Ο Τσάρος και η Ευρώπη
Όταν ο Barrozo, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Commission, στις 13 Αυγούστου, μ’ αφορμή την Ουκρανική κρίση μιλούσε για «σημείο μη-επιστροφής» έδωσε την εντύπωση ή ότι ήταν αφελής ή ότι μιλούσε σ’ αφελείς Ευρωπαίους πολίτες. Γιατί η σχέση Ευρώπης-Ρωσίας στην οποία αναφερόταν, και την οποία τόσοι πολιτικοί Ευρωπαίοι ηγέτες και διανοούμενοι, ονειρεύτηκαν (πρόσφατα ο Τοντόροφ), δεν υπήρξε ποτέ άριστη όπως άφηνε να εννοηθεί ο Barrozo.
Η προσπάθεια μετά τον πόλεμο ώστε να μπει η Ρωσία στην Ευρωπαϊκή οικογένεια
ξεκίνησε επί Μιτεράν, ο οποίος και δημιουργώντας το 1990 την Ευρωπαϊκή
συνομοσπονδία, συνεργάστηκε με τον καγκελάριο Κόλ και τον Τσέχο πρόεδρο Χάβελ, γι’
αυτό το project. Τι συνέβη όμως και τορπιλίστηκε αυτή η προσπάθεια; Η Ουάσιγκτον
αντιπρότεινε 3 σημεία που κέρδισαν έδαφος. Πρώτον: η εξάπλωση της οργάνωσης της
ασφάλειας που οι Η.Π.Α. μαζί με τον Καναδά προώθησαν στρατιωτικά. Δεύτερον: η
επαναδραστηριοποίηση του ΝΑΤΟ σε πολέμους όπως αυτός της Γιουγκοσλαβίας, χώρα
στην καρδιά της Ευρώπης. Τρίτον: η γρήγορη εισδοχή στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση κρατών-δορυφόρων της Μόσχας. Μ’ άλλα λόγια, η Νέα Ευρώπη αρχίζει να χάνει το παλιό της χρώμα, παύει να ‘ναι ατόφια ευρωπαϊκή και μέσω της παγκοσμιοποίησης αρχίζει ν’ αμερικανοποιείται. Αυτή την «Αμερικανική» Ευρώπη δεν την αμφισβητεί μήτε ο
Γκορμπατσόφ, ο ονειροβάτης, μήτε ο Γιέλτσιν, ο μέθυσος. Για παράδειγμα, όταν ο Κόλ κι ο Μπους αρχές του 1990 πρότειναν στην Ρωσία να μην εξαπλωθεί στ’ ανατολικά το ΝΑΤΟ ως αντάλλαγμα στην αποχώρηση των σοβιετικών στρατιωτικών από την Ανατολική Γερμανία, ο Γκορμπατσόφ το αρνήθηκε. Ο δε Γιέλτσιν για να πάρει ένα τεράστιο δάνειο από το γνωστό μας ΔΝΤ, δέχτηκε ώστε το ΝΑΤΟ χωρίς τη συμφωνία του ΟΗΕ, να κηρύξει τον πόλεμο στην Σερβία.
Όλα όμως άρχισαν ν’ αλλάζουν όταν το 2000, εμφανίστηκε ο Πούτιν, που δεν ήταν
μήτε αδύναμος, μήτε αλκοολικός. Ο Νέος Τσάρος του Κρεμλίνου αρχικά δεν ήταν
αντιδυτικός. Μάλιστα δέχτηκε να βοηθήσει τις Η.Π.Α., να πολεμήσουν τους Ταλιμπάν μετά την καταστροφή της 11ης Σεπτεμβρίου. Όμως όταν οι Αμερικάνοι, κάτω από τον υποκριτικό μανδύα να βοηθήσουν τη δημοκρατία, αρχίζουν να προσαρτίζουν τις δορυφορικές χώρες της Ρωσίας (από εγκατάσταση πυραύλων στην Πολωνία μέχρι πολιτική επέμβαση στον Καύκασο), ο Πούτιν ο ψυχρός αλλά στρατηγικός πολιτικός, αντέδρασε. Με την αντίδραση του επιστρέφουμε στις σχέσεις δύναμης και εξουσίας στην Ευρώπη.
Η Ουκρανική κρίση είναι ένα παράδειγμα. Οι νέοι ηγέτες της Ουκρανίας κρατώντας μία αδιάλλακτη εθνικιστική τάση, προκάλεσαν την μελετημένη, σιωπηλή και δυναμική αντίδραση του Πούτιν. Πήρε την Κριμαία, και απειλεί να φτάσει μέχρι την Οδησσό. Οι Ρώσοι δεν μιλούν πολύ αλλά πράττουν πολλά. Και είναι αποφασισμένοι για χάρη της ιστορίας της μητέρας πατρίδας τους. Η επιστροφή ενός άλλου τύπου ψυχρού πολέμου είναι γεγονός.
Η Ευρώπη αν θέλει να πράξει σωστά πρέπει να κοιτά τα δικά της συμφέροντα, να ‘ναι λίγο πιο ανεξάρτητη από τις Η.Π.Α. και κυρίως να ξαναβρεί δίαυλο επικοινωνίας με τη Ρωσία. Στην θέση τωνπαγκοσμιοποιημένων χρηματοπιστωτικών συμφερόντων να επιστρέψει η αληθινή πολιτική.
Δημοσθένης Δαββέτας
Καθηγητής Πανεπιστημίου, εικαστικός, ποιητής
Σύμβουλος του Πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά σε θέματα πολιτισμού