έχουν δυσκολίες στο να προσαρμοστούν σ’αυτόν τον τύπο πολέμου. Πρόκεται για κάτι σαν «πολεμική ομίχλη». Στην Ουκρανία, ο Πούτιν επέβαλε μια διφορούμενη κατάσταση η οποία κι εγκλώβισε ως τώρα τους Δυτικούς. Έστειλε, στο ουκρανικό έδαφος και στα σύνορα, μοντέρνο στρατιωτικό υλικό (όπως βαριά τανκς Τ-80) και δυνατά τεχνολογικά εργαλεία που εμποδίζουν τις επικοινωνίες και τον ηλεκτρονικό πόλεμο, όπως και ειδικές δυνάμεις στα ανατολικά οι οποίες δεν έφεραν πάνω τους το παραμικρό σημάδι πως ανήκουν στο ρωσικό στρατό. Τους ονόμασαν « οι μικροί πράσινοι άνθρωποι» και το κρεμλίνο ποτέ δεν παραδέχτηκε επίσημα την ύπαρξή τους. Αντιθέτως, την αρνήθηκε, φέρνοντας έτσι τις Δυτικές Δυνάμεις σε αμηχανία και ενισχύοντας τους φιλορώσους αυτονομιστές. Πρόκεται για την ίδια την ουσία του υβριδικού πολέμου. Είναι η στρατηγική της αμφιβολίας ή οποία δίνει έτσι ένα άλλοθι σε όσους δεν θέλουν να το πιστέψουν. Αποτελεί μια τεχνική δημιουργίας αβεβαιοτήτων με στόχο να προκαλέσει αργοπορία, καθυστέρηση, διστακτικότητα. Η υβριδική ασυμμετρία, πέραν από το πεδίο μάχης, φαίνεται και σ’αυτό των πληροφοριών, σε σημείο που οι Δυτικοί να μην ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν έναν τέτοιο «ανεπίσημο πόλεμο». Το ΝΑΤΟ δεν γνωρίζει πλέον ποια τακτική ν’ακολουθήσει. Ανάλογη συμπεριφορά παρατηρείται κι από πλευράς του Ισλαμικού κράτους, το οποίο χρησιμοποιεί στοιχεία εξέγερσης, ελαφρύ οπλισμό και τρομοκρατία. Με την στρατηγική αυτή έχουν καταφέρει ως τώρα να κερδίσουν πολλά εδάφη. Βέβαια, έχουν ως σύμμαχό τους και τις τεχνικές της προπαγάνδας: Ίντερνετ, βίντεο κι επιστράτευση πιστών από τις ευρωπαϊκές χώρες. Ο Υβριδικός πόλεμος σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή έχει σημαντικές ομοιότητες. Η Δύση πρέπει να βρει επειγόντως απαντήσεις απέναντι σ’αυτόν τον τύπο πολέμου για να μην αποσταθεροποιηθεί και μάλιστα σύντομα. Τέτοιου είδους μάχες, αν και φαινομενικά εύκολες, έχουν την ικανότητα να μεταδοθούν σαν μικρόβιο και στις Δυτικές χώρες σε μικρό χρονικό διάστημα, πράγμα του οποίου ήδη έχουμε γίνει μάρτυρες. Ως αποτέλεσμα, η Δύση θα έχει ν’αντιμετωπίσει ταυτόχρονα εσωτερικό κι εξωτερικό εχθρό. Η Δυτική πολεμική στρατηγική πρέπει να προσαρμοστεί όσο γίνεται πιο γρήγορα στα νέα στρατιωτικά δεδομένα.

Δ.Δαββέτας
Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, Συγγραφέας, Εικαστικός