Ο πολιτισμός του πρωθυπουργού
Ο Δημοσθένης Δαββέτας είναι μία περίπτωση στα ελληνικά γράμματα και στην ελληνική τέχνη, την οποία δεν μπορείς να παραβλέψεις, καθώς δύσκολα μπορείς να προβλέψεις την επόμενη κίνησή του. Πολυπράγμων με μία τεράστια γκάμα ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, φλερτάρει με τον homo universali
Δεν φάινεται να ολοκληρώνεται μέσα στη διδασκαλία ως τακτικός καθηγητής φιλοσοφίας της τέχνης στο παριζιάνικο Institut d’ Etudes Superieures des Arts (γνωστό με τα αρχικά IESA). Έτσι, παράλληλα, γράφει ποιήματα, ζωγραφίζει και αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος». Και σαν μην του έφταναν όλα αυτά –απορούμε πότε τα προλαβάινει-, ένα μέρος του εικοσιτετραώρου του το αφιερώνει στην πολιτιστική πολιτική.
Από το 2009 κρατάει τη θέση του αναπληρωτή τομεάρχη Πολιτισμού στη Νέα Δημοκρατία, ενώ τα δύο τελευταία χρόνια διατελεί καθήκοντα ειδικού συμβούλου του πρωθυπουργού επί των πολιτιστικών θεμάτων.
Η θέση παρά τω πρωθυπουργώ συγκετρώνει γύρω του όψιμους φίλους, και δεν ανήκε κατ’ αναάγκη στους εχθρούς αυτός ή αυτή που θα αναρωτηθεί, γιατί έχει επιλέξει να συνδέσει την παρουσία του με τον Αντώνη Σαμαρά σε μία από τις χειρότερες μεταπολεμικές σελίδες του ελληνικού μεταπολεμικού βίου.
Φαίνεται ότι όπως όλες οι περιπτώσεις, οι οποίες παρουσιάζουν ενδιαφέρον- ακόμη κι αν δεν συμφωνείς πολιτικά μαζί τους-, έτσι και ο Δημοσθένης Δαββέτας ζει από τις προσωπικές του αντιφάσεις και τις αντιθέσεις του ελλαδικού χώρου. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές δέθηκε ακόμη περισσότερο με το νεοδημοκρατικό πυρήνα, αφού κατέβηκε ως υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Ν.Δ. αλλά δεν εξελέγη, αφού δεν ανήκει στους υποψήφιους που θα τους χαρακτηρίζες λαϊκά είδωλα. Δύσκολα θα αποκτήσει τη λαοφιλία του εκλεγμένου ευρωβουλευτή και παλαίμαχου ποδοσφαιριστή- και πάλαι ποτέ αρχηγού της Εθνικής Ομάδας Ποδοσφαίρου- Θοδωρή Ζαγοράκη.
Αυτό που δεν καταλαβαίνει κάποιος είναι το γεγονός ότι ανήκει στο σκληρό πυρήνα της δεξιάς διανόησης, προς τι κατατρίβεται με την πολιτική ως «ένστολος» οπαδός- και δεν εννοώ τη μικροπολιτική που λόγω θέσης θα μπορούσε να έχει επιλέξει αυτό το ρόλο. Ως π
Πάντως έχει ξεκαθαρίσει τη θέση του αναφορικά με ακραία πολιτικά φαινόμενα, όπως αυτό της Χρυσης Αυγής, επιχαίροντας τη θέση τής πάλαι ποτέ ονομαζόμενης πεφωτισμένης Δεξιάς. Στο βιβλίο «Για έναν φιλελεύθερο ανθρωπισμό. Δοκίμια πολιτική αισθητικής» (εκδόσεις Αγγελάκη), στο οποίο έχει συγκεντρώσει παρεμβατικά άρθρα του από τον «Ελεύθερο Τύπο», διαχωρίζει τον πατριωτισμό από τον εθνικισμό.
«Η παθολογία του Πατριωτισμού είναι ο Εθνικισμός. Είναι μία αρρώστια που οδηγεί σε πόλεμο και καταστροφές». Η θεραπεία αυτής της ασθένειεας μπορεί να βρεθεί σε δύο φάρμακα: στην παιδεία και στον πολιτισμό. Εν τούτοις το αίτημα του είναι σαφώς εθνοκεντρικό: «Η Ελλάδα έχει ανάγκη σήμερα περισσότερο από ποτέ την καλλιέργεια της πατριωτικής της συνείδησης. Οι Έλληνες πρέπει να ξαναβρούν την ιστορία, τις αξίες του, τις ρίζες τους κι έτσι τον αυτοσεβασμό τους, τις ρίζες τους, κι έτσι τον αυτεσβασμό τους, την αυτοεκτίμησή τους και την ταυτότητά τους». Η πρόσφατη ποιητική του συλλογή «Στον καθρέφτη του Ορφέα», παρά την κατευθείαν αναφορά της στην Ελληνική αρχαιότητα ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια του ελληνοκεντρικού αιτήματος και αποκτά τα χαρακτηριστικά της οικουμενικής ενόρασης του κόσμου, με καταβύθιση σε έναν αυτοαναλυόμενο εαυτό.
Η προσωκρατική σκέψη είναι παρούσα σε κυρίως μονόστιχα, δίστιχα ή ολιγόστιχα ποιήματα, τα οποία ανατρέχουν στην φόρμα ενός «μπασταδερμένου» χαϊκού. Απευθείας συνομιλητές του, δύο ποιητές με πολλά κοινά χαρακτηριστικά, οι μονήρεις της φορμαλιστικής αντιμετώπισης της γλώσσας ως ένα ηχείο πεζόμορφης και αφηγηματικής στιχουργίας, ο Έλληνας Κωνσταντίνος Π. Καβάφης και ο Πορτογάλος Fernado Pesoa.
«O δημιουργικός ενθουσιασμός/ είναι πάντα θεμελειωμένος/ σε διαρροή συναισθήματος», αυτοβιογραφείται με την ακρίβεια του ποιητικού λόγου που συνήθως δεν προδίδει πρόθεση και αποτέλεσμα. Αλλού ακολουθεί το αρυτίδωτο Ηρακλείτειο παιδός ή βασιληίη: «είμαι ανώριμος; Ναι-/ Προτιμώ να είμαι ένα φρούτο/ Που ανθίζει και καρπωφορεί/ παρά ένας καρπός ώριμος,/ που σε λίγο θα πέσει κάτω στη γη/ και θα σαπίσει αν φαγωθεί».
Τελευταία αισθητική και τεχνοκριτική μελέτη του, το πορτρέτο της «γιαγιάς» της περφόρμανς αρτ «Μαρίνα Αμπράμοβιτς (1946). Η καλλιτέχνης είναι εδώ» (εκδόσεις Τόπος). Σ’ αυτό μελετά το σύνολο του έργου της από την πρώτη δουλειά με τίτλο «Rythme 10- τελετουργία του πόνου» (1973) μέχρι και την πιο πρόσθατη αναδρομική έκθεση με τίτλο «Η Καλλιτέχνις είναι εδώ» (Μάρτιος- Μάιος 2010) στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχν
Το εικαστικό στίγμα της Σέρβας καλλιτέχνιδός, κατά τον Δημοσθένη Δαββέτας, «είναι μία μόνιμα δημιουργική καλλιτέχνης, η οποία στηρίζει τη δημιουργία της σε ένα ισορροπημένο τρίγωνο: Ο καλλιτέχνης, Το κοινό, Το έργο τέχνης. Με την εξής ιδιαιτερότητα: Η ισότιμη δράση και των τριών οδηγεί συχνά στο σφαιρικό “ Ενα, αυτό όπου ο καλλιτέχνης μπορεί να γίνει ο ίδιος ταυτόχρονα και δημιουργός και κοινό και έργο τέχνης” ». Και μία κίνηση ειδιοσεογραφικής «αστραπής» μεταφερόμαστε στο εγγύς μέλλον, στις 9 Νοεμβρίου στο La MEP «Ευρωπαϊκό Σπίτι της Φωτογραφίας» όπου στις 6 το απόγευμα θα γίνουν τα εγκαίνεια της ατομικής του έκθεσης σε αυτόν τον χώρο έχουν εκθέσει άλλοι δύο διάσημοι Έλληνες της Διασποράς, ο κινηματογραφιστής Κώστας Γαβράς και ο εικαστικός Λουκάς Σαμαράς. Θα παρουσιάσει πορτέτα των Ντοστογιέφσκι, Μπόις, Καβάφη, Γουορχολ, Μπασκιά, Πεσόα, Νίτσε. Τα έργα θα είναι «ντυμμένα» με ελληνικά και γαλλικά ποιήματά του.
Συνέντευξη Δημοσθένη Δαββέτα από το δημοσιογράφο Βασίλη Κ. Καλαμαρά:
1. Ποιο χρώμα ταιριάζει στην ιστορική συγκυρία, την οποία διανύουμε και θα προσπαθήσετε να αιτιολογήσετε την επιλογή σας;
Το χρώμα που εκ πρώτης όψεως φαίνεται πως ταιριάζει είναι αυτό του μαύρου της βαθιάς νύχτας, γιατί ταιριάζει με τη γενικότερη ψυχολογία σήμερα των Ελλήνων. Μία ψυχολογία αρκετά αρνητική, δύσπιστη, εξωστρεφώς απαισιόδοξη, μία ψυχολογία καταγγελτική και μόνιμης διαμαρτυρίας, που δεν βρίσκει τίποτα θετικό από πουθενά και από κανέναν. Πρόκειται για το χρώμα της νύχτας, όταν έχουμε έλλειψη φεγγαριού από τον ουρανό και περπατάς ψηλαφιστά και φοβισμένα και κάθε θόρυβος ακόμα και ο απειροελάχιστος σου μοιάζει με απειλή. Αυτό είναι το πρώτο μέρος του χρώματος της ψυχολογίας μας. Είναι το μαύρο που φαίνεται. Όσο όμως η νύχτα προχωρά, όσο το μάτι μαθαίνει να βλέπει και να ξεχωρίζει του ίσκιους των πραγμάτων γύρω του, άλλο τόσο είναι πανέτοιμο, ασκημένο να δει το φως της αυγή που νομοτελειακά εμφανίζεται μετά από κάθε νύχτα. Θα έλεγα λοιπόν, πως το χρώμα που μας ταιριάζει κατά τη γνώμη μου σήμερα είναι το μπλε που αναδύεται μέσα από το μαύρο, γιατί η χώρα μας και κατά συνέπεια η ψυχολογία μας, μετά από φοβερές δυσκολίες και δοκιμασίες είναι έτοιμη να σταθεί εκ νέου στα πόδια της, παρά το πείσμα της αντιπολιτευτικής Κασσάνδρας που για λόγους ψηφοθηρικούς κρύβει το μπλέδισμα του μαύρου για την οικειοποίηση καθαρά δικών της και μόνο συμφερόντων.
2. Αν έπρεπε να επιλέξετε έναν καλλιτέχνη για να αποτυπώσει την πολιτική, οικονομική και ηθική κρίση της Ελλάδας, ποιον θα προτείνατε;
Θα πρότεινα ένα περίεργο συνδυασμό δύο σπουδαίων Ελλήνων καλλιτεχνών της διασποράς, παγκοσμίου φήμης. Τον Λουκά Σαμαρά που ζει στην Νέα Υόρκη και που έχει εκφραστεί σχεδόν με όλα τα διαφορετικά μέσα τέχνης (φωτογραφία, σχέδιο, γλυπτική, ζωγραφική, φιλμ, γραφή κειμένων). Και ακόμα τον Γιάννη Κουνέλη που έχει σαν βάση του τη Ρώμη και που ταξιδεύει παντού στον κόσμο, κάνοντας εκθέσεις ζωγραφικής. Θα έβαζα και τους δύο αυτούς σπουδαίους εικαστικούς μαζί σε ένα σώμα. Ο μεν Λουκάς Σαμαράς, γιατί με τα άγρια αυτό-αναλυτικά, αυτό-διαλυτικά του έργα, τα άμεσα και ωμά, εκφράζει τον ψυχισμό μας σήμερα στην κρίση. Ο δε Γιάννης Κουνέ
λης, γιατί μέσα από έναν άριστα ισορροπημένο συνδυασμό ανατολικών και δυτικών επιρροών (αυτό δηλαδή που αποτελεί την ελληνική πολιτισμική μας ταυτότητα) μπορεί να δείξει το δρόμο και τη δημιουργική διέξοδο στους αγχωμένους και δυσαρεστημένους συμπατριώτες μας. Μπορεί να δείξει, πως το τραύμα μετατρέπεται σε δύναμη αυτογνωσίας και αυτή με τη σειρά της μπορεί να γίνει εργαλείο εξωστρεφούς γόνιμης δημιουργικότητας κάτι που χρειάζεται σήμερα ο τόπος μας.
3. Μοιράζετε τον χρόνο σας και τις δραστηριότητές σας μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας. Πώς αντιμετωπίζετε την Ελλάδα ως «Γάλλος» και τη Δυτική Ευρώπη ως «Έλληνας»;
Ζώντας σε μία εβδομάδα ταυτόχρονα σε δύο χώρες και μάλιστα, ζώντας έτσι μονίμως τα τελευταία περίπου εικοσιπέντε χρόνια, μπορώ να πω, ότι έχω δική μου αποστασιοποιημένη και αντικειμενική ματιά για τις δύο «ταυτότητές» μου, για τις δύο μου «πατρίδες». Και βάζω τις λέξεις αυτές σε εισαγωγικά γιατί μετά από τόσα χρόνια ζωής γνωρίζω πια συνειδητά σήμερα, πως έχω μία και μόνο πανίσχυρη πανίσχυρη πατρίδα, βαθιά ριζωμένη μέσα μου, την ελληνική. Ως Έλληνας λοιπόν, βλέπω τη Γαλλία μία χώρα του ορθολογισμού, της ορθολογικής σκέψης κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει πραγματισμός και αντικειμενικά κριτήρια στην οργάνωση της καθημερινής ζωής, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ο Γάλλος πρώτα σκέφτεται, κάνει τα πλάνα του (πράγμα που υπονοεί μία μορφή αυτογνωσίας) και μετά τα προβάλει προς τα έξω, αναζητώντας την κατάλληλη στρατηγική για να τα προγραμματίσει. Αυτό βέβαια αφαιρεί συχνά την έκπληξη, τον θαυμασμό και το αυθόρμητο. Φανερώνει δυσκολίες προσαρμογής και ανελαστικότητα των ειλημμένων αποφάσεων στην πράξη. Φανερώνει επίσης ότι το συναίσθημα δεν κυβερνά, αλλά κυβερνάται από την αντικειμενική λογική που είναι συλλογικά αποδεκτή από τη γαλλική κοινωνία. Αυτή η πραγματικότητα δείχνει τη Γαλλία, μία χώρα προγραμματισμένη, μεθοδική με έμφαση στον πολιτισμό, την έρευνα και την καινοτομία και είναι πρωτοπόρα σε αυτά τα πράγματα στην Ευρώπη. Σαν «Γάλλος» τώρα βλέπω την Ελλάδα μία χώρα που το συναίσθημα υπερέχει της λογικής. Υπάρχει κυρίως προσωπική, ατομική λογική που καθορίζεται από τη συναισθηματική ένταση του εκάστοτε πολίτη. Δίπλα σε αυτό υπάρχει η χαρά, το αυθόρμητο, ο ενθουσιασμός υπάρχει μία νεανικότητα και ενέργεια φαντασίας (έστω κι αν πολύ συχνά είναι υπερβολική) που μπορούν να κάνουν ευχάριστη μία ανθρώπινη συνάντηση. Το ανθρώπινο στοιχείο είναι βασικό στην Ελλάδα. Κι αυτό είναι καλό. Δεν συνδυάζεται όμως με θεσμική συνείδηση, οργάνωση και πειθαρχία. Κι αυτό είναι ένα πρόβλημα. Δεν υπάρχει ψύχραιμη, αποστασιοποιημένη ματιά στα γεγονότα. Και ακόμα δεν υπάρχει σφαιρική εικόνα των πραγμάτων. Μιλάμε πολιτικά, θέλουμε να ήμαστε στην Ευρώπη αλλά δεν θέλουμε να καταλάβουμε και τις υποχρεώσεις μας ως Ευρωπαίοι. Δεν μπορεί να ήμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μην γνωρίζουμε το πως είναι η ψυχολογία των λαών της και η λειτουργία των θεσμών της. Νομίζουμε, ότι όλα ξεκινούν από εμάς και καταλήγουν σε εμάς. Και αυτό είναι λάθος φιλοσοφικό, λάθος στρατηγικής, λάθος πολιτικού προσανατολισμού. Θα πρέπει να μάθουμε να ισορροπούμε μεταξύ του εαυτού μας και των άλλων. Αυτή είναι η φιλοσοφία της σύγχρονης ζωής. Αλλιώς θα ήμαστε μονίμως στο περιθώριο.
4. Ποια είναι η κυβερνητική εικόνα που προβάλλουν τα γαλλικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τους τελευταίους μήνες, αναφορικά με την χώρα μας; Σε πιθανές εύκολες κατηγορίες τι τους απαντάτε;
Τα Γαλλικά μέσα ενημέρωσης έχουν γενικώς μία θετική εικόνα για την πορεία της οικονομίας σήμερα της χώρας μας. Πολλά άρθρα σε έγκριτες εφημερίδες όπως η Monde και η Figaro μιλούν για την επιτυχία της εξόδου στις αγορές και την εμπιστοσύνη που έχει πια ξανακερδηθεί από τους εταίρους λόγω της σταθερής πορείας της οικονομίας μας και των μεταρρυθμίσεων που γίνονται, σημειώνοντας βέβαια πως όλα αυτά επιτεύχθηκαν κυρίως με θυσίες και αντοχές του ελληνικού λαού. Η κρίση όμως έχει αφήσει ένα είδος κρυφής αμφιβολίας. Πολλοί αναρωτιούνται αν η Ελλάδα έφυγε οριστικά από την κρίση ή αν ανά πάσα στιγμή μπορεί να βυθιστεί ξανά. Αυτό συνδέεται με μία εικόνα κλισέ, που έχουν γενικά Γάλλοι και Ευρωπαίοι για την Ελλάδα. Ότι δηλαδή είναι μία χώρα που αρέσκεται στην εύκολη κατανάλωση, που δεν είναι οργανωμένη και μεθοδική, που έχει ασταθή οικονομία. Κι αυτό δεν σιγουρεύει τους Γάλλους. Λένε μάλιστα πως ακόμα η Ιταλία και η Ισπανία, χώρες του νότου που επίσης πέρασαν κρίση, κατάφεραν να οργανωθούν γρηγορότερα και να αντιδράσουν καλύτερα από την Ελλάδα. Εγώ τους απαντώ ότι η Ελλάδα αν και διαφορετικής νοοτροπίας απ’ αυτούς ότι είναι χώρα εργατική, παραγωγική, με ελευθερία και φαντασία, στοιχεία θεμελιώδη για ποιότητα ζωής. Και τους καλώ με την πρώτη ευκαιρία να γνωρίσουν τη χώρα μας. Συνήθως μένουν ευχαριστημένοι και προβληματίζονται θετικά.
5. Ως σύμβουλος του Αντώνη Σαμαρά σε θέματα πολιτισμού, πόσο λειτουργικός και καθοριστικός είναι ο ρόλος σας; Ποιες είναι οι προτεραιότητες, οι οποίες πρέπει να δρομολογηθούν, ώστε η ελληνική δημιουργία να εξαχθεί στο εξωτερικό με όρους ισότιμης σχέσης με τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Ο ρόλος μου ως σύμβουλος του Αντώνη Σαμαρά, του πρωθυπουργού, συνιστάται στο να του εισηγούμαι ιδέες και project που στόχο έχουν την εξωστρεφή παρουσία του σύγχρονου Έλληνα πολίτη. Έχω επικεντρωθεί στο σύγχρονο κομμάτι γιατί πιστεύω ότι α
6. Θέλω να επιμείνω. Συμφωνείτε συνολικά με τις επιλογές του πρωθυπουργού ή υπάρχουν στιγμές που του διατυπώνετε τις ενστάσεις σας;
Ο Πρωθυπουργός μ’ ακούει, διαβάζει γενικά πάντα τις προτάσεις μου και ενημερώνεται λεπτομερώς, στο τέλος όμως αυτός αποφασίζει. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος σε ζητήματα πολιτισμού και τον θεωρεί σταθερή αξία της χώρας μας που πρέπει να αξιοποιηθεί καλύτερα.
7. Πώς θα αντιδράσετε στο γεγονός όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κληθεί από το εκλογικό σώμα να αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας;
Ας δούμε πρώτα αν έρθει. Αν έρθει όμως όπως λέτε θα πρέπει να αποδείξει ότι δεν θα εφαρμόσει την «τρομοκρατική» λογική της αριστεράς, όπως τη γνώρισα ως τώρα στα Πανεπιστήμια, δηλαδή όποιος δεν ήταν δικός μας ήταν κομμένος. Θα πρέπει να δει τον πολιτισμό ως πηγή ενέργειας και δημιουργίας πέρα από κομματικές πολιτικές. Προσωπικά έχω τις αμφιβολίες μου αν θα το κάνει, γιατί βίωσα επανειλημμένα αυτού του είδους τους πολιτικούς εξοστρακισμούς. Ας αφήσουμε όμως το χρόνο να δείξει, εγώ πάντως θα είμαι μονίμως ενεργός καλλιτέχνης στην καλύτερη εξωστρεφή εικόνα της πατρίδας μου.